Giáo trình Quản Trị Chất Lượng

1 CHÆÅNG II PHUÛ LUÛC-KIÃØM SOAÏT QUAÏ TRÇNH BÀÒNG KÉ THUÁÛT THÄÚNG KÃ I Giåïi thiãûu Mäüt saín pháøm nhçn chung âæåüc saín xuáút båíi mäüt quy trçnh saín xuáút, vaì âãø saín pháøm coï khaí nàng âaïp æïng täút nhu cáöu cuía khaïch haìng thç quy trçnh saín xuáút phaíi äøn âënh, coï nghéa laì phaíi coï êt sæû biãún âäüng. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã-Statistical Process Control SPC laì táûp håüp nhæîng cäng cuû hæîu duûng âãø quaín lê quaï trçnh nhàòm duy trç sæû äøn âënh vaì caíi thiãûn nàng læûc cuía quaï trçnh thäng qua viãûc giaím sæû biãún âäüng. Thäúng kã laì táûp håüp nhæîng ké thuáût hæîu duûng cho viãûc ra quyãút âënh vãö mäüt quy trçnh dæûa trãn viãûc phán têch thäng tin. Phæång phaïp thäúng kã âoïng mäüt vai troì quan troüng trong caíi tiãún cháút læåüng. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã-Statistical Process Control SPC- âoï laì viãûc kiãøm soaït, hay quaín lê quaï trçnh thäng qua viãûc sæí duûng caïc ké thuáût thäúng kã, våïi muûc âêch âãø. - Duy trç sæû äøn âënh cuía quaï trçnh - Tçm kiãúm nguyãn nhán cuía váún âãö - Phaït hiãûn nhæîng cå häüi cho viãûc caíi tiãún - Ra quyãút âënh dæûa trãn sæû kiãûn (Mäüt trong nhæîng nguyãn tàõc cuía (TQM) - Cung cáúp thäng tin cho nhaì quaín trë trong viãûc ra quyãút âënh. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã thæåìng sæí duûng báøy cäng cuû chênh laì: 1. Phiãúu kiãøm tra 2. Biãøu âäö Pareto 3. Biãøu âäö nhán quaí 4. Biãøu âäö phán taïn 5. Biãøu âäö phán bäú 6. Biãøu âäö kiãøm soaït 7. Biãøu âäö phán táöng SPC häù tråü cho täø chæïc xáy dæûng mäüt mäi træåìng laìm viãûc trong âoï moüi caï nhán cuía täø chæïc coï thãø thæûc hiãûn caíi tiãún liãn tuûc. Pháön phuû luûc chæång ba naìy seî táûp trung vaìo viãûc mä taí láön læåüt báøy cäng cuû SPC cuîng nhæ mä taí chè säú nàng læûc quaï trçnh. 2 II CAÏC CÄNG CUÛ KIÃØM SOAÏT QUAÏ TRÇNH BÀÒNG KÉ THUÁÛT THÄÚNG KÃ 1 Baíng cáu hoíi Viãûc thu tháûp dæî liãûu coï vai troì quan troüng. Dæî liãûu coï täút thç caïc thäng tin cho båíi nguäön dæî liãûu âoï måïi täút. Tuy nhiãn, trong thæûc tãú coï ráút nhiãöu dæî liãûu khäng sæí duûng âæåüc. Do âoï, pháön naìy âãö cáûp âãún viãûc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra. Mäüt phiãúu kiãøm tra âæåüc thiãút kãú täút laì bæåïc khåíi âáöu cho viãûc phán têch coï hiãûu quaí. Muûc âêch chênh cuía viãûc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra laì âãø thu tháûp dæî liãûu mäüt caïch âån giaín. a Phán loaûi phiãúu kiãøm tra Baíng kiãøm tra phán loaûi Muûc âêch laì âãø phán chia caïc âàûc tênh theo loaûi. Mäüt vê duû thäng duûng nháút laì phán chia caïc khuyãút táût theo loaûi. Vê duû: Baíng kiãøm tra hai yãúu täú: säú læåüng tæìng loaûi khuyãút táût vaì thåìi gian xáøy ra caïc khuyãút táût khi kiãøm tra baïnh ràng. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Thåìi gian TäøngLoaûi 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 Kêch thæåïc âæåìng kênh trong 1 1 1 1 1 4 Kêch thæåïc âæåìng kênh ngoaìi 2 2 2 1 Khêa 4 Gåì 1 0 1 2 Ràng 1 5 1 Khaïc 3 8 8 2 Täøng 1 7 9 1 1 12 5 3 Baíng kiãøm tra 3 vaì 4 yãúu täú. Kiãøm tra khuyãút táût theo tæìng loaûi nguyãn nhán, theo thåìi gian bë sæû cäú vaì theo loaûi maïy. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Thåìi gian TäøngLoaûi 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 Kêch thæåïc âæåìng kênh trong A A A B B Kêch thæåïc âæåìng kênh ngoaìi B B Khêa B B A Gåì A Ràng A B Khaïc B Täøng A:maïy A B: maïy B Baíng kiãøm tra 4 yãúu täú. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Maïy A Maïy B Thåìi gian chãút 7 8 9 ... 7 8 9 .. .. Täøng 0-30 phuït T E 2 30-60 phuït T 1 1-2 giåì C 1 2-3 giåì 3-4 giåì M 1 4-8 giåì 4 Táön suáút 1 1 1 2 5 Loaûi hæ hoíng: M ( mechanical) : cå E ( electrical) : âiãûn C( coolant) : laìm nguäüi T( tools): cäng cuû Baíng kiãøm tra âënh vë Baíng kiãøm tra âënh vë laì baíng kiãøm tra chè ra vë trê váût lê cuía läùi. Ngoaìi caïc låüi êch giäúng nhæ mäüt baíng kiãøm tra thäng thæåìng, baíng kiãøm tra âënh vë cho pheïp xaïc âënh chênh xaïc vë trê cuía sai hoíng. b Caïc chuï yï khi thiãút kãú phiãúu kiãøm tra Âãø baío âaím cho viãûc thu tháûp thäng tin âæåüc chênh xaïc, nhanh choïng vaì khoa hoüc, khi thiãút kãú phiãúu kiãøm tra phaíi chuï yï nhæîng âiãøm sau: - Hçnh thæïc phiãúu phaíi âån giaín, dãù hiãøu nhán viãn naìo cuîng sæí duûng âæåüc - Caïch kiãøm tra vaì maî säú phaíi âäöng nháút - Bäú trê thäng tin kiãøm tra phaíi tuáön tæû theo quaï trçnh vaì tuáön tæû theo cäng viãûc thæûc hiãûn. - Yãu cáöu nhán viãn thæûc hiãûn ghi phiãúu phaíi baïo laûi nhæîng træåìng håüp báút thæåìng. - Phiãúu kiãøm tra phaíi thiãút kãú sao cho dãù nháûn tháúy âäü dao âäüng hoàûc âäü phán taïn cuía caïc sai soït haìng ngaìy, haìng thaïng ghi trãn mäüt trang giáúy c Caïc loaûi dæî liãûu cáön ghi Thäng thæåìng phiãúu kiãøm tra phaíi phaín aïnh caïc thäng tin sau: • tãn vaì säú hiãûu saín pháøm • thåìi gian • tãn quaï trçnh • tãn thiãút bë • tãn cäng viãûc • tãn ngæåìi váûn haình • tãn ngæåìi ghi häö så • säú hiãûu lä trong quaï trçnh træåïc • säú hiãûu lä cuía nguyãn váût liãûu • dæî liãûu vãö âiãöu kiãûn quaï trçnh (nhiãût âäü, täúc âäü, aïp suáút, thåìi gian, näüi dung ..) 5 • tãn vaì säú hiãûu caïc duûng cuû âäö gaï làõp • tãn vaì säú hiãûu caïc thiãút bë âo • âiãöu kiãûn láúy máùu thæûc nghiãûm vaì táön säú kiãøm tra • caïc dæî liãûu vãö âàûc tênh cháút læåüng, cháúp nháûn hay loaûi boí • khuyãút táût, mä taí chi tiãút, baïo caïo vaì haình âäüng khàõc phuûc d Nguyãn tàõc thu tháûp dæî liãûu Phiãúu kiãøm tra chè phaït huy taïc duûng khi noï âæåüc sæí duûng âuïng caïch. Vç váûy khi thu tháûp dæî liãûu cáön phaíi tuán thuí caïc nguyãn tàõc sau: • ghi cheïp dæî liãûu vaìo máùu phiãúu kiãøm tra coï sàôn • ghi cheïp âáöy âuí moüi dæî liãûu trong phiãúu • ghi cheïp chênh xaïc • ghi cheïp âuïng tg yãu cáöu e Caïc bæåïc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra Phiãúu kiãøm tra thæåìng âæåüc thiãút kãú theo caïc bæåïc tuáön tæû nhæ sau: 1. Xaïc âënh muûc tiãu cuía viãûc thu tháûp dæî liãûu. Âãø xaïc âënh chênh xaïc muûc tiãu, cáön phaíi traí låìi cáu hoíi : thu tháûp dæî liãûu âãø laìm gç? (Vê duû coï thãø thu tháûp dæî liãûu âãø kiãøm tra tçnh traûng cháút læåüng cuía cäng âoaûn âuïc.) 2. Xaïc âënh caïc dæî liãûu cáön coï âãø âaût âæåüc muûc tiãu. (Muäún kiãøm tra cháút læåüng cuía cäng âoaûn âuïc thç phaíi thu tháûp nhæîng dæî liãûu gç ?) 3. Xaïc âënh caïch thu tháûp dæî liãûu. Thu tháûp dæî liãûu åí âáu ? Khi naìo? Kêch thæåïc máùu .. 4. Xáy dæûng phiãúu kiãøm tra nhaïp 5. Âæa phiãúu kiãøm tra vaìo sæí duûng thæí nghiãûm 6. Xem xeït, hiãûu chènh vaì ban haình chênh thæïc phiãúu kiãøm tra 2 Biãøu âäö Pareto Biãøu âäö naìy láúy tãn cuía mäüt nhaì kinh tãú hoüc ngæåìi yï, Vilfredo Pareto. Biãøu âäö coï hçnh daûng nhæ sau: 6 khaïcnæïtto våî xæåïc meí räù nhoí 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Biãøu âäö Pareto laì mäüt biãøu âäö hçnh cäüt âãø chè mæïc âäü xáøy ra thæåìng xuyãn cuía caïc nhoïm váún âãö vãö cháút læåüng, âæåüc sàõp xãúp theo thæï tæû tæì låïn âãún nhoí. Ngoaìi ra, trãn biãøu âäö coìn coï mäüt âæåìng cong thãø hiãûn mæïc âäü xáøy ra têch luyî cuía caïc yãúu täú cháút læåüng a Caïc bæåïc xáy dæûng biãøu âäö Biãøu âäö Pareto âæåüc xáy dæûng qua 7 bæåïc. Âãø dãù hçnh dung, chuïng ta cuìng nhau thaío luáûn viãûc xáy dæûng biãøu âäö qua mäüt vê duû. Bæåïc 1: Xaïc âënh váún âãö cáön nghiãn cæïu. Træåïc khi xáy dæûng biãøu âäö chuïng ta phaíi biãút xáy dæûng biãøu âäö âãø laìm gç? Xáy dæûng biãøu âäö Pareto âãø kiãøm tra tçnh traûng khuyãút táût cuía saín pháøm A hay saín pháøm B hay cuía quy trçnh C. Vê duû chuïng ta xáy dæûng biãøu âäö âãø kiãøm tra tçnh traûng saín pháøm âuïc bë läùi. Bæåïc 2: Phán nhoïm dæî liãûu Vê duû khi nghiãn cæïu saín pháøm âuïc bë läùi, ta phaíi thäúng kã coï nhæîng loaûi läùi naìo âäúi våïi saín pháøm âuïc, caïc loaûi läùi naìy âæåüc phán nhoïm nhæ thãú naìy ? Mäùi loaûi nhoïm laì mäüt läùi hay nhoïm caïc läùi laûi våïi nhau. Vê duû ta phán nhoïm caïc läùi nhæ sau: sæït meí, xæåïc, báøn, sæïc càng, keî håí,läù häøng, daûng khaïc. Viãûc phán nhoïm dæî liãûu aính hæåíng låïn âãún cháút læåüng cuía mäüt biãøu âäö Pareto. Bæåïc 3 :Thu tháûp dæî liãûu Dæûa trãn sæû phán loaûi khuyãút táût trãn chuïng ta tiãún haình thu tháûp dæî liãûu theo tæìng loaûi. Daûng khuyãút táût Säú khuyãút táût Sæït, meí 10 Xæåïc 42 7 Báøn 6 Räù 104 Keî håí 4 Läù häøng 20 Daûng khaïc 14 Bæåïc 4: Sàõp xãúp caïc nhoïm theo thæï tæû tæì låïn âãún nhoí Daûng khuyãút Säú khuyãút táût Räù 104 Xæåïc 42 Läù häøng 20 Daûng khaïc 14 Sæït, meí 10 Báøn 6 Keî håí 4 täøng 200 Bæåïc 5:Tênh täøng têch luyî vaì % têch luyî Daûng khuyãút Säú khuyãút táût täøng têch luyî % têch luyî Räù 104 104 52.00% Xæåïc 42 146 73.00% Läù häøng 20 166 83.00% Daûng khaïc 14 180 90.00% Sæït, meí 10 190 95.00% Báøn 6 196 98.00% Keî håí 4 200 100.00% täøng 200 Bæåïc 6:Veî biãøu âäö 8 0 50 100 150 200 250 räù xæåïc läù häøng khaïc sæït meí báøn keî håí Bæåïc 7: âoüc biãøu âäö Khi âoüc biãøu âäö ta xaïc âënh xem nguyãn nhán chênh cuía váún âãö laì gç? Chàíng haûn nhæ trong vê duû naìy, nguyãn nhán chênh gáy nãn tçnh traûng khuyãút táût cuía saín pháøm âuïc laì do bë räù. Nguyãn nhán naìy chiãúm 52%. Tiãúp theo laì nguyãn nhán xæåïc. Täøng têch luyî cuía hai nguyãn nán naìy chiãúm âãún 83%. b Yï nghéa cuía biãøu âäö Pareto Biãøu âäö pareto cho tháúy : - Haûng muûc naìo quan troüng nháút - Mæïc âäü quan troüng cuía tæìng haûng muûc - Cho tháúy hçnh aính roî raìng vãö tçnh traûng træåïc vaì sau caíi tiãún. Chàóng haûn nhæ åí vê duû træåïc, giaí sæí ngæåìi ta táûp trung vaìo caíi tiãún cháút læåüng bãö màût âãø giaím säú læåüng saín pháøm bë räù. Sau khi caíi tiãún thu tháûp âæåüc säú liãûu nhæ sau: 9 0 50 100 150 200 250 räù xæ åïc läù hä øng kh aïc sæït m eí báøn keî hå í 0 50 100 150 200 250 xæ åïc läù hä øng rä ù kh aïc sæït m eí báøn keî hå í Træåïc caíi tiãún Sau caíi tiãún Ngæåìi ta thæåìng sæí duûng biãøu âäö pareto âãø xaïc âënh váún âãö cáön caíi tiãún. Thäng thæåìng ngæåìi ta thæåìng choün caíi tiãún nhæîng váún âãö coï mæïc âäü xáøy ra thæåìng xuyãn hoàûc váún âãö maì viãûc hiãûu chènh noï cáön mäüt chi phê cao. c Chuï yï Viãûc xáy dæûng biãøu âäö Pareto bë aính hæåíng båíi phæång phaïp phán nhoïm dæî liãûu. Cuìng mäüt säú dæî liãûu nhæng våïi nhæîng caïch phán nhoïm khaïc nhau coï thãø âem laûi kãút quaí khaïc nhau. Dáúu hiãûu âãø nháûn biãút vãö tênh håüp lê cuía viãûc phán nhoïm dæî liãûu laì âiãøm gáùy Biãøu âäö täút laì biãøu âäö coï âiãøm gáùy. Âiãøm gáùy chæïng toí coï mäüt säú læåüng nhoí loaûi dæî liãûu nhæng chiãúm mäüt tè lãû nguyãn nhán gáy ra khuyãút táût låïn, vaì âáy chênh laì loaûi dæî liãûu cáön quan tám. Mäüt biãøu âäö khäng täút laì biãøu âäö khäng coï âiãøm gáùy. Trong træåìng håüp âoï nguyãn nhán cuía váún âãö khäng âæåüc xaïc âënh mäüt caïch chàût cheî. Khi âoï cáön xem xeït laûi phæång phaïp phán nhoïm. 10 khäng coï âiãøm gáùy 0 50 100 150 200 coï âiãøm gáùy 0 50 100 150 200 250 d Haûn chãú Haûn chãú cuía biãøu âäö Pareto thãø hiãûn åí chäù noï khäng phaín aïnh âæåüc sæû biãún âäüng cuía quaï trçnh maì chè mä taí quaï trçnh theo mäüt traûng thaïi ténh trong ngàõn haûn 3 Biãøu âäö nhán quaí (Biãøu âäö Ishikawa) Biãøu âäö nhán quaí âån giaín laì danh saïch liãût kã nhæîng nguyãn nhán coï thãø coï cuía váún âãö vaì mäúi quan hãû giæîa chuïng. Biãøu âäö nhán quaí coï hçnh daûng nhæ sau: Biãøu âäö naìy coï daûng nhæ xæång caï cho nãn noï coìn âæåüc goüi laì biãøu âäö xæång caï. Hay ngæåìi ta coìn goüi âoï laì biãøu âäø Ishikawa, tãn mäüt chuyãn gia cháút læåüng ngæåìi Nháût. a Phæång phaïp phaït hiãûn caïc nguyãn nhán cuía biãøu âäö nhán quaí Thäng thæåìng quaï trçnh âãø phaït hiãûn caïc nguyãn nhán bao gäöm caïc bæåïc: Bæåïc 1: Âæa ra caïc váún âãö âãø thaío luáûn, âoï phaíi laì nhæîng váún âãö cáön giaíi quyãút våïi muûc âêch roî raìng. Bæåïc 2: Thaío luáûn nhæîng nguyãn nhán aính hæåíng âãún váún âãö. Thäng thæåìng ngæåìi ta sæí duûng phæång phaïp huy âäüng trê naîo táûp thãø âãø thu tháûp caïc nguyãn nhán. Ngæåìi ta thæåìng taûo láûp caïc nhoïm tæì 5- 10 ngæåìi. Sau âoï caïc thaình viãn trong nhoïm seî thaío luáûn âãø tçm nguyãn nhán cuía váún dãö. 11 Bæåïc 3: Phán loaûi caïc nguyãn nhán thaình tæì 4 âãún 8 loaûi vaì veî xæång låïn. Caïc nguyãn nhán coï thãø phán loaûi theo 4 M, 5 M Man ( con ngæåìi) Machine ( maïy moïc, thiãút bë) Material ( nguyãn váût liãûu) Method ( phæång phaïp) Measurement ( âo læåìng) Bæåïc 4 :Xaïc âënh caïc xæång nhoí vaì væìa. Tçm caïc yãúu täú tæì xæåïng låïn âãún xæång væìa, tæì xæång væìa âãún xæång nhoí. 4 Biãøu âäö phán taïn Biãøu âäö phán taïn chè ra mäúi quan hãû giæîa hai biãún bàòng caïch phán têch âënh læåüng mäúi quan hãû nhán quaí giæîa caïc biãún säú. Vê duû mäúi quan hãû giæîa nhiãût âäü vaì âäü cæïng, giæîa âäü cæïng vaì âäü bãön .. Biãøu âäö phán taïn coï daûng sau: 20 40 60 80 20 40 60 80 nhiãût âäü % sa ín læ åün g lo aûi B a Quy trçnh xáy dæûng biãøu âäö phán taïn Bæåïc 1: Thu tháûp dæî liãûu theo tæìng càûp x vaì y, våïi x vaì y laì hai âàûc tênh âæåüc giaí âënh laì coï quan hãû våïi nhau Bæåïc 2 : Xaïc âënh giaï trë låïn nháút vaì nhoí nháút cuía hai biãún x vaì y, tæì âoï xaïc âënh tè lãû âån vë trãn hai truûc tung vaì hoaình Bæåïc 3 : Veî biãøu âäö Vê duû: x y X y x y 53 67 43 67 54 61 42 53 70 75 80 84 67 58 55 73 61 58 67 68 67 81 43 61 51 58 32 42 53 52 12 41 43 62 74 46 56 49 66 65 70 71 86 60 79 36 50 67 61 59 64 75 92 61 68 46 49 56 78 59 55 y 20 30 40 50 60 70 80 90 20 40 60 80 b Âoüc biãøu âäö phán taïn Sau khi veî xong, biãøu âäö phán taïn coï thãø coï mäüt trong säú caïc træåìng håüp sau: Coï giaï trë khaïc thæåìng Caïc âiãøm naìy nàòm xa nhoïm pháön låïn caïc âiãøm quáy quáön nhau vaì dãù nháûn tháúy trãn biãøu âäö. Viãûc phaït hiãûn nguyãn nhán gáy ra âiãøm báút thæåìng naìy laì chça khoaï måí caïnh cæía caíi tiãún. 20 30 40 50 60 70 80 90 20 40 60 80 Thiãúu mäúi tæång quan Nãúu caïc âiãøm trãn biãøu âäö phán taïn khäng taûo thaình mäüt xu hæåïng, khi âoï ta khäng âuí âiãöu kiãûn âãø kãút luáûn ràòng coï mäúi quan hãû nhán quaí giæîa hai âàûc tênh x vaì y. 13 0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 c Muûc âêch Muûc âêch cuía biãøu âäö phán taïn laì cho biãút giæîa caïc biãún coï mäúi quan hãû tæång quan hay khäng. Noï laì mäüt cäng cuû häù tråü cho viãûc xáy dæûng biãøu âäö nhán quaí. Khi xáy dæûng biãøu âäö nhán quaí, viãûc xaïc âënh caïc nguyãn nhán cuía váún âãö âäi khi chè mang tênh suy âoaïn. Âäúi våïi nhæîng nguyãn nhán suy âoaïn khäng coï cå såí roî raìng ngæåìi ta phaíi sæí duûng biãøu âäö phán taïn âãø kiãøm tra laûi tênh chênh xaïc mäúi quan hãû, xem âoï coï phaíi âêch thæûc laì nguyãn nhán cuía váún âãö khäng Ngoaìi caïch veî biãøu âäö, ngæåìi ta coìn coï thãø tênh hãû säú tæång quan âãø xaïc âënh mäúi quan hãû raìng buäüc giæîa caïc biãún. R2 = (S(xy))2/S(xx)*S(yy) Trong vê duû trãn, ta tênh âæåüc S(xx)= 4070.967 S(yy) = 4632.967 S(xy) = 3301.367 R2 = 0.57871 Khäng coï quan hãû Quan hãû nghëch låïn Quan hãû thuáûn låïn Hãû säú quan hãû nghëch Hãû säú quan hãû thuáûn -1 0 1 ∑ ∑−= n yi yyyS 2 2 )()( ∑ ∑ ∑−= n yxi xyxyS ))(( )( ∑ ∑−= n xi xxxS 2 2 )()( 14 5 Biãøu âäö phán bäú (biãøu âäö cäüt) Laì mäüt daûng cuía âäö thë cäüt, trong âoï caïc yãúu täú biãún âäüng hay dæî liãûu âàûc thuì âæåüc chia thaình caïc låïp hoàûc thaình caïc pháön vaì âæåüc diãùn taí nhæ caïc cäüt våïi khoaíng caïch låïp âæåüc biãøu thë qua âæåìng âaïy vaì táön suáút biãøu thë qua chiãöu cao. Biãøu âäö cäüt cho tháúy hçnh aính täøng thãø cuía mäüt táûp håüp dæî liãûu. Tæì âoï noï cho tháúy tçnh traûng täøng thãø cuía tçnh hçnh cháút læåüng trong mäüt khoaíng thåìi gian. a Quy trçnh xáy dæûng biãøu âäö phán bäú Âãø cho dãù hçnh dung chuïng ta seî trçnh báöy caïch thæïc xáy dæûng biãøu âäö phán bäú qua mäüt vê duû. Bæåïc 1: Thiãút láûp baíng táön suáút Âáöu tiãn chuïng ta phaíi thu tháûp dæî liãûu vãö biãún säú cáön âo læåìng. Vê duû âãø xaïc âënh sæû phán bäú vãö kêch thæåïc âæåìng kênh cuía caïc äúng theïp âæåüc saín xuáút trong quaï trçnh ngæåìi ta tiãún haình thu tháûp máùu, âo læåìng vaì chè ra trong baíng sau. max min 2.51 2.517 2.522 2.522 2.51 2.511 2.519 2.532 2.543 2.525 2.543 2.51 2.527 2.536 2.506 2.541 2.512 2.515 2.521 2.536 2.529 2.524 2.541 2.506 2.529 2.523 2.523 2.523 2.519 2.528 2.543 2.538 2.518 2.534 2.543 2.518 2.52 2.514 2.512 2.534 2.526 2.53 2.532 2.526 2.523 2.52 2.534 2.512 2.535 2.523 2.526 2.525 2.532 2.522 2.503 2.53 2.522 2.514 2.535 2.503 2.533 2.51 2.542 2.524 2.53 2.521 2.522 2.535 2.54 2.528 2.542 2.51 2.525 2.515 2.52 2.519 2.526 2.527 2.522 2.542 2.54 2.528 2.542 2.515 2.531 2.545 2.524 2.522 2.52 2.519 2.519 2.529 2.522 2.513 2.545 2.513 2.518 2.527 2.511 2.519 2.513 2.527 2.529 2.528 2.519 2.521 2.529 2.511 2.545 2.503 Caïc kãút quaí cuía pheïp âo Bæåïc 2: Tênh âäü räüng R R = giaï trë täúi âa quan saït âæåüc - giaï trë täøi thiãøu quan saït âæåüc R = 2.545 - 2.503 = 0.042 Bæåïc 3 : Xaïc âënh säú låïp Våïi n laì täøng säú máùu quan saït. Våïi vê duû naìy n=90 nãn k = 9 hoàûc 10, láúy k = 10 Bæåïc 4: Xaïc âënh âäü räüng låïp h = R / (k-1) h = 0.0042 / 9 = 0.0047 Laìm troìn h = 0.005 Bæåïc 5: Xaïc âënh caïc låïp vaì táön suáút Låïp 1 nk = 15 Biãn dæåïi = Xmin - h/2 = 2.503-0.005/2 =2.505 Biãn trãn = biãn dæåïi + h = 2.503+0.005/2= 2.5055 Âiãøm giæîa = (biãn trãn + biãn dæåïi )/ 2 = (2.505+2.5.55)/2 = 2.503 Tæì låïp thæï hai tråí âi Biãn dæåïii = biãn trãni-1 Biãn trãni =Biãn dæåïii+h Ta tênh âæåüc caïc låïp nhæ sau: Låïp STT Biãn trãn Biãn dæåïi Âiãøm giæîa Táön suáút 1 2.5005 2.5055 2.503 1 2 2.5055 2.5105 2.508 4 3 2.5105 2.5155 2.513 9 4 2.5155 2.5205 2.518 14 5 2.5205 2.5255 2.523 22 6 2.5255 2.5305 2.528 19 7 2.5305 2.5355 2.533 10 8 2.5355 2.5405 2.538 5 9 2.5405 2.5455 2.543 6 90 Sau khi xaïc âënh caïc låïp, bæåïc tiãúp theo ngæåìi ta phaíi âãúm táön xuáút xuáút hiãûn trong tæìng låïp. Bæåïc 6: Veî biãøu âäö Truûc tung bãn traïi biãøu diãùn táön suáút Truûc hoaình biãøu diãùn caïc giaï trë biãn cuía låïp 0 5 10 15 20 25 16 Váûy laì tæì mäüt khäúi dæî liãûu häùn âäün chuïng ta âaî coï mäüt biãøu âäö roî raìng phaín aïnh tçnh traûng cuía kêch thæåïc âæåìng kênh. b Caïc âoüc biãøu âäö phán bäú So saïnh våïi caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït. Âoï laì viãûc so saïnh vë trê cuía biãøu âäö phán bäú våïi caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn. Âiãöu kiãûn lê tæåíng nháút. Trong âiãöu kiãûn lê tæåíng naìy khoaíng caïch tæì giaï trë trung bçnh âãún caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáín thäng thæåìng gáön bàòng 3 sigma. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Trong træåìng håüp naìy, màûc duì chæa coï saín pháøm nàòm ngoaìi giåïi haûn kiãøm soaït. Tuy nhiãn chè mäüt biãún âäüng nhoí cuîng coï thãø phaï våî tênh äøn âënh cuía quaï trçnh vaì coï thãø taûo nãn phãú pháøm. Do âoï, cáön coï biãûn phaïp giaím âäü phán taïn. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Coï saín pháøm væåüt ra khoíi giåïi haûn cho pheïp UCLLCL UCLLCL UCLLCL 17 Âäü phán taïn nhoí so våïi giaï trë chuáøn. Coï thãø ruït ngàõn tiãu chuáøn hoàûc thay âäøi quaï trçnh vaì måí räüng âäü phán taïn nãúu tháúy kinh tãú hån. Nháûn biãút âäü phán taïn khäng âäöng âãöu Dæûa vaìo hçnh daûng cuía biãøu âäö phán bäú ngæåìi ta coï thãø nháûn biãút âæåüc tçnh traûng biãún âäüng cuía quaï trçnh. Tãn goüi Hçnh daûng Giaíi thêch Læu yï Daûng chuäng 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Åí trung tám táön suáút cao nháút, giaím dáön hai phêa, hçnh daïng cán âäúi Xuáút hiãûn khi quaï trçnh äøn âënh Daûng ràng læåüc 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Táön suáút phán bäú khäng âãöu trãn caïc pháön khaïc nhau taûo ra daûng ràng læåüc Xuáút hiãûn khi âäü räüng caïc nhoïm khäng phuì håüp, hoàûc ngæåìi thu tháûp dæî liãûu coï xu hæåïng thiãn vë khi âoüc caïc chè säú trãn duûng cuû âo LCL UCL 18 Daûng däúc vãö mäüt phêa 0 2 4 6 8 10 Giaï trë trung bçnh nàòm hàón vãö mäüt phêa, hçnh daïng âäø hàón vãö mäüt bãn, khäng cán âäúi Xuáút hiãûn quaï trçnh coï nhæîng váún âãö khäng bçnh thæåìng xáøy ra. Vê duû nhæ khi cán bë quaï giaì hay quaï non. Daûng cao nguyãn 0 2 4 6 8 10 Táön suáút trong caïc nhoïm khaïc nhau gáön nhæ giäúng nhau Xuáút hiãûn khi träün láùn mäüt säú dæî liãûu coï xuáút xæï tæì nhiãöu quaï trçnh khaïc nhau Daûng hai âènh 0 2 4 6 8 10 Táön suáút taûi vaì xung quanh trung tám tháúp hån caïc khoaíng khaïc taûo thaình hai âènh Xuáút hiãûn khi hai phán bäú coï caïc giaï trë trung bçnh khaïc nhau bë träün láùn våïi nhau (vê duû caïc saín pháøm do hai maïy khaïc nhau taûo nãn) 6 Biãøu âäö kiãøm soaït Laì âäö thë âæåìng gáúp khuïc, âæåüc sæí duûng âãø kiãøm tra sæû báút thæåìng cuía quaï trçnh dæûa trãn sæû thay âäøi cuía caïc âàûc tênh ( âàûc tênh kiãøm soaït). Biãøu âäö kiãøm soaït âæåüc sæí duûng âãø xaïc âënh quaï trçnh coï äøn âënh khäng, âãø duy trç tênh äøn âënh cuía quaï trçnh vaì âãø laìm cå såí cho caíi tiãún quaï trçnh. Biãøu âäö kiãøm soaït bao gäöm mäüt âæåìng giaï trë trung tám (Center line CL) phaín aïnh giaï trë trung bçnh cuía chè tiãu cáön kiãøm soaït vaì hai âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït: giåïi haûn kiãøm soaït trãn (Upper control limit UCL) vaì âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït dæåïi (Lower control limit LCL). 19 Ngæåìi ta sæí duûng nguyãn tàõc 3 sigma âãø xáy dæûng biãøu âäö kiãøm soaït. Nãúu hai âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït truìng våïi hai âæåìng ±3 sigma vaì dæî liãûu tuán theo luáût phán phäúi chuáøn thç xaïc suáút âãø giaï trë nàòm ngoaìi vuìng ±3 sigma laì 0.27%. Dæûa vaìo nguyãn tàõc naìy, caïc nhaì thäúng kã âi xáy dæûng nhæîng cäng thæïc tênh toaïn cuû thãø cho caïc loaûi biãøu âäö kiãøm soaït. a Phán loaûi biãøu âäö kiãøm soaït Dæûa vaìo âàûc âiãøm cuía dæî liãûu, ngæåìi ta chia biãøu âäö kiãøm soaït thaình caïc loaûi sau: Âàûc tênh giaï trë Tãn goüi Yï nghéa Biãøu âäö x ( giaï trë âo âæåüc ) Giaï trë R (âäü räüng khoaíng) hay s (phæång sai) thãø hiãûn âäü phán taïn hay táûp trung cuía quaï trçnh. R vaì s caìng nhoí chæïng toí quaï trçnh caìng táûp trung. Biãøu âäö Rx − ( giaï trë trung bçnh vaì khoaíng sai biãût) Giaï trë liãn tuûc Biãøu âäö sx − ( biãøu âäö giaï trë trung bçnh vaì phæång sai) Xem xeït âäü táûp trung vaì phán taïn cuía quaï trçnh. Biãøu âäö pn ( säú caïc âån vë sai soït) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Váûy säú caïc âån vë sai soït laì 25 âån vë Biãøu âäö p ( % sai soït) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Nhæ váûy % sai soït laì 25 % Biãøu âäö c ( säú sai soït) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Trong âoï coï 5 saín pháøm coï 2 sai soït, 20 saín pháøm coï 1 sai sot. Váûy säú sai soït laì 30 Giaï trë råìi raûc Biãøu âäö u ( säú sai soït trãn mäüt âån vë) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Trong âoï coï 5 saín pháøm coï 2 sai soït, 20 saín pháøm coï 1 sai sot. Váûy säú sai soït trãn mäüt âån vë laì 30/100=0.3 Âaïnh giaï mäüt chi tiãút laì täút hay khäng täút b Caïc cäng thæïc tênh âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït Dæûa vaìo nguyãn tàõc 3 sigma, caïc nhaì thäúng kã âaî xáy dæûng nãn nhæîng cäng thæïc tênh caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït nhæ sau: 20 Loaûi biãøu âäö x R p np c u Âæåìng giåïi trung tám CL x R p pn c u Âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït trãn UCL RAx 2+ RD4 n ppp )1(3 −+ n pnpnpn )1(3 −+ cc 3+ n uu 3+ Âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït dæåïi LCL RAx 2− RD3 n ppp )1(3 −− n pnpnpn )1(3 −− cc 3− n uu 3− Ghi chuï Nãúu n thay âäøi, sæí duûng n trung bçnh, hay tæìng giaï trë ni n phaíi laì hàòng säú n phaíi laì hàòng säú Nãúu n thay âäøi, sæí duûng n trung bçnh, hay tæìng giaï trë ni Trong âoï : n laì säú âån vë saín pháøm trong mäüt láön láúy máùu ( cåî máùu) m : säú láön láúy máùu caïc hãû säú A, D tra tæì baíng sau: N A2 D3 D4 D2 B3 B4 C4 2 1.880 0 3.267 0 3 1.023 0 2.575 1.69 0 2.57 0.89 4 0.729 0 2.282 2.06 0 2.27 0.92 21 5 0.577 0 2.115 2.33 0 2.09 0.94 6 0.483 0 2.004 2.53 0.03 1.97 0.95 7 0.419 0.076 1.924 2.7 0.12 1.88 0.96 8 0.373 0.136 1.864 2.85 0.19 1.82 0.97 9 0.337 0.184 1.816 2.97 0.24 1.76 0.97 10 0.308 0.223 1.777 3.08 0.28 1.72 0.97 c Caïc bæåïc âãø xáy dæûng biãøu âäö kiãøm soaït Bæåïc 1: Thu tháûp dæî liãûu Bæåïc 2: Tênh caïc giåïi haûn kiãøm soaït Tênh âæåìng giaï trë trung bçnh, âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït trãn UCL vaì âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït dæåïi LCL Bæåïc 3: Veî caïc âiãøm trãn âäö thë Vê duû: xáy dæûng biãøu âäö kiãøm soaït giaï trë trung bçnh vaì khoaíng saibiãût Rx − Cho säú liãûu vãö âæåìng kênh mäüt loaûi baïnh ràng nhæ sau: 1 5.28 5.19 5.24 5.28 5.2 5.238 5.28 5.19 0.09 2 5.24 5.24 5.29 5.29 5.29 5.27 5.29 5.24 0.05 3 5.24 5.21 5.19 5.26 5.29 5.238 5.29 5.19 0.1 4 5.29 5.37 5.29 5.55 5.29 5.358 5.55 5.29 0.26 5 5.28 5.27 5.28 5.34 5.34 5.302 5.34 5.27 0.07 6 5.34 5.24 5.34 5.27 5.29 5.296 5.34 5.24 0.1 7 5.34 5.34 5.27 5.34 5.34 5.326 5.34 5.27 0.07 8 5.26 5.27 5.34 5.26 5.29 5.284 5.34 5.26 0.08 9 5.28 5.19 5.26 5.2 5.29 5.244 5.29 5.19 0.1 10 5.19 5.14 5.2 5.29 5.29 5.222 5.29 5.14 0.15 11 5.33 5.34 5.29 5.37 5.44 5.354 5.44 5.29 0.15 12 5.37 5.29 5.37 5.34 5.39 5.352 5.39 5.29 0.1 täøng 63.48 1.32 Xmin R Quan saït 4 Quan saït 5 Xtb Xmax Láön láúy máùu Quan saït 1 Quan saït 2 Quan saït 3 1. Tênh giaï trë trung bçnh vaì khoaíng cho mäùi nhoïm con x= (x1+x2+..+xn)/n R = Xmax-Xmin 22 2. Tênh giaï trë trung bçnh x cho toaìn dæî liãûu vaì khoaíng sai biãût trung bçnh R x =(xtb1+xtb2+..+xtbm)/m R =(R1+R2+..+Rm)/m 3. Tênh caïc giåïi haûn kiãøm soaït Biãøu âäö giaï trë trung bçnh x x = 5.29 UCL = RAx 2+ = 5.355 LCL = RAx 2− =5.228 Biãøu âäö khoaíng sai biãût R R = 0.11 UCL = RD4 = 0.23 LCL = RD3 = 0 4. Veî biãøu âäö kiãøm soaït 4.9 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 5. Âoüc biãøu âäö LCL UCL UCL R LCL x 23 d Âoüc biãøu âäö kiãøm soaït Quaï trçnh âæåüc coi laì täút khi: Caïc âiãøm dæî liãûu khäng nàòm ngoaìi caïc giåïi haûn kiãøm soaït hoàûc khäng taûo mäüt xu hæåïng. Lê tæåíng nháút laì traûng thaïi cuía quaï trçnh âæåüc xaïc âënh våïi khoaíng 25 pheïp âo tråí lãn. Mäüt quaï trçnh âæåüc coi laì báút thæåìng khi: coï âiãøm dæî liãûu nàòm ngoaìi âæåìng kiãøm soaït hay khi xuáút hiãûn mäüt trong caïc xu hæåïng sau: 7 âiãøm liãn tuûc nàòm mäüt phêa cuía âæåìng trung tám 10 15 20 25 30 10 trong säú 11 âiãøm liãn tiãúp nàòm vãö mäüt phêa 12 trong säú 14 âiãøm liãn tiãúp nàòm vãö mäüt phêa 14 trong säú 17 âiãøm liãn tiãúp nàòm vãö mäüt phêa 16 trong säú 20 âiãøm liãn tiãúp nàòm vãö mäüt phêa Caïc âiãøm taûo thaình mäüt chiãöu hæåïng, khoaíng 7 âiãøm 10 15 20 25 30 24 Coï caïc âiãøm tiãúp cáûn caïc âæåìng giåïi haûn. Giaí sæí caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït caïch âæåìng trung bçnh mäüt khoaíng 3σ, nãúu coï hai trong ba âiãøm liãn tiãúp nàòm ngoaìi caïc âæåìng 2σ, thç quaï trçnh bë coi laì khäng bçnh thæåìng 5 10 15 20 25 30 35 Tiãúp cáûn âæåìng trung bçnh. Khi pháön låïn caïc âiãøm nàòm trong caïc âæåìng caïch âæåìng trung tám 1.5 σ khäng coï nghéa laì quaï trçnh åí traûng thaïi kiãøm soaït âæåüc maì laì do chuïng ta phán nhoïm nhoí khäng thêch håüp. Coï sæû träün láùn caïc dæî liãûu cuía nhiãöu täøng säú trong caïc nhoïm nhoí kiãún cho chiãöu räüng caïc giåïi haûn kiãøm soaït quaï låïn. Gàûp træåìng håüp naìy ta cáön thay âäøi caïch thæïc phán nhoïm nhoí 5 10 15 20 25 30 35 Caïc âiãøm dæî liãûu thãø hiãûn tênh chu kç. Khi caïc âæåìng cong coï khuynh hæåïng lãn xuäúng láûp laûi gáön nhæ trong mäüt khoaíng thåìi gian giäúng nhau thç âoï cuîng laì hiãûn tæåüng khaïc thæåìng 5 10 15 20 25 30 35 e Mäüt säú læu yï khi sæí duûng biãøu âäö kiãøm soaït Khi naìo phaíi tênh laûi caïc giåïi haûn kiãøm soaït? Caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït phaíi âæåüc tênh laûi âënh kç. Thåìi haûn tiãu biãøu âãø tênh laûi caïc âæåìng giåïi haûn cho caïc ngaình cäng nghiãûp laì khoaíng 8 âãún 16 tuáön. Khi tênh laûi caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït coï thãø xáøy ra hai træåìng håüp. Mäüt laì âäü räüng cuía âæåìng giåïi haûn måïi räüng hån âæåìng giåïi haûn hiãûn taûi. Trong træåìng håüp naìy, nãúu ta nháûn caïc âæåìng giåïi haûn måïi nghéa laì chuïng ta cháúp nháûn nåïi räüng biãn âäü dao âäüng cuía quaï trçnh, âiãöu âoï âäöng nghéa våïi viãûc giaím cháút 3δ 2δ 1δ 25 læåüng. Coìn khi âæåìng giåïi haûn måïi nhoí hån âæåìng giåïi haûn hiãûn taûi khi âoï quaï trçnh âaî âæåüc caíi tiãún, biãn âäü dao âäüng âaî âæåüc thu heûp. Khi tçnh toaïn laûi giåïi haûn kiãøm soaït mäüt cáu hoíi âàût ra laì phaíi laìm gç våïi nhæîng giaï trë væåüt ra ngoaìi giåïi haûn kiãøm soaït. Nhæîng giaï trë naìy seî goïp pháön laìm cho giåïi haûn kiãøm soaït räüng hån. Ngæåìi ta thæåìng loaûi boí nhæîng giaï trë væåüt ra ngoaìi giåïi haûn kiãøm soaït trong quaï trçnh tênh laûi giåïi haûn kiãøm soaït nãúu nguyãn nhán cuía sæû væåüt giåïi haûn âæåüc xaïc âënh vaì loaûi boí. Tênh logic åí âáy laì khi nguyãn nhán âàûc biãût âæåüc loaûi boí, noï seî khäng thãø xuáút hiãûn trong tæång lai næîa vaì khäng thãø laì mäüt thaình pháön cuía sæû phán taïn do nguyãn nhán thäng thæåìng. Do âoï, chuïng khäng thãø tham gia vaìo viãûc tênh caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït. Khi coï caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn ké thuáût, khi âoï mäúi quan hãû giæîa caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn vaì caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït laì nhæ thãú naìo? Âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn laì âæåìng do caïc bãn hæîu quan âàût ra buäüc nhaì saín xuáút phaíi tuán thuí. Saín pháøm chè âæåüc læu haình trãn thë træåìng khi noï thoaí maîn yãu cáöu cuía caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn. Vãö màût baín cháút, âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn vaì âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït laì khaïc nhau hoaìn toaìn. Âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn thãø hiãûn mong muäún cuía caïc bãn hæîu quan. Âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït phaín aính baín cháút sæû biãún âäüng cuía quaï trçnh vaì noï âæåüc tênh tæì nhæîng dæî liãûu thäúng kã trong quaï khæï. Vç váûy, trong træåìng håüp coï âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn, ngæåìi ta váùn phaíi tênh caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït vaì mäúi quan hãû giæîa chuïng seî âæåüc trçnh báöy cuû thãø trong pháön chè säú nàng læûc quaï trçnh. Khi thêch thæåïc máùu n thay âäøi thç xæí lê nhæ thãú naìo? Trong thæûc tãú kêch thæåïc máùu coï thãø thay âäøi vç nhiãöu lê do nhæ âãø giaím chi phê, tàng âäü tin cáûy, hay kêch thæåïc máùu bë thay âäøi do quy mä saín xuáút thay âäøi. Trong nhæîng træåìng håüp âoï caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn seî bë thay âäøi theo. Ngæåìi ta coï thãø âiãöu chènh caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn theo cäng thæïc sau: cuîR : âäü räüng khoaíng trung bçnh cuía kêch thæåïc máùu cuî måïiR : âäü räüng khoaíng trung bçnh cuía kêch thæåïc máùu måïi ncuî : kêch thæåïc máùu cuî nmåïi : kêch thæåïc máùu måïi D2(c): chè säú D2 æïng våïi kêch thæåïc máùu cuî D2(m): chè säú D2 æïng våïi kêch thæåïc máùu måïi Âäúi våïi biãøu âäö giaï trë trung bçnh X 26 Âäúi våïi biãøu âäö âäü räüng khoaíng R 7 Phán táöng Sau khi sæí duûng caïc cäng cuû thäúng kã trãn, nãúu trong træåìng håüp tháúy xuáút hiãûn sæû khäng äøn âënh cuía quaï trçnh, âäi khi ngæåìi ta phaíi sæí duûng phæång phaïp phán táöng âãø tçm kiãúm nguyãn nhán. Vê duû dæî liãûu thu tháûp vãö cháút læåüng cuía mäüt loaûi saín pháøm coï sæû phán taïn, âæåüc biãút säú saín pháøm âoï do hai dáy chuyãön âäüc láûp taûo ra. Váûy ngæåìi ta phaíi âi thu tháûp dæî liãûu riãng cho tæìng dáy chuyãön âãø xem dáy chuyãön naìo khäng äøn âënh, tæì âoï måïi coï caïc biãûn phaïp khàõc phuûc. Viãûc laìm nhæ váûy chênh laì sæí duûng phæång phaïp phán táöng. a Phæång phaïp phán táöng Coï thãø tiãún haình phán vuìng theo mäüt säú âàûc tênh sau: 9 theo saín pháøm 9 âëa lê 9 kiãøu sai hoíng (hçnh daïng, cåî, kêch thæåïng ..) 9 tuyãún phán phäúi 9 cäng nhán 9 khaïch haìng 9 nguyãn liãûu UCL= cRcd mdD ⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡ )(2 )(24 CL= cm Rcd mdDR ⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡= )(2 )(24 LCL=max(0, cRcd mdD ⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡ )(2 )(23 UCL= cRcd mdAx ⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡+ )(2 )(22 LCL= cRcd mdAx ⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡− )(2 )(22 27 9 MMTB 9 Phæång phaïp laìm viãûc 9 Phæång phaïp âo læåìng, kiãøm tra 9 Thåìi gian .. b Vê duû Tæì dæî liãûu thu tháûp âæåüc trãn hai maïy A vaì B âæåüc phán táöng riãng cho tæìng maïy nhæ sau: Sai lãûch âæåìng kênh ngoaìi Maïy A Maïy B A+B 0.001 0.002 0.003 0.004 0.005 0.006 0.007 0.008 0.009 8 Mäúi quan hãû giæîa caïc cäng cuû Mäüt váún âãö âàût ra laì khi sæí duûng caïc cäng cuû thäúng kã âãø kiãøm soaït quaï trçnh thç cáön sæí duûng bao nhiãu cäng cuû vaì mäúi quan hãû giæîa chuïng nhæ thãú naìo? Theo Deming, mäüt chuyãn gia cháút læåüng haìng âáöu, thç viãûc sæí duûng caïc cäng cuû thäúng kã chè âem laûi hiãûu quaí khi sæí duûng táút caí caïc cäng cuû trong mäúi mäúi quan hãû håüp lê. Viãûc sæí duûng mäüt hay mäüt säú cäng cuû riãng leí khäng âem laûi kãút quaí täút. Mäúi quan hãû giæîa caïc cäng cuû naìy âæåüc mä taí nhæ sau: 28 9 Cäng cuû Muûc âich Phiãúu kiãøm tra thu tháûp dæî liãûu Biãøu âäö pareto xaïc âënh caïc váún âãö chênh Biãøu âäö nhán quaí tçm nguyãn nhán Biãøu âäö phán taïn Biãøu âäö kiãøm soaït, biãøu âäö táön suáút kiãøm soaït vaì caíi tiãún sæû äøn âënh cuía tiãún trçnh x X x x X C ï hè dáù 0 50 100 150 200 250 Váún âãö A 0 5 10 15 20 25 0 5 10 15 20 25 30 35 40 0 2 4 6 8 10 12 14 16 29 III Chè säú nàng læûc quaï trçnh Trong khi sæí duûng caïc cäng cuû thäöng kã âãø phán têch säú liãûu ngæåìi ta thæåìng kãút håüp våïi viãûc tênh toaïn chè säú nàng læûc quaï trçnh. Chè säú nàng læûc quaï trçnh laì mäüt chè säú âaïnh giaï mæïc âäü cháút læåüng cuía quaï trçnh, cuû thãø noï âaïnh giaï mæïc âäü biãún âäüng thæûc tãú cuía quaï trçnh so våïi mæïc âäü biãún âäüng cho pheïp. Do âoï, noï thæåìng âæåüc sæí duûng kãút håüp våïi biãøu âäö phán bäú vaì kiãøm soaït. Mæïc âäü biãún âäüng thæûc tãú cuía quaï trçnh âæåüc âo bàòng âäü räüng giæîa caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït. Coìn mæïc âäü biãún âäüng cho pheïp cuía quaï trçnh âæåüc âo bàòng âäü räüng giæîa caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn. Âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït laì âæåìng âæåüc tênh tæì nhæîng dæî liãûu thäúng kã, do âoï noï phaín aính baín cháút sæû biãún âäüng cuía quaï trçnh. Coìn âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn laì nhæîng tiãu chuáøn do caïc bãn hæîu quan âàût ra, do âoï noï phaín aïnh mæïc âäü biãún âäüng cho pheïp. a Tênh chè säú nàng læûc quaï trçnh Chè säú nàng læûc quaï trçnh trçnhquaï cuía tãú thæûc räüngÂäü trçnhquaïcuíapheïpcho räüngÂäü=Cp δ6 LSLUSLCp −== LCL-UCL LSL-USL Trong âoï: USL (Upper Specification Limits) : giåïi haûn tiãu chuáøn trãn LSL (Lower Specification Limits) : giåïi haûn tiãu chuáøn dæåïi UCL (Upper Control Limits) : giåïi haûn kiãøm soaït trãn LCL (Lower Control Limits) : giåïi haûn kiãøm soaït dæåïi Nhæ pháön træåïc chuïng ta âaî trçnh báöy, caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït âæåüc xáy dæûng trãn tiãu chuáøn ±3 sigma nãn UCL-LCL=6 sigma. Trong træåìng håüp âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn chè coï mäüt phêa. Vê duû ngæåìi ta quy âënh nãúu âiãøm säú cuía sinh viãn nhoí hån 5 âæåüc coi laì khäng âaût. Trong træåìng håüp âoï chè coï giåïi haûn tiãu chuáøn dæåïi maì khäng coï giåïi haûn tiãu chuáøn trãn. Khi âoï ngæåìi ta phaíi tênh caïc chè säú nàng læûc quaï trçnh cho mäüt phêa nhæ sau: Giåïi haûn dæåïi s LSLxLCp 3 −= − Giåïi haûn trãn s xUSLUCp 3 −−= Chè säú nàng læûc quaï trçnh Cp phaín aïnh mäúi tæång quan giæîa âäü räüng cho pheïp quaí quaï trçnh vaì âäü räüng thæûc tãú cuía quaï trçnh. Tuy nhiãn, nãúu chè dæûa trãn chè 30 säú nàng læûc quaï trçnh Cp thç chæa tháúy âæåüc vë trê tæång âäúi giæîa caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn vaì âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït. Do âoï, ngæåìi ta phaíi tênh thãm chè säú nàng læûc quaï trçnh Cpk, âáy laì chè säú phaín aïnh mäúi tæång quan giæîa âæåìng giåïi haûn giaï trë trung tám CL vaì âæåìng tiãu chuáøn trung tám . Cpk = min(Ucp,Lcp) Hay Cpk = (1-k)Cp, våïi Trong âoï: m laì tiãu chuáøn trung tám b Âoüc chè säú nàng læûc quaï trçnh Dæûa vaìo Cp vaì Cpk ngæåìi ta coï thãø æåïc læåüng âæåüc tè lãû phãú pháøm cuía quaï trçnh. Træåìng håüp cäú âënh Cp vaì thay âäøi Cpk. Khi Cp cäú âënh, nghéa laì tè lãû âäü räüng giæîa giåïi haûn tiãu chuáøn cho pheïp vaì giåïi haûn kiãøm soaït laì cäú âënh. Coìn khi Cpk thay âäøi coï nghéa laì vë trê tæång âäúi giæîa âæåìng giaï trë trung tám vaì âæåìng tiãu chuáøn trung tám laì thay âäøi. Hçnh veî sau seî mä taí tçnh huäúng naìy. Træåìng håüp cäú âënh vë trê giæîa âæåìng giaï trë trung tám vaì âæåìng tiãu chuáøn trung tám coìn thay âäøi Chi phê. Giaí sæí cäú âënh vë trê giæîa âæåìng giaï trë trung tám vaì âæåìng tiãu chuáøn trung tám truìng nhau, nghéa laì m = x , nãúu Cp thay âäøi ta seî tháúy âæåüc tçnh traûng sæû biãún âäüng qua hçnh veî sau: Do âoï, dæûa vaìo Cp vaì Cpk ngæåìi ta coï thãø æåïc læåüng tè lãû phãú pháøm cuía quaï trçnh nhæ sau: LCLUCL xm LCLUCL xLSLUSL k − −=− −+ = − − 2 2 2 Cp=1.00 6δ USL LSL Cp=1.33 8δ Cp=1.67 10δ Cp=2.00 12δ 31 STT Cp hoàûc Cpk Âaïnh giaï 1 Cp>=1.67 Nàng læûc quaï trçnh âáöy âuí vaì dæ thæìa 2 1.67>Cp>=1.33 Nàng læûc quaï trçnh âáöy âuí 3 1.33>Cp>=1 Nàng læûc quaï trçnh saït vaìo giåïi haûn 4 1>Cp>0.67 Nàng læûc quaï trçnh khäng âáöy âuí 5 .0.67>Cp Nàng læûc quaï trçnh keïm Mäúi quan hãû giæîa nàng læûc quaï trçnh vaì tè lãû khuyãút táût Cp Tè lãûú khuyãút táût mäüt phêa Tè lãû khuyãút táût hai phêa 0.1 38.2% 76.4% 0.2 27.4% 54.9% 0.3 18.4% 36.8% 0.4 11.5% 23% 0.5 6.7% 13.4% 0.6 3.6% 7.2% 0.7 1.8% 3.6% 0.8 0.82% 1.6% 0.9 0.35% 0.69% 1 0.14% 0.27% 1.1 0.048% 0.097% 1.2 159PPM 318PPM 1.3 48PPM 96PPM 1.33 32PPM 63PPM 1.4 13PPM 27PPM 1.5 3.4PPM 6.8PPM 1.6 1.79PPM 1.6PPM 1.67 0.29PPM 0.57PPM 1.7 0.17PPM 0.34PPM 1.8 33PPB 67PPB 1.9 6PPB 12PPB 2 1PPB 2PPB PPM mäüt pháön triãûu PPB mäüt pháìn tè