Đề cương giảng dạy học phần Thị trường lao động

thị trường lao động Các nhà hoạch định chính sách cần có thông tin thị trường lao động về các xu hướng việc làm, thất nghiệp và thiếu việc làm để phân tích cung và cầu lao động, thiết kế và triển khai các chính sách thị trường lao động. Đối với các Trung tâm Dịch vụ việc làm, thông tin thị trường lao động là loại thông tin mà Giám đốc và cán bộ Trung tâm, người sử dụng lao động, người tìm việc có thể sử dụng để so sánh các cơ hội hiện có. Giúp cho Chính phủ và cộng đồng xã hội trong đánh giá những trợ cấp và chi phí của hệ thống bảo hiểm xã hội cho người lao động với các nội dung như trợ cấp thất nghiệp, đến bù mất việc làm, đào tạo tái hoà nhập thị trường lao động, hưu trí... Giúp cho các nhà đầu tư trong quyết định các vấn đề tuyển dụng, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp theo số lượng, chất lượng lao động, kỹ năng nghề nghiệp, tiền lương và pháp luật lao động. Giúp cho những người dạy nghề thiết kế, thực hiện các chương trình đào tạo theo tín hiệu, yêu cầu kỹ năng nghề nghiệp, ngành nghề của cầu lao động trên thị trường lao động. Các yêu cầu đối với thông tin thị trường lao động Thông tin thị trường lao động phải đảm bảo tính hệ thống Hệ thống thông tin thị trường lao động phải được triển khai ở tất cả các đầu mối quản lý các cấp của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội và các cơ quan, tổ chức liên quan, qua đó tạo dựng môi trường đồng nhất để cung ứng, trao đổi thông tin, tra cứu thông tin, xử lý thông tin. Mức độ chính xác của thông tin thị trường lao động Thông tin thị trường lao động phải đảm bảo độ tin cậy thì hiệu quả của thông tin mới đi vào được cuộc sống, mới đáp ứng được cho việc ra các quyết định một cách đúng đắn. Tính sử dụng của thông tin thị trường lao động Hệ thống thông tin thị trường lao động phải bao gồm các thông tin thiết thực, phục vụ trực tiếp công tác quản lý, nghiên cứu, giới thiệu việc làm, tuyển dụng, đào tạo lao động kỹ năng và điều chỉnh các khuyết tật của thị trường lao động... Tính cập nhật và liên quan đến yếu tố thời gian của thông tin thị trường lao động Thông tin thị trường lao động phải được cập nhật một cách thường xuyên thông qua kết quả các cuộc điều tra và số liệu thống kê, báo cáo. Thông tin thị trường lao động phải có yếu tố thời gian. Tính dễ hiểu của thông tin thị trường lao động Thông tin thị trường lao động đựoc sử dụng một cách đại chúng nên các chỉ tiêu phải rõ ràng, dễ hiểu. Nếu thông tin khó hiểu thì nhiều đối tượng (đặc biệt là người lao động) sẽ khó khăn trong tiếp cận. Tính bảo mật an toàn của thông tin thị trường lao động Hệ thống thông tin thị trường lao động phải được nối mạng và mạng thông tin phải được thiết kế sao cho nó có khả năng chống thâm nhập mạng trái phép. Tính hiệu quả của thông tin thị trường lao động Thông tin thị trường lao động phải có tính hiệu quả cao trên các mặt: đầy đủ, chất lượng và tính nhanh nhạy. Thông tin thị trường lao động phải được các cơ quan, tổ chức sử dụng một cách rộng rãi, đem lại những kết quả tác động tích cực thúc đẩy sự phát triển thị trường lao động, thúc đẩy tạo việc làm, thu nhập và đào tạo phát triển nguồn nhân lực. Tính khoa học của thông tin thị trường lao động Phải lựa chọn các chương trình phần mềm, hệ quản trị cơ sở dữ liệu và các phương tiện xử lý thông tin phù hợp, đảm bảo tính khoa học hiện đại, tương thích với các cơ sở dữ liệu của các cơ quan liên quan trong và ngoài nước, vừa có khả năng đáp ứng được trước mắt vừa có khả năng thích hợp trong thời gian tới. Đối tượng sử dụng thông tin thị trường lao động Các cơ quan nhà nước chức năng Các cơ quan nhà nước chức năng sử dụng thông tin thị trường lao động để hỗ trợ phát triển các chính sách mới và sửa đổi các chính sách hiện hành. Các cơ quan thực thi chính sách (các cơ quan địa phương) có thể sử dụng thông tin thị trường lao động để thay đổi các điều kiện hoạt động của thị trường lao động địa phương và đánh giá thái độ đáp ứng đối với các chương trình mới. Thông tin thị trường lao động sử dụng trong hoạch định các chính sách thị trường lao động có thể phát triển trên cơ sở các vấn đề khác nhau, nhưng nhìn chung bao quát các lĩnh vực về trợ giúp giải quyết việc làm cho người lao động, tăng cường các cơ hội tìm việc, tạo việc làm có năng suất và tự do lựa chọn, đảm bảo đối thoại xã hội và phát triển bảo trợ xã hội. Người sử dụng lao động Tuyển dụng lao động cho các chỗ làm việc trống và lập kế hoạch, chương trình tuyển dụng lao động cho các chỗ làm việc mới trong tương lai; Sử dụng thông tin thị trường lao động hỗ trợ ra quyết định đầu tư. Thông tin thị trường lao động hỗ trợ người sử dụng lao động trong việc quyết định nên áp dụng phương thức hoạt động nào? Có hiệu quả hơn không khi áp dụng phương thức sử dụng nhiều lao động hoặc sử dụng nhiều vốn? Người lao động Hỗ trợ tìm việc làm phù hợp. Thông tin thị trường lao động hỗ trợ người lao động tìm kiếm các cơ hội đào tạo. Trung tâm dịch vụ việc làm Đánh giá, giám sát năng lực hoạt động và chú trọng các điểm cần cải thiện Hỗ trợ trong thiết kế các hoạt động và dự án mới nhằm phục vụ khách hàng tìm kiếm việc làm hiệu quả hơn trên thị trường lao động; Hỗ trợ việc lập báo cáo trình cấp trên. Các cơ sở đào tạo nghề Các cơ sở đào tạo nghề căn cứ vào thông tin về nhu cầu đào tạo của thị trường lao động, chuyển đổi nhu cầu đào tạo của thị trường thành nhu cầu về các kỹ năng nghề nghiệp cụ thể, từ đó tìm ra các tiêu chuẩn chất lượng đặc trưng của từng kỹ năng cũng như các yếu tố tác động đến nhu cầu đào tạo và chất lượng đào tạo đối với các kỹ năng tương ứng. Các tổ chức và cá nhân khác Các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ, các tổ chức cộng đồng và tổ chức phúc lợi. Họ cần thông tin thị trường lao động để. Hỗ trợ việc ra quyết định các loại chương trình và hình thức hỗ trợ. Các đối tượng khác, đó là: Các nhà quản lý nhân lực; Các nhà cung cấp dịch vụ đào tạo; Các Viện nghiên cứu; Học sinh, sinh viên … Các chỉ tiêu cơ bản của thông tin thị trường lao động Các chỉ tiêu thị trường lao động của ILO Lực lượng lao động và việc làm (7 chỉ tiêu) Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động. Tỷ lệ dân số ở độ tuổi lao động có việc làm của một nền kinh tế. Tình trạng việc làm. Việc làm chia theo các lĩnh vực kinh tế. Lao động làm việc với thời gian ít hơn quy định. Số giờ làm việc. Việc làm trong khu vực phi kết cấu. Các chỉ tiêu thị trường lao động về thất nghiệp và thiếu việc làm (6 chỉ tiêu) Thất nghiệp: số người thất nghiệp và tỷ lệ thất nghiệp Thất nghiệp thanh niên (15-24 tuổi. Thất nghiệp dài hạn. Thất nghiệp chia theo trình độ học vấn Thiếu việc làm dưới góc độ thời gian Tỷ lệ dân số không hoạt động kinh tế Trình độ học vấn (1 chỉ tiêu) Trình độ học vấn và mù chữ Lương và chi phí lương (3 chỉ tiêu) Xu hướng tiền lương trong sản xuất Chỉ số lương và thu nhập theo nghề Chi phí thù lao theo giờ Năng suất lao động và các hệ số co giãn lao động (3 chỉ tiêu) Năng suất lao động và chi phí lao động cho một đơn vị sản phẩm Hệ số co giãn lao động Phân bổ thu nhập và đói nghèo Các chỉ tiêu thông tin thị trường lao động theo các yếu tố cấu thành thị trường lao động Các chỉ tiêu về cung lao động Quy mô (số lượng) lực lượng lao động Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động Lực lượng lao động theo độ tuổi Lực lượng lao động theo thành thị và nông thôn Lực lượng lao động theo giới tính Lực lượng lao động theo vùng kinh tế Lực lượng lao động theo trình độ văn hoá phổ thông Lực lượng lao động theo trình độ chuyên môn - kỹ thuật Lực lượng lao động theo tình trạng việc làm Những người không thuộc lực lượng lao động Những người không thuộc lực lượng lao động. Những người không thuộc lực lượng lao động trong độ tuổi lao động. Những người không hoạt động kinh tế vì các lý do: + Đang đi học; + Đang làm công việc nội trợ cho gia đình mình; + Những người tàn tật, không có khả năng lao động; + Những người già cả, ốm đau kéo dài; + Những người không hoạt động kinh tế vì những lý do khác. Các chỉ tiêu về cầu lao động Số người có việc làm Tổng số người có việc làm. Tổng số người có việc làm theo giới (nam, nữ). Số người có việc làm theo nhóm tuổi. Số người có việc làm theo khu vực thành thị và khu vực nông thôn. Số người có việc làm theo vùng kinh tế. Số người có việc làm theo cấp trình độ văn hoá phổ thông: Số người có việc làm theo cấp trình độ trình độ chuyên môn, kỹ thuật: Số người có việc làm theo ngành nghề. Số người làm việc theo khu vực kinh tế. Số người có việc làm theo nghề. Tổng số chỗ làm việc mới (việc làm tăng thêm) Số chỗ làm việc trống Số lao động và chuyên gia đi làm việc ở nước ngoài (xuất khẩu lao động) Các thông tin về lao động và chuyên gia đi làm việc ở nước ngoài theo: Giới tính. Nhóm tuổi. Trình độ học vấn. Trình độ chuyên môn kỹ thuật. Nhóm ngành hoạt động chính: Nhóm nghề công việc đang làm ở nước ngoài: Nước tiếp nhận. Địa phương xuất cư. Số lao động và chuyên gia nước ngoài đang làm việc tại Việt Nam Lao động làm công ăn lương Các chỉ tiêu cụ thể về lao động làm công ăn lương phân tổ theo: Giới tính. Thành thị, nông thôn. Vùng lãnh thổ và vùng kinh tế trọng điểm. Khu vực kinh tế. Nhóm tuổi. Trình độ học vấn. Trình độ chuyên môn kỹ thuật. Nhóm ngành. Theo danh mục nghề cấp I, II... do tổng Cục Thống kê ban hành. Tình trạng việc làm của lao động làm công ăn lương. Các chỉ tiêu về tiền lương (tiền công) trên thị trường lao động Tiền lương thấp nhất. Tiền lương bình quân. Tiền lương cao nhất. Tiền lương khu vực thị trường lao động thành thị. Tiền lương khu vực thị trường lao động nông thôn. Tiền lương theo vùng lãnh thổ và vùng kinh tế trọng điểm. Tiền lương theo khu vực kinh tế. Tiền lương theo giới tính. Tiền lương theo nhóm tuổi. Tiền lương theo trình độ chuyên môn kỹ thuật. Tiền lương theo 3 nhóm ngành. Tiền lương theo nghề. Các chỉ tiêu năng suất lao động Năng suất lao động chung trên thị trường lao động. Năng suất lao động theo vùng lãnh thổ và vùng kinh tế trọng điểm. Năng suất lao động theo khu vực kinh tế. Năng suất lao động theo ngành. Năng suất lao động theo nghề. Các chỉ tiêu khác về thông tin thị trường lao động Điều kiện làm việc. An toàn lao động, tai nạn nghề nghiệp, thương tật và ốm đau. Những vi phạm luật lao động. Quan hệ lao động, bao gồm tranh chấp lao động, thành viên công đoàn và cung cấp thoả ước lao động tập thể. Đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực. Thông tin về các chính sách thị trường lao động. Các bên cung cấp thông tin thị trường lao động Các cơ quan chính phủ: Cơ quan Thống kê, Lao động TBXH, Kế hoạch và Đầu tư, Giáo dục và Đào tạo... Trung tâm dịch vụ việc làm Doanh nghiệp thuộc tất cả các ngành và các hình thức sở hữu Công đoàn Tổ chức phi chính phủ Các tổ chức quốc tế Giới truyền thông gồm: báo, đài phát thanh, truyền hình, Internet. nguồn dữ liệu để hình thành thông tin thị trường lao động Dữ liệu từ các cuộc điều tra Điều tra hộ gia đình Điều tra doanh nghiệp Điều tra lần theo dấu vết học sinh, sinh viên tốt nghiệp Điều tra Lao động - Việc làm Điều tra cơ sở đào tạo Dữ liệu từ các cuộc điều tra khác Dữ liệu từ các nghiên cứu chi phí đào tạo Các dữ liệu từ thông tin, quảng cáo về nhu cầu tìm việc và chỗ việc làm còn trống Dữ liệu từ hội chợ việc làm Dữ liệu từ các báo cáo thống kê hành chính Dữ liệu từ các nguồn khác mạng thông tin quốc gia về thị trường lao động Khái niệm Mạng thông tin quốc gia về thị trường lao động là tập hợp cấu trúc các thông tin về các thành tố của thị trường lao động được kết nối với nhau trong một môi trường nhất định để lưu giữ, chia sẻ và phổ biến thông tin một cách hệ thống và thường xuyên trong phạm vi cả nước. Mạng thông tin được thiết lập trên một nền tảng: Phần cứng gồm có các máy chủ, máy trạm, thiết bị mạng, cáp mạng và các thiết bị khác. Hệ điều hành (OS) được lựa chọn để cài đặt cho toàn bộ hệ thống. Các phần mềm ứng dụng chính là phần quan trọng giúp cho mạng thông tin hoạt động một cách hiệu quả. Yếu tố con người. Mô hình tổ chức mạng thông tin Mạng thông tin quốc gia về thị trường lao động cần có một trạm trung tâm thông tin về thị trường lao động. Trạm trung tâm thông tin về thị trường lao động là một trung tâm xử lý gồm nhiều máy tính được liên kết với nhau theo mô hình mạng cục bộ LAN (Local area network) tại một địa điểm (đơn vị) được lựa chọn. Trạm trung tâm thông tin là nơi cung cấp, tiếp nhận và xử lý toàn bộ các thông tin về thị trường lao động. Trạm trung tâm thông tin vệ tinh là các điểm tiếp nhận và xử lý thông tin tại các đơn vị cấp dưới. Trạm trung tâm thông tin vệ tinh giúp đẩy nhanh quá trình tiếp nhận và xử lý thông tin, là đầu mối thông tin về lao động việc làm tại các vùng, địa phương. Các Trạm trung tâm thông tin về thị trường lao động tại cấp Quận, Huyện, Thị xã. Chương VI: Thị trường lao động quốc tế và xuất khẩu lao động thị trường lao động quốc tế Khái niệm Thị trường lao động quốc tế bao gồm tất cả các thị trường lao động của các nước trên thế giới xét về mặt lãnh thổ cũng như cung cầu lao động. Trong thị trường lao động quốc tế cũng có thể phân mảng ra các thị trường lao động khác nhau như: Thị trường lao động các nước phát triển và thị trường lao động các nước đang phát triển. Thị trường lao động khu vực. Thị trường lao động theo Hiệp hội, Liên minh... Di chuyển lao động trên thị trường lao động quốc tế Di cư lao động quốc tế Lợi suất cá nhân đối với di cư quốc tế Những người di cư về cơ bản có thu nhập kém hơn người bản xứ khi họ mới đến. Tiền lương của người nhập cư tăng nhanh hơn so với người bản xứ. Những người nhập cư những năm gần đây có mức tỉ lệ tiền lương so với người bản xứ vào thời điểm mới đến là thấp hơn. Có ảnh hưởng hay không của nhập cư lao động quốc tế đến việc làm của lao động bản xứ? Quan điểm thứ nhất phổ biến trong Chính phủ các nước cho rằng, người nhập cư bất hợp pháp có tác động ngăn cản những người nhập cư hợp pháp và người dân nước sở tại có được công việc. Quan điểm thứ hai cho rằng, những công việc mà người nhập cư làm thường là những công việc mà người dân bản địa không làm vì vậy nếu không có những người nhập cư bất hợp pháp thì đất nước sẽ không thể kiếm đâu ra người làm những công việc đó. Thị trường lao động cho công việc nặng nhọc, kém hấp dẫn. Thị trường lao động cho công việc nặng nhọc, kém hấp dẫn khi có luật lương tối thiểu. Di cư lao động quốc tế - những người được lợi và những người bị thiệt Việc nhập cư của những “lao động rẻ” sẽ làm lợi cho những người tiêu dùng sử dụng sản lượng tạo ra bởi những lao động này. Những người chủ của những lao động nặng nhọc và kém hấp dẫn này cũng có lợi. Những người nhập cư sử dụng tiền tệ trong đất nước này và điều này làm bổ sung cầu và tạo cơ hội việc làm cho những người khác. Xuất và nhập khẩu lao động Xuất, nhập khẩu lao động trên thị trường lao động quốc tế là hình thức di chuyển lao động từ thị trường lao động nước này (hoặc vùng lãnh thổ này) sang một thị trường lao động nước khác (hoặc vùng lãnh thổ khác), để cung cấp dịch vụ lao động cho nước nhập khẩu và giải quyết công ăn việc làm cho lao động của nước xuất khẩu. Các dòng xuất khẩu lao động trên thị trường lao động quốc tế Luồng lao động từ các nước công nghiệp sang các nước đang phát triển Luồng lao động có kỹ năng từ các nước đang phát triển di chuyển sang các nước công nghiệp Luồng lao động không có kỹ năng từ các nước đang phát triển sang các nước công nghiệp Xuất khẩu lao động ở Việt Nam Các khái niệm Hợp tác quốc tế về lao động Đây là thuật ngữ được sử dụng trong một số nước xã hội chủ nghĩa trước đây. Thuật ngữ này không nêu được bản chất của xuất khẩu lao động vì việc xuất khẩu lao động dưới hình thức không ngang giá sức lao động, không phản ánh được giá trị của hàng hoá đặc biệt. Đưa người lao động và chuyên gia đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài Đưa người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài là một hướng giải quyết việc làm, tạo thu nhập cho người lao động và tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước, góp phần tăng cường quan hệ hợp tác kinh tế văn hoá khoa học kỹ thuật giữa Việt Nam với những nước sử dụng lao động theo nguyên tắc bình đẳng, hai bên cùng có lợi, tôn trọng pháp luật và văn hoá dân tộc của nhau. Xuất khẩu lao động Nghị định số 152/ NĐ - CP : “Xuất khẩu lao động và chuyên gia là một hoạt động kinh tế- xã hội góp phần phát triển nguồn lực, giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động, tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước...cùng với giải pháp giải quyết việc làm trong nước là chính, xuất khẩu lao động và chuyên gia là một chiến lược quan trọng, lâu dài, góp phần xây dựng đội ngũ lao động cho công cuộc xây dựng đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá...”. Người lao động xuất khẩu Là những người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo các hợp đồng ký kết giữa người lao động với các công ty, tổ chức nước ngoài và những người đi làm việc ở nước ngoài theo các hình thức khác. Quản lý xuất khẩu lao động Quản lý xuất khẩu lao động là sự tác động của Nhà nước thông qua các chính sách để điều chỉnh công tác tuyển mộ, tuyển chọn, đào tạo và giáo dục định hướng, quan hệ lao động, thanh lý hợp đồng trong hoạt động xuất khẩu lao động, nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này. Một số khái niệm liên quan đến quản lý xuất khẩu lao động là: Kế hoạch xuất khẩu lao động: Là bản nội dung công việc do các cơ quan chức năng xây dựng chứa đựng số lượng, cơ cấu người xuất khẩu lao động theo loại lao động (kỹ năng, phi kỹ năng...), ngành nghề, thị trường xuất khẩu... áp dụng cho thời gian tới (năm tới...) dựa trên những cơ sở thực tế và dự báo về các yếu tố khách quan và chủ quan. Tuyển chọn lao động xuất khẩu: Là việc quyết định xem trong số những người nộp đơn xin việc ai là người hội đủ các tiêu chuẩn để làm công việc theo yêu cầu của bên nhập khẩu lao động. Đào tạo lao động xuất khẩu: Là quá trình đào tạo cho người lao động về kỹ năng, tay nghề để họ có thể thực hiện được chức năng, nhiệm vụ có hiệu quả hơn đối với công việc họ sẽ đảm nhận khi đi làm việc ở nước ngoài. Giáo dục định hướng: Là hoạt động nhằm trang bị những hiểu biết cơ bản về phong tục tập quán, văn hoá... của nước sắp đến giúp họ có thể hoà nhập với cuộc sống ở nước ngoài. Quan hệ hợp đồng lao động trong xuất khẩu lao động: Là quan hệ giữa người lao động với chủ sử dụng lao động, người lao động với doanh nghiệp xuất khẩu lao động, doanh nghiệp xuất khẩu lao động với chủ sử dụng lao động phía nước ngoài. Hiệu quả của xuất khẩu lao động: Là kết quả của so sánh giữa kết quả xuất khẩu lao động đem lại với chi phí bỏ ra để xuất khẩu lao động. Kết quả xuất khẩu lao động là toàn bộ những gì thu được do xuất khẩu lao động đem lại chưa trừ chi phí đầu tư, còn hiệu quả xuất khẩu lao động phản ánh phần lợi nhuận thu về được sau khi đã trừ chi phí. Vai trò của xuất khẩu lao động Xuất khẩu lao động là yếu tố quan trọng để thúc đẩy hội nhập thị trường lao động nước ta với thị trường lao động quốc tế: Tỷ lệ thất nghiệp của nước ta khá cao và tốc độ tăng việc làm của nền kinh tế còn thấp hơn so với tốc độ tăng nguồn lao động, do đó việc giải quyết việc làm cho người lao động là vấn đề bức xúc hiện nay. Thị trường lao động ngày càng mở rộng, tại nhiều thị trường các khu vực trên thế giới, cầu lao động thiếu hụt nghiêm trọng. Trong bối cảnh như vậy, xuất khẩu lao động là biện pháp để hội nhập tích cực thị trường lao động nước ta với thị trường lao động quốc tế. Hoạt động xuất khẩu lao động tăng thu nhập cho người lao động và nguồn thu cho ngân sách quốc gia Người lao động xuất khẩu có mức thu nhập cao hơn nhiều so với làm việc trong nước. Sau khi về nước số vốn đó tiếp tục tạo thu nhập cao cho người lao động qua các hoạt động sản xuất mà trước đó do thiếu vốn họ không làm được. Các doanh nghiệp xuất khẩu lao động thu phí dịch vụ hàng tháng, nhà nước thu được thuế từ các hoạt động này. Xuất khẩu lao động góp phần phát triển nguồn nhân lực Trước khi ra nước ngoài làm việc, người lao động đi xuất khẩu được đào tạo thêm, học ngoại ngữ, tác phong làm việc công nghiệp... Trong quá trình làm việc ở nước ngoài, người lao động tiếp cận với công nghệ, máy móc thiết bị hiện đại, kỷ luật lao động công nghiệp... vì vậy sau khi về nước dễ dàng thích ứng với các dây chuyền công nghệ sản xuất tại các nhà máy hiện đại trong nước. Người lao động nghèo đi xuất khẩu lao động khi có thu nhập còn có điều kiện đầu tư cho học tập, đào tạo của con cái, do đó tác động đến việc cải thiện chất lượng nguồn lao động của thế hệ sau. Xuất khẩu lao động có vai trò tăng cường hợp tác hữu nghị với bạn bè quốc tế Đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh, thông qua xuất khẩu lao động có thể tìm kiếm bạn hàng, mở rộng thị trường cho các lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác, tăng cường thông tin và trao đổi hàng hoá với đối tác. Đối với hai chính phủ phải ký kết hiệp định khung và cùng nhau hiệp tác giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện, thông qua đó các nước nhập khẩu lao động hiểu hơn về đường lối, chính sách phát triển của nước ta. Do đó, các lĩnh vực hợp tác không còn bó hẹp trong xuất khẩu lao động mà mở ra các mối quan hệ ngoại giao, kinh tế... Các vai trò khác của xuất khẩu lao động Giảm các hiện tượng tiêu cực trong xã hội. Góp phần giảm tình trạng đói nghèo. Nâng cao mức sống và giữ gìn hạnh phúc gia đình của những người đi xuất khẩu lao động. Xu hướng xuất khẩu lao động ở nước ta Xuất khẩu lao động theo cơ chế hợp tác sử dụng lao động Trong những năm 80, lao động Việt Nam chủ yếu được đưa đi làm việc tại các nước Liên Xô (cũ), Cộng hoà dân chủ Đức (cũ), Tiệp Khắc (cũ) và Bungari. Một bộ phận khác của lao động Việt Nam được đưa sang làm việc tại Irak, Libya và châu Phi, chủ yếu là các chuyên gia trong lĩnh vực y tế, giáo dục và nông nghiệp. Việc đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài được thực hiện thông qua các Hiệp định Chính Phủ, đây thực chất là mô hình của cơ chế hợp tác sử dụng lao động mang tính chất Nhà nước - Nhà nước. Các doanh nghiệp thực sự không thể hiện vai trò tự chủ trong công tác tìm kiếm và mở rộng thị trường bởi số lượng lao động, ngành nghề nào, thị trường... đều đã được quyết định trong khuôn khổ của các Hiệp định Chính phủ. Xuất khẩu lao động theo cơ chế thị trường Đầu những năm 90, Các nước này không còn nhu cầu nhận lao động và chuyên gia Việt Nam, hoặc nếu có nhu cầu thì cũng không nhận lao động theo Hiệp định Chính phủ nữa. Cơ chế kinh tế mới đã đổi mới cơ chế xuất khẩu lao động và chuyên gia để phù hợp với những điều kiện mới của thị trường. Cơ chế xuất khẩu lao động được thực hiện theo cơ chế thị trường, phù hợp với cơ chế xuất, nhập khẩu lao động chung của các nước có nền kinh tế thị trường. Một số kết quả chính đạt được của xuất khẩu lao động của nước ta trong các năm gần đây theo cơ chế thị trường: Năm 2001 đưa đi được 36,2 nghìn người, tăng 14,9% so với năm 2000. Năm 2002 đưa đi được 46,1 nghìn người, tăng 27% so với năm 2001. Năm 2003 đưa đi được 75 nghìn người, tăng 63% so với năm 2002. Năm 2004, 2005 do có khó khăn tại một số thị trường Malaysia và Đài Loan số lượng lao động xuất khẩu có giảm nhưng năm 2004 vẫn đạt 67 nghìn người và 10 tháng đầu năm 2005 là 57,5 nghìn người. Trong thời kỳ từ 1991 đến nay, thị trường chính của chúng ta là các nước Châu á như: Nhật Bản, Đài Loan, Malaysia, Hàn Quốc. Hướng phát triển thị trường trong thời gian tới sẽ sang các nước Tây Âu và Bắc Mỹ với lao động chủ yếu là chuyên gia kỹ thuật cao. Một số tồn tại của xuất khẩu lao động Xuất khẩu lao động chưa tương xứng với khả năng về nguồn lao động trong nước, đáp ứng chưa cao yêu cầu của thị trường lao động quốc tế. Nghiên cứu thị trường, mở thị trường còn hạn chế. Quản lý xuất khẩu lao động và chuyên gia còn có bất cập, gây ra tình trạng người lao động phải chịu các chi phí cao không hợp lý. Chất lượng nguồn lao động xuất khẩu của ta không cao. Các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu lao động còn thiếu thông tin về luật pháp các nước, về nhu cầu thị trường, yếu về tài chính và chưa đủ cán bộ có đủ năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển xuất khẩu lao động. Xuất khẩu lao động vẫn ở một số thị trường trọng điểm như Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và Malaysia. Thị trường mới có khả năng nhận nhiều lao động chưa được tập trung tìm kiếm và khai thác. Xuất khẩu lao động có tay nghề hoặc đã qua đào tạo còn thấp. Số lượng doanh nghiệp xuất khẩu lao động khá lớn nhưng số lượng lao động đưa đi hạn chế. Chưa xây dựng được đội ngũ doanh nghiệp xuất khẩu lao động mạnh, làm đầu tàu đủ sức cạnh tranh trên trường quốc tế, thâm nhập và khai thác các thị trường mới. Tình trạng lao động phá hợp đồng, vi phạm pháp luật nước sở tại chưa có biện pháp giải quyết hữu hiệu. Mục tiêu chiến lược và giải pháp phát triển xuất khẩu lao động Mục tiêu chiến lược xuất khẩu lao động đến 2010. ổn định và mở rộng các thị trường hiện có, đặc biệt là các thị trường trọng điểm, phấn đấu đến 2010 đưa được 1 triệu người và sau 2010 trên 1 triệu người đi làm việc ở nước ngoài. Các thị trường trọng điểm là thị trường khu vực Đông Bắc á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan) và Đông Nam á, tập trung ưu tiên đầu tư cho thị trường Malaysia. Khai thông một số thị trường trong khu vực Đông Nam á như: Singapore và Brunei... Tích cực tìm kiếm cơ hội phát triển các thị trường truyền thống (Liên bang Nga, Ba Lan, Bungari…). Mở thị trường mới một cách có chọn lọc tại Trung Đông và Bắc Phi, trong đó tập trung xuất khẩu lao động vào Iraq, Libya, UAE và A rập Xêut; tăng quy mô đưa chuyên gia nông nghiệp sang các nước châu Phi, tăng quy mô cung ứng thuyền viên. Tiếp cận và mở thị trường Châu Âu, Bắc Mỹ, Hoa Kỳ, đưa lao động vào thị trường này thông qua các hợp đồng đã được thẩm định. Tăng tỷ lệ lao động có nghề trong số lao động xuất khẩu lên khoảng 65% vào năm 2010. Tập trung xây dựng một số doanh nghiệp xuất khẩu lao động mạnh. Một số giải pháp phát triển xuất khẩu lao động Giải pháp vĩ mô Hoàn thiện khung pháp lý tạo điều kiện nâng cao hiệu quả công tác quản lý xuất khẩu lao động. Chính sách đầu tư, hỗ trợ tài chính từ Nhà nước cho công tác thu thập, nghiên cứu và phân tích thông tin thị trường lao động ngoài nước. Hình thành và đưa quỹ hỗ trợ xuất khẩu lao động vào hoạt động. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra của các ngành, các cấp theo hướng phân cấp và phối hợp giữa Thanh tra Lao động với cơ quan thanh tra các Bộ, ngành và địa phương. Nâng cao năng lực và hiệu quả công tác quản lý và bảo vệ người lao động việt Nam ở nước ngoài, ở những nơi có nhiều lao động Việt Nam làm việc cần phải có bộ máy cán bộ quản lý có năng lực thuộc cơ quan đại diện Việt Nam. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về xuất khẩu lao động đến tận người dân với nhiều hình thức phù hợp. Các giải pháp vi mô Khuyến khích các doanh nghiệp tập trung đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động xuất khẩu lao động. Nâng cao chất lượng cán bộ quản lý xuất khẩu lao động trong các doanh nghiệp. Đẩy mạnh hoạt động Marketing của các doanh nghiệp nhằm phát triển thị trường mới, giữ vững và mở rộng thị trường truyền thống. Đẩy mạnh triển khai mô hình liên kết công ty và địa phương, thành nguồn nhân lực chuyên môn kỹ thuật và chuyên gia phong phú để có nguồn lao động đáp ứng nhu cầu thị trường nhập khẩu. Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo định hướng lao động xuất khẩu, cần thiết phải hình thành các chương trình khung đào tạo cho lao động phù hợp với yêu cầu của từng thị trường. Tăng cường gắn kết trách nhiệm của các doanh nghiệp xuất khẩu lao động với địa phương, đơn vị quản lý lao động và gia đình người lao động trong việc tuyển chọn, quản lý và giáo dục động viên người lao động xuất khẩu. Phần hai: dịch vụ việc làm Các khái niệm Dịch vụ việc làm Dịch vụ việc làm là các hoạt động: Chắp nối người tìm việc và chỗ làm việc trống. Tạo lập và cung ứng thông tin thị trường lao động. Đào tạo và đào tạo lại để người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật phù hợp với việc làm. Tư vấn và hướng dẫn nghề để trợ giúp người lao động lựa chọn ngành nghề phù hợp. Xúc tiến tự tạo việc làm. Quản lý chương trình bảo hiểm thất nghiệp và chi trả trợ cấp thất nghiệp. Mạng lưới dịch vụ việc làm Mạng lưới dịch vụ việc làm là một hệ thống bao gồm các cơ sở dịch vụ việc làm, Trung tâm điều phối việc làm. Mối quan hệ giữa chúng được hình thành nhằm hỗ trợ cho người lao động trong tìm kiếm việc làm và hỗ trợ cho người sử dụng lao động, người đào tạo nghề thoả mãn nhu cầu về lao động, đào tạo trong một vùng lãnh thổ nào đó hoặc liên vùng. Hoạt động điều phối việc làm Hoạt động điều phối việc làm là hoạt động chắp nối thông tin cung - cầu về lao động giữa các cơ sở (tổ chức) dịch vụ việc làm, các địa phương hoặc các vùng lãnh thổ nhằm giải quyết sự mất cân đối cung - cầu lao động. Hoạt động điều phối việc làm thường được thực hiện bởi các Trung tâm điều phối việc làm thông qua mạng lưới thông tin nội bộ, hoặc các cơ sở dịch vụ việc làm tự thực hiện các chức năng này thông qua mạng lưới nói trên. Mạng lưới thông tin nội bộ là mạng lưới được cài đặt ở các cơ sở dịch vụ việc làm dưới dạng mạng Internet. Nó có chức năng chuyển tải thông tin nội bộ giữa các cơ sở dịch vụ việc làm và được thực hiện bằng các kỹ thuật công nghệ thông tin thuộc hệ thống viễn thông - tin học. Trung tâm điều phối việc làm Trung tâm điều phối việc làm là các Trung tâm thực hiện các hoạt động điều phối việc làm. Trung tâm điều phối việc làm có nhiệm vụ tổng hợp, phân tích và xử lý các nguồn thông tin cung - cầu về lao động do các cơ sở dịch vụ việc làm cung cấp hoặc từ các nguồn khác. Trên cơ sở nhu cầu về việc làm và nhu cầu cần tuyển lao động ở các địa phương, Trung tâm điều phối việc làm có thể thực hiện chức năng trung gian nhằm tuyển lao động ở địa phương thừa lao động cung ứng cho địa phương thiếu lao động, góp phần làm giảm sự mất cân đối cung cầu lao động giữa các vùng lãnh thổ. Trên thực tế, sự tồn tại của các Trung tâm điều phối việc làm chỉ thuần tuý thực hiện chức năng điều phối việc làm là không phổ biến. Thông thường, các cơ sở dịch vụ việc làm thực hiện luôn chức năng này. Cơ sở (tổ chức) dịch vụ việc làm Tổ chức dịch vụ việc làm có thể được xem là các tổ chức mà Nhà nước cho phép thành lập nhằm: Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ người thất nghiệp và giúp đỡ người tìm việc tham gia hoặc tái tham gia vào thị trường lao động. Tổ chức thị trường việc làm nhằm đảm bảo các chỗ làm việc trống được lấp bằng những ứng viên thỏa mãn tốt nhất các yêu cầu của công việc đòi hỏi trong thời gian sớm nhất; đảm bảo cung lao động phù hợp cho nhu cầu lao động hiện tại và tương lai. Đề xuất và thực hiện các giải pháp nhằm tạo việc làm mới. Môi giới việc làm Môi giới việc làm chính là việc đứng giữa làm trung gian cho hai bên, một bên là người tìm việc và một bên là người sử dụng lao động có nhu cầu tuyển người vào chỗ làm việc trống, để họ tiếp xúc, tìm hiểu lẫn nhau nhằm đạt được mục đích của mỗi bên. Sự cần thiết của hoạt động môi giới việc làm là ở chỗ cả người sử dụng lao động và người lao động tìm việc đều không có đầy đủ thông tin về các chỗ làm việc trống và các ứng viên tìm việc, do vậy, cần có một loại dịch vụ giúp chắp nối hai bên với nhau. Giới thiệu việc làm Như vậy, giới thiệu việc làm là cơ sở dịch vụ việc làm có những thông tin về chỗ làm việc trống và giới thiệu cho người tìm việc đến địa chỉ của người sử dụng lao động để tìm hiểu và có thể đi đến thỏa thuận về việc làm; hoặc cơ sở dịch vụ việc làm có thông tin về người tìm việc và giới thiệu cho người sử dụng lao động tiếp xúc và có thể đi đến những thỏa thuận tuyển dụng. Cung ứng lao động Cung ứng lao động là việc cơ sở dịch vụ việc làm và người sử dụng lao động ký kết hợp đồng cung ứng lao động trong đó cơ sở dịch vụ việc làm chịu trách nhiệm tuyển chọn và cung cấp đủ số lượng lao động đáp ứng các yêu cầu về ngành nghề, kỹ năng, tay nghề và các yêu cầu khác cho người sử dụng lao động. Cung ứng lao động thường xảy ra khi nhà tuyển dụng không có thông tin và thời gian tìm kiếm người lao động phù hợp và tin chắc rằng cơ sở dịch vụ việc làm có đủ năng lực giúp họ làm việc đó. Cung ứng lao động cũng thường xảy ra khi nhà tuyển dụng muốn có một số lượng lớn lao động, không đòi hỏi chất lượng và việc nhờ cơ sở dịch vụ việc làm tuyển giúp sẽ tiết kiệm chi phí hơn là tự họ đứng ra tuyển. Khách hàng của dịch vụ việc làm Dịch vụ việc làm về bản chất là các hoạt động can thiệp vào thị trường lao động, đem lại lợi ích cho người tìm việc và người sử dụng lao động. Sự can thiệp này có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp: Can thiệp trực tiếp có nghĩa là tạo ra sự gặp gỡ giữa cơ sở dịch vụ việc làm, người tìm việc và người sử dụng lao động mà kết quả là giải quyết được việc làm thông qua việc môi giới, chắp nối. Can thiệp gián tiếp nghĩa là thông qua việc cung cấp thông tin và tư vấn giúp cho người tìm việc tự tìm được việc làm hoặc người sử dụng lao động tìm được lao động phù hợp mà không cần sự trợ giúp nào thêm từ phía cơ sở dịch vụ việc làm. Khách hàng của cơ sở dịch vụ việc làm chính là đối tượng phục vụ của cơ sở dịch vụ việc làm. Các khách hàng chủ yếu của cơ sở dịch vụ việc làm bao gồm: Sinh viên các trường còn đang có nhu cầu tìm việc làm sử dụng một phần thời gian. Học sinh rời ghế nhà trường và muốn tham gia thị trường lao động. Học sinh tốt nghiệp các trường và tham gia thị trường lao động. Người thất nghiệp đã có kinh nghiệm làm việc và mong muốn quay trở lại làm việc. Người đang có việc làm nhưng muốn chuyển sang một việc làm tốt hơn. Các nhóm đặc biệt như người tàn tật, bộ đội xuất ngũ, lao động từ nước ngoài trở về có nhu cầu tìm việc làm. Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh, các tổ chức, cá nhân có nhu cầu tuyển dụng lao động. Những người muốn tư vấn để tự giải quyết việc làm. Phân loại cơ sở dịch vụ việc làm Cơ sở dịch vụ việc làm công Cơ sở dịch vụ việc làm công là cơ sở dịch vụ việc làm do Nhà nước hoặc Nhà nước phối hợp với các tổ chức xã hội thành lập và quản lý hoạt động. Trước những năm 1990, trên thế giới hầu như chỉ có các tổ chức dịch vụ việc làm công (Public Employment Service). Chi phí cho hoạt động dịch vụ việc làm của các tổ chức dịch vụ việc làm công được Ngân sách Nhà nước đài thọ. Các tổ chức dịch vụ việc làm công không thu phí của người lao động và người sử dụng lao động. Khi các nước triển khai chính sách bảo hiểm thất nghiệp thì chi phí hoạt động của hệ thống dịch vụ việc làm công do quỹ bảo hiểm việc làm chịu. Những biến động nhanh chóng của thị trường lao động trong bối cảnh mới đã làm dịch vụ việc làm công ở hầu hết các nước đang phát triển đều phải đối mặt với các sức ép bởi: Sự hạn chế về nguồn nhân lực (cán bộ) và tài chính cho hoạt động. Sự gia tăng của số người thất nghiệp, số mới bước vào thị trường lao động. Sự gia tăng của số người thuộc nhóm yếu thế. Thị trường lao động ngày càng đa dạng và linh hoạt. Cơ sở dịch vụ việc làm tư nhân Cơ sở dịch vụ việc làm tư nhân là các cơ sở do các tổ chức, cá nhân không thuộc Nhà nước tiến hành hoạt động dịch vụ việc làm nhằm mục tiêu thu lợi nhuận. Hiện nay, ILO thừa nhận các tổ chức dịch vụ việc làm tư nhân có vai trò hợp pháp trong hoạt động của thị trường lao động và nhận diện các tổ chức này dưới ba loại hình chính: Là tổ chức trung gian làm nhiệm vụ đưa người tìm việc vào các chỗ làm việc trống và phục vụ như là đối tác của người tìm việc và người sử dụng lao động. Là tổ chức cung cấp kỹ năng, cung cấp nhân lực, trong đó tổ chức dịch vụ việc làm là người sử dụng lao động, cho doanh nghiệp thuê lao động của mình trên cơ sở mức phí thuê lao động do tổ chức dịch vụ việc làm và doanh nghiệp thỏa thuận. Là tổ chức cung cấp các dịch vụ trực tiếp, trong đó tổ chức dịch vụ việc làm không tìm cách bố trí việc làm trực tiếp mà cung cấp các dịch vụ cho người lao động và người sử dụng lao động như cung cấp thông tin, cung cấp dịch vụ tư vấn, đánh giá năng lực ứng viên, kiểm tra tâm sinh lý, sức khỏe và tay nghề cho doanh nghiệp. Vai trò của dịch vụ việc làm Tác động của dịch vụ việc làm đến việc hoàn thiện thị trường lao động Dịch vụ việc làm có tác động nâng cao chất lượng “cung về lao động”. Nó cung cấp cho người lao động những thông tin về yêu cầu của người sử dụng lao động, về lĩnh vực cần tuyển dụng lao động, những đòi hỏi về trình độ chuyên môn - kỹ thuật, cũng như mức tiền công có thể nhận được. Với mong muốn có việc làm thích hợp và có thu nhập cao, người lao động sẽ phải cố gắng để đáp ứng được những yêu cầu đòi hỏi đó. Hơn nữa, các Trung tâm Dịch vụ việc làm còn tham gia đào tạo nghề để tạo việc làm. Dịch vụ việc làm với chức năng trung gian giúp cho người lao động có việc làm, giúp cho người sử dụng lao động thuê được nhân công theo yêu cầu đã đặt ra. Điều đó có nghĩa là dịch vụ việc làm dẫn dắt, chắp nối thông tin cung - cầu về lao động nhanh hơn, dễ dàng hơn, góp phần làm cho thị trường lao động vận hành tốt hơn. Dịch vụ việc làm giúp cho việc nắm bắt và xử lý thông tin cung - cầu lao động nhanh chóng, kịp thời ở từng vùng, liên vùng và trong toàn quốc, cũng như ở thị trường lao động quốc tế, góp phần hoàn thiện thị trường lao động chung của quốc gia. Tác động của dịch vụ việc làm đến phát triển kinh tế- xã hội Dịch vụ việc làm giúp người lao động nhanh chóng tìm được việc làm và được làm việc đúng ngành nghề, chuyên môn, phát huy được khả năng, sở trường; giúp người sử dụng lao động nhanh chóng thoả mãn nhu cầu về lao động. Thông qua đó tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, góp phần làm tăng năng suất lao động xã hội, nâng cao mức sống dân cư. Dịch vụ việc làm góp phần làm giảm nhu cầu bức bách của xã hội về việc làm, làm giảm tỷ lệ thất nghiệp, thông qua đó có tác động làm cho xã hội lành mạnh hơn. Dịch vụ việc làm có hiệu quả sẽ góp phần làm cho nền kinh tế thị trường năng động hơn, làm tăng GDP, GNP, thông qua đó làm tăng vị thế của đất nước trong khu vực và thế giới. Dịch vụ việc làm có hiệu quả sẽ tạo điều kiện cho các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước được thực hiện tốt hơn. Đối với Chính Phủ: Nó có vai trò sử dụng như công cụ để điều tiết cung cầu lao động, khắc phục các khiếm khuyết của thị trường lao động và nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường lao động. Đối với người sử dụng lao động: nó là phương tiện để thu hút đầu vào lao động được đạt hiệu quả. Đối với người lao động: nó là môi trường hỗ trợ cho tìm việc, nâng cao khả năng thích ứng của họ với thị trường lao động. Nội dung hoạt động dịch vụ việc làm Các nội dung tổng quát của hoạt động dịch vụ việc làm Theo Robert Heron - một chuyên gia của Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế khu vực châu á - Thái Bình Dương, các chức năng truyền thống của dịch vụ việc làm bao gồm 7 chức năng sau: Chắp nối việc làm. Tạo lập và phổ biến thông tin thị trường lao động. Cung cấp thông tin và tư vấn nghề nghiệp. Quản lý các chương trình làm việc chủ động. Quản lý các chương trình bảo hiểm thất nghiệp và chi trả bảo hiểm thất nghiệp. Trợ giúp dịch chuyển lao động Quản lý việc làm của người lao động nước ngoài. ở nhiều nước, Chính phủ giao cho dịch vụ việc làm công thực hiện thêm các chức năng bổ sung, bao gồm 9 chức năng: Quản lý tổ chức dịch vụ việc làm tư nhân. Giải quyết việc làm cho các nhóm lao động đặc thù. Giúp người lao động tự tìm việc làm. Tổ chức đào tạo nghề theo yêu cầu của khách hàng. Trợ giúp người tìm việc trong chuẩn bị hồ sơ và đào tạo định hướng để làm quen với môi trường làm việc. Dịch vụ tư vấn. Quản lý các chương trình việc làm đặc biệt. Quản lý Quỹ xúc tiến việc làm. Tổ chức sản xuất nhỏ. Theo Sergio Ricca, một chuyên gia của Văn phòng tổ chức Lao động Quốc tế Geneva, thì các chức năng truyền thống của dịch vụ việc làm công là (5 chức năng): Chắp nối việc làm. Quản lý bảo hiểm thất nghiệp. Cung cấp thông tin và tư vấn nghề nghiệp. Quản lý lao động là người nước ngoài và dịch vụ việc làm ngoài nước Tổ chức thu thập và phổ biến thông tin thị trường lao động. Các chức năng mới được bổ sung (9 chức năng) là: Các hình thức bố trí việc làm đặc biệt cho người lao động bị loại khỏi dây chuyền sản xuất do không phù hợp, cho nhân viên quản lý và cho lao động mùa vụ, tạm thời. Tư vấn tự tạo việc làm Các hỗ trợ trực tiếp, cụ thể cho người tìm việc như chuẩn bị hồ sơ, đào tạo kỹ năng trả lời phỏng vấn ... Tư vấn nghề nghiệp Đào tạo nghề hoặc tư vấn lựa chọn nơi đào tạo Tổ chức đào tạo chuyển nghề cho người lao động Tư vấn cho doanh nghiệp về chính sách và giải pháp bố trí lao động Quản lý và triển khai các chương trình xúc tiến việc làm đặc biệt Quản lý quỹ xúc tiến việc làm. Theo Phan Thuy, Ellen Hansen và David Price thì dịch vụ việc làm tập trung vào các chức năng sau: Chắp nối việc làm. Tổ chức thu thập và phổ biến thông tin thị trường lao động. Quản lý các chương trình xúc tiến việc làm, bố trí việc làm cho lao động do điều chỉnh cơ cấu sản xuất, thay đổi cơ cấu và công nghệ Quản lý quỹ bảo hiểm thất nghiệp Tư vấn pháp luật chính sách, tư vấn việc làm và tư vấn đào tạo. Các nội dung cụ thể của hoạt động dịch vụ việc làm Hoạt động chắp nối việc làm Mục đích của chắp nối việc làm Giúp mọi người tìm được việc làm lần đầu. Giúp người sử dụng lao động tìm được lao động thích hợp. Giúp người đã có việc làm muốn thay đổi công việc. Giúp người thất nghiệp tìm được việc làm mới. Các nguyên tắc cơ bản của quá trình chắp nối việc làm của cơ sở dịch vụ việc làm Tiến hành trên cơ sở tự nguyện và tự do lựa chọn của người lao động và người sử dụng lao động. Nên đa dạng hình thức với dịch vụ việc làm công và dịch vụ việc làm tư nhân, trong đó dịch vụ việc làm công đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo mọi người tìm việc có thể tiếp cận và sử dụng dịch vụ này không phụ thuộc vào hoàn cảnh kinh tế của họ. Đảm bảo tính bảo mật và riêng tư về thông tin của người tìm việc. Vô tư, công bằng, tránh phân biệt đối xử đối với người lao động và người sử dụng lao động. Trung lập trong tranh chấp giữa người LĐ và người sử dụng LĐ. Những hoạt động của quá trình chắp nối việc làm Phỏng vấn người tìm việc và ghi nhận những thông tin cần thiết do họ cung cấp. Tiếp nhận thông tin về các chỗ làm việc trống từ phía người sử dụng lao động. Đăng ký chỗ làm việc trống, thông báo các chỗ làm việc trống. Rà soát, so sánh chỗ làm việc trống và ứng viên tìm việc để chọn ứng viên phù hợp cho từng chỗ làm việc trống cụ thể. Tổ chức cho người sử dụng lao động tiếp xúc với người tìm việc. Cung cấp và hỗ trợ cho những người tìm việc có nhu cầu trợ giúp để cạnh tranh thành công trên thị trường lao động. Thu thập và phổ biến thông tin thị trường lao động Các hình thức thu thập thông tin thị trường lao động của cơ sở dịch vụ việc làm Điều tra hộ gia đình. Điều tra doanh nghiệp. Điều tra chuyên sâu khác. Với tư cách là nhà cung cấp, dịch vụ việc làm đóng góp vào cơ sở dữ liệu địa phương và quốc gia về cung, cầu lao động thông qua: Cung cấp thông tin về chỗ làm việc trống do người sử dụng lao động thông báo, chia theo khu vực, ngành nghề, trình độ... Cung cấp các thông tin về người tìm việc: giới, tuổi, trình độ học vấn, kỹ năng, kinh nghiệm nghề nghiệp, nơi cư trú... Cung cấp các thông tin về người tự tạo việc làm. Cung cấp các thông tin đa dạng về diễn biến của thị trường lao động hiện tại và những năm tới, những khiếm khuyết của thị trường lao động hiện tại, các cân đối về cung cầu lao động… Với tư cách là người sử dụng, dịch vụ việc làm dùng thông tin thị trường lao động để: Tư vấn về nhu cầu đào tạo và giúp cơ sở đào tạo hoạch định kế hoạch các khoá, các chương trình đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Tư vấn cho người tìm việc nên chọn các khoá đào tạo nhằm bổ túc kỹ năng, nâng cấp kỹ năng để có thể có được việc làm. Cung cấp các thông tin và tổ chức trợ giúp người tìm việc dịch chuyển từ vùng thừa lao động sang vùng thiếu lao động, góp phần cân đối cung - cầu lao động. Tư vấn về triển vọng nghề nghiệp, cơ hội tự tạo việc làm cho người tìm việc. Quản lý chương trình việc làm chủ động nhằm mục tiêu điều chỉnh thị trường lao động Vai trò và mục tiêu của chương trình việc làm chủ động Là công cụ can thiệp của chính phủ vào thị trường lao động để xử lý các vấn đề nảy sinh do điều chỉnh cơ cấu kinh tế và thay đổi công nghệ, do đó xuất hiện lao động dôi dư, cắt giảm biên chế trên diện rộng mà điều đó có thể dẫn đến những bất ổn về mặt xã hội. Là chương trình rộng lớn hơn các hoạt động chắp nối việc làm hoặc chi trả trợ cấp thất nghiệp, các hoạt động này giúp được ít cho loại trừ các mất cân đối trên thị trường lao động vì các nguyên nhân trên. Chức năng của dịch vụ việc làm trong quản lý các chương trình việc làm chủ động Các chương trình việc làm xây dựng công ích: Dịch vụ việc làm có thể trợ giúp người thất nghiệp thông qua: + Đưa người tìm việc đến các việc làm hiện có. + Bố trí đào tạo người tìm việc để giúp họ tham gia vào các dự án nói trên. + Tư vấn cho người muốn tự tạo việc làm về các cơ hội việc làm có liên quan đến dự án. + Cung cấp thông tin và tư vấn về cơ hội việc làm sau khi dự án kết thúc. Các chương trình tái phát triển việc làm: Dịch vụ việc làm có thể trợ giúp thông qua: + Tư vấn cho doanh nghiệp về phương án giảm lao động để tránh sa thải hàng loạt. + Đăng ký lao động dôi dư ngay tại doanh nghiệp, nếu có thể được. + Chuẩn bị đưa người lao động mất việc quay trở lại làm việc Hoạt động quản lý chính sách bảo hiểm thất nghiệp Cung cấp dịch vụ hỗ trợ tìm việc làm hoặc dịch vụ tái làm việc đối với người thất nghiệp Đăng ký mất việc làm và đăng ký tìm việc tại các cơ sở dịch vụ việc làm công. Tham dự các cuộc phỏng vấn, kiểm tra định kỳ do cơ sở dịch vụ việc làm công tổ chức nhằm kiểm tra tính tích cực trong tìm việc làm. Xây dựng kế hoạch cá nhân để tìm việc làm hoặc tự tạo việc làm. Chấp nhận việc làm trong các chương trình việc làm chủ động do cơ sở dịch vụ việc làm công bố trí. Xác nhận đủ tư cách tiếp tục được trợ cấp thất nghiệp và đang tích cực tìm việc làm của người đang hưởng Quản lý chương trình bảo hiểm thất nghiệp Hoạt động tư vấn chính sách việc làm, tư vấn nghề và tư vấn đào tạo Tư vấn về chính sách việc làm Tư vấn về nghề và tư vấn về đào tạo Tư vấn về tự tạo việc làm Cung cấp các thông tin về các cơ hội tự tạo việc làm, đặc biệt ở ngay địa phương nơi người tìm việc cư trú. Đào tạo kỹ năng cho những người muốn tự tạo việc làm hoặc cung cấp thông tin về các cơ sở đào tạo các kỹ năng này. Đào tạo về kinh doanh, khởi sự doanh nghiệp hoặc cung cấp thông tin về các cơ sở đào tạo các kỹ năng này. Cung cấp thông tin và tư vấn vay vốn từ các nguồn tín dụng để tự tạo việc làm. Tư vấn về cách tiếp cận các tổ chức, các cơ quan khác có thể trợ giúp xúc tiến tự tạo việc làm. Các chức năng khác của dịch vụ việc làm Tổ chức đào tạo Tổ chức sản xuất nhỏ Hoạt động dịch vụ đặc thù trợ giúp các đối tượng đặc biệt Điều kiện để các cơ sở dịch vụ việc làm hoạt động có hiệu quả Tính hiệu quả của hoạt động dịch vụ việc làm Hiệu quả dịch vụ việc làm có thể nhìn nhận dưới tiêu chuẩn sau: Dịch vụ việc làm góp phần làm minh bạch thị trường lao động, điều tiết thị trường lao động, không gây ra tác động bất ổn trên thị trường lao động. Dịch vụ việc làm góp phần thực hiện các chính sách, nhất là chính sách lao động, việc làm, chính sách xã hội (trợ giúp các đối tượng yếu thế). Hoạt động dịch vụ việc làm không gây ra những tác động tiêu cực đến việc thực hiện các chính sách lao động, việc làm và chính sách xã hội. Dịch vụ việc làm đáp ứng được nhu cầu của người tìm việc và người sử dụng lao động. Rút ngắn được thời gian tìm việc và thời gian tuyển lao động. Kết quả hoạt động có sự tương xứng với nguồn lực đầu tư. Các điều kiện cần để hoạt động dịch vụ việc làm có hiệu quả Phải có khung pháp lý rõ ràng cho hoạt động dịch vụ việc làm Thiếu một khung pháp lý rõ ràng đối với hoạt động dịch vụ việc làm sẽ rất khó khăn cho quản lý hoạt động dịch vụ việc làm. Các cơ sở dịch vụ việc làm không hoạch định được chương trình, kế hoạch, chiến lược hoạt động nhằm phát triển cơ sở; không biết luật pháp cho phép cơ sở hoạt động trong phạm vi nào, đâu là trong khuôn khổ pháp luật, đâu là vượt ra ngoài khuôn khổ pháp luật. Cơ sở dịch vụ việc làm phải có trụ sở làm việc đạt yêu cầu Trụ sở phải có địa điểm thuận tiện cho khách hàng tiếp cận. Trụ sở cần được cố định, hoặc có thay đổi phải được thông báo kịp thời, rõ ràng cho khách hàng, cho cơ quan quản lý biết. Có đội ngũ cán bộ đáp ứng được hoạt động của cơ sở dịch vụ việc làm Cán bộ dịch vụ việc làm phải được đào tạo chính quy, chuyên môn nghiệp vụ cao, phải đủ để đáp ứng khối lượng công việc, hoạt động theo phong cách chuyên nghiệp, thường xuyên đào tạo lại để đáp ứng tốt nhất nhu cầu khách hàng. Có nguồn lực tài chính đủ để triển khai hoạt động Đối với cơ sở dịch vụ việc làm công, cần xác định rõ đây là cơ sở hoạt động vì mục tiêu xã hội hay mục tiêu kinh doanh. Nếu vì mục tiêu xã hội thì ngân sách nhà nước cần đảm bảo đáp ứng một phần tài chính hoạt động để đảm bảo đạt được các mục tiêu xã hội; còn nếu để kinh doanh thì các cơ sở này kinh doanh như các doanh nghiệp. Đối với dịch vụ việc làm tư nhân cũng cần có các qui định và cơ chế quản lý, kiểm soát tài chính phù hợp để tránh tình trạng tiêu cực xảy ra trong quá trình hoạt động. Có trang thiết bị để thuận tiện hoá hoạt động dịch vụ việc làm Trong bối cảnh sức ép việc làm lớn, người tìm việc đông, nếu hệ thống quản lý và sắp xếp, môi giới việc làm thực hiện thủ công thì chất lượng và hiệu quả công việc không cao. Do đó, cần đưa các thiết bị và công nghệ hiện đại để thuận tiện hoá công việc và nâng cao chất lượng, hiệu quả dịch vụ việc làm. Liên kết giữa các cơ sở dịch vụ việc làm công và giữa dịch vụ việc làm công và dịch vụ việc làm tư nhân Liên kết giữa các cơ sở dịch vụ việc làm không chỉ giúp đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của khách hàng mà còn tránh những lãng phí không cần thiết như nhiều cơ sở phải tìm việc cho một người, khi tìm được việc thì không còn ứng viên, hoặc nhiều ứng viên cho một vị trí công việc tập trung vào một cơ sở trong khi có thể bố trí được việc làm tương tự ở một cơ sở khác. Để tạo liên kết giữa các cơ sở dịch vụ việc làm, cần tổ chức hợp lý hệ thống dịch vụ việc làm công và xây dựng mạng máy tính liên kết các trung tâm, kho dữ liệu việc làm, dữ liệu ứng viên.