Giáo trình Unix

n. 6. Sao caùc files file1, file2, file1.old vaø file2.old trôû laïi thö muïc tieáp nhaän. 7. Ñeå laøm tieáp caùc phaàn sau, caàn toå chöùc caùc file nhö sau: - file1 vaø file2 ôû trong thö muïc bin - file1.old vaø file2.old ôû trong thö muïc src vaø - khoâng coù file naøo ôû trong thö muïc tieáp nhaän. Taïo moät lieân keát teân laø file3 trong thö muïc tieáp nhaän vôùi file1 trong thö muïc bin cd ln /users/userX/bin/file1 /users/userX/file3 8. Lieät keâ 2 file file1 vaø file3 ll -i /users/userX/bin/file1 /users/userX/file3 Ta coù nhaän xeùt gì veà nhöõng thoâng tin ñöôïc ñöa ra maøn hình ? 9. Haõy xoaù file3 vaø kieåm tra xem noù ñaõ bò xoaù chöa, xem ñieàu gì xaûy ra vôùi file1? Haõy giaûi thích. 10. Leänh chuyeån file (mv) cho pheùp ñoåi teân moät file. Haõy sao file file2.old trong thö muïc src vaøo file file4/ 11. Haõy tìm file vi find / -name vi -print 2> /dev/null 12. Xem giaù trò i-num cuûa file vi (duøng ll vôùi tuyø choïn –l) 13. Tìm taát caû caùc file coù cuøng giaù trò i-num vôùi vi. Copyright(c) by Galaxy CD – 24 Baøi 5: Thoâng tin giöõa nhöõng ngöôøi söû duïng Noäi dung: giôùi thieäu caùc leänh duøng ñeå truyeàn vaø nhaän tin mail, write 5.1 Thoâng tin baèng leänh mail 5.1.1 Gôûi thö Leänh mail cho pheùp gôûi thö cho ngöôøi khaùc. Vieäc gôûi khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi nhaän ñang trong phieân laøm vieäc hay khoâng. $mail user1 message written-out Ctrl-D $ 5.1.2 Nhaän thö: Khi baét ñaàu phieân laøm vieäc, neáu ta coù thö, treân maøn hình seõ hieän doøng thoâng baùo “you have mail”. Trong quaù trình laøm vieäc, SHELL seõ laøm coâng vieäc kieåm tra thö ñeán theo moät chu kyø thôøi gian ñònh tröôùc. Ñeå xem hoäp thö, ta duøng leänh mail khoâng coù ñoái. Thí duï: - gôûi thö cho ngöôøi khaùc: $whoami user2 $mail user3 you can read my files CTRL-D $ - nhaän thö bmw Welcom on DPX/2 login : user3 B.O.S you have mail $mail From user2 Fri Mar 7 12:07 EET 1992 you can read my files ?h usage q quit x exit without changing mail Copyright(c) by Galaxy CD – 25 p print s [file] save (default mailbox) w [file] same without header - print previous d delete + [user] mail to user !cmd execute cmd ?q $ Chuù yù: Ñaàu thö (header) coù theå bò thay ñoåi khi laøm vieäc treân maïng. 5.3 Thoâng tin baèng leänh write Leänh write cho pheùp gôûi thoâng baùo töùc thôøi tôùi nhöõng ngöôøi khaùc ñang trong phieân laøm vieäc. $write user2 hello my friend how are you CTRL – D $ Leänh wall cho pheùp gôûi thoâng baùo tôùi taát caû nhöõng ngöôøi ñang laøm vieäc trong heä. Leänh write ghi thoâng tin tröïc tieáp leân maøn hình neân coù theå gaây nhieãu cho coâng vieäc maø ngöôøi nhaän ñang laøm. Ñeå traùnh laøm vieäc ñoù coù theå duøng leänh mesg vôùi tuyø choïn n. $mesg … Copyright(c) by Galaxy CD – 26 Baøi 6: Söû duïng chöông trình soaïn thaûo vi möùc cô sôû Noäi dung: giôùi thieäu chöông trình soaïn thaûo vi, cung caáp moät soá kieán thöùc cô sôû ñeå coù theå soaïn thaûo ñöôïc vaên baûn hay chöông trình. 6.1 Khôûi ñoäng vi 6.1.1 Giôùi thieäu chung: vi (vieát taét cuûa Video Interactif) laø chöông trình soaïn thaûo vaên baûn theo trang maøn hình: - Maøn hình ñöôïc xem nhö moät cöûa soå môû treân file. - Coù khaû naêng di chuyeån cursor tôùi baát kyø nôi naøo treân maøn hình. - Cöûa soå coù theå di chuyeån töï do treân file. Ñeå hieån thò ñuùng, vi caàn bieát kieåu terminal ñang duøng. Ta coù theå ñònh nghóa ñöôïc kieåu terminal baèng caùch gaùn gía trò cho bieán moâi tröôøng TERM: Thí duï: $TERM=tws2103;export TERM Phaàn lôùn caùc phím ñöôïc duøng ñoäc laäp hoaëc keát hôïp vôùi phím SHIFT vaø CTRL ñeå taïo caùc leänh cuûa vi. Khi moät leänh bò goõ sai, vi baùo hieäu baèng nhaùy maøn hình, keâu beep hoaëc thoâng baùo loãi. Chöông trình vi ñöôïc xaây döïng töø chöông trình soaïn thaûo doøng ex. Caùc leänh cuûa ex coù theå ñöôïc goïi khi coù daáu “:” ôû doøng cuoái maøn hình. 6.1.2 Baét ñaàu duøng vi Ta coù theå goïi vi vôùi teân file vaên baûn: $vi teân_file Cöûa soå soaïn thaûo seõ ñöôïc môû taïi ñaàu file. Neáu file chöa toàn taïi, noù seõ ñöôïc taïo bôûi leänh ghi. Doøng cuoái cuøng treân maøn hình ñöôïc duøng cho nhöõng vieäc sau: - vaøo caùc leänh, - thoáng keâ, - baùo loãi. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi môùi duøng vi, coù theå duøng version khaùc cuûa vi: $vedit teân_file version naøy cuûa vi seõ hieän thoâng baùo INPUT MODE khi ta ñang trong cheá ñoä nhaäp vaên baûn. Khi ta chæ muoán xem noäi dung cuûa moät file, duøng: $view teân_file. version naøy cuûa vi môû file chæ ñeå ñoïc, cho pheùp ta xem ñöôïc noäi dung maø traùnh ñöôïc nguy cô file bò thay ñoåi. Copyright(c) by Galaxy CD – 27 6.1.2 Ra khoûi vi: Muoán ra khoûi vi vaø ghi file coù theå duøng moät trong caùc caùch sau: ZZ hoaëc :w sau ñoù :q hoaëc :wq hoaëc :x Ra khoûi vi vaø khoâng ghi file: :q (neáu khoâng coù söûa ñoåi) hoaëc :q! Khi ñang trong vi, muoán laøm vieäc vôùi SHELL, ta coù theå laøm nhö sau: - chaïy moät leänh cuûa SHELL :!leänh - hoaëc goïi SHELL, sau ñoù chaïy caùc leänh ta muoán, khi keát thuùc aán CTRL-D ñeå trôû laïi vi: :!sh $leänh $CTRL-D 6.2 Soaïn thaûo vaên baûn: 6.2.1 Xen vaên baûn: - xen kyù töï treân moät doøng: a Xen kyù töï vaøo sau cursor. Leänh khoâng ñöôïc hieån thò treân maøn hình. ESC: Keát thuùc cheá ñoä xem. i Xen kyù töï vaøo tröôùc cursor. A Xen kyù töï vaøo cuoái doøng. I Xen kyù töï vaøo ñaàu doøng. - xen doøng: o Xen moät doøng vaøo tröôùc doøng chöùa cursor. O Xen moät doøng vaøo sau doøng chöùa cursor. Ghi chuù: muoán xen caùc kyù töï khoâng in ñöôïc (non printable) ta phaûi goõ: CTRL – V tröôùc chuùng. 6.2.2 Di chuyeån cursor trong file: - theo kyù töï: sang traùi: duøng phím muõi teân traùi hoaëc h hoaëc backspace. xuoáng doøng: duøng phím muõi teân xuoáng hoaëc j hoaëc linefeed sang phaûi : duøng phím muõi teân phaûi hoaëc i hoaëc escape. leân doøng : duøng phím muõi teân leân hoaëc k. - theo doøng: ^ veà ñaàu doøng $ cuoái doøng Copyright(c) by Galaxy CD – 28 Enter ñaàu doøng tieáp - ñaàu doøng treân 0(null) veà ñaàu doøng vaät lyù (doøng baét ñaàu baèng daáu caùch hoaëc tab) - theo maøn hình: H veà ñaàu maøn hình (Home) M veà giöõa maøn hình (Middle) L veà cuoái maøn hình (Last) - theo töø (word): w W veà ñaàu töø tieáp b B ñaàu töø hieän taïi e E cuoái töø hieän taïi - theo caâu (sentence): ( veà ñaàu caâu ) veà cuoái caâu daáu keát thuùc moät caâu laø caùc daáu ., ! hoaëc ? - theo ñoaïn vaên (paragraph): { veà ñaàu ñoaïn vaên } cuoái ñoaïn vaên ñoaïn vaên keát thuùc baèng moät doøng troáng. - theo cöûa soå (window): z doøng hieän taïi ôû giöõa cöûa soå. z doøng hieän taïi ôû ñaàu cöûa soå. z- doøng hieän taïi ôû cuoái cöûa soå. ^D xuoáng nöûa cöûa soå ^U leân nöûa cöûa soå ^F xuoáng moät cöûa soå (-2 doøng) ^B leân moät cöûa soå (2 doøng) Ghi chuù: ^laø kyù hieäu cuûa phím CTRL - theo soá thöù töï doøng: Ñeå hieån thò soá thöù töï cuûa caùc doøng soaïn thaûo: :set nu Xoaù boû hieån thò treân: :set nonu :n hoaëc nG chuyeån cursor ñeán doøng thöù n :$ hoaëc G ñeán doøng cuoái vaên baûn :se list hieån thò caùc kyù töï aån (hidden) Copyright(c) by Galaxy CD – 29 - tìm daõy kyù töï: / kyù hieäu chieàu tìm xuoâi. ? kyù hieäu chieàu tìm ngöôïc. /string chuyeån cursor tôùi doøng chöùa daõy kyù töï theo chieàu xuoâi. ?string chuyeån cursor tôùi doøng chöùa daõy kyù töï theo chieàu ngöôïc. // laëp laïi tìm xuoâi. ?? laëp laïi tìm ngöôïc. 6.2.3 Xoùa vaên baûn: - xoùa kyù töï: x xoùa kyù töï taïi vò trí cursor 3x xoùa 3 kyù töï X xoùa kyù töï tröôùc vò trí cursor - xoùa doøng vaên baûn: dd hoaëc :d xoùa doøng chöùa cursor 3dd xoùa 3 doøng baét ñaàu töø doøng chöùa cursor d$ hoaëc D xoùa ñeán cuoái doøng dw xoaù töø chöùa cursor 3dw hoaëc d3w xoaù 3 töø d/string xoùa khi heát daõy string 6.2.4 Thay theá vaên baûn: - thay theá kyù töï: rc thay theá kyù töï hieän taïi baèng kyù töï c (???) R thay theá soá kyù töï baèng daõy “text” - thay theá doøng: S xoùa doøng hieän taïi vaø thay noù baèng “text” - thay theá töø: cw thay moät töø baèng “text”. Töø ñöôïc thay theá tính töø cursor ñeán kyù töï $. c2w thay 2 töø. C hoaëc c$ thay theá cuoái doøng c/string thay theá ñeán heát ”string” 6.2.5 Xoùa hoaëc laëp laïi leänh: - Xoaù leänh u xoùa taùc duïng cuûa leänh cuoái cuøng Copyright(c) by Galaxy CD – 30 U xoaù taát caû thay ñoåi ñaõ laøm treân doøng hieän taïi. - Laëp laïi leänh: . laëp laïi leänh söûa ñoåi vaên baûn cuoái cuøng (???) 6.2.6 Xem traïng thaùi vaên baûn ñang soaïn thaûo: ^G Hieån thò teân, traïng thaùi, soá doøng, vò trí ,cursor vaø phaàn traêm vaên baûn tính töø vò trí cursor ñeán cuoái vaên baûn. 6.2.7 Sao cheùp, chuyeån vaên baûn: - di chuyeån vaên baûn: Moãi laàn thöïc hieän moät leänh xoùa (x hoaëc d), vi ñeàu ghi laïi phaàn vaên baûn bò xoùa vaøo vuøng ñeäm rieâng cho ñeán laàn xoùa sau. Leänh p vaø P cho pheùp laáy laïi vaên baûn töø vuøng ñeäm ñoù. Tröôùc khi thöïc hieän leänh naøy, cursor phaûi ñöôïc ñaët vaøo vò trí cuøng kieåu vôùi phaàn vaên baûn coù trong vuøng ñeäm: -kyù töï -töø -doøng -cuoái doøng (end of line) p sao phaàn vaên baûn xoaù laàn cuoái cuøng vaøo sau ñoái töôïng trong cuøng kieåu. P sao phaàn vaên baûn xoaù laàn cuoái vaøo tröôùc ñoái töôïng cuøng kieåu. Moät caùch khaùc ñeå chuyeån doøng: :5,10m20 chuyeån caùc doøng töø 5 ñeán 10 tôùi sau doøng 20 - Sao cheùp vaên baûn: Leänh y(yank) cho pheùp sao phaàn vaên baûn ta muoán vaøo vuøng ñeäm. Muoán sao phaàn vaên baûn töø vuøng ñeäm ra, ta phaûi chuyeån cursor vaøo nôi caàn sao, sau ñoù duøng p hoaëc P. Y3w sao 3 töø vaøo vuøng ñeäm Y hoaëc yy sao doøng hieän taïi vaøo vuøng ñeäm. 5yy sao 5 doøng vaøo vuøng ñeäm Moät caùch khaùc ñeå sao cheùp doøng: :5,8t25 sao caùc doøng töø 5 ñeán 8 tôùi sau doøng 25 6.3 Duøng vi vôùi danh saùch caùc leänh ñaõ chaïy cuûa Shell (history of commands) Leänh fc (fix command) cho pheùp ta soaïn thaûo baèng vi vaø chaïy laïi caùc leänh ñaõ chaïy cuûa Shell, caùch duøng nhö sau: - soaïn thaûo vaø cho chaïy leänh cuoái cuøng: $fc - soaïn thaûo moät nhoùm leänh vaø cho chaïy: $fc m n - xem danh saùch 16 leänh cuoái cuøng: $fc -l hoaëc history Copyright(c) by Galaxy CD – 31 $fc -lr (danh saùch theo thöù töï ngöôïc laïi) - taïo moät file chöùa moät soá leänh ñaõ chaïy (cuûa history): $fc -nl n1 n2 > cmd cmd laø moät file chöùa caùc leänh cuûa history töø leänh n1 ñeán leänh n2 Baøi taäp: 1. Sao file vaên baûn coù saün vaøo thö muïc tieáp nhaän: cp /users/EXERCISES/editsave edition 2. Duøng chöông trình vi ñeå soaïn thaûo file treân: vi edition 3. Chuyeån cursor xuoáng cuoái doøng vaên baûn, xong laïi chuyeån veà ñaàu vaên baûn. Duøng: CTRL – D vaø CTRL – U hoaëc CTRL – F vaø CTRL – B hoaëc G vaø :1 4. Haõy söûa: - Teân “Dupont Jean” ñaàu tieân thaønh “Jean-Jacques” - Teân “Dupont Pierre” ñaàu tieân thaønh “Jean-Pierre” Laøm nhö sau: /Dupont Jean/ chuyeån cursor tôùi kyù töï “n” cuûa “Jean” a-Jacques /Dupont Pierre/ chuyeån cursor tôùi kyù töï “p” cuûa “Pierre” iJean- 5. Haõy vaøo teân mình vaøo doøng tröôùc doøng “Dupont” ñaàu tieân: :1 /Dupont/ Oname 6. Haõy vaøo bieät hieäu hoaëc moät teân baát kyø vaøo sau doøng “Dupont” cuoái cuøng: G ?Dupont? oname 7. Ghi file vaø ra khoûi vi: :wq hoaëc ZZ 8. Vaøo laïi vi vaø soaïn thaûo file edition. Ñaët vaø boû cheá ñoä hieån thò soá doøng. vi edition :set nu :set nonu 9. Haõy söûa “Dupont Jean” thaønh “Martin Jean”: Copyright(c) by Galaxy CD – 32 Chuyeån cursor tôùi kyù töï “D” cuûa “Dupont”: hoaëc: XxxxxxiMartin (duøng x ñeå xoùa kyù töï) (neáu laøm sai hoaëc muoán laøm laïi goõ U ñeå xoaù boû toaøn boä thay ñoåi treân doøng) hoaëc: dwiMartin (duøng dw ñeå xoùa töø) hoaëc: cwMartin (duøng cw ñeå thay töø) 10. Xoaù doøng chöùa “Coteau Jean”: /Couteau Jean/ dd 11. Thay taát caû “Dupont” thaønh “Durand” /Dupont/ cwDurand // . 12. Chuyeån caùc doøng chöùa “Durand” xuoáng cuoái vaên baûn: Chuyeån cursor tôùi doøng “Durand” ñaàu tieân: 4dd (xoùa 4 doøng vaø ñöa vaøo vuøng ñeäm) G (chuyeån ñeán cuoái vaên baûn) P (sao töø trong vuøng ñeäm) 13. Nhaân ñoâi doøng chöùa “Martin Jean” yy p 14. Hieän ta ñang trong vi, haõy gôûi thoâng baùo tôùi cho ngöôøi khaùc ñang trong phieân laøm vieäc: :!who :!mail userX message ^D 15. Ta ñang ôû taïi thö muïc tieáp nhaän, söûa ñoåi vaø chaïy laïi moät leänh: $cd $write userX message ^D $fc ->söûa X thaønh Y :wq $ Copyright(c) by Galaxy CD – 33 Baøi 7 Shell_script Noäi dung: giôùi thieäu shell, tieán trình (process) vaø caùc caùch thöùc thöïc hieän tieán trình. Shell coù theå ñoïc vaø thöïc hieän moät file goàm danh saùch caùc leänh caàn thöïc hieän. File ôû daïng naøy ñöôïc goïi laø shell_sript hoaëc procedure Shell_script ñöôïc thöïc hieän nhôø shell, vaø chính shell seõ phaùt sinh vaø quaûn lyù taát caû caùc tieán trình caàn thieát ñeå thöïc hieän coâng vieäc ñöôïc moâ taû trong shell_script 7.1 Quaûn lyù tieán trình: 7.1.1 Muïc ñích cuûa shell Shell laø chöông trình thoâng dòch leänh 7.1.2 Taïo tieán trình: Khaùi nieäm chung veà tieán trình: Tieán trình ñöôïc hieåu laø vieäc thöïc hieän moät coâng vieäc hay moät chöông trình trong moâi tröôøng cuï theå trong heä thoùng. Ta coù theå phaân bieät hai loaïi tieán trình: - Tieán trình heä thoáng: laø tieán trình khoâng gaén vôùi baát kyø moät terminal naøo, noù ñöôïc taïo ra vaøo thôøi ñieåm khôûi ñoäng heä thoáng hoaëc vaøo caùc thôøi ñieåm coá ñònh do ngöôøi duøng quaûn trò heä thoáng ñaët. Hieån thò $ Ñoïc leänh Taïo tieán trình Ñôïi tieán trình keát thuùc Hieån thò $ Copyright(c) by Galaxy CD – 34 - Tieán trình do ngöôøi söû duïng taïo ra. Caùc tieán trình ñöôïc toå chöùc theo daïng caây: Tieán trình cha tieán trình con (parent) (child) Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng, tieán trình cha laø Shell ñöôïc taïo taïi thôøi ñieåm baét ñaàu phieân laøm vieäc. 7.1.3 Lieät keâ caùc tieán trình: Leänh ps cho pheùp lieät keâ danh saùch caùc tieán trình ñang dieãn ra: $ps -f UID PID PPID C STIME TTY TIME COMMAND user5 4582 1 0 11:04:45 tty23 0:01 -sh user5 4792 4582 36 11:10:04 tty23 0:04 ps -f trong ñoù: UID soá UID cuûa ngöôøi chuû tieán trình PID soá cuûa tieán trình (process identity) PPID soá cuûa tieán trình cha (parent process identity) C chæ soá söû duïng boä xöû lyù (processor utilization for scheduling). STIME thôøi ñieåm baét ñaàu tieán trình TTY terminal ñieàu khieån tieán trình TIME thôøi gian tích luyõ thöïc hieän tieán trình (cumulative time) COMMAND teân leänh sinh ra tieán trình Tieán trình soá 1 laø tieán trình init, trong ñoù coù chöùcc naêng giaùm saùt caùc terminal, laø tieán trình cha cuûa taát caû caùc tieán trình Shell khi login. Caùch thöïc hieän moät shell_script: $chmod +x proc $proc hoaëc $sh proc 7.2 Laäp caùch thöùc (setup) cho shell_script: Leänh set cho pheùp laäp caùch thöùc chaïy shell_script. set -x hieån thò doøng leänh sau khi trieån khai leänh set -v hieån thò doøng leänh tröôùc khi trieån khai set -e ra khoûi shell_script sau khi gaëp moät loãi set -t ra khoûi shell_script sau leänh tieáp set - xoaù taùc duïng cuûa x vaø v Vieäc laäp caùch thöùc chæ lieân quan tôùi shell_script ñang chaïy. Caùc tuyø choïn -x vaø –v coù theå ñöa vaøo doøng leänh goïi shell_script: $sh -v proc Copyright(c) by Galaxy CD – 35 $sh -x proc Thí duï: - duøng “-x”: $cat exam1 set -x echo “The current directory is :” pwd echo “List of files :“ echo file1 file2 file3 $exam1 + echo The current directory is : The current directory is: + pwd /users/user8 + echo List of files: List of files: + echo file1 file2 file3 file1 file2 file3 - duøng “-v”: $cat exam2 set -v echo “The current directory is :” pwd echo “List of files :“ echo file1 file2 file3 $exam2 echo The current directory is : The current directory is: pwd /users/user8 echo List of files: List of files: echo file1 file2 file3 file1 file2 file3 Coù theå duøng kyù töï ‘#’ ñeå vieát chuù thích cho doøng leänh trong shell_script, neáu chuù thích vieát ngay sau leänh treân cuøng moät doøng, ta phaûi cho ít nhaát moät daáu caùch (space) vaøo tröôùc kyù töï ‘#’. Copyright(c) by Galaxy CD – 36 7.2 Caùc loaïi Shell UNIX Coù 3 loaïi shell UNIX: csh cuûa Berkeley BSD sh cuûa AT&T, Bourne-shell ksh cuûa AT&T,Korn-shell Shell ksh duøng trong taøi lieäu naøy laø toaøn boä sh keát hôïp vôùi phaàn phaùt trieån cuûa csh. Shell csh coù cuù phaùp gioáng ngoân ngöõ C, nhöng caùc shell_script cuûa csh khoâng chaïy ñöôïc döôùi sh vaø ksh. Döôùi ñaây laø lieät keâ nhöõng khaùc nhau cô baûn khaùc: - csh vaø ksh coù nhaät kyù (history). - ksh coù trình soaïn thaûo doøng (line editor) - cuù phaùp voøng laëp csh: while end ksh, sh: while do done - chæ csh coù leänh goto - cô cheá thay theá bieán cuûa ksh laø hoaøn thieän nhaát - csh vaø ksh coù caùc pheùp tính soá hoïc. Copyright(c) by Galaxy CD – 37 Baøi 8: Ñoåi höôùng (Redirection) Noäi dung: caùc luoàng döõ lieäu vaøo/ra chuan vaø caùc thao taùc ñoåi höôùng chuùng. 8.1 Vaøo/ra chuaån: 8.1.1 Caùc file vaøo/ra chuaån: Khi cho moït file chaïy, Shell töï ñoäng môû 3 file vaøo/ra chuan: Vaøo chuaån (stdin) fd = 0 Ra chuaån (stdout) fd = 1 Loãi chuaån (stderror) fd = 2 Kyù hieäu fd laø moâ taû file (file descriptor). Thoâng thöôøng ñaàu vaøo chuaån laø baøn phím, ñaàu ra chuaån vaø loãi chuaån laø maøn hình. 8.1.2 Ñoåi höôùng ñaàu ra chuaån : Ta coù theå ñoåi höôùng caùc soá lieäu, thay vì ra maøn hình, vaøo moät file theo caùc caùch sau: $leänh > teân_file Neáu file chöa toàn taïi, noù seõ ñöôïc töï ñoäng taïo ra. Neáu ñaõ toàn taïi, noäi dung cuõ seõ bò xoùa. $leänh >> teân_file Vôùi caùch naøy, döõ lieäu seõ ñöôïc ghi theâm vaøo cuoái file. Thí duï: $ls /bin > file1 $ls /bin >> file1 8.1.3 Ñoåi höôùng ñaàu ra loãi chuaån: - Ñoåi höôùng vaøo moät file: $leänh 2 > file1 hoaëc: $leänh 2 >> file1 - Ñoåi höôùng vaøo file soá lieäu (vaøo ñaàu ra chuaån): $leänh > file1 2 > &1 - Ñoåi höôùng vaøo file khoâng: $leänh 2 > /dev/null 8.1.4 Ñoåi höôùng ñaàu vaøo chuaån: - Soá lieäu vaøo chuaån töø moät file: $leänh < file2 Thí duï: $mail user1 < file2 - Ñoåi höôùng caùc leänh töø ñaàu vaøo chuaån: Caùch ñoåi höôùng naøy cho pheùp ta ñöa caùc khai baùo cho moät leänh ttrong shell_script: $command << STRING soá lieäu vaø/hoaëc leänh Copyright(c) by Galaxy CD – 38 maø leänh naøy caàn ñoïc STRING $ Thí duï: duøng leänh cat taïo moät file: $cat > file1 <<OK aa bb OK $cat file1 aa bb $ 8.2 Chuyeån döõ lieäu giöõa caùc tieán trình: Hai doøng leänh sau ñaây: leänh1 > temp leänh2 < temp coù theå ñöôïc thay theá baèng moät doøng leänh nhö sau: leänh1 | leänh 2 Khi ñoù ñaàu ra chuaån cuûa leänh leänh1 seõ laø ñaàu vaøo chuaån cuûa leänh leänh2, vaø file trung gian temp khoâng caàn thieát nöõa. Kyù hieäu | goïi laø oáng (pipe). Thí duï: $ls -l | pg 8.3 Ñoåi höôùng keùp (double) ñaàu ra chuaån: Leänh tee cho pheùp ñoåi höôùng keùp ñaàu ra chuaån: vöøa höôùng döõ lieäu ñaàu ra veà höôùng khaùc, vöøa hieån thò ra maøn hình. $leänh | tee teân_file. stdout stdout teân_file leänh tee Copyright(c) by Galaxy CD – 39 Thí duï: $ps -ef | tee file_ps | grep $LOGNAME Coù theå duøng tee vôùi tuyø choïn –a (tee –a), khi ñoù döõ lieäu ñaàu ra seõ ñöôïc ghi tieáp vaøo cuoái file file_ps Baøi taäp: 1. Haõy vieát leänh coù teân WHO vôùi caùc chöùc naêng sau:: - tính vaø hieån thò soá ngöôøi söû duïng ñang trong phieân laøm vieäc. - hieån thò danh saùch vaø caùc thuoäc tính cuûa hoï. - xoùa file ñeäm (neáu coù duøng) ñöôïc taïo khi chaïy leänh WHO. Gôïi yù: duøng caùc leänh who, tee, wc. 2. Vieát leänh LLD lieät keâ caùc thö muïc con trong moät thö muïc. Gôïi yù: duøng caùc leänh ll vaø grep. Copyright(c) by Galaxy CD – 40 Baøi 9: Cô cheá thay theá cuûa Shell Noäi dung: caùch thao taùc vôùi caùc tham soá cuûa shell_script, caùc bieán trong Shell, caùc kyù töï ñaëc bieät ñöôïc thoâng dòch khi vieát trong caâu leänh shell. 9.1 Truyeàn tham soá: 9.1.1 Truyeàn tham soá cho moät Shell_script Moät Shell_script coù theå laøm vieäc vôùi caùc thoâng soá ñöôïc truyeàn qua doøng leänh. $proc par1 par2 par3 | | | | $0 $1 $2 $3 Trong Shell_script ñöôïc goïi (trong tröôøng hôïp naøy laø proc), caùc tham soá ñöôïc theå hieän baèng: $0 teân Shell_script $1 tham soá thöù nhaát $2 tham soá thöù hai $n tham soá thöù n $# soá caùc tham soá $* taát caû caùc tham soá $$ PID cuûa shell_script Thí duï: $cat param echo Name of shell_script: $0 echo First parameter : $1 echo Third parameter : $3 echo Number of parameters: $# echo List of all the param: $* $ $param London Paris New-York Brussels Name of shell_script: param First parameter: London Third parameter: New-York Number of parameters: 4 List of all the param: London Paris New-York Brussels 9.1.2 Dòch chuyeån caùc tham soá: Copyright(c) by Galaxy CD – 41 Vôùi caùch theå hieän tham soá cuûa shell_script baèng $n, ta chæ coù theå laøm vieäc ñöôïc vôùi töø 1 ñeán 9 tham soá. Baèng caùch dòch chuyeån, ta coù theå laøm vieäc vôùi soá tham soá nhieàu hôn 9. Vieäc dòch chuyeån ñöôïc thöïc hieän bôûi leänh: shift Sau khi shift: - $0 vaãn giöõ nguyeân - $1 maát ñi - $2 thaønh $1 - $3 thaønh $2 - $n thaønh $n-1 - $*, S# ñöôïc caäp nhaät laïi. Coù theå dòch chuyeån n vò trí baèng caùch: shift n Thí duï: $cat shifting echo First parameter: $1 echo Nineth parameter: $9 echo Number of parameters: $# echo “SHIFTING” shift echo First parameter: $1 echo Nineth parameter: $9 echo Number of parameters: $# $ $shifting A B C D E F G H I J K First parameter: A Nineth parameter: I Number of parameters: 11 “SHIFTING” shift First parameter: B Nineth parameter: J Number of parameters: 10 $ 9.2 Caùc bieán Shell 9.2.1 Caùc kieåu bieán: Ksh coù theå xöû lyù 4 kieåu bieán sau: - soá nguyeân - xaâu kyù töï Copyright(c) by Galaxy CD – 42 - baûng caùc xaâu kyù töï - baûng caùc soá nguyeân Thí duï: - bieán xaâu kyù töï: $string = “character string” $print $string character string Ghi chuù: o noäi dung bieán ñöôïc bieåu dieãn baèng teân bieán vaø daáu $ ñaèng tröôùc. o tröôùc vaø sau daáu ‘””’ khoâng coù kyù töï troáng. - bieán soá nguyeân: $integer var = 2 $itypeset -i var1 = 23 $print $var $var1 2 23 - baûng caùc xaâu kyù töï: $string[1] = “more characters” $print ${string[1]} more characters $print ${string[0]} character string Ghi chuù: khi khai baùo moät bieán, ta cuõng coù theå coi bieán ñoù laø bieán ñaàu tieân cuûa moät baûng cuøng teân vôùi noù. - baûng caùc soá nguyeân: $integer tabint $typeset -i i $tabint[0] = 13 $tabint[13] = “toto” ksh:toto:bad member $i=1 $tabint[i] = 45 $print tabint[1] 45 Chæ soá (index) cuûa baûng laø moät soá nguyeân töø 0 ñeán 511. - xoùa moät bieán: $unset i 9.2.2 Caùch thay theá caùc bieán shell: Copyright(c) by Galaxy CD – 43 $print ${var-val1} hieån thò giaù trò cuûa var, neáu bieán var chöa ñònh nghóa thì hieån thò val1 thay cho giaù trò cuûa var $print ${var=val2} neáu var chöa ñònh nghóa, taïo bieán var vôùi giaù trò laø val2 $print ${var:-val3} gioáng tröôøng hôïp ñaàu $print ${var:=val4} gioáng tröôøng hôïp thöù hai nhöng var coù theå chöa ñöôïc ñònh nghóa hoaëc coù giaù trò null. $print ${var?message} neáu var chöa ñöôïc ñònh nghóa, hieån thò message. (thí duï: print ${var?not defined}) Chuù thích: - bieán chöa ñöôïc ñònh nghóa laø bieán chöa toàn taïi - bieán coù gía trò null laø bieán chæ chöùamoät kyù töï Return, hoaëc xaâu roãng. $integer tab $tab[0]=1 tab[1]=2 tab[2]=7 - lieät keâ caùc giaù trò cuûa baûng: $print ${tab[*]} 1 2 7 - hieån thò soá phaàn töû cuûa baûng: $print ${#tab[*]} 3 9.1.3 Duøng moät bieán ôû cheá doä hoûi ñaùp: Leänh read cho pheùp duøng moät bieán ôû cheá ñoä hoûi ñaùp khi ñang chaïy moät shell_script. Thí duï: $cat menu echo This is an example of menu echo Choice: 1, 2 or 3 read reply echo Your choice is $reply $menu This is an example of menu Choice: 1, 2 or 3 2 Your choice is 2 Cuù phaùp read var?”invite” cho pheùp hieån thò tröïc tieáp xaâu “invite” $read var?”Choice: 1, 2 or 3?” Choice :1,2 or 3?3 $echo $var 3 9.2.4 Baûo veä moät bieán: Copyright(c) by Galaxy CD – 44 Leänh read-only cho pheùp baûo veä moät bieán. Ta chæ coù theå ñoïc maøkhoâng thay ñoåi ñöôïc giaù trò cuûa noù. $VAR=45 $readonly VAR $VAR=22 ksh: VAR: is readonly $echo $VAR 45 Leänh readonly khoâng coù ñoái hieån thò danh saùch caùc bieán ñöôïc baûo veä. Ñeå baûo veä moät bieán, ta cuõng coù theå duøng tpeset vôùi tuyø choïn –r: $typeset -r var1=68 9.3 Caùc kyù töï ñaëc bieät 9.3.1 Taïo moät teân vôùi caùc metacharacter Moät soá kyù töï coù yù nghóa ñaëc bieät trong doøng leänh Shell, ngöôøi ta goïi caùc kyù töï ñoù laø metacharacter. Chuùng cho pheùp taïo ra caùc teân file ta quan taâm trong moät thö muïc. * thay theá moät xaâu kyù töï baát kyø/ ? thay theá moät kyù töï baát kyø. [] thay theá moät trong nhöõng kyù töï trong ngoaëc vuoâng. [!] thay theá moät kyù töï khoâng coù trong ngoaëc vuoâng. Muoán duøng moät kyù töï kieåu metacharacter ñeå theå hieän moät teân maø khoâng bò hieäu öùng ñaëc bieät cuûa noù, ta caàn cho vaøo tröôùc noù moät kyù töï “\” (backslash). Chuù yù: caùc metacharacter duøng trong Shell khoâng cuøng yù nghóa vôùi caùc metacharacter duøng trong caùc chöông trình soaïn thaûo. Thí duï: $echo * hieån thò taát caû caùc file trong thö muïc. $echo *.c hieån thò taát caû caùc file coù teân keát thuùc baèng .c $echo \* * $ls a.out try.o file1 file1.c file5 fileA $ls *.c file1.c Copyright(c) by Galaxy CD – 45 $ls *.* a.out try.o file1.c $ls *.? try.o file1.c $ls file[0-9] file1 file5 Chuù yù: Caùc kyù töï metacharacter chæ coù taùc duïng trong phaàn cuûa doøng leänh, chuùng khoâng coù taùc duïng trong phaàn ñoåi höôùng. Thí duï: $echo hello > *.c $ls *.c lieät keâ caùc file coù teân keát thuùc baèng .c $ls \*.c lieät keâ caùc file coù teân *.c 9.3.2 Kyù töï ~(tilde) Kyù töï ~ thay theá teân thö muïc tieáp nhaän Hai kyù töï ~+ thay theá teân thö muïc ñang laøm vieäc. Hai kyù töï ~_ thay theá teân thö muïc ta ñaõ ôû trong ngay tröôùc khi chuyeån sang thö muïc hieän haønh. Thí duï: $echo ~ xem teân thö muïc tieáp nhaän /users/user1 $cd /etc chuyeån ñeán /etc $pwd /etc $cd trôû veà thö muïc tieáp nhaän $pwd /users/user1 $echo ~_ xem teân thö muïc laøm vieäc ngay tröôùc khi chuyeån ñeán thö muïc hieän haønh /etc $echo ~+ xem teân thö muïc laøm vieäc /users/user1 9.4 Laáy keát quaû cuûa moät leänh: 9.4.1 Laáy keát quaû cuûa moät leänh cho vaøo moät bieán Trong shell_script, keát quaû cuûa moät leänh coù theå theå hieän baèng caùch sau: Copyright(c) by Galaxy CD – 46 `leänh ` hoaëc $(leänh) Ta coù theå duøng caùch theå hieän treân ñeû gaùn noäi dung cho moät bieán. Thí duï: $pwd /users/user1 $YY = `pwd` $echo $YY /users/user1 $var=$(pwd) $echo $var /users/user1 9.4.2 Laáy keát quaû cuûa moät leänh döôùi daïng caùc tham soá: Leänh set cho pheùp laáy keát quaû cuûa moät leänh döôùi daïng caùc thoâng soá nhö sau: $1, $2, $3…………$[n] Thí duï: $date Tue Jun 6 17:12:40 EET 1991 $set date $echo $2 Jun $echo $6 1991 $set $(ls) $echo ${11} 9.6 Caùc quy taéc thay theá cuûa Shell 9.5.1 Duøng caùc daáu nhaùy: ‘………’ Shell khoâng thöïc hieän pheùp thay theá caùc kyù töï trong daáu nhaùy ñôn “………” Shell thöïc hieän pheùp thay theá trong daáu nhaùy keùp caùc kyù töï: $ \ vaø ` Thí duï: $NOM=jean $echo nom=$NOM nom=jean thoâng dòch bieán $echo ‘nom=$NOM’ nom=$NOM hieån thò khoâng thay theá $ echo “nom=$NOM” Copyright(c) by Galaxy CD – 47 nom=jean thoâng dòch bieán $echo * file1 file2 … thoâng dòch kyù töï * $echo “*” * hieån thò khoâng thoâng dòch Baûng toùm taét veà thoâng dòch caùc kyù töï ñaëc bieät trong caùc daáu nhaùy: Caùc kyù töï ñaëc bieät duøng trong daáu nhaùy Daáu nhaùy ñöôïc duøng ‘ ` hoaëc ) “ \ $ * ‘ f n n n n n ` hoaëc $( n f n o o o “ n o f o o n Trong ñoù: f = keát thuùc xaâu kyù töï o = kyù töï ñöôïc thoâng dòch (coù yù nghóa ñaëc bieät) n = kyù töï khoâng ñöôïc thoâng dòch (bình thöôøng) Thí duï caùch söû duïng baûng toùm taét: - Kyù töï $ ñöôïc thoâng dòch nhö moät metacharacter khi noù ôû trong $() hoaëc “”, khi bieán ñöôïc thay theá baèngh giaù trò cuûa noù. Ngöôïc laïi, noù khoâng ñöôïc thoâng dòch khi ôû giöõa hai daáu nhaùy ñôn. 9.5.2 Thay theá ñuùp Khi Shell laøm thao taùc thay theá noù queùt moät laàn doøng leänh vaø thay theá bieán coù $ ñaèng tröôùc. Ta coù theå laøm hai laàn ñoäng taùc queùt baèng duøng leänh eval cuûa Shell. Nhö vaäy leänh ñöùng sau eval ñöôïc thay theá 2 laàn tröôùc khi chaïy. Thí duï: Shell_script last_argument hieån thò ñoái cuoái cuøng cuûa doøng leänh: $cat last_argument set -x eval echo $”$#” $last_argument 1 A Z 3 F G + eval echo $6 + echo G G Baøi taäp: 1. Haõy vieát shell_script copy_file ñeå sao cheùp moät file cuûa moät ngöôøi söû duïng khaùc, sau ñoù ñoåi nhoùm vaø ngöôøi söû duïng cuûa file sao. Cuù phaùp: Copyright(c) by Galaxy CD – 48 copy_file file1 file2 user group Gôïi yù: söû duïng caùc leänh cp, chown, chgrp 2. Haõy vieát shell_script dup_file coù chöùc naêng nhö copy_file ôû treân nhöng teân caùc file, teân ngöôøi söû duïng vaø teân nhoùm ñöôïc vaøo baèng hoûi ñaùp. Gôïi yù: söû duïng leänh read vaø caùc bieán caàn thieát. Copyright(c) by Galaxy CD – 49 Baøi 10: Moâi tröôøng cuûa Shell Noäi dung: caùc lôùp bieán cuûa Shell, caùch truyeàn bieán cho tieán trình. 10.1 Moâi tröôøng Moâi tröôøng cuûa Shell chöùa moät soá bieán ñònh nghóa tröôùc. Leänh set cho pheùp lieät keâ danh saùch caùc bieán cuûa moâi tröôøng (ñònh nghóa tröôùc hoaëc khi laøm vieäc). $set 10.2 Caùc bieán ñònh nghóa tröôùc Döôùi ñaây laø danh saùch caùc bieán ñònh nghóa tröôùc thöôøng coù: HOME chöùa teân thö muïc tieáp nhaän LOGNAME teân ngöôøi söû duïng PATH teân ñöôøng daãn cho caùc leänh PS1 daáu nhaéc thöù nhaát PS2 daáu nhaéc thöù hai TERM kieåu terminal IFS danh saùch caùc daáu phaân caùch (seperator) FCEDIT EDITOR chöông trình soaïn thaûo nhaät kyù (history) PPID soá cuûa tieán trình cha cuûa Shell PWD thö muïc hieän haønh SHELL teân Shell ñang duøng RANDOM soá ngaãu nhieân SECONDS thôøi gian laøm vieäc tính theo giaây 10.3 Caùc bieán chung (common) 10.3.1 Bieán xuaát Shell khoâng töï thöïc hieän caùc leänh ta ñöa vaøo maø taïo ra moät shell con ñeå thöïc hieän caùc leänh ñoù. Do ñoù caùc tieán trình con khoâng bieát ñeán caùc bieán ta duøng trong shell. Ñeå moät bieán cuûa moät tieán trình coù theå duøng chung cho moïi tieán trình con cuûa noù, ta phaûi xuaát (export) noù thaønh bieán duøng chung baèng caùch duøng leänh export $var=18 $export var Chuù yù: - khoâng coù khaùi nieäm nhaäp (import). - Moät bieán xuaát khi bò thay ñoåi giaù trò trong tieán trình con vaãn giöõ nguyeân giaù trò trong tieán trình cha. Caùc bieán xuaát coù theå lieät keâ baèng duøng leänh: $env Copyright(c) by Galaxy CD – 50 10.3.2 Thöïc hieän moät shell_script trong shell cha: Thöïc hieän moät shell_script trong shell cha cho pheùp noù thöøa keá söû duïng toaøn boä moâi tröôøng cuûa shell cha: Thí duï: $cat proc echo $var $VAR= ok ñònh nghóa bieán var trong shell $proc moät shell con ñöôïc taïo ra vaø noù khoâng hieåu bieán VAR $.proc shell töï thöïc hieän leänh maø khoâng taïo shell con, bieán VAR coù trong moâi tröôøng cuûa noù. Copyright(c) by Galaxy CD – 51 Baøi 11 Laäp trình möùc cô sôû döôùi UNIX Noäi dung: caùc pheùp thöû, so saùnh, caùc pheùp tính soá hoïc trong Shell, laäp trình caùc caáu truùc coù ñieàu kieän, laäp trình caùc voøng laëp. 11.1 Caùc pheùp thöû (test) trong Shell 11.1.1 Giaù trò traû veà cuûa moät leänh Sau khi moät leänh thöïc hieän xong, bao giôø cuõng coù moät giaù trò traû veà (return code). Giaù trò naøy chöùa trong bieán $?. Neáu moät leänh ñöôïc thöïc hieän toát, giaù trò traû veà laø 0 (true : ñuùng). Neáu moät leänh khoâng ñöôïc thöïc hieän toát, giaù trò traû veà khaùc 0 (false: sai). Thí duï: $cat fac cat: cannot open fac $echo $? 2 $cat file I am a file $echo $? 0 Chuù thích: leänh exit[n] cho pheùp ra khoûi moät shell_script vôùi giaù trò traû laïi laø n. 11.1.2 Söû duïng leänh test: + Leänh test ñöôïc duøng ñeå laäp trình moät ñieàu kieän trong caáu truùc hoaëc trong voøng laëp: Coù 3 tröôøng hôïp duøng leänh test: - kieåm tra tính chaùt cuûa caùc file - so saùnh giöõa caùc soá - kieåm tra caùc xaâu kyù töï + Cuù phaùp leänh test: test expression hoaëc [expression] Trong caùc thí duï sau ñaây, hai caùch duøng treân ñeàu ñöôïc söû duïng nhö nhau. +Kieåm tra tính chaát caùc file: Sau khi test, giaù trò traû veà laø 0 (true) hoaëc khaùc 0 (false) test -f filename 0 neáu file toàn taïi vaø laø file thöôøng [-d filename] 0 neáu file toàn taïi vaø laø file thö muïc [-r filename] 0 neáu file toàn taïi vaø chæ ñoïc ñöôïc Copyright(c) by Galaxy CD – 52 test -w filename 0 neáu file toàn taïi vaø ghi ñöôïc test -x filename 0 neáu file toàn taïi vaø chaïy ñöôïc test -s filename 0 file toàn taïi vaø khoâng roãng (not empty) [file1 -ef file2] 0 file1 vaø file2 lieân keát vôùi nhau [file1 -nt file2] 0 neáu file1 môùi hôn file2 [file1 -ot file2] 0 neáu file1 cuõ hôn file2 [-b filename] 0 file toàn taïi vaø ñoïc ghi theo block [-c filename] 0 file toàn taïi vaø ñoïc ghi theo kyù töï +So saùnh giöõa caùc soá: Cuù phaùp nhö sau: test value1 operator value2 Caùc toaùn töû so saùnh (operator) coù theå duøng: -eq baèng (equal to) -ne khoâng baèng (not equal to) -gt lôùn hôn (greater than) -ge lôùn hôn hoaëc baèng (greater or equal to) -lt nhoû hôn (less than) -le nhoû hôn hoaëc baèng (less or equal to) Thí duï: $test “$A” -eq “$B” true neáu giaù trò cuûa bieán A baèng giaù trò cuûa bieán B +Kieåm tra caùc xaâu kyù töï: [“str1” = “str2”] ñuùng neáu str1 baèng str2 test “str1” != “str2” ñuùng neáu str1 khaùc str2 test -z “$A” ñuùng neáu xaâu $A roãng test -n “$A” ñuùng neáu xaâu $A khoâng roãng Thí duï: $test “$LOGNAME” != “user1” +Keát hôïp caùc ñieàu kieän: Caùc toaùn töû so saùnh coù theå keát hôïp vôùi: -a vaø (and) -o hoaëc (or) ! ñaûo (negation) \(…\) goäp (grouping) Thí duï: $test \(-r file1 -o -r file2 \) -a -w file3 ñuùng neáu: Copyright(c) by Galaxy CD – 53 - file1 vaø file2 toàn taïi vaø chæ ñoïc ñöôïc vaø - file 3 toàn taïi vaø ghi ñöôïc. 11.2 Laäp trình moät caáu truùc coù ñieàu kieän: 11.2.1 Caáu truùc coù ñieàu kieän : a) if then else fi if command1 then command2 else command3 fi Giaûi thích: Neáu giaù trò traû veà sau khi thöïc hieän command1 laø 0 (ñuùng) thì thöïc hieän command2, neáu khoâng thì thöïc hieän command3 keát thuùc Thí duï: if test -f file1 then echo “file exists” else echo “file does not exist” fi Chuù thích: khoâng baét buoäc phaûi duøng else if [-w file1] then echo “message” >> file1 fi b) Caáu truùc loàng (nested) Ta coù theå loàng caùc caáu truùc ñieàu kieän vôùi nhau. Khi ñoù: else if thaønh elif Thí duï: if test -f file1 then echo “file exists” elif test -d file1 then echo “file is a directory” fi trong tröôøng hôïp naøy fi laø chung. Chuù yù: cuù phaùp sau cuõng coù theå duøng ñöôïc: if then else if then Copyright(c) by Galaxy CD – 54 else fi c) Caùc toaùn töû | | vaø && Trong tröôøng hôïp ñieàu kieän ñôn giaûn, coù theå duøng toaùn töû hoaëc logic | |, hoaëc toaùn töû vaø logic && ñeå laäp trình caáu truùc. command1 && command2 Neáu command1 ñöôïc thöïc hieän toát, thì thöïc hieän command2, neáu khoâng thì ra. command1 | | command2 Neáu command1 ñöôïc thöïc hieän toát, thì ra, neáu khoâng, thì thöïc hieän command2. Chuù yù: coù theå duøng daáu ngoaëc ñôn ñeå goäp caùc leänh Thí duï: test -d demo && echo “demo is a directory” test -d demo | | echo “demo is not a directory” (test -d demo && ls -l demo) | | echo “demo not ok” 11.2.2 Reõ nhaùnh trong pheùp choïn moät trong nhieàu giaù trò: Duøng caáu truùc: case in esac Caáu truùc treân cho pheùp choïn moät trong nhieàu xaâu kyù töï vaø thöïc hieän caùc leänh lieân quan ñeán xaâu ñoù. case $variable in string1) cmd1 cmd2 …………… ;; string2) cmd1 cmd2 …………… ;; string3 | string4) commands ;; esac Chuù yù: coù theå duøng caùc metacharacter cuûa shell ñeå bieåu dieãn xaâu kyù töï, | coù nghóa laø hoaëc 11.3 Laäp trình moät voøng laëp 11.3.1 Voøng laëp for a) Caáu truùc: for in do done Caáu truùc naøy cuûa for cho pheùp thöïc hieän moät chuoãi leänh nhö nhau vôùi moãi moät giaù trò trong danh saùch ñaõ cho. Soá caùc voøng laëp baèng soá caùc giaù trò trong danh saùch. for variable in val1 val2 val3 … Copyright(c) by Galaxy CD – 55 do command1 command2 command3 ………………… done Vôùi variable coù theå gaùn ñöôïc caùc giaù trò val1, val2… thöïc hieän caùc leänh command1, command2, … Thí duï: WRITE laø moät shell_script gôûi thoâng baùo tôùi 3 ngöôøi duøng user1, user2, user3: $cat WRITE for i in user1 user2 user3 do write $I < message_file done b) Caáu truùc : for do done Caáu truùc naøy cho pheùp thöïc hieän moät chuoãi leänh nhö nhau vôùi caùc ñoái ($1 $2 …) cuûa shell_script ñöôïc goïi. for variable do command1 command2 command3 ………………… done Vôùi variable coù theå gaùn ñöôïc caùc ñoái cuûa shell_scipt thöïc hieän caùc leänh command1, command2, … Thí duï: Shell_script copy sao cheùp caùc file trong danh saùch ñoái vaøo danh muïc /users/user8 vaø ñoåi nhoùm thaønh nhoùm student, ñoåi ngöôøi sôû höõu thaønh user8. $cat copy for i do if [-f $i] then cp $i /users/user8 chgrp student /users/user8/$i chown user8 /users/user8/$i fi done $ls -l total 10 -rw------- 1 phil animator 56 May 31 14:14:22 file1 -rw------- 1 phil animator 22 May 31 15:14:22 file2 $copy file1 file2 toto Copyright(c) by Galaxy CD – 56 toto is not a file $ls -l /users/user8 total 5 -rw------- 1 phil animator 56 May 31 14:14:22 file1 -rw------- 1 phil animator 22 May 31 15:14:22 file2 11.3.2 Voøng laëp while vaø until a ) while do done Voøng laëp while thöïc hieän moät chuoãi leänh khi ñieàu kieän vaãn coøn thoaû maõn. while command1 do command2 command3 command4 ………………… done Khi giaù trò traû veà cuûa vieäc thöïc hieän command1 vaãn thoaû maõn ñieàu kieän (true), shell thöïc hieän tieáp chuoãi leänh giöõa do … done. Hai leänh thöôøng duøng trong voøng laëp while: true hoaëc : cho giaù trò true(0) sleep[n] ñôïi n giaây Thí duï: - shell_script param hieån thò taát caû caùc ñoái cuûa leänh. $cat param while test $# -ne 0 do echo $1 shift done - shell_script disp_time hieån thò soá lieäu ngaøy thaùng theo khoaûng thôøi gian 30 giaây. $cat disp_time while true hoaëc while : do date sleep 30 done b) until do done Voøng laëp until hoaït ñoäng ngöôïc laïi vôùi voøng laëp while until command1 do command2 command3 command4 ………………… Copyright(c) by Galaxy CD – 57 done Khi giaù trò traû veà cuûa vieäc thöïc hieän command1 vaãn khoâng thoaû maõn ñieàu kieän (false), shell thöïc hieän chuoãi leänh giöõa do…done Leänh false thöôøng hay ñöôïc duøng trong voøng laëp naøy ñeå cho giaù trò false. Thí duï: voøng laëp until: - ta vieát laïi shell_script param ôû treân: $cat param until test $# -eq 0 do echo $1 shift done c) caùc pheùp tính soá hoïc Leänh let ñöôïc duøng ñeû thöïc hieän caùc pheùp tính soá hoïc: Caùc toaùn töû coù theå duøng goàm: + - * / % Thí duï: $integer i=10 j=2 k l let “k=i+j” $echo $k 12 Chuù yù: cuù phaùp let “k=i+j” töông ñöông vôùi ((k=i+j)) hoaëc k=i+j $((l=k*j)); echo $l 24 Leänh let coù theå duøng vôùi caùc toaùn töû so saùnh, keát quaû ñöôïc chöùa trong bieán $?. Caùc toaùn töû so saùnh coù theå duøng laø: = == != Thí duï: $((i<j));echo $? 1 Ta cuõng coù theå duøng caùc toaùn töû logic sau ñaây vôùi let: ! && | | d) Laäp trình moät soá ñeám Leänh expr cho pheùp ta thöïc hieän moät thao taùc coù cuù phaùp nhö sau: $expr term1 operator term2 Caùc toaùn töû coù theå duøng: coäng tröø nhaân chia laáy soá dö + - * / % Thí duï: shell_script create_file taïo caùc file file1, …… file10 $cat create_file count=1 while test “$count” -le 10 Copyright(c) by Galaxy CD – 58 do >file$count count=expr $count+1 done $cat create_file2 integer count=1 while let “count <””10” do >file$count count=count+1 done 11.3.3 Ra khoûi moät voøng laëp: Leänh break cho pheùp ra khoûi caùc voøng laëp for, while, until. Thí duï: shell_script stock ghi caùc doøng kyù töï vaøo töø baøn phím leân file lines cho tôùi khi ta goõ töø “END”: $cat stock while true do echo “Enter your line:” read answer if test “$answer” = “END” then break else echo $answer >> lines fi done Chuù yù: break[n] cho pheùp ra khoûi n möùc cuûa caùc voøng laëp loàng. 11.3.4 Boû qua phaàn tieáp theo trong moät voøng laëp: Leänh continue cho pheùp boû qua caùc leänh coøn laïi, quay veà ñaàu voøng laëp. Thí duï: shell_script supprim xoaù taát caû caùc file coù trong danh saùch ñoái, tröø file save vaø source: $cat supprim set -x for i do if test “$i” = “save” -o “$i” = “source” then continue fi echo $i rm $i done $cd appli $lc titi save source toto Copyright(c) by Galaxy CD – 59 $supprim * + test titi = save -o titi = source + echo titi titi + rm titi + test save = save -o save = source + continue + test source = save -o source = source + continue + test toto = save -o toto = source + echo toto toto + rm toto $lc save source Baøi taäp: 1. Duøng caùc caáu truùc vaø reõ nhaùnh vieát caùc shell_script sau: a) writemail message userX Chöùc naêng: - gôûi thoâng baùo tröïc tieáp cho userX - neáu ngöôøi ñoù khoâng ñang trong phieân laøm vieäc, gôûi vaøo hoäp thö. Gôïi yù: duøng leänh write, mail, | | b) fileread filename Chöùc naêng: - kieåm tra ñoái coù phaûi laø file hay khoâng - neáu ñuùng, kieåm tra coù phaûi laø file chæ ñoïc (readonly) khoâng - hieän caùc thoâng baùo töông öùng keát quaû c) filesort file1 file2 Chöùc naêng: - ñoïc moät doøng töø baøn phím vaø ghi leân file theo caùch sau: + vaøo cuoái file1 neáu doøng chöùa ít nhaát moät chöõ (letter) + vaøo cuoái file2 neáu doøng chöùa ít nhaát moät soá (number) vaø khoâng chöùa baát kyø moät chöõ. + vaøo file khoâng (null) neáu khaùc hai loaïi treân - kieåm tra soá caùc ñoái, neáu khaùc 2, hieån thò thoâng baùo: “command: filesort file1 file2” Gôïi yù: duøng caùc leänh case, read vaø caùc metacharacter 2. Söû duïng caùc voøng laëp ñaõ hoïc, vieát caùc shell_script sau: a) testdir Chöùc naêng: hieån thò danh saùch caùc thö muïc con trong thö muïc laøm vieäc. Copyright(c) by Galaxy CD – 60 Gôïi yù: duøng caùc leänh pwd, for, test b) mkfiles prefix n Chöùc naêng: -taïo n file roãng (ngaàm ñònh laø 5) vôùi teân prefix.n (thí duï: file.1, file.2, file.3 vôùi prefix=file vaø n=3) - hieän doøng khaúng ñònh taïo file “prefix.n” hay khoâng trong voøng laëp. Gôïi yù: duøng if, while, test, read, expr Copyright(c) by Galaxy CD – 61 Baøi 12 Tín hieäu vaø ñoàng boä Noäi dung: Caùc tín hieäu cuûa heä thoáng, caùch duøng tín hieäu ñeå ñieàu khieån vaø ñoàng boä caùc tieán trình. 12.1 Quaûn lyù caùc tín hieäu: 12.1.1 Caùc tín hieäu: Trong khi thöïc hieän moät shell_script, caùc tín hieäu sau coù theå phaùt sinh: signal 0 ra khoûi shell (exit of the shell) signal 1 caét lieân laïc vôùi terminal (disconnection) signal 2 Ngaét (thí duï phím DEL) signal 3 Quit (Ctrl |) signal 9 Dieät tieán trình (Kill process) signal 10 Keát thuùc logic moät tieán trình Trong moät chöông trình öùng duïng, baèng caùch duøng leänh trap, ta coù theå ñònh nghóa vieäc caàn xöû lyù khi moät tín hieäu phaùt sinh. Leänh naøy cho pheùp gaùn moät coâng vieäc xöû lyù cho baát cöù moät tín hieäu naøo. 12.1.2 Laäp trình phím DEL Leänh trap khoâng ñoái lieät keâ danh saùch caùc tính hieäu vaø caùc vieäc xöû lyù töông öùng. $trap Cuù phaùp gaùn moät coâng vieäc xöû lyù cho phím DEL: $trap ‘caùc leänh’ 2 Xoùa boû taùc duïng phím DEL: $trap ‘’ 2 Gaùn chöùc naêng ngaàm ñònh (default) cho phím DEL: $trap 2 Thí duï: shell_script uncount hieån thò 5 4 3 2 1 trong caùc khoaûng thôøi gian 5 giaây, neáu ta goõ phím DEL, hieån thò chöõ soá tieáp. $/Icat/ i uncount trap ‘continue’ 2 for i in 5 4 3 2 1 do echo $i sleep 5 done 12.2 Quaûn lyù caùc tieán trình 12.2.1 Chaïy ngaàm (background) moät tieán trình Moät tieán trình seõ chaïy ngaàmneáu ta theâm kyù töï & vaøo sau teân noù khi goïi. Soá cuûa tieán trình (PID) seõ ñöôïc hieån thò treân maøn hình. Thí duï: chaïy shell_script uncount ngaàm: Copyright(c) by Galaxy CD – 62 $uncount& [1] 467 Chuù yù: - sau khi cho moät tieán trình chaïy ngaàm, ta laïi coù theå duøng terminal laøm vieäc khaùc. - khoâng coù thoâng baùo khi tieán trình ngaàm keát thuùc, do ñoù khi chaïy shell_script ta coù theå cho theâm thoâng baùo keát thuùc: $(command; echo “END”)& - soá PID cuûa tieán trình ngaàm trong bieán $! - Coù theå ñoåi höôùng vaøo/ra (i/o) cuûa tieán trình ngaàm, traùnh nhieãu maøn hình khi ta laøm vieäc khaùc. 12.2.2 Quaûn lyù caùc tieán trình ngaàm (job control) Leänh: $set -m cho pheùp quaûn lyù caùc tieán trình ñang chaïy ngaàm. Thí duï: $proc1 >> file1 & [1] 478 $proc2 & [2] 481 $proc3 & [3] 490 Hieån thò traïng thaùi cuûa caùc tieán trình ngaàm: $jobs -l [3] +490 running proc3 & [2] -481 done proc2 [1] 478 running proc1 >> file1 & trong ñoù: [n] soá thöù töï tieán trình + tieán trình chaïy cuoái cuøng - tieán trình tröôùc tieán trình cuoái 490 soá PID cuûa tieán trình running tieán trình ñang thöïc hieän done tieán trình ñaõ keát thuùc proc3 & teân leänh goïi 12.2.3 Tieáp tuïc tieán trình sau khi keát thuùc phieân laøm vieäc: Ta coù theå cho tieáp tuïc thöïc hieän caùc tieán trình ngaàm sau khi caét lieân laïc vôùi terminal baèng caùch duøng leänh nohup. Caùc soá lieäu cuûa tieán trình ñöa ra stdout vaø stderr seõ ñöôïc ghi leân file nohup.out Thí duï: $nohup uncount& Copyright(c) by Galaxy CD – 63 [1] 478 sending output to nohup.out $exit 12.2.4 Ñôïi keát thuùc tieán trình Baèng caùch duøng leänh wait vôùi ñoái soá laø PID cuûa tieán trình: $wait 467 12.2.5 Dieät moät tieán trình Duøng leänh kill vôùi ñoái soá laø PID cuûa tieán trình: $kill 467 phaùt sinh tín hieäu 15 (ngaàm ñònh) $kill -9 467 phaùt sinh tín hieäu dieät tieán trình Ta cuõng coù theå dieät moät tieán trình theo soá thöù töï cuûa noù trong danh saùch caùc tieán trình ñang chaïy ngaàm: kill %n Thí duï: $kill %1 $jobs [1] + done(143) proc >> file1 & [3] + running uncount & $kill -9 %+ [3] + killed uncount & 12.3 Ñeä quy Taát caû caùc shell_script ñeàu coù tính ñeä quy (recursivity). Thí duï: shell_script dir_tree hieån thò caây thö muïc baét ñaàu töø thö muïc laø ñoái cuûa noù. $cat dir_tree if test -d $1 then echo $1 is a directory for j in $1/* do $0 $j #$0 teân shell_script done fi $dir_tree /usr /usr is a directory /usr/adm is a directory /usr/adm/acct is a directory /usr/adm/acct/fiscal is a directory /usr/adm/acct/nite is a directory /usr/adm/sa is a directory Copyright(c) by Galaxy CD – 64 /usr/bin is a directory ………… Baøi taäp: 1. Haõy vieát shell_script: LisFileDel file1 file2 Chöùc naêng: - hieån thò noäi dung caùc file coù teân trong danh saùch ñoái - tieáp tuïc goõ phím DEL, boû qua file ñang hieån thò, baét ñaàu file tieáp - khoâi phuïc chöùc naêng ngaàm ñònh cuûa phím DEL khi keát thuùc. Gôïi yù: Duøng trap, continue, signal 2 2. Haõy vieát shell_script: trap2 Chöùc naêng: - thöïc hieän moät voøng laëp hieån thò thoâng baùo: “Shutdown in n minutes” n coù giaù trò töø 5 ñeán 1 - moãi khi goõ phím DEL, laäp töùc hieån thò thoâng baùo tieáp theo - xoaù boû taùc duïng cuûa phím DEL trong phuùt cuoái cuøng - khoâi phuïc chöùc naêng ngaàm ñònh cuûa phím DEL khi keát thuùc Gôïi yù: duøng trap, continue, for