Hướng dẫn ôn tập bài thơ "Tây Tiến"

Hướng dẫn ôn tập bài thơ "Tây Tiến" Đề 1: Phân tích đoạn thơ sau đây:“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !… Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.(Trích “Tây Tiến” - Quang Dũng)DÀN BÀII. Mở bài:- Quang Dũng thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp.- “Tây tiến” là sự hồi tưởng của nhà thơ về đoàn quân Tây Tiến, về cảnh vật và con người Tây Bắc một thời gian khổ và oai hùng. Tất cả được thể hiện qua một hồn thơ lãng mạn, một bút pháp tài hoa và độc đáo.- Đoạn đầu của bài thơ là những kỉ niệm của những cuộc hành quân gian khổ với thiên nhiên vừa dữ dội, hiểm trở lại vừa hùng vĩ, thơ mộng.- Trích dẫn đoạn thơII. Thân bài:1. Khái quát: a. Xuất xứ: “Tây Tiến” trích trong tập “Mây đầu ô”b. Hoàn cảnh sáng tác: - Tây Tiến là đơn vị quân đội được thành lập năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt- Lào và đánh tiêu hao lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào, cũng như ở miền tây Bắc Bộ Việt Nam.- Địa bàn đóng quân và hoạt động của Tây Tiến khá rộng từ vùng rừng núi Tây Bắc Việt Nam đến Thượng Lào.- Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội, chiến đấu trong hoàn cảnh rất gian khổ, vô cùng thiếu thốn về vật chất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy vậy, họ vẫn phơi phới tinh thần lãng mạn anh hùng.- Đoàn quân Tây Tiến sau một thời gian hoạt động ở Lào trở về Hòa Bình thành lập trung đoàn 52. Quang Dũng là đại đội trưởng ở đó từ đầu năm 1947 đến cuối năm 1948 thì chuyển sang đơn vị khác. Một ngày ở Phù Lưu Chanh nhớ về đơn vị cũ, tác giả viết bài thơ Tây Tiến.2. Phân tích đoạn thơ:a. Cảm xúc chủ đạo: Xuyên suốt bài thơ là một nỗi nhớ da diết, bao trùm lên cả không gian và thời gian:“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơiNhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”- Bài thơ mở đầu bằng một tiếng gọi dồn chứa tâm trạng, một nỗi nhớ nhung mênh mang.- Điệp từ “nhớ”, từ láy “chơi vơi” diễn tả đầy đủ trạng thái cảm xúc của tâm hồn nhà thơ, vẽ ra trạng thái cụ thể của nỗi nhớ, hình tượng hóa nỗi nhớ, khơi nguồn cho cảnh núi cao, dốc sâu, vực thẳm, … liên tiếp xuất hiện ở những câu thơ tiếp theo.b. Kỉ niệm về những chặng đường hành quân của đoàn quân Tây Tiến cứ hiện dần lên trong sự hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và hiện thực của thơ Quang Dũng:* Thiên nhiên Tây Bắc:- Những địa danh miền sơn cước như Sài Khao, Mường Lát bồi hồi hiện về trong tâm khảm nhà thơ. Những “sương”, “hoa” từng hiện diện với thi nhân, với tình yêu thì nay có mặt với đoàn quân gian khổ, mỏi mệt nhưng cũng rất lãng mạn.“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏiMường Lát hoa về trong đêm hơi”- Địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây Tiến hiện lên là một bức tranh hoành tráng, dữ dội, hiểm trở, hoang vu của núi rừng Tây Bắc“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi” + Những từ ngữ đầy giá trị tạo hình: Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút, cồn mây súng ngửi trời đã diễn tả thật sâu sắc sự hiểm trở, trùng điệp và độ cao ngất trời của núi đèo Tây Bắc.+ Thế núi hiểm trở: nhìn lên thì cao chót vót, nhìn xuống thì sâu thăm thẳm được diễn tả rất thành công trong một câu thơ nhiều thanh trắc: “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”.+ “Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống …” gợi tảû hình ảnh dốc núi vút lên, đổ xuống gần như thẳng đứng.+ Câu thơ “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” khiến ta hình dung cảnh những người lính dừng chân bên một dốc núi, phóng tầm mắt ra một không gian mịt mùng, bắt gặp thấp thoáng những ngôi nhà bồng bềnh trôi giữa “mưa xa khơi”.- Thiên nhiên Tây Bắc còn luôn là mối đe dọa khủng khiếp đối với con người.“Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”.- Một miền Tây bí ẩn đầy hung khí của một miền đất dữ cũng là một miền Tây đằm thắm tình người.“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khóiMai Châu mùa em thơm nếp xôi”Cảnh núi rừng Tây Bắc hiểm trở và hoang vu, qua ngòi bút của Quang Dũng hiện ra đầy đủ với núi cao, vực sâu, dốc thẳm, thác gầm, cọp dữ, … Những tên đất lạ: Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu; những hình ảnh giàu giá trị tạo hình, những từ ngữ bạo, khỏe, tất cả gợi lên một Tây Bắc khác thường và bí hiểm.* Hình ảnh người lính Tây Tiến:- Những hình ảnh rất thực: “đoàn quân mỏi”, “dãi dầu”, “không bước nữa”, “gục lên súng mu”õ, “bỏ quên đời” … Đó là hình ảnh những người lính kiệt sức về đói rét, bệnh tật, gục xuống trong những chặng đường hành quân.“Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đời”Hai câu thơ nói đến gian khổ, sự khốc liệt của chiến tranh nhưng cũng nói lên tinh thần hi sinh, nhiệt tình cứu nước của những chàng trai Tây Tiến.- Hình ảnh “súng ngửi trời” gợi độ cao của núi non và bộc lộ nét đẹp tâm hồn của những chàng trai Hà Nội: trẻ trung, yêu đời, vô tư, tinh nghịch …- Núi cao, vực thẳm, rừng thiêng nước độc không ngăn được tâm hồn người lính một lúc bất chợt thả nỗi nhớ vào một bóng hình Tây Bắc với “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi” Cả đoạn thơ đã tái hiện một cách chân thực và sống động cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ nhưng hào hùng của đoàn quân Tây Tiến.III. Kết bài:- Cảm hứng lãng mạn và sắc thái bi tráng tạo nên tính chất sử thi đặc biệt của bài thơ “Tây Tiến”.- Bức chân dung người lính Tây Tiến hào hoa và dũng cảm được xây dựng trên cái nền hùng vĩ, dữ dội và hiểm trở của núi rừng Tây Bắc.- Hồn thơ Quang Dũng đã làm ngời sáng lên hình ảnh đẹp nhất của một thời: hình ảnh người lính “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. ******** Đề 2: Phân tích đoạn thơ sau:“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa…Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”(Trích “Tây Tiến” – Quang Dũng)DÀN BÀI:I. Mở bài:- Quang Dũng thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp.- “Tây tiến” là sự hồi tưởng của nhà thơ về đoàn quân Tây Tiến, về cảnh vật và con người Tây Bắc một thời gian khổ và oai hùng. Tất cả được thể hiện qua một hồn thơ lãng mạn, một bút pháp tài hoa và độc đáo.- Ngòi bút tài hoa của QD bộc lộ rõ nét trong khổ thơ thứ hai. Ở đó hồn thơ lãng mạn của QD bị hấp dẫn trước vẻ đẹp của con người và cảnh vật Tây Bắc.- Trích dẫn thơ.II. Thân bài:1. Khái quát:- Giới thiệu ngắn gọn: về đoàn quân Tây Tiến và hoàn cảnh ra đời của bài thơ (đề 1).- Đoạn thơ này mở ra một thế giới khác của Tây Bắc. Cảnh núi rừng hoang vu hiểm trở ở đoạn đầu lùi dần và khuất hẳn để bất ngờ hiện ra vẻ mĩ lệ, thơ mộng của cảnh và người Tây Bắc. Cảnh và người hiện lên trong một thời gian làm nổi lên rõ nhất vẻ lung linh, huyền ảo của nó: Cảnh một đêm liên hoan lửa đuốc bập bùng và cảnh một buổi chiều sương phủ trên sông nước mênh mang.2. Phân tích:a. Bốn câu thơ đầu:“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoaKìa em xiêm áo tự bao giờKèn lên man điệu nàng e ấpNhạc về Viên Chăn xây hồn thơ”- Cảnh một đêm liên hoan văn nghệ của những người lính Tây Tiến có sự góp mặt của đồng bào địa phương được miêu tả bằng những chi tiết rất thực mà cũng rất mộng. Người đọc như lạc vào thế giới của ánh sáng, vũ điệu và âm thanh.- Hồn thơ QD lãng mạn, say mê:+ Trong ánh sáng lung linh của lửa đuốc, trong âm thanh réo rắt của tiếng khèn, cảnh vật và con người ngả nghiêng, ngất ngây, rạo rực.+ Hai chữ “Kìa em” thể hiện cái nhìn vừa ngỡ ngàng, ngạc nhiên, vừa mê say, vui sướng. Nhân vật trung tâm của đêm liên hoan là những cô gái Tây Bắc bất ngờ hiện ra với vẻ đẹp vừa kì lạ, vừa lộng lẫy với xiêm áo rực rỡ, vừa tình tứ “e ấp” trong một vũ điệu mang đậm màu sắc xứ lạ “man điệu” đã thu hút hồn vía của các chàng trai thị thành.- Những chữ “xiêm áo – man điệu – khèn – hồn thơ” gợi lên một vẻ đẹp vừa mới lạ, vừa xa xôi, vừa bí ẩn.b. Bốn câu thơ cuối:“Người đi Châu Mộc chiều sương ấyCó thấy hồn lau nẻo bến bờCó nhớ dáng người trên độc mộcTrôi dòng nước lũ hoa đong đưa”- Bốn câu thơ giàu chất thơ, chất họa. Sông nước Tây Bắc gợi ra cảm giác mênh mang, mờ ảo.- Bút pháp chấm phá tài hoa, tinh tế. Không gian sông nước rộng lớn, cảnh thưa thớt, thấp thoáng bóng người, bóng hoa. Cảnh không rõ nét mà mờ nhòa, tất cả phủ trong màn sương huyền thoại: chiều mông lung sương, hồn lau phảng phất.- Không gian dòng sông trong buổi chiều mang đậm màu sắc cổ tích, nổi bật trên dòng sông là dáng hình mềm mại, uyển chuyển của cô gái Thái trên chiếc thuyền độc mộc.- Cảnh vật qua ngòi bút QD như có hồn phảng phất trong gió, trong cây. Nhà thơ không chỉ làm hiển hiện trước mắt người đọc vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn gợi lên cái phần linh thiêng của cảnh vật: “Có thấy hồn lau nẻo bến bờ” Hùng vĩ gắn với thơ mộng là cái nhìn riêng của hồn thơ QD trước núi rừng Tây Bắc. Xuyên qua cảnh vật là một hoài niệm tinh tế mà sâu nặng, bâng khuâng, da diết của tác giả với vùng đất gắn bó một thời với binh đoàn Tây Tiến.III. Kết bài:- Hồn thơ lãng mạn của QD như được chắp cánh bởi vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Bắc.- Đoạn thơ khiến người đọc như lạc vào thế giới của cái đẹp, thế giới của cõi mơ, của âm nhạc. Tám câu thơ đã hội tụ tất cả nét tài hoa của người nghệ sĩ đa tài, đa tình này: thơ – nhạc ******** Đề 3: Phân tích hình tượng người lính trong đoạn thơ sau đây:“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc…Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.(Trích “Tây Tiến” - Quang Dũng)DÀN BÀII. Mở bài:- Quang Dũng thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp.- “Tây tiến” là sự hồi tưởng của nhà thơ về đoàn quân Tây Tiến, về cảnh vật và con người Tây Bắc một thời gian khổ và oai hùng. Tất cả được thể hiện qua một hồn thơ lãng mạn, một bút pháp tài hoa và độc đáo.- Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trong bài thơ vừa hào hùng, vừa hào hoa:- Trích dẫn thơ.II. Thân bài:1. Khái quát:- Giới thiệu ngắn gọn về đoàn quân Tây Tiến và hoàn cảnh ra đời của bài thơ (đề 1).- Quang Dũng đã chọn lọc, đã tinh lọc những nét tiêu biểu nhất của người lính Tây Tiến để tạo nên bức tượng đài tập thể. Cái bi và cái hùng là hai chất liệu chủ yếu của bức tượng đài, tạo nên vẻ đẹp bi tráng của đoàn quân Tây Tiến.2. Phân tích:a. Hình ảnh người lính (4 câu đầu):- Với những chi tiết rất thực, hình ảnh so sánh, tương phản, nhà thơ đã khắc họa sống động, cụ thể bức chân dung của người lính Tây Tiến.“Tây Tiến đoàn binh không mọc tócQuân xanh màu lá dữ oai hùm.+ Thơ ca thời kì kháng chiến khi viết về người lính thường viết về căn bệnh sốt rét ác nghiệt. Nhà thơ Chính Hữu trong bài “Đồng chí” đã trực tiếp miêu tả căn bệnh ấy:“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnhSốt run người vầng trán ướt mồ hôi”..Quang Dũng trong “Tây Tiến” cũng nói lên những gian khổ, khó khăn, những căn bệnh khiến những người lính “không mọc tóc”, “da xanh màu lá”.+ Cái vẻ xanh xao vì đói rét, bệnh tật ấy của người lính Tây Tiến, qua cái nhìn của Quang Dũng vẫn toát lên vẻ oai phong, dữ dằn của những con hổ nơi rừng thiêng: “dữ oai hùm”.+ Hai chữ “đoàn binh” gợi hình ảnh một đoàn chiến binh có vũ khí, có khí thế xung trận, át đi cái vẻ ốm yếu của bệnh tật.- Vẻ đẹp tâm hồn của người lính Tây Tiến:“Mắt trừng gửi mộng qua biên giớiĐêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.+ Hình ảnh “mắt trừng” thể hiện ý chí quyết tâm của người lính Tây Tiến trong nhiệm vụ bảo vệ biên cương, nghĩa vụ quốc tế của mình.+ Hình ảnh lạ, sáng tạo độc đáo “Đêm mơ Hà Hội dáng kiều thơm” . Bên trong cái dữ dằn, oai hùng của người lính là những tâm hồn, những trái tim rạo rực, khao khát yêu thươngBằng bút pháp lãng mạn, Quang Dũng đã khắc họa hình ảnh đoàn quân Tây Tiến, từ dáng điệu bên ngoài đến vẻ đẹp tâm hồn bên trong, bộc lộ nét đẹp tâm hồn, tính cách của những người lính ra đi từ thủ đô. Bệnh tật và lao khổ của cuộc chiến tranh đã phải bó tay trước những chàng trai đa tình, lãng mạn này.b. Sự hi sinh của người lính (4 câu sau):- “Rải rác biên cương mồ viễn xứ”+ Sự bi thương được gợi lên qua hình ảnh những nấm mồ chiến sĩ rải rác nơi rừng hoang biên giới lạnh lẽo.+ Câu thơ phần lớn là từ Hán Việt: “biên cương – mồ – viễn xứ” gợi không khí thiêng liêng, đượm chút ngậm ngùi.- Câu thơ tiếp theo vang lên như một lời thề “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”. Đó cũng chính là lí tưởng quên mình, xả thân vì Tổ quốc của những chàng trai đô thành này.“Áo bào thay chiếu anh về đất”.+ Câu thơ nhắc đến một sự thật đau thương của cuộc chiến tranh: những người lính ngã xuống không có một manh chiếu bọc thân, chỉ có chiếc áo các anh đang mặc trên người theo “anh về đất”.+ Hai chữ “áo bào” lấy từ văn học cổ để tái tạo ở đây một vẻ đẹp tráng sĩ, làm mờ thực trạng thiếu thốn, khốc liệt của chiến trường.+ Chữ “về” thể hiện thái độ ngạo nghễ, thanh thản, nhẹ nhõm của người lính khi đón nhận cái chết.- Đoạn thơ kết thúc bằng hình ảnh dòng sông Mã “gầm lên khúc độc hành”. Sự hi sinh của người lính Tây Tiến còn lay động đến cả đất trời, khiến dòng sông Mã gầm lên đau đớn, tiếc thương. Trong âm hưởng hào hùng và dữ dội của thiên nhiên, sự hi sinh của người lính Tây Tiến không bi lụy mà thấm đẫm tinh thần bi tráng.Tây Tiến xứng đáng được xem là một tượng đài kỉ niệm bằng thi ca về đoàn quân Tây Tiến nói riêng về con người Việt Nam nói chung của một thời đại đầy gian lao mà anh dũng”.III. Kết bài:- Cảm hứng lãng mạn và sắc thái bi tráng tạo nên tính chất sử thi đặc biệt của bài thơ “Tây Tiến”.- Hồn thơ Quang Dũng đã làm ngời sáng lên hình ảnh đẹp nhất của một thời: hình ảnh người lính “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”