EPS; P/E - Các công cụ hữu hiệu xác định giá cổ phiếu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

EPS; P/E - Các công c h u hi u xác đ nhụ ữ ệ ị giá c phi u và hi u qu ho t đ ng c aổ ế ệ ả ạ ộ ủ doanh nghi pệ Ch s P/E là bao nhiêu thì hình thành cu cỉ ố ộ ch i? Ch p nh n P/E cao, r i ro có th l nơ ấ ậ ủ ể ớ do mua giá cao h n so v i l i nhu n công tyơ ớ ợ ậ đ t đ c. Ho c m c đ th r i ro s th p,ạ ượ ặ ứ ộ ể ủ ẽ ấ vì khi đó công ty tr nên có giá và đang phátở tri n n đ nh .ể ổ ị N i dung câu h i: P/E và EPS là gì? Cácộ ỏ ch s này có vai trò gì trong quá trìnhỉ ố phân tích, đánh giá m t mã ch ng khoán?ộ ứ Xin cho bi t cách xác đ nh t ng thànhế ị ừ ph n c u t o nên các ch s trên?ầ ấ ạ ỉ ố (Nguy n M nh Quân)ễ ạ Ch s EPS (Earning Per Share) là l i nhu nỉ ố ợ ậ (thu nh p) trên m i c phi u. Đây là ph nậ ỗ ổ ế ầ l i nhu n mà công ty phân b cho m i cợ ậ ổ ỗ ổ ph n thông th ng đang đ c l u hành trênầ ườ ượ ư th tr ng. EPS đ c s d ng nh m t chị ườ ượ ử ụ ư ộ ỉ s th hi n kh năng ki m l i nhu n c aố ể ệ ả ế ợ ậ ủ doanh nghi p, đ c tính b i công th c: EPSệ ượ ở ứ = (Thu nh p ròng - c t c c phi u uậ ổ ứ ổ ế ư đãi) / l ng c phi u bình quân đang l uượ ổ ế ư thông. Hai doanh nghi p có th có cùng t l EPSệ ể ỷ ệ nh ng m t trong hai có th có ít c ph nư ộ ể ổ ầ h n t c là doanh nghi p này s d ng v nơ ứ ệ ử ụ ố hi u qu h n. ệ ả ơ N u nh các y u t khác làế ư ế ố cân b ng thì rõ ràng doanh nghi p này t tằ ệ ố h n doanh nghi p còn l i. Vì doanh nghi pơ ệ ạ ệ có th l i d ng các k thu t tính toán để ợ ụ ỹ ậ ể đ a ra con s EPS h p d n nên các nhà đ uư ố ấ ẫ ầ t cũng c n hi u rõ cách tính c a t ngư ầ ể ủ ừ doanh nghi p đ đ m b o "ch t l ng"ệ ể ả ả ấ ượ c a t l này. T t h n h t là không nên d aủ ỉ ệ ố ơ ế ự vào m t th c đo tài chính duy nh t mà nênộ ướ ấ k t h p v i các b n phân tích tài chính vàế ợ ớ ả các ch s khác.ỉ ố EPS th ng đ c coi là bi n s quan tr ngườ ượ ế ố ọ duy nh t trong vi c tính toán giá c phi u.ấ ệ ổ ế Đây cũng chính là b ph n ch y u c uộ ậ ủ ế ấ thành nên t l P/E (h s giá trên thu nh p).ỉ ệ ệ ố ậ H s (P/E) là m t trong nh ng ch s phânệ ố ộ ữ ỉ ố tích quan tr ng trong quy t đ nh đ u tọ ế ị ầ ư ch ng khoán c a nhà đ u t . Thu nh p tứ ủ ầ ư ậ ừ c phi u s có nh h ng quy t đ nh đ nổ ế ẽ ả ưở ế ị ế giá th tr ng c a c phi u đó. ị ườ ủ ổ ế H s P/E đo l ng m i quan h gi a giáệ ố ườ ố ệ ữ th tr ng (Market Price - P) và thu nh pị ườ ậ c a m i c phi u (Earning Per Share - EPS)ủ ỗ ổ ế và đ c tính nh sau: P/E = P/EPSượ ư Trong đó giá th tr ng P c a c phi u làị ườ ủ ổ ế giá mà t i đó c phi u đang đ c mua bánạ ổ ế ượ th i đi m hi n t i; thu nh p c a m i cở ờ ể ệ ạ ậ ủ ỗ ổ phi u EPS là ph n l i nhu n ròng sau thuế ầ ợ ậ ế mà công ty chia cho các c đông th ngổ ườ trong năm tài chính g n nh t. ầ ấ P/E cho th y giá c phi u hi n t i cao h nấ ổ ế ệ ạ ơ thu nh p t c phi u đó bao nhiêu l n, hayậ ừ ổ ế ầ nhà đ u t ph i tr giá cho m t đ ng thuầ ư ả ả ộ ồ nh p bao nhiêu. N u h s P/E cao thì đi uậ ế ệ ố ề đó có nghĩa là ng i đ u t d ki n t c đườ ầ ư ự ế ố ộ tăng c t c cao trong t ng lai; c phi u cóổ ứ ươ ổ ế r i ro th p nên ng i đ u t tho mãn v iủ ấ ườ ầ ư ả ớ t su t v n hoá th tr ng th p; d đoánỷ ấ ố ị ườ ấ ự công ty có t c đ tăng tr ng trung bình vàố ộ ưở s tr c t c cao.ẽ ả ổ ứ H s P/E r t có ích cho vi c đ nh giá cệ ố ấ ệ ị ổ phi u. Gi s ng i đ u t có c phi uế ả ử ườ ầ ư ổ ế ABC không đ c giao d ch sôi đ ng trên thượ ị ộ ị tr ng, v y c phi u đó có giá bao nhiêu làườ ậ ổ ế h p lý? Lúc đó c n nhìn vào h s P/Eợ ầ ệ ố đ c công b đ i v i nhóm các lo i cượ ố ố ớ ạ ổ phi u t ng t v i c phi u ABC, sau đóế ươ ự ớ ổ ế nhân thu nh p c a công ty v i h s P/E sậ ủ ớ ệ ố ẽ cho chúng ta giá c a lo i c phi u ABC. ủ ạ ổ ế Đ i v i các công ty đang niêm y t, tra b ngố ớ ế ả ta s có các ch s này: ẽ ỉ ố Ví d tra thông tin trên b n tin th tr ngụ ả ị ườ ch ng khoán ngày 29/8/2007 c a VNM taứ ủ có: EPS= 5.180 đ/cf P/E = 31.47; Đ i v i các công ty ch a niêm y t ta tínhố ớ ư ế nh sau: ư Ví d : Tìm hi u m t công ty có v n đi u lụ ể ộ ố ề ệ là 100 t đ ng (m i c phi u có m nh giáỷ ồ ỗ ổ ế ệ 10.000 đ ng. Nh v y công ty này phátồ ư ậ hành 10 tri u c phi u; Giá trên th tr ngệ ổ ế ị ườ là 50.000 đ ng/c phi u, l i nhu n sauồ ổ ế ợ ậ thu (LNST) năm tr c là 20 t đ ng. ế ướ ỷ ồ Ta tính nh sau: ư EPS = LNST / s c phi u phát hành = 20ố ổ ế t đ ng / 10 tri u c phi u = 2.000đ ng/cỷ ồ ệ ổ ế ồ ổ phi u ế P = Th giá = 50.000 đ ị P/E = 50.000 / 2.000 = 25 V n đ là ch s P/E bao nhiêu l n thì hìnhấ ề ỉ ố ầ thành cu c ch i, đây có hai tr ng h pộ ơ ở ườ ợ x y ra: ả - N u nhà đ u t ch p nh n P/E cao thì r iế ầ ư ấ ậ ủ ro có th cao do mua giá cao so v i l iể ớ ợ nhu n công ty đ t đ c. ậ ạ ượ - M t khác mua P/E cao cũng có th r i roặ ể ủ th p, vì lúc đó công ty mua vào có th làấ ể công ty có giá nh công ty Coca Cola hayư Hàng không Vi t Nam ch ng h n, các côngệ ẳ ạ ty này phát tri n r t n đ nh . ể ấ ổ ị T đó m i hình thành m t biên đ ch sừ ớ ộ ộ ỉ ố P/E cho t ng lo i công ty, t ng lĩnh v cừ ạ ừ ự công nghi p và t ng môi tr ng c a thệ ừ ườ ủ ị tr ng. Theo xu h ng trên th tr ngườ ướ ị ườ ch ng khoán các n c trên th gi i thì lĩnhứ ướ ế ớ v c sau đây th ng ch p nh n các ch sự ườ ấ ậ ỉ ố P/E cao (không k các t p đoàn hùngể ậ m nh): ngân hàng, tài chính ch ng khoán,ạ ứ công ngh tin h c, vi n thông, công nghệ ọ ễ ệ sinh h c, các ngành s n xu t công nghi pọ ả ấ ệ k thu t cao. ỹ ậ Hi n nay, các chuyên gia tài chính Vi t Namệ ệ nh n đ nh P/E t i th tr ng Vi t Nam tậ ị ạ ị ườ ệ ừ 15 - 35 l n, đi u đó có nghĩa lĩnh v c tàiầ ề ự chính ngân hàng ho c các công ty có uy tínặ thì P/E t i th tr ng Vi t Nam t 20 - 35ạ ị ườ ệ ừ l n và nh ng lĩnh v c khác có th d i 20. ầ ữ ự ể ướ Tuy nhiên, b n hãy c nghĩ xem, n u côngạ ứ ế ty không có l i nhu n đi u đó có nghĩa làợ ậ ề l i nhu n âm, thì th giá c phi u chia choợ ậ ị ổ ế l i nhu n trong m t năm là con s âm thìợ ậ ộ ố làm sao có ch s P/E đ c . ỉ ố ượ Do đó, P/E ch là m t s t ng đ i, nhà đ uỉ ộ ố ươ ố ầ t cũng c n ph i đánh giá thêm các ch sư ầ ả ỉ ố tài chính khác có liên quan mang tính kỹ thu t nhi u h n. ậ ề ơ Theo quan đi m cá nhân, tôi th y v i thể ấ ớ ị tr ng Vi t Nam nên t duy c phi u đ tườ ệ ư ổ ế ắ và r nh sau: ẻ ư P/E <10 c phi u r ổ ế ẻ 10 < P/E < 25 c phi u h p lý ổ ế ợ P/E > 25 c phi u đ t ổ ế ắ 1. Quên m c giá ban đ u đi!ứ ầ Chăm chăm vào m c giá ban đ u b ra cóứ ầ ỏ th s c n tr b n đ n các quy t đ nh h pể ẽ ả ở ạ ế ế ị ợ lý. Câu h i đ t ra là, b n có mua c phi u ỏ ặ ạ ổ ế ở m c giá hi n nay hay không? N u câu trứ ệ ế ả l i v n là có thì b n không b t bu c ph iờ ẫ ạ ắ ộ ả bán - cho dù nó đã có m t giai đo n tăngộ ạ tr ng dài tr c đây.ưở ướ Hãy xem xét m t trong nh ng quy t đ nhộ ữ ế ị mua g n đây c a Warren Buffett. Trongầ ủ tháng ba, Berkshire Hathaway c a Buffett đãủ mua l i hãng s n xu t hoa ch t Lubrizolạ ả ấ ấ v i giá kho ng 9,7 t USD. Th ng v nàyớ ả ỷ ươ ụ gây chú ý khi m t lãnh đ o c a Berkshire -ộ ạ ủ David Sokok đã t ch c sau khi th a nh nừ ứ ừ ậ đã mua c phi u c a Lubrizol tr c khi bánổ ế ủ ướ l i cho Buffett. Buffett đã mua công ty nàyạ khi mà giá c phi u c a nó đã tăng h nổ ế ủ ơ 340% so v i hai năm tr c đó - h n g p baớ ướ ơ ấ l n m c tăng c a ch s S&P 500. Khôngầ ứ ủ ỉ ố nh ng Buffett không b i r i b i s tăng giáữ ố ố ở ự này mà ông còn s n sàng tr thêm 28% ti nẵ ả ề phí so v i m c giá tr n lúc đó. T i sao? Vìớ ứ ầ ạ m c giá giao d ch c a Lubrizol ch kho ngứ ị ủ ỉ ả 12 l n m c l i nhu n bình quân c tínhầ ứ ợ ậ ướ c a năm 2011 khi Buffett mua - r h nủ ẻ ơ nhi u so v i các công ty trong ngành.ề ớ 2. Ki m tra th c tể ự ế Hãy nh r ng, tri n v ng c a m t công tyớ ằ ể ọ ủ ộ có th thay đ i nhanh chóng trong khi b nể ổ ạ đang n m gi c phi u - và nh ng lý doắ ữ ổ ế ữ b n l a ch n mua c phi u đó có th khôngạ ự ọ ổ ế ể còn giá tr . Có th ng i tiêu dùng đang thayị ể ườ đ i thói quen chi tiêu c a mình? Xu t hi nổ ủ ấ ệ đ i th c nh tranh m i? Các nhà đ u t b tố ủ ạ ớ ầ ư ắ đ u đ ý t i "viên đá quý" c a b n? Nh ngầ ể ớ ủ ạ ữ câu h i này đ c bi t quan tr ng cho cácỏ ặ ệ ọ công ty tăng tr ng nhanh mà giao d ch chưở ị ủ y u d a trên nh ng kì v ng v hi u su tế ự ữ ọ ề ệ ấ trong t ng lai - m t khi các c phi u nàyươ ộ ổ ế đã tăng thì c h i s gi m đi r t nhi u.ơ ộ ẽ ả ấ ề Ví d , n u b n mua c phi u c a m t côngụ ế ạ ổ ế ủ ộ ty bán l th i trang th thao Lululemonẻ ờ ể Athletica hai năm tr c đây, b n đã nh nướ ạ ậ đ c m c tăng trên 600%. Đi u này cóượ ứ ề đ c do m c tăng tr ng doanh s v tượ ứ ưở ố ượ b c c a h . Tuy nhiên công ty đã đ a raậ ủ ọ ư m c đánh giá tri n v ng tăng tr ng th pứ ể ọ ưở ấ h n trong quý này, bên c nh đó nh ng đ iơ ạ ữ ố th c nh tranh nhủ ạ ư Nike hay Adidas đang tích c c săn đón phân khúc khách hàng caoự c p c a Lululemon. V i m c giá giao d chấ ủ ớ ứ ị trên 90 USD trong nh ng ngày g n dây,ữ ầ m c giá trên thu nh p d ki n năm 2011ứ ậ ự ế đang vào kho ng 48 l n, cao h n r t nhi uả ầ ơ ấ ề so v i m c trung bình ngành là 17. B n sớ ứ ạ ẽ quy t đ nh th nào?ế ị ế 3. L p k ho ch t tr cậ ế ạ ừ ướ Đ t chi n l c bán c a b n "là cách t t đặ ế ượ ủ ạ ố ể lo i b c m xúc t quá trình này" - ôngạ ỏ ả ừ Tom Forester, qu n lý Qu giá tr Foresterả ỹ ị cho bi t. Ngay c khi b n c m th y đây làế ả ạ ả ấ lúc t b các c phi u nóng thì đó cũngừ ỏ ổ ế luôn là m t b c đi khó khăn. Th t khó độ ướ ậ ể t b ý nghĩ v nh ng l i nhu n mà b nừ ỏ ề ữ ợ ậ ạ ph i t b khi bán vào lúc này. Vì v y, m tả ừ ỏ ậ ộ m c ch t l i và c t l nh t đ nh s giúpứ ố ờ ắ ỗ ấ ị ẽ b n quy t tâm h n.ạ ế ơ Cu i cùng, hãy cân nh c các m c thu khiố ắ ứ ế b n quy t đ nh bán c phi u, n u m c l iạ ế ị ổ ế ế ứ ợ nhu n không rõ ràng và có th còn "m tậ ể ấ tr ng" sau khi tr thu thì b n hãy quy tắ ừ ế ạ ế đ nh c n th n h n.ị ẩ ậ ơ Ph n l n nh ng ng i m i ch i ch ngầ ớ ữ ườ ớ ơ ứ khoán đ u không bi t chính xác khi nào c nề ế ầ ph i bán c phi u. Th c t thì vi c ch nả ổ ế ự ế ệ ọ th i đi m bán th ng khó h n vi c ch nờ ể ườ ơ ệ ọ th i đi m mua. Nh ng chính đi u nàyờ ể ư ề m iớ quy t đ nh l i nhu nế ị ợ ậ cho nh ng ng iữ ườ ch i c phi u.ơ ổ ế Ph n l n nh ng ng i m i ch i ch ngầ ớ ữ ườ ớ ơ ứ khoán đ u không bi t chính xác khi nào c nề ế ầ ph i bán c phi u. Th c t thì vi c ch nả ổ ế ự ế ệ ọ th i đi m bán th ng khó h n vi c ch nờ ể ườ ơ ệ ọ th i đi m mua. Nh ng chính đi u nàyờ ể ư ề m iớ quy t đ nh l i nhu nế ị ợ ậ cho nh ng ng iữ ườ ch i c phi u.ơ ổ ế Ng i đ u c (còn g i là ng i ch i cườ ầ ơ ọ ườ ơ ổ phi u) khác v i m t nhà đ u t – đây là haiế ớ ộ ầ ư lo i ng i khác nhau trong th tr ngạ ườ ị ườ ch ng khoán. Steve Anderton, ng i sángứ ườ l p ra Hãng Tactical Trader c a Anh,ậ ủ khuyên r ng: “N u b n quy t đ nh trằ ế ạ ế ị ở thành m t ng i ch i c phi u thì hãy quênộ ườ ơ ổ ế đi nguyên t c chính c a m t nhà đ u t làắ ủ ộ ầ ư ‘mua và gi ’. Khi mua c phi u, ng i ch iữ ổ ế ườ ơ c phi u ph i bi t khi nào s bán chúng”.ổ ế ả ế ẽ “Vi c ra quy t đ nh bán c phi u đôi khiệ ế ị ổ ế r t khó khăn. M i ng i th ng không ch uấ ọ ườ ườ ị th a nh n sai l m c a mình và không mu nừ ậ ầ ủ ố bán c phi u khi chúng h giá vì hy v ngổ ế ạ ọ giá s tăng tr l i. Và h cũng khó khănẽ ở ạ ọ không kém khi ra quy t đ nh bán nh ng cế ị ữ ổ phi u đang tăng giá: có c m t ng r ng giáế ả ưở ằ s còn tăng n a và ng i ch i c phi uẽ ữ ườ ơ ổ ế th ng ti c nh ng kho n l i nhu n cònườ ế ữ ả ợ ậ ‘ch a có’ này”. “Bán là quy t đ nh khó khănư ế ị nh t khi b n quy t đ nh đ u t vào cấ ạ ế ị ầ ư ổ phi u, - Barry James, Ch t ch Qu Jamesế ủ ị ỹ Advantage Funds, cho bi t. – B n s là kế ạ ẽ ẻ thua l n u ch xác đ nh cho mình nh ngỗ ế ỉ ị ữ nguyên t c mua c phi u mà không đ raắ ổ ế ề các nguyên t c bán c phi u”.ắ ổ ế Nên bán khi các ch s x u điỉ ố ấ M t trong nh ng lý do xác đáng đ đem bánộ ữ ể c phi u là khi xu t hi n nh ng thông tinổ ế ấ ệ ữ x u v các ch s tài chính c a công ty phátấ ề ỉ ố ủ hành c phi u. Vì đây, có th không ph i làổ ế ể ả nh ng tin t c x u cu i cùng, David Covach,ữ ứ ấ ố Tr ng đi u hành c a Turner Investmentưở ề ủ Partners, cho bi t. “T t nh t là bán nh ngế ố ấ ữ c phi u này đi h n là gi và ng i nhìnổ ế ơ ữ ồ th y giá c phi u ngày càng t t xu ng th pấ ổ ế ụ ố ấ h n”, ông nói. Năm 2004, c phi u c a e-ơ ổ ế ủ Bay (Turner Investment Partners có n m giắ ữ c phi u c a e-Bay) tăng t 32 đô-la lên 58ổ ế ủ ừ đô-la. Nh ng đ n 01/2005, sau khi hãngư ế công b các k t qu tài chính không m yố ế ả ấ kh quan c a mình, c phi u e-Bay trongả ủ ổ ế m t tu n gi m xu ng còn 40 đô-la. Vàoộ ầ ả ố th i đi m này, David Covach bán s cờ ể ố ổ phi u e-Bay mà ông n m gi . M c dù, m tế ắ ữ ặ ấ đi m t ph n l i nhu n nh ng ông v n giộ ầ ợ ậ ư ẫ ữ đ c ph n còn l i: ba tháng sau c phi u e-ượ ầ ạ ổ ế Bay h xu ng còn 30 đô-la.ạ ố “Khi nh n đ c nh ng thông tin x u đ uậ ượ ữ ấ ầ tiên, b n đ ng th đ ng ng i nhìn”, Danielạ ừ ụ ộ ồ Morgan, ng i đi u hành Qu Synovusườ ề ỹ Investment Advisors, nói. Đ c bi t, n u đâyặ ệ ế là nh ng công ty nh và đang phát tri nữ ỏ ể nhanh, giá c phi u c a các hãng này đãổ ế ủ không hi m l n tăng quá m c mong đ i.ế ầ ứ ợ Morgan c nh báo r ng: c n ph i bán lo iả ằ ầ ả ạ c phi u này ngay khi nh n đ c nh ng tinổ ế ậ ượ ữ t c cho th y có s thay đ i c b n theoứ ấ ự ổ ơ ả chi u h ng x u đi trong công vi c kinhề ướ ấ ệ doanh c a các hãng này. Ông cho r ng, đâyủ ằ là tr ng h p không nên quy t đ nh d aườ ợ ế ị ự vào nh ng bài phân tích trên các ph ngữ ươ ti n truy n thông.ệ ề Xác đ nh m c giá bánị ứ Các chuyên gia khuyên: khi mua c phi uổ ế c a m t hãng nào đó, b n nên đ nh ngay giáủ ộ ạ ị có th bán đ c chúng. B n có th xác đ nhể ượ ạ ể ị m c giá này d a vào nh ng b ng phân tíchứ ự ữ ả c a các nhà băng ho c các công ty môi gi iủ ặ ớ ch ng khoán. Nh ng thông tin này có thứ ữ ể đ c đăng t i trên nh ng t báo và các t pượ ả ữ ờ ạ chí chuyên ngành. Ng i ch i ch ng khoánườ ơ ứ ph i t xác đ nh cho mình m c giá mà anhả ự ị ứ ta s n sàng bán nh ng c phi u mà mình đãẵ ữ ổ ế mua. Khi mua c phi u, nh ng ng i đi u hànhổ ế ữ ườ ề Qu Needham Growth Fund đã xác đ nh giáỹ ị có th bán ra d a trên d báo v m c l iể ự ự ề ứ ợ nhu n và kh năng phát tri n kinh doanhậ ả ể c a hãng phát hành c phi u. Vào nămủ ổ ế 2002, Seagate Technology, m t công tyộ nghiên c u công ngh l u tr thông tin, l nứ ệ ư ữ ầ đ u tiên lên sàn ch ng khoán và Needhamầ ứ Growth Fund mua c phi u c a hãng nàyổ ế ủ v i giá 12 đô-la/m t c phi u. Nh ng nhàớ ộ ổ ế ữ đi u hành qu xác đ nh 25 đô-la là giá cóề ỹ ị th bán đ c, theo h m c giá này h sể ượ ọ ở ứ ệ ố P/E đã là quá cao. Vì v y, vào cu i nămậ ố 2003, khi giá đ t m c 25 đô-la, qu đãạ ứ ỹ quy t đ nh bán m t ph n c phi u Seagateế ị ộ ầ ổ ế c a mình.ủ Nhìn l i s vi c, m t nhà đi u hành c aạ ự ệ ộ ề ủ qu nói: “Đáng l ra chúng tôi ph i bán h tỹ ẽ ả ế s c phi u này m i ph i, vì ch m t th iố ổ ế ớ ả ỉ ộ ờ gian ng n sau là giá b t đ u gi m. Chúngắ ắ ầ ả tôi rút ra bài h c: khi mua c phi u ph i xácọ ổ ế ả đ nh giá c n bán và khi c phi u đ t đ nị ầ ổ ế ạ ế m c giá này thì ph i bán h t”. Ông còn nóiứ ả ế thêm: tuy nhiên m c giá này, trong m t sứ ộ ố tình hu ng có th đ c xem xét l i, ví dố ể ượ ạ ụ trong tr ng h p l i nhu n ho c m c tiêuườ ợ ợ ậ ặ ứ th s n ph m/d ch v c a hãng phát hànhụ ả ẩ ị ụ ủ c phi u tăng đ t ng t.ổ ế ộ ộ Khi giá c phi u đ t m c xác đ nh nh ngổ ế ạ ứ ị ữ ng i ch i chúng khoán nên ra l nh bánườ ơ ệ (take profit) trên h th ng giao d ch mà hệ ố ị ọ s d ng (ví d nh QUIK и NetInvestor).ử ụ ụ ư H th ng này s th c hi n m nh l nh tệ ố ẽ ự ệ ệ ệ ự đ ng. Nh ng ng i ch i c phi u nên đ nhộ ữ ườ ơ ổ ế ị s n th i h n th c hi n l nh take profit hayẵ ờ ạ ự ệ ệ stop loss, ví d sau hai ho c ba tháng. L nhụ ặ ệ s “treo” s n trên h th ng giao d ch và chẽ ẵ ệ ố ị ờ đ n khi c phi u đ t m c giá xác đ nh thìế ổ ế ạ ứ ị th c hi n.ự ệ Gi i h n t n th tớ ạ ổ ấ Ngoài ra còn có nh ng cách khác đ đ nhữ ể ị m c giá bán c phi u, nh ng đ u ph i xácứ ổ ế ư ề ả đ nh ngay t khi m i mua chúng và sau đóị ừ ớ tuân th tuy t đ i quy t đ nh đã đ a ra,ủ ệ ố ế ị ư Anderton nhân viên Tactical Trader cho bi t.ế “Không đ c có b t kỳ s luy n ti c nào.ượ ấ ự ế ế N u b n mua c phi u vì nghĩ r ng giá sế ạ ổ ế ằ ẽ lên, thì ph i bán l p t c khi giá h ”, - ôngả ậ ứ ạ nói. Có nh ng bi n pháp k thu t nh mữ ệ ỹ ậ ằ gi m thi u kh năng t n th t cho nh ngả ể ả ổ ấ ữ ng i ch i ch ng khoán – xác đ nh m cườ ơ ứ ị ứ stop loss. T c là ng i ch i c phi u “treo”ứ ườ ơ ổ ế l nh bán m c th p h n m t s ph n trămệ ở ứ ấ ơ ộ ố ầ nào đó so v i giá hi n t i. Khi giá thớ ệ ạ ị tr ng thay đ i, m c stop loss cũng có thườ ổ ứ ể thay đ i theo nh ng kho ng ph n trămổ ư ả ầ chênh l nh gi a chúng không đ i. B ngệ ữ ổ ằ cách này, ng i ch i ch ng khoán luôn bi tườ ơ ứ ế s l i nhu n th p nh t mà anh ta có thố ợ ậ ấ ấ ể nh n đ c.ậ ượ “Stop loss là s b o v t t cho nh ngự ả ệ ố ữ ng i ch i ch ng khoán kh i b thua thi tườ ơ ứ ỏ ị ệ n ng, nó cho phép “thoát hi m” khi m c l iặ ể ứ ợ nhu n âm”, - David Fuller, giám đ cậ ố Stockcube Research c a Anh và Nhà xu tủ ấ b n Thông báo ch ng khoán Fullermoney,ả ứ cho bi t. Khi th tr ng ch ng khoán đangế ị ườ ứ trong chi u h ng n đ nh thì kho ng cáchề ướ ổ ị ả gi a giá c phi u hi n t i và stop loss cóữ ổ ế ệ ạ th cao h n. “N u chi u h ng đi lên k tể ơ ế ề ướ ế thúc b ng s tăng đ nh giá đ t ng t, thì tôiằ ự ị ộ ộ đ t stop loss c đ nh đ bán c phi u màặ ố ị ể ổ ế không có b t c s thay đ i nào c ”, Fullerấ ứ ự ổ ả nói. Ki m tra b n thânể ả Ng i ch i ch ng khoán c n ph i hi u rõườ ơ ứ ầ ả ể t i sao anh ta mua c phi u và đ nh kỳ ki mạ ổ ế ị ể tra l i nh ng nguyên nhân d n đ n quy tạ ữ ẫ ế ế đ nh mua xem chúng còn t n t i không,ị ồ ạ Crag Hodges ng i lãnh đ o Qu Hodgesườ ạ ỹ Fund Dallas , cho bi t. Hay nói m t cáchở ế ộ đ n gi n h n, “n u tình hình bi n đ i theoơ ả ơ ế ế ổ h ng t i t , thì hãy bán s c phi u đãướ ồ ệ ố ổ ế mua”. Kho ng b n năm tr c, Hodges Fundả ố ướ đã mua c phi u c a hãng radio v tinh XMổ ế ủ ệ - Satellite Radio đ c thành l p vào nămượ ậ 2001 v i giá 3 đô-la/m t c phi u. Đ uớ ộ ổ ế ầ tiên, Crag Hodges cho r ng giá lo i cằ ạ ổ phi u này có th tăng lên đ n 15-16 đô-la,ế ể ế nh ng ông đã tăng đ nh giá m c bán sau khiư ị ứ nh n th y Satellite Radio không nh ng m cậ ấ ữ ắ m ng l i s d ng cho nh ng cá nhân màạ ướ ử ụ ữ còn ký h p đ ng v i nh ng hãng s n xu tợ ồ ớ ữ ả ấ ô-tô đ l p radio c a mình vào nh ng chi cể ắ ủ ữ ế ô-tô do các hãng này s n xu t. Theo đánhả ấ giá c a Hodges, vi c tăng m ng l i kháchủ ệ ạ ướ hàng t t s kéo theo s tăng l i nhu n choấ ẽ ự ợ ậ hãng. Hodges bán c phi u Satellite Radio c aổ ế ủ mình vào đ u năm 2005 v i giá m i cầ ớ ỗ ổ phi u là 35 đô-la. Ông đ a ra quy t đ nhế ư ế ị này sau bu i g p g hàng năm v i nh ngổ ặ ỡ ớ ữ nhà đ u t , ban lãnh đ o Satellite Radio nóiầ ư ạ v vi c “m r ng m ng l i ng i sề ệ ở ộ ạ ướ ườ ử d ng nh ng không có m t l i nào nói vụ ư ộ ờ ề nh ng l i nhu n thu đ c”. Hodges hi uữ ợ ậ ượ ể r ng: quan đi m c a ông cho r ng vi cằ ể ủ ằ ệ tăng s l ng ng i s d ng s có nhố ượ ườ ử ụ ẽ ả h ng tích c c đ n tình hình tài chính c aưở ự ế ủ Satellite Radio đã không đúng v i s th c.ớ ự ự Và hóa ra quy t đ nh bán s c phi u nàyế ị ố ổ ế c a ông là hoàn toàn đúng đ n: m t th iủ ắ ộ ờ gian ng n sau c phi u c a Satellite Radioắ ổ ế ủ b t đ u gi m. Giá c phi u th m chí gi mắ ầ ả ổ ế ậ ả xu ng t i 10 đô-la (Hodges l i m t l n n aố ớ ạ ộ ầ ữ mua c phi u c a hãng m c giá này), vàổ ế ủ ở ứ hi n nay giá l i tăng lênệ ạ 14 đô-la. Quan sát th tr ngị ườ N u tình hình th tr ng ch ng khoán x uế ị ườ ứ ấ đi, theo Morgan, nh ng ng i ch i cữ ườ ơ ổ phi u nên bán b t m t s c phi u c aế ớ ộ ố ổ ế ủ mình. “Có th b n không mu n hoàn toànể ạ ố rút kh i cu c ch i, vì v y hãy rút m t ph nỏ ộ ơ ậ ộ ầ v n đ u t c a mình đ b o toàn l cố ầ ư ủ ể ả ự l ng. Và sau đó m t th i gian hãy phânượ ộ ờ tích l i tình hình th tr ng đ đ a ra nh ngạ ị ườ ể ư ữ quy t đ nh m i”, - ông nói. Trong tr ngế ị ớ ườ h p này, vi c đ u tiên là bán đi ph n đ uợ ệ ầ ầ ầ t m o hi m nh t, sau đó bán m t ph n cư ạ ể ấ ộ ầ ổ phi u c a nh ng công ty nh vì nó có thế ủ ữ ỏ ể gi m giá nhi u h n nh ng c phi u c aả ề ơ ữ ổ ế ủ nh ng “cây đ i th ”, Skott Billodo - Giámữ ạ ụ đ c đ u t vào nh ng công ty v a và nhố ầ ư ữ ừ ỏ Fifth Third Asset Management - chia s kinhẻ nghi m.ệ Tuy nhiên, m t s nhà ch i ch ng khoánộ ố ơ ứ chuyên nghi p l i cho r ng không nên ch pệ ạ ằ ộ l y các pha lên hay xu ng c a th tr ngấ ố ủ ị ườ nói chung mà t p chung s chú ý vào cậ ự ổ phi u c a nh ng công ty nh t đ nh nào đó.ế ủ ữ ấ ị “Chúng tôi không d đoán chi u h ng c aự ề ướ ủ th tr ng mà t p chung vào vi c tìm ki mị ườ ậ ệ ế nh ng c phi u có tri n v ng”, - Hodgesữ ổ ế ể ọ nói. Còn Fuller thì có hai chi n l c – đ u tế ượ ầ ư vào đ u c . Sau khi xác đ nh nh ng cầ ơ ị ữ ổ phi u có tính dài h n, ông l p danh m cế ạ ậ ụ đ u t lâu dài bao g m nh ng c phi u màầ ư ồ ữ ổ ế ông s gi trong dài h n có th t vài nămẽ ữ ạ ể ừ đ n m t ch c năm. Đ i v i nh ng cế ộ ụ ố ớ ữ ổ phi u này s dao đ ng ng n và trung bìnhế ự ộ ắ v giá không làm ông b n tâm. Th m chí,ề ậ ậ ông còn mua thêm m i khi giá xu ng. Theoỗ ố Fuller thì thông th ng đây là nh ng cườ ữ ổ phi u c a th tr ng nguyên li u, kim lo iế ủ ị ườ ệ ạ quý. Còn trong chi n l c đ u c thì b n danhế ượ ầ ơ ả m c đ u t c a ông l i ph thu c vào sụ ầ ư ủ ạ ụ ộ ự dao đ ng trên th tr ng và s l ng cộ ị ườ ố ượ ổ phi u thu c l i hình đ u t này c a ôngế ộ ạ ầ ư ủ cũng nhi u h n. Fuller th ng th c hi nề ơ ườ ự ệ các giao d ch mua c phi u lo i này thôngị ổ ế ạ qua nh ng h p đ ng v i giá n đ nh tr cữ ợ ồ ớ ấ ị ướ th i đi m giao nh n c phi u. Trong danhờ ể ậ ổ ế m c này ông cũng có nh ng đ u t dài h n.ụ ữ ầ ư ạ Th i đi m bán c phi u đ c xác đ nh b iờ ể ổ ế ượ ị ở tình hình th tr ng ho c nh vào stop loss.ị ườ ặ ờ Đ u tầ ư ch ng khoán đi u quan tr ng nh tứ ề ọ ấ là ph i xây d ng chi n l c kinh doanh. Tả ự ế ượ ừ đó giúp h ra các quy t đ nh giao d ch đúngọ ế ị ị đ n. Trong tình hình th tr ng Vi t Namắ ị ườ ệ hi n nay đang r t bi n đ ng, cách t t nh tệ ấ ế ộ ố ấ đ sinh l i là đi theo th tr ng. Vì xuể ờ ị ườ h ng t t y u c a th tr ng là luôn luônướ ấ ế ủ ị ườ đi lên. Hi n nay ch s ệ ỉ ố Nasdaq là 2780, S&P 500 là 1557 (s li u c p nh t ngàyố ệ ậ ậ 05/10/2007). Nh v y chúng ta th y n uư ậ ấ ế nh th tr ng không có m t s đ vư ị ườ ộ ự ổ ỡ đ ng lo t (đi u này r t ít x y ra), thì xuồ ạ ề ấ ả h ng đi lên là t t y u.ướ ấ ế Chi n l c đi theo th tr ng đ c cònế ượ ị ườ ượ đ c g i là đ u t theo ch s hay đ u tượ ọ ầ ư ỉ ố ầ ư th đ ng. Bài vi t này s cung c p nh ngụ ộ ế ẽ ấ ữ ki n th c c b n v chi n l c kinh doanhế ứ ơ ả ề ế ượ này. Ch s là gì?ỉ ố Ch sỉ ố là m t đ i l ng so sánh s thay đ iộ ạ ượ ự ổ m c giá c a th i đi m hi n t i so v i th iứ ủ ờ ể ệ ạ ớ ờ đi m g c đ c ch n tr c. Vi t Nam,ể ố ượ ọ ướ Ở ệ có hai ch s chính th c là VN-Index vàỉ ố ứ HASTC-Index đ c tính toán t t t c cácượ ừ ấ ả c phi u có m t trên sàn H Chí Minh vàổ ế ặ ồ sàn Hà N i. Bên c nh đó còn m t s ch sộ ạ ộ ố ỉ ố khác, s đ c đ c p trong ph n k ti pẽ ượ ề ậ ầ ế ế c a bài vi t này.ủ ế Đ u t ch s là gì?ầ ư ỉ ố Nguyên t c đ u tiên c a chi n l c này làắ ầ ủ ế ượ mua t t c các ấ ả ch ng khoánứ có trong ch s ,ỉ ố v i t tr ng v n đ u t b ng đúng t tr ngớ ỷ ọ ố ầ ư ằ ỷ ọ v n hóa c a t ng c phi u trên th tr ng.ố ủ ừ ổ ế ị ườ Khi đ u t theo chi n l c này ph m trămầ ư ế ượ ầ thay đ i c a ch s b ng đúng ph m trămổ ủ ỉ ố ằ ầ l i nhu n. Ví d : trên th tr ng có 3 cợ ậ ụ ị ườ ổ phi u A, B, C v i ế ớ thông tin nh sau:ư Khi đó v i m t s v n nh t đ nh, ta s phânớ ộ ố ố ấ ị ẽ b cho các c phi u theo t tr ng giá tr thổ ổ ế ỷ ọ ị ị tr ng t i th i đi m mua vào:ườ ạ ờ ể Nh v y ph n l i nhu n c a ư ậ ầ ợ ậ ủ danh m cụ đ u tầ ư b ng đúng s gia tăng c a ch sằ ự ủ ỉ ố đ i di n cho danh m c.ạ ệ ụ Khi đ u t theo cách này u đi m là khôngầ ư ư ể t n chi phí th i gian và chi phí tài chính choố ờ s phân tích mà v n d dàng ki m đ c l iự ẫ ễ ế ượ ợ nhu n khi ch s gia tăng. Tuy nhiên hi nậ ỉ ố ệ nay trên sàn có r t nhi u c phi u (h n 200ấ ề ố ế ơ c phi u) nên khi đ u t theo ch s VN-ổ ế ầ ư ỉ ố Index và HASTC-Index s h n ch khẽ ạ ế ả năng qu n lý danh m c.ả ụ Đ kh c ph c đi m y u này, hi n nay trênể ắ ụ ể ế ệ th tr ng có nh ng ch s khác c a Côngị ườ ữ ỉ ố ủ ty ch ng khoán Bi n Vi t là CBV-Index.ứ ể ệ N u áp d ng ph ng pháp đ u t ch sế ụ ươ ầ ư ỉ ố theo ch s CBV-Index, s giúp cho nhà đ uỉ ố ẽ ầ t thu n l i h n, b i:ư ậ ợ ơ ở • Th nh t, ch s t p trung nh ng cứ ấ ỉ ố ậ ữ ổ phi u có ch t l ng t t trên th tr ng.ế ấ ượ ố ị ườ • Th hai, s l ng c phi u đ c gi mứ ố ượ ổ ế ượ ả nh l i, d qu n lý h n.ỏ ạ ễ ả ơ • Th ba CBV-Index, đ c chia theo lĩnhứ ượ v c t ng ngành, phù h p v i kh u vự ừ ợ ớ ầ ị c a m i nhà đ u tủ ỗ ầ ư KINH DOANH > CH NG KHOÁNỨ Th t , 3/2/2010, 17:08 GMT+7ứ ư E-mail B n In ả Cách tính giá tr m t c phi u chính xácị ộ ổ ế nh tấ Cho tôi h i cách tính giá tr s sách c a m tỏ ị ổ ủ ộ doanh nghi p (m t CP) chính xác nh t, dệ ộ ấ ễ thu th p s li u đ tính nh t? Thôngậ ố ệ ể ấ th ng giá tr s sách c a m t CP tính theoườ ị ổ ủ ộ năm hay theo quý? Đ u t theo P/Bv có đ c coi là bi n phápầ ư ượ ệ an toàn không và khi P/Bv có giá tr b ngị ằ bao nhiêu thi có th mua CP đó đ c? Khiể ượ đ u t theo ch tiêu P/Bv thì c n xem xétầ ư ỉ ầ thêm ch tiêu nào n a không? (ỉ ữ Nguy n Kimễ Thu nậ ). Ông Nguy n Tu n Quỳnh, Phó t ngễ ấ ổ giám đ c Công ty PNJ:ố M t cách đ n gi nộ ơ ả thì giá tr s sách c a m t công ty là giá trị ổ ủ ộ ị c a toàn b tài s n đ c th hi n trên b ngủ ộ ả ượ ể ệ ả cân đ i k toán tr đi t t c các kho n n ,ố ế ừ ấ ả ả ợ các nghĩa v tài chính khác và tài s n vôụ ả hình. Đây cũng là v n ch s h u c a côngố ủ ở ữ ủ ty t i th i đi m đó.ạ ờ ể Ví d : Công ty A có t ng tài s n là 100ụ ổ ả tri u đ ng, các kho n n là 75 tri u đ ngệ ồ ả ợ ệ ồ thì giá tr s sách c a công ty hay v n chị ổ ủ ố ủ s h u c a công ty là 100 tri u đ ng - 75ở ữ ủ ệ ồ tri u đ ng = 25 tri u đ ng.ệ ồ ệ ồ Giá tr s sách c a m t công ty có th đ cị ổ ủ ộ ể ượ xác đ nh theo quý và theo năm. Tuy nhiên,ị các s li u cu i năm th ng đáng tin c yố ệ ố ườ ậ h n vì vi c h ch toán, phân b đ c th cơ ệ ạ ổ ượ ự hi n chính xác, cũng nh báo cáo k toánệ ư ế này đ c ki m toán.ượ ể Ch s P/B đ c s d ng đ so sánh giáỉ ố ượ ử ụ ể c a m t c phi u so v i giá tr ghi s c aủ ộ ổ ế ớ ị ổ ủ c phi u đó. T l này đ c tính toán b ngổ ế ỷ ệ ượ ằ cách l y giá đóng c a hi n t i c a c phi uấ ử ệ ạ ủ ổ ế chia cho giá tr s sách t i quý g n nh t c aị ổ ạ ầ ấ ủ c phi u đó.ổ ế Công th c tính nh sau: P/B = Giá c phi u/ứ ư ổ ế (Giá tr s sách/s c phi u đang l u hành).ị ổ ổ ổ ế ư V i ví d nêu trên, n u công ty A cóớ ụ ế 1.000.000 c phi u đang l u hành và có giáổ ế ư c phi u là 5 đ ng thì P/B = 5/ổ ế ồ (25.000.000/1.000.000) = 2. Theo ý nghĩa, ch s P/B có liên quan đ nỉ ố ế đ an toàn c a kho n đ u t , là m t trongộ ủ ả ầ ư ộ nh ng công c giúp nhà đ u t có th xácữ ụ ầ ư ể đ nh giá c phi u h p lý. Tuy nhiên, ch sị ổ ế ợ ỉ ố P/B có r t nhi u nh c đi m vì giá tr sấ ề ượ ể ị ổ sách hay v n ch s h u không ph i là m tố ủ ở ữ ả ộ h ng d n đáng tin c y cho các doanhướ ẫ ậ nghi p trong nhi u ngành. Lý do là tài s nệ ề ả đ a vào b ng cân đ i k toán đ c thư ả ố ế ượ ể hi n theo chi phí g c ch không ph i là giáệ ố ứ ả tr th c hi n nay. Các kho n ph i thu, giá trị ự ệ ả ả ị hàng t n kho cũng khó xác đ nh đ c m tồ ị ượ ộ cách chính xác. Bên c nh đó, ch s P/B không th a nh nạ ỉ ố ừ ậ giá tr vô hình, chính là n n t ng ch y uị ề ả ủ ế cho s l n m nh và phát tri n c a doanhự ớ ạ ể ủ nghi p: k năng, ki n th c c a ngu n nhânệ ỹ ế ứ ủ ồ l c, th ng hi u và danh ti ng. Ch s P/Bự ươ ệ ế ỉ ố không có ý nghĩa nhi u l m v i các công tyề ắ ớ d ch v vì giá tr tài s n h u hình c a hị ụ ị ả ữ ủ ọ không l n. Vì v y, tùy theo lo i hình côngớ ậ ạ ty và ho t đ ng c th c a công ty đó m iạ ộ ụ ể ủ ớ có th đ a ra m c P/B là bao nhiêu đ xemể ư ứ ể xét đ u t . T t nhiên, nhà đ u t s quanầ ư ấ ầ ư ẽ tâm đ n các công ty ho t đ ng kinh doanhế ạ ộ hi u qu mà có ch s P/B ti n v 1.ệ ả ỉ ố ế ề P/B ch là m t ch s tham kh o khi đ u t .ỉ ộ ỉ ố ả ầ ư Bên c nh P/B, nhà đ u t c n quan tâm đ nạ ầ ư ầ ế các ch s khác nh P/E, EPS, ROE và t lỉ ố ư ỷ ệ tr c t c...ả ổ ứ Năm 1999, UBCKNN có m t đ tàiộ ề nghiên c u khoa h c c p b mang tên: Cứ ọ ấ ộ ơ s khoa h c và th c ti n xây d ng ch sở ọ ự ễ ự ỉ ố giá ch ng khoán và m t s g i ý cho Vi tứ ộ ố ợ ệ Nam. Đ tài đã đ c h i đ ng khoa h c doề ượ ộ ồ ọ TS.Lê Văn Châu Ch t ch UBCKNN làmủ ị ch t ch H i đ ng nghi m thu, đánh giáủ ị ộ ồ ệ hoàn thành m c đ xu t s c. Trong bàiở ứ ộ ấ ắ vi t nh này chúng tôi ch xin gi i thi uế ỏ ỉ ớ ệ m t ph n c a công trình nghiên c u khoaộ ầ ủ ứ h c trên, đó là các ph ng pháp tính ch sọ ươ ỉ ố giá c phi u và vi c v n d ng nó n c taổ ế ệ ậ ụ ở ướ hi n nay, nh t là trong giai đo n đ u c aệ ấ ạ ầ ủ s phát tri n th tr ng ch ng khoán.ự ể ị ườ ứ M c tiêu c b n c a vi c xây d ng chụ ơ ả ủ ệ ự ỉ s giá nói chung là xây d ng h th ng chố ự ệ ố ỉ tiêu ph n ánh s bi n đ ng c a giá theoả ự ế ộ ủ th i gian. Ch s giá c phi u cũng v y nóờ ỉ ố ổ ế ậ là ch tiêu ph n ánh s thay đ i c a giá cỉ ả ự ổ ủ ổ phi u theo th i gian.ế ờ Ý t ng xuyên su t trong quá trìnhưở ố xây d ng ch s giá là ph i c đ nh ph nự ỉ ố ả ố ị ầ l ng, lo i b m i y u t nh h ngượ ạ ỏ ọ ế ố ả ưở v giá tr đ kh o sát s thay đ i c aề ị ể ả ự ổ ủ riêng giá. Có nh v y ch s giá m iư ậ ỉ ố ớ ph n ánh đúng s bi n đ ng v giá.ả ự ế ộ ề M iọ công th c, ph ng pháp không th c hi nứ ươ ự ệ đ c ý t ng này đ u sai v i lý lu n vàượ ưở ề ớ ậ ch c ch n ch s giá không ph n ánh đúngắ ắ ỉ ố ả s bi n đ ng c a giá.ự ế ộ ủ Đ th c hi n đ c m c tiêu và ý t ngể ự ệ ượ ụ ưở trên, có 3 v n đ c n gi i quy t trong quáấ ề ầ ả ế trình xây d ng ch s giá c phi u, đó là:ự ỉ ố ổ ế - Ch n ph ng phápọ ươ - Ch n r đ i di nọ ổ ạ ệ - Tìm bi n pháp tr kh các y u tệ ừ ử ế ố v giá tr đ đ m b o ch s giá chề ị ể ả ả ỉ ố ỉ ph n ánh s bi n đ ng c a riêng giá.ả ự ế ộ ủ 1- Ph ng pháp tínhươ Hi n nay các n c trên th gi i dùng 5ệ ướ ế ớ ph ng pháp đ tính ch s giá c phi u, đóươ ể ỉ ố ổ ế là: Ph ng pháp Passcherươ : Đây là lo i ch s giá c phi u thôngạ ỉ ố ổ ế d ng nh t và nó ụ ấ là ch s giá bình quânỉ ố gia quy n giá tr v i quy n s là sề ị ớ ề ố ố l ng ch ng khoán niêm y t th i kỳ tínhượ ứ ế ờ toán. K t qu tính s ph thu c vào c c uế ả ẽ ụ ộ ơ ấ quy n s th i kỳ tính toán:ề ố ờ Ng i ta dùng công th c sau đ tính.ườ ứ ể ∑ qt pt I p = ------------- ∑ qt po Trong đó: I p : Là ch s giá Passcher ỉ ố p t : Là giá th i kỳ tờ p o : Là giá th i kỳ g cờ ố qt : Là kh i l ng (quy n s )ố ượ ề ố th i đi m tính toán ( t ) ờ ể ho c c c u c a kh i l ng th iặ ơ ấ ủ ố ượ ờ đi m tính toán.ể i Là c phi u i tham gia tính chổ ế ỉ s giáố n là s l ng c phi u đ a vàoố ượ ổ ế ư tính ch s ỉ ố Ch s giá bình quân Passcher là ch sỉ ố ỉ ố giá bình quân gia quy n giá tr l y quy n sề ị ấ ề ố là quy n s th i kỳ tính toán, vì v y k tề ố ờ ậ ế qu tính s ph thu c vào c c u quy n sả ẽ ụ ộ ơ ấ ề ố (c c u ch ng khoán niêm y t) th i tínhơ ấ ứ ế ờ toán. Các ch s KOSPI (Hàn qu c);ỉ ố ố S&P500(M ); FT-SE 100 (Anh) ; TOPIXỹ (Nh t) ; CAC (Pháp); TSE (Đài loan);ậ Hangseng (H ng công); các ch s c a Thuồ ỉ ố ủ ỵ S ,.. và VnIndex c a Vi t Nam áp d ngỹ ủ ệ ụ ph ng pháp này.ươ Ph ng pháp Laspeyres.ươ Ch s giá bình quân Laspeyres là chỉ ố ỉ s giá bình quân gia quy n giá tr , l yố ề ị ấ quy n s là s c phi u niêm y t th iề ố ố ổ ế ế ờ kỳ g cố . Nh v y k t qu tính s ph thu cư ậ ế ả ẽ ụ ộ vào c c u quy n s th i kỳ g c:ơ ấ ề ố ờ ố ∑ qo pt I l = ------------- ∑ qo po Trong đó: I L : Là ch s giá bình quânỉ ố Laspeyres pt : Là giá th i kỳ báo cáoờ p o : Là giá th i kỳ g cờ ố qo : Là kh i l ng (quy n s )ố ượ ề ố th i kỳ g c ho c c c uờ ố ặ ơ ấ c a kh i l ng c (s l ng củ ố ượ ố ượ ổ phi u niêm y t) th i kỳ g cế ế ờ ố i Là c phi u i tham gia tínhổ ế ch s giáỉ ố n là s l ng c phi u đ a vàoố ượ ổ ế ư tính ch s ỉ ố Có ít n c áp d ng ph ng pháp này, đóướ ụ ươ là ch s FAZ, DAX c a Đ cỉ ố ủ ứ Ch s giá bình quân Fisherỉ ố Ch s giá bình quân Fisher là ch sỉ ố ỉ ố giá bình quân nhân gi a ch s giáữ ỉ ố Passcher và ch s giá Laspayresỉ ố : Ph ngươ pháp này trung hoà đ c y u đi m c a haiượ ế ể ủ ph ng pháp trên, t c là giá tr ch s tínhươ ứ ị ỉ ố toán ra ph thu c vào quy n s c a c 2ụ ộ ề ố ủ ả th i kỳ: Kỳ g c và kỳ tính toánờ ố I F = √ IP x I L Trong đó: I F : Là ch s giá Fisherỉ ố IP : Là ch s giá Passcheỉ ố I L : Là ch s giá bình quânỉ ố Laspeyres V m t lý lu n có ph ng pháp này,ề ặ ậ ươ nh ng trong th ng kê chúng tôi không th yư ố ấ nó áp d ng b t kỳ m t qu c giá nào.ụ ở ấ ộ ố Ph ng pháp s bình quân gi n đ n:ươ ố ả ơ Ngoài các ph ng pháp trên, ph ngươ ươ pháp tính giá bình quân gi n đ n cũngả ơ th ng đ c áp d ng. Công th c đ n gi nườ ượ ụ ứ ơ ả là l y t ng th giá c a ch ng khoán chia choấ ổ ị ủ ứ s ch ng khoán tham gia tính toán:ố ứ ∑ pi Ip = ------------- n Trong đó: I p là giá bình quân; Pi là giá Ch ng khoán i; ứ n là s l ng ch ng khoán đ aố ượ ứ ư vào tính toán. Các ch s h Dow Jone c a M ; Nikkeiỉ ố ọ ủ ỹ 225 c a Nh t; MBI c a Ý áp d ng ph ngủ ậ ủ ụ ươ pháp này. Ph ng pháp này s t t khi m cươ ẽ ố ứ giá c a các c phi u tham gia niêm y t kháủ ổ ế ế đ ng đ u, hay đ l ch chu n (ồ ề ộ ệ ẩ σ ) c a nóủ th p.ấ Ph ng pháp bình quân nhân gi n đ nươ ả ơ I p = √ Π Pi Chúng ta ch nên dùng lo i ch s này khiỉ ạ ỉ ố đ l ch chu n khá cao, ( ộ ệ ẩ σ) cao. Các ch s :ỉ ố Value line (M ); FT-30 (Anh) áp d ngỹ ụ ph ng pháp bình quân nhân gi n đ n này. ươ ả ơ Tuy nhiên v m t lý lu n, chúng ta cóề ặ ậ th tính theo ph ng pháp bình quân c ngể ươ ộ ho c bình quân nhân gia quy n v i quy nặ ề ớ ề s là s ch ng khoán niêm y t. ố ố ứ ế Quy n s th ng đ c dùng trong tínhề ố ườ ượ toán ch s giá c phi u là s ch ng khoánỉ ố ổ ế ố ứ niêm y t. Riêng Đài Loan thì h dùng sế ở ọ ố ch ng khoán trong l u thông làm quy n s ,ứ ư ề ố b i vì t l đ u t c a công chúng r t caoở ỷ ệ ầ ư ủ ấ đây (80 .. 90%).ở 2. Ch n r đ i di n.ọ ổ ạ ệ M t nhi m v th hai quan tr ng trongộ ệ ụ ứ ọ vi c xây d ng ch s giá ch ng khoán làệ ự ỉ ố ứ vi c ch n r đ i di n. S giao d chệ ọ ổ ạ ệ Ở ở ị ch ng khoán New york có trên 3000 cứ ổ phi u niêm y t, nh ng ch s t ng h pế ế ư ỉ ố ổ ợ Dow Jone ch bao g m 65 c phi u. Trongỉ ồ ổ ế đó ch s Dow Jones công nghi p (DJIA) chỉ ố ệ ỉ bao g m 30 c phi u, Dow Jones v n t iồ ổ ế ậ ả (DJTA) bao g m 20 c phi u và Dow Jonesồ ổ ế d ch v (DJUA) bao g m ch 15 c phi u.ị ụ ồ ỉ ổ ế Tuy ch bao g m m t s l ng c phi uỉ ồ ộ ố ượ ổ ế niêm y t r t nh nh v y trong t ng thế ấ ỏ ư ậ ổ ể nh ng các ch s Dow Jones v n tr ng t nư ỉ ố ẫ ườ ồ qua năm tháng, vì nó ph n ánh đ c xu th ,ả ượ ế đ ng thái c a quá trình v n đ ng c a giáộ ủ ậ ộ ủ c . R đ i di n này là tiêu bi u, đ i di nả ổ ạ ệ ể ạ ệ đ c cho t ng th vì h th ng xuyên thayượ ổ ể ọ ườ nh ng c phi u không còn tiêu bi u n aữ ổ ế ể ữ b ng c phi u tiêu bi u h n. Ví d thángằ ổ ế ể ơ ụ 11/1999 h đã thay 4 c phi u trong r đ iọ ổ ế ổ ạ di n, công ty IBM cũng có lúc ph i lo iệ ả ạ kh i r đ i di n khi th tr ng PC nóiỏ ổ ạ ệ ị ườ chung phát tri n và l n át.ể ấ Ba tiêu th c quan tr ng đ xácứ ọ ể đ nh s tiêu bi u c a c phi u đ ch nị ự ể ủ ổ ế ể ọ vào r đ i di n là s l ng c phi uổ ạ ệ ố ượ ổ ế niêm y t, giá tr niêm y t và t l giaoế ị ế ỷ ệ d ch, mua bán ch ng khoán đó trên thị ứ ị tr ng (kh i l ng và giá tr giao d ch).ườ ố ượ ị ị Đ i v i Vi t Nam, hay b t kỳ th tr ngố ớ ệ ấ ị ườ nào khi m i ra đ i, s l ng các c phi uớ ờ ố ượ ổ ế niêm y t ch a nhi u, thì r đ i di n nênế ư ề ổ ạ ệ bao g m t t c các c phi u. Tuy nhiênồ ấ ả ổ ế cũng nên chú ý đ n kh i l ng và giá trế ố ượ ị giao d ch. N u m t c phi u nào đó trongị ế ộ ổ ế m t th i gian dài không có giao d ch ho cộ ờ ị ặ giao d ch không đáng k thì nên t m lo iị ể ạ ạ kh i ph m vi tính toán. Có nh v y ch sỏ ạ ư ậ ỉ ố chúng ta tính ra m i ph n ánh đ c đ ngớ ả ượ ộ thái v n đ ng th c s c a giá c thậ ộ ự ự ủ ả ị tr ng.ườ 3. V n đ tr kh nh h ng c aấ ề ừ ử ả ưở ủ các y u t thay đ i v kh i l ng và giáế ổ ổ ề ố ượ tr trong quá trình tính toán ch s giá cị ỉ ố ổ phi uế Trong quá trình tính toán m t s nhân t làmộ ố ố thay đ i v kh i l ng và giá tr c a các cổ ề ổ ượ ị ủ ổ phi u trong r đ i di n s nh h ng đ nế ổ ạ ệ ẽ ả ưở ế tính liên t c c a ch s . Ví d nh ph mụ ủ ỉ ố ụ ư ạ vi, n i dung tính toán c a ngày báo cáoộ ủ không đ ng nh t v i ngày tr c đó và làmồ ấ ớ ướ cho vi c so sánh b kh p khi ng, ch s giáệ ị ậ ễ ỉ ố tính ra không ph n ánh đúng s bi n đ ngả ự ế ộ c a riêng giá. Các y u t đó là: Thêm, b tủ ế ố ớ c phi u kh i r đ i di n, thay c phi uổ ế ỏ ổ ạ ệ ổ ế trong r đ i di n; nh p, tách c phi u;ổ ạ ệ ậ ổ ế th ng c ph n, th ng ti n, tăng v nưở ổ ầ ưở ề ố b ng cách phát hành c phi u m i; bánằ ổ ế ớ ch ng quy n; c phi u trong r đ i di n bứ ề ổ ế ổ ạ ệ ị gi m giá trong nh ng ngày giao d ch khôngả ữ ị có c t c...ổ ứ Đ tr kh nh h ng c a các y u tể ừ ử ả ưở ủ ế ổ thay đ i v kh i l ng và giá tr trongổ ề ố ượ ị quá trình tính toán ch s giá c phi u,ỉ ố ổ ế làm cho ch s giá c phi u th c sỉ ố ổ ế ự ự ph n ánh đúng s bi n đ ng c a riêngả ự ế ộ ủ giá c phi u mà thôi ng i ta dùng kổ ế ườ ỹ thu t đi u ch nh h s chia. Đây là m tậ ề ỉ ệ ố ộ đ c thù riêng c a vi c xây d ng ch sặ ủ ệ ự ỉ ố giá ch ng khoán. ứ Đ hi u b n ch t c a k thu t này,ể ể ả ấ ủ ỹ ậ chúng ta hãy xem xét m t ví d đ n gi nộ ụ ơ ả sau: Ch s tính theo ph ng pháp bình quânỉ ố ươ gi n đ n (ph ng pháp Dow Jones). Giá 3ả ơ ươ c phi u hình thành nh sau:ổ ế ư Cổ phiế u Giá ngày giao d chị 1 Giá ngày giao d ch 2ị Giá ngày giao d chị 3 A B C 17 13 15 19 13 16 19 13 8 T nổ g giá 45 48 30 DJA ngày 1 là 45/3 =15 (ngàn đ ng, hayồ đi m)ể DJA ngày 2 là 48/3 = 16 (ngàn đ ng, hayồ đi m), tăng 1 đi m hay 6.7%ể ể Ngày th 3 c phi u C tách làm hai vàứ ổ ế giá coi nh không có gì thay đ i (c phi uư ổ ổ ế C gi m còn 8 không coi là gi m giá, mà chả ả ỉ vì c phi u tách đôi).ổ ế V nguyên t c n u giá không có gì thayề ắ ế đ i, thì ch s v n gi nguyên. Ta khôngổ ỉ ố ẫ ữ th l y t ng m i chia cho 3: 30/3=10 để ấ ổ ớ ể k t lu n ch s giá đã gi m 5 ngàn (đi m)ế ậ ỉ ố ả ể đ c. Vì th c ch t giá không h thay đ i .ượ ự ấ ề ổ B i v y ch s giá m i tính ra ph i b ng 15ở ậ ỉ ố ớ ả ằ nh ngày 2. Đây là c t lõi c a k thu t tínhư ố ủ ỹ ậ toán l i h s chia. K thu t h t s c đ nạ ệ ố ỹ ậ ế ứ ơ gi n: áp d ng quy t c tam su t mà chúng taả ụ ắ ấ đã h c t l p 4ọ ừ ớ C th là:ụ ể 48 == ====> H s chia là 3 (Do)ệ ố 30 =======> H s chia là D1ệ ố T đây suy ra D1 =(30 x 3)/48 = 1.875 vàừ DJA ngày th 3 là 30/1.875 = 16 không có gìứ thay đ i. Ch s này ph n ánh đúng đ ngổ ỉ ố ả ộ thái c a giá (không đ i). Trong th c t giáủ ổ ự ế th ng có thay đ i nên ch s s có giaoườ ổ ỉ ố ẽ đ ng. Nh ng khi tính l i h s chia ng iộ ư ạ ệ ố ườ ta luôn gi đ nh giá không đ i. T c là h sả ị ổ ứ ệ ố chia c a ngày giao d ch đ c xác đ nh tr củ ị ượ ị ướ khi x y ra giao d ch.ẩ ị Chúng ta cũng có th tham kh o thêm víể ả d sau v ph ng pháp tính ch s giá giaụ ề ươ ỉ ố quy n giá tr Passcher mà n c ta đang ápề ị ướ d ng, công th c tính nh sau:ụ ứ ư ∑ qt pt ∑ qt pt I p = ------------- => -------------- ∑ qt po Dt Chứ ng khoá n Kh iố l ngượ niêm y tế Giá đóng c aử 21/7 Giá đóng c a ngàyử 31/7 Giá đóng c a ngàyử 2/8 A B C 1000 2000 5000 10 15 12 16 18 13 17 20 - Ch s giá ngày giao d ch đ u tiên làỉ ố ị ầ 100% (đi m)ể = 100x(1000x10+2000x15)/ (1000x10+2000x15) = ΣQoPo/Do =100 Ph i nhân v i 100 b i vì chúng taả ớ ở quy c ngày đ u là 100 đi mướ ầ ể Do = 1000x10+2000x15 = 40000 - Ch s giá ngày 31/7 là 110 %ỉ ố (đi m) tăng 10% hay 10 đi mể ể = 100x (1000x12 + 2000x16)/ (1000x10+2000x15) = ΣP1 Q1/D1 =110 Trong tr ng h p này Do =Dườ ợ 1 = 40000 và ngày này c phi u C ch a đ c tham giaổ ế ư ượ vào vi c tính ch s giá (vì m i có giá banệ ỉ ố ớ đ u ch a có thay đ i). Do đó ch s giá c aầ ư ổ ỉ ố ủ ngày 31/7 ch là ch s gi t ng h p c a 2ỉ ỉ ố ả ổ ợ ủ c phi u A và B mà thôi.ổ ế - Ch s giá ngày 2/8 là 120,67 đi mỉ ố ể tăng 10,67 đi m, ph ng pháp tínhể ươ nh sau:ư = 100x(13x1000+17x2000+20x5000)/ D2 = ΣP2Q2/D2 = 120,67 tăng 10,67 đi mể Tính D2 nh sau:ư ( 12x1000 + 16x2000) ==> H s chiaệ ố là (10x1000+ 15x2000) ( 12x1000 + 16x2000 +18x5000) ==> H s chia là D2ệ ố T đó:ừ (10x1000+ 15x2000)x( 12x1000 + 16x2000 +18x5000) D2 = ------------------------------------------------------- -------------= 121818,1818 ( 12x1000 + 16x2000) H s chia đã thay đ i t 40 000 (Do vàệ ố ổ ừ D1) thành 121 818,1818 (D2) Trong 2 phiên giao d ch ngày 21 và 31 hị ệ s chia không có gì thay đ i và đ u chia choố ổ ề g c, vì v y ch s th c s là tính theo % soố ậ ỉ ố ự ự v i g c và vì th hai ngày này chúng taớ ố ế ở có th g i là đi m hay % cũng đúng. Đ nể ọ ể ế phiên giao d ch 2/8 thì đi u này không đúngị ề n a, b i vì ta đã đ i h s chia và vì v yữ ở ổ ệ ố ậ k t qu tính toán l n này ch có th g i làế ả ầ ỉ ể ọ đi m.ể