5 Từ những gì trình bày trên đây, có thể thấy rằng, câu hỏi tu từ là những phát ngôn đa thanh rất điển hình. Tính đa thanh là một trong những đặc trưng ngữ dụng nổi bật, găn chặt với các câu hỏi tu từ. Tuy nhiên, thuộc tính đa thanh trong các câu hỏi tu từ có thể có mức độ hiển ngôn không cao. Nhiều khi để xác định được chúng cần dựa vào một ngữ cảnh giao tiếp rộng hay dựa vào các yếu tố tinh thái xuất hiện trong phát ngôn. Hơn nữa, cái ý kiến khác, được lấy làm cơ sở cho việc xác lập nội dung mệnh đề trong các câu hỏi tu từ có thể là điều được nói ra một cách hiễn ngôn cũng có thể là điều không được nói ra hiện ngôn. Vì vậy, việc nghiên cứu các câu hỏi loại này đòi hỏi người nghiên cửu phải quan sát và phân tích một cách tỉ mi, cụ thể, chi tiết. Việc xác định được thuộc tỉnh đã thanh trong câu hỏi tu từ, theo chúng tôi, sẽ giúp người nghiên cứu hiểu đặc điểm ngữ nghĩa - ngữ dụng của câu hỏi tu từ một cách toàn diện hơn.
6 trang |
Chia sẻ: yendt2356 | Lượt xem: 372 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đa thanh trong câu hỏi tu từ, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
S6 2 (244)-2016 NG6N NGf & Ddi S6NG 37
DA THANH TRONG CAU HOI TU TlT
THE POLYPHONY OF RHETORICAL QUESTION
Lfe THI THU HOAI
(TS; Dai hgc KHXH & NV, DHQG Hd NOi)
Abstract: This paper points out the rhetorical questions are typical polyphonic utterances.
It's often used when there are opposite ideas between two voices. The first idea is belong to
other people (not Speaker), it is difference with speaker's idea at the time of speech.The
second idea is belong to Speaker, it deities the first idea. The Speaker points out the
mcorreetness of the first idea and asks the interlocutor to change his or her idea. As the
second voice in rhetorical questions is always the speaker, the first voice have many eases:
An interlocutor's idea that was told directiy or existed in presupposition, an idea of tiie third
person, the other idea of the Speaker, an idea that was inferred from someone's action, an
' idea that the Speaker guesses someone in a possible world can say or think of.
' K^ words: rhetocical questions; polyphony; first voice; second voice; opposite idea.
I I. Doi tuong eda bdi viet nay Id nhdm
I nhfing phat ngdn thudng dm?e ggi bdng
'• thudt ngfi edu hdi tu tir. Tuy nhifin, c ^ phdi
i luu "if rdng, trong cdc tdi li$u nghifin ciiu hi$n
: nay, thuat ngii cdu hdi tu tir cd thi duoc hilu
theo nhihig nghia rdng hep khdc nhau. Cdu
i) hdi tu tir theo nghia rdng, hay edn duge ggi
I ehung la cau hdi khdng chinh danh. Id nhthig
edu cd hinh thiie hdi nhung lai mang mdt gifi
f tri ngdn trung khdc, thi hifn nhihig hanh vi
, ngdn ngfi tai ldi gidn tifip khac. Cdn cau hdi
tu tfi theo nghia h^p (ciing chinh Id ddi tugng
md chiing toi quan tam) Id nhttng phat ngdn
, mang nhung d|c dilm chung ca bdn gdm: a.
Cd lunh thurc nghi van,- b. Bao gid cimg
n g ^ in mOt n$i dimg phdn dodn khdng
^ djnh hay phu dinh.; c. Nfiu cau cd ehua tfi
phfi dinh thi ngim In ngi dung khdng dinh
m$nh dfi tuong fing, vd ngugc 1^, neu cau
' khdng chua tfi phu djnh thi ngim in ngi
dung phu dinh m?nh dl tucmg iing. Vi dy:
l.Tdi ddnh nd bao gid?
' 2. Thdng dy thi ldm dupc viec gi^
• 3. Cdphdi tdi ghet nd ddu?
4. Anh chdng dd giup^ nd Idgf!
'• 5. Ai chdm thich ngdi mdt dn bdt vdng?
6. S ^ tdi lgi khdne hiiu?
Nhfing cdu hdi kilu nhu trfin xuit hifin
d$c biet phi biin trong giao tilp hdng ngdy
vd trong cd nhfing phong edeh chfic ndng
khdc cfia ngdn ngfi, ehdng h^n, trong cde tdc
phim vdn hge, trong cdc vdn bdn man^ tinh
nghi lu|n, ehinh Iu$n,.. .DT nhifin, tin sd xuit
hifn eiia ehung trong ede vdn bdn cu thi cdn
ph\i thugc vao chien luge l\ra chgn cdc hinh
thdi bilu hi$n cfia tfing ed nhdn vd phu thuOc
vdo ede nhdn t l khde cua tinh hudng giao
tilp. Song, dieu dd ciing dfi ndi Ifin rdng,
nhfing dang edu hdi nhu vdy cd mOt vai trd
quan trgng trong hi?n thue giao tilp.
Chfnh vi vay, nhdm cau hdi ndy tix Idu da
thu hfit dugc s\r chu y cua nhilu tde gid nhu
Trin Trgng Kim, Nguyen Kim Thdn, Hodng
Trgng Phifin, Di|p Chuang Ban, Cao Xudn
H90,...Tuy nhifin, khi khdo sdt cdu hdi tu tfi
cdc tde gid thudng chi dfing 1^ d vi$e nfiu
Ifin mgt so nh§n xfit hit sfie chung ehung vl
d§c dilm hinh thfie vd n^i dung cua chfing
nhu: cd hinh thfic hdi nhung ngi dung th\ic
chat la khdng dinh hay phfi dinh mOt dilu gi
dd; ed tinh bilu edm eao,...Rieng vl mdt y
nghia, cdc edu hdi tu tfi thudng dugc thuyet
gidi bdng m0t cdu tudng thu§t tuong fing
hodc nlu chi tilt hon, thi dugc gdn vdi phgm
38 NGON N G C & Bd i S 6 N G S6 2 (244)-2016 1
vi bdc b6 hay phii dinh siOu ngOn ngii. Theo
suy nghi cua chung toi, nhiing nhdn xdt ndy
diu dung nhung chiing v§n chi Id nhitng
nhdn xdt rat khdi qudt, tuy cdm nhan ciia
ting ngu&i, khong c6 hO thing, do S6, chua
cho phdp nhin nhgn dugrc mgt cdch thiu ddo
bdn chdt cua doi tugng.
C6 thi thiy, vigc khdo sat cdu hoi tu tit,
dac biOt Id ve mdt ngii nghia - ngii dyng, vl
CO che hinh thdnh vd dilu kiOn stt dyng
chiing, chira thyc sir dugrc chii ^ day dd,
diing miic. ViOc nghiOn cihi cdc cdu hdi tu
tir, v6i nhilu vdn dl phiic tgp vd thii vi vSn
doi hoi phdi dugc tiep tyc tiln hdnh nhilu
hon vd sdu hon. Bdi viet cua chung toi Id
mpt CO gdng dl thyc hiOn dieu d6. Tuy
nhidn, cdu h6i tu tit c6 nhilu d^ trung ngtt
nghia - ngii dyng khdc nhau, trong bdi vilt
ndy chung toi chl tgp trung phdn tich ve tinh
da thanh cua cdu hdi tu tir.
2. Da thanh (Polyphony) Id mgt hiOn
tupng thii vi trong ngdn ngtt vd dd dugc
nhieu tdc gid quan tdm, chii ^ tir lau. Mgt
phdt ngOn da thanh la mgt phdt ngon trong
d6 ton tgi nhttng quan diem, ^ kiln hay IM
ndi thuOc nhilu chii thi khdc nhau cd thi
triing hodc khong triing vdd quan diem cda
ngu&i ndi tai thdi dilm ndi. Da thanh trong
ngon ngtt gdn liln vdi bdn chit tuong tdc
trong giao tilp, sy dli thoai vd tdc dOng qua
lai tin tai ngay bOn trong phdt ngon. Chinh
vi vdy md S.Bally gpi hiOn tirgng ndy Id sy
dli thogi hda tixing phdt ngOn. Cdn nhd
nghien ciiu vdn hgc Nga noi tilng
M.Bakhtin thi ddc biOt quan tdm din hiOn
tugng "da thanh" trong ngdn ngtt vdn hgc vd
da xem nd Id mOt doi tugng nghien ciiu quan
trgng ciia ty sy. Cd thi ndi, tir nhttng nghiSn
Cliu xuit sdc cua M.Bakhtm, thudt ngtt "da
thanh" da thu hdt dugc sy chii ^ ddc biOt ciia
nhilu nhd nghien ciiu vd hiOn nay dd dugc
sft dyng rOng rdi trong cdc cdng tilnh nghiOn
cuu vl ngon ngtt trong giao tilp, vl vdn bdn
hpc cd lidn quan din tu su.
Ngu&i ta thu&ng vi mii quan hg gild
ngu&i ndi vd cdc chii ngdn trong phdt ngSn
giong nhu moi quan hg giOa tdc gid ciia mjt
vo kich v6i cdc nhdn v^t trong vd kich d4i
Ngu&i ndi la ngu&i cUu trdch nhigm vl phit
ngdn, vd cung Id ngu&i dua vdo phdt ng3n
nhttng chil ngfln, nhflng gipng ndi kh4t
nhau; moi chu ngdn chiu trdch nhiem vl mOt
gigng ndi, mgt f kiln. Ldp tru&ng, quan
diem ciia ngu&i ndi dugc the hign thdng qua
mgt trong nhflng chii ngdn dy vd cd thi dugc
ding nhdt vdi mOt chu ngdn ndo dd.
Cdc chu ngon ton tai dtmg hgp vdi nhau
trong mgt chinh thi phdt ngdn vd chdng ta
chl cd thi thdy dugc qua qud trinh phdn tich
dyng hgc. BOn cgnh dd, thuOc tinh da thanh
trong mSi phdt ngdn cung cd miic dO hl^ n
ngdn khdng gilng nhau cho nen nd ddi hii
ngu&i nghiOn cftu phdi thyc hign cdc thao t^
phdn tich mdi xdc dinh dugc cdc gigng ndi,
cdc chd ngdn tin tai trong phdt ngOn. S^
thanh cho ta thdy sy da dgng, biin hda df'
ngon ngfl, va cung cho ta thdy chiic nSng
giao tiep va khd ndng bilu dgt tuygt voi cila
ngdn ngtt.
3. Nhu chung ta da bilt, mgt trong nhiiil|
myc dich giao tilp md ngu&i ndi hudng d%
ngu&i dli thogi Id nhdm gay mgt tdc dOng
ndo dd dl tao ra sy bien doi nhdt dinh trong
quan dilm cua ngu&i doi thogi, dl tft dd c6
thi hiOu chinh hdnh vi hay dl hinh thdnh 6
ngu&i dli thoai mOt thdi dd cdn thiit dli vdi
thyc tien. Ngdn ngtt da cung cdp cho nguii
ndi nhttng phuong tiOn can thiit dl dgt du?c
myc dich dd. Bdng sif lya chpn, td chiic hgp
li vd cd y thftc cdc don vi ngdn ngtt dl tao ra
nhiing phdt ngdn, ngu&i ndi cd thi dgt dirge
myc dich md mhih hudmg tdi. Trong hojt
ddng giao tilp thi sy ludn phien tdc ddng qua
lai nhu thi gitta ngudi ndi vd ngttdi nghe y |
hinh tao nen mdt cudc "ddu tranh gidnh
quyen lyc" xem quan dilm ndo vd qua»
dilm cfta ai culi cung sS dugc thiia nhdn-
Cdc cdu hdi hi tfl Id mgt kilu cau cd hoSn
cdnh giao tilp diln htoh theo kilu nhu v|y.
So 2 (244)-2016 NG6N NGU* & Ddi S6NG 39
Trong dd, ngudi hdi tien hdnh dli thogi,
tranh li^n, phdn doi mgt quan dilm, y kiln
khde; dong thdi tfi dd bOc lg quan dilm,
cung nhu thdi d0, ddnh gid cfia minh dli vdi
^ kien dd. Bdng cdch iy, ngudi ndi dua ra
mgt cdch trd ldi vdi higu qua c\rc mgnh theo
mdt chiln thuat giao tiep duge to chfic bfing
cac phuong tign ngdn ngu tucmg dli on
dinh, dd chinh Id cdc cau hdi tu tfi. Cd the
ndi, edu hdi tu tfi la logi cdu hgi dfi nhung
dilu ki$n cin vd dfi dfi hinh thdnh nfin mgt
phat ngfin da thanh difin hhih.
Cy thfi Id, trong nhung bdi viet trufiic efing
dfi cgp din dli tugng ndy [xem 8, 9], chfing
tfii ^ chi ra co chl hinh thdnh cdc mgnh de
ngim in trong cau hdi tu tu, dd Id ngudi ndi
tam chip nhgn vd su d\ing chinh cdi ^ kiln
i khac, y kiln dli ldp, dua chfing vdo trong
1 mgnh dfi edu hdi vd bifin chung trd thdnh dli
I tugng chju tdc dgng cfia nhfing ddnh gid tinh
: thdi ma chu the danh ^a ehinh Id ngudi ndi.
I Bfing cdch dd, ngudi ndi da bgc 1$ 6u^c
quan diem, y kien cfia minh; tao ra m^t
i phuang thfic trd ldi cue mgnh ggt bd y kien
da dugc dua vdo mgnh dfi cdu hdi vd khdng
j dinh y kiln dli lgp. Vdi co chl hinh thdnh vd
I hoat dOng nhu the ed the thay cdc cdu hdi tu
\ tfi thu$c logi nhttng phat ngdn da thanh diln
1 hinh. Chfing thudng xudt hi$n trong ede tinh
j huong tin tgi ho§c tilm tang tin tgi nhttng y
I kiln, quan dilm doi lap, trdi nguge nhau,
j hay khdng cd sy: thing nhit, ding tinh giuB
I hai chfi ngfin. Khi dd, hai ehu ngfin trong cdc
j cdu hdi tu tir dugc xac dinh la:
, - Chfi ngfin 1 - V kien cfia mOt ngudi
I khdc, khdng trimg vdi ^ kiln, quan dilm cfia
I ngu^ ndi tgi thdi difim phat ngfin.
- Chfi ngdn 2 - Y kiln efia ngufii ndi,
hoai nghi, phfi dinh f kien thfi nhat, dong
I thoi khdng dinh dieu ngugc lgi. Ngudi ndi ed
thi chi ra tfnh thilu edn cfi efia ^ kiln thfi
. nhit, ehit vin, ddi hdi ngudi dli thogi xem
j xfit lgi f kiln cfia minh...
, Chfing tdi sfi phan tfch mgt so vf d\i dl
, lam ro d|c diem ndy:
Vi du (1): Trong phdt ngdn Tdi ddnh nd
bao gi&? ton tgi hai quan diem dli l|lp nhau:
- Chfi ngdn 1 - Y kiln ciia ngufii khdc:
eho ring "ngudi ndi dd ddnh mdt ngu&i ndo
dd".
- Chfi ngdn 2 - ^ kiln cfia ngudi ndi:
phan bdc lgi f kien trfin bdng cdch phfi dinh
rfing "tdi chua bao gi& ddnh nd" kfim thfim
mOt ylu t l chit vin.
Vi dy (2): Trong phat ngdn Thdng dy thi
ldm dupec vi$c gi? ciing tfin tgi hai quan dilm
khdng ding nhdt vdi nhau:
Chfi ngdn 1 - Y kiln cfia ngudi khdc:
cho rdng "tf^ng dy" cd thi ddm nhi$m mpt
cdng vi$c gi dd.
Chfi ngfin 2 - Y kien cfia ngudi ndi:
phdn bdc lgi ^ kien trfin bang cdch ndi phfi
dinh: "tdi khdng tin "thdng ay" cd du ndng
l\ec vd phdm chdt di ldm bdt cie vi$c gi",
n^di ndi dd thuylt phyc ngudi doi thoai
bdng m$t hdnh dOng chdt van, vd ddi hdi
ngudi dd hdy thay doi quan diem cfia minh.
Vi dy (3): Trong phdt ngon Anh chdng
dd giup nd Id gi? ton tai hai quan diem trai
ngugc nhau:
- Chfi ngdn 1 - 'i kiln cfia ngufii khdc:
phu dinh mOt hdnh dOng ndo dd cfia minh,
dgi ^ la "tdi dd khdng ldm mpt vi^c gi dd vdi
muc dich de giup nd ".
- Chfi ngdn 2 - Y kien efia ngudi ndi:
phfi djnh Igi f kiln trfin bfing edeh khfing
dinh: "tdi biit hodc tdi cd bang chieng chdc
chdn rdng anh dd giup nd ".
Vi dy (4): Trong phdt ngdn Sao tdi lgi
khdng hiiu? cd the thay:
Chfi ngdn 1 - Y kiln cfia ngufii khdc:
cho rang "ngu&i ndi chdc dd khdng hiiu vi
mpt l&i ndi hay hdnh dpng ndo dd caa minh
hodc cda mdt ngu&i ndo kMc ".
Chfi ngon 2 - Y kien efia ngufii ndi:
phu dinh Igi y kiln tren bdn^ cdch khfing
dinh "chdc chdn Id tdi hiiu diiu dd " vfii su
tham gia efia mgt yeu to chat vin.
Khdng thi phfi nhan la, trong cdc cdu hdi
tu tfi luon tin tgi nhung chfi the khdc nhau
40 NG6N NGC &D6ffS6NG So 2 (244)-2016
vdi nhfing y kiln, quan diem khac nhau,
khdng dong nhat vdi nhau. Nhu v^y, cd till
khdng dinh Id, da thanh Id mgt d|e dilm ngtt
dung noi bat, ludn gdn liln voi cdc eau hdi tu
tfi. Hon nua, qua vigc phdn tieh cdc vi dy cy
thi trfin, chfing ta dd thay edi phuong thfie
md cdc can hdi tu tfi dugc xde lip, ngudi ndi
(chfi ngfin 2) dd lay chinh cdi quan difim
khac, quan difim doi lap (efia chu ngdn 1)
lam CO sd dl chat van ngudi dli thoai, xem y
kiln dd nhu la doi tugng tde dgng cfia nhttng
danh gia tinh thdi md ngudi ndi ddng vai chfi
thfi. Day cung chhih Id mgt trong nhttng co
chl quan trgng hlnh thdnh nfin nhdra cdu hdi
nay.
4. vin dl tilp theo duge d t^ ra la can xdc
dinh edc chfi ngdn ton tai trong cau hdi tu tfi
dfi tfi dd thiy dugc ca chl va khd ndng hogt
dOng ciia nhdm phdt ngdn ndy. Qua nhttng
phan ti'ch cy the chfing tdi tiln hdnh d trfin,
ed thi thay vigc xde dinh ^ kiln, quan dilm
eua chfi ngdn thfi 2 trong cdc cdu hdi tu tfi Id
khd dl ddng. Bdi vi chfing ta cd thi nhin
thay ngay rdng chfi ngdn 2 trong cac cau hdi
tu tfi lufin Id ehfnh ngudi ndi, vd f kiln, quan
dilm eiia ngufii ndi ludn gfin vfii cdi nOi
dung ngam in cfia cau. Vi thi, dilu chfing
tfii quan tdm d ddy Id chfi thi cfia cdi ^ kiln
khde tfin tai trong edu hdi tu tfi Id efia ai vd
cd nhttng khd nfing ndo hlnh thanh nfin nd?
Tfi nhihig tu ligu hi§n cd vd bdng nhttng
quan sat trong tii\rc tl giao tiep, chfing tdi
thay ton tgi nhung khd nfing ve chfi ngdn thfi
nhat nhu sau:
4.1. Ddy la y kiln cfia ngufii doi thogi
6vt(?c ndi ra mOt edch hiln ngdn ho|e ton tgi
hong tiln gid djnh cfia phdt ngdn trudc._Vf
dy7:
[...] Ldo chua chdt bdo:
' Ong gido ndi phdi! Kiip con chd Id kiip
khd thi ta hda kiep cho nd di nd ldm kiep
ngu&i, may ra nd cd sung sudng han mpt
chut...
Tdi bui ngui nhin lao bdo:
- Kiep ai cUng the thoi, cy g\
tdi suns su&nz han chdne?
(Lao Hgc, Nam Cao, tr.78)
6 phdt ngdn ndy, f kiln ciia ngudi m^
thogi (ldo Hgc) da dugc ndi ra m$t c d c h ^
ngdn Id: dng hda kiep cho con chd dl nfi IM
kiip ngufii vi mong rdng cd thi kiip n ^ P
sung su&ng han kiip chd. Nhung ngudi n6i
(dng gido) da sfi dyng m$t edu hdi tu ti^ d^
bdc bd suy nghi cfia Ldo Hgc rdng: !d^
ngu&i, md cy the & day Id kiip tdi chdn^
sung su&ng gi han kiep con chd.
Vf dy 8: - May may cdi do ddi xanh hit
nhieng mu&i ddng phdi khdng?
Tim tdi nhu ngitng dap lgi trudc cdu Arfi
ndy. Tdi da may gidu m? tdi, gfii do bin
hdng xdm, md sao mg tdi vdn biet? Kh6r^
thi chdi duprc, tdi lien cu&i nUng niu:
- Con may ddu nao? Tien ddu md i
nhitng chuc bad Con mua lgi caa con chj
em bgn ba ddng dy md dd trd nd ddu?
(Vy:c thfim - Nguyfin Hing)
'^ kiln cfia ngudi dli thogi (ngudi m?) c6
tiln gid dinh la: ngudi con da may m0t c&\
do ddi xanh. Vd ngufifi ndi (ngudi con) bic
bd </ kiln dd bdng cdu hdi tu ttt ngim in ^
phfi dinh "con khdng may gi cd, con Ididng
the cd nhiiu tiin nhu thi di may chiec fo
4v".
4.2. Day Id f kiln cfia mgt ngufii thfi ba.
Vf dy 9:
- Td nghe ndi cgu dang cd chuyen lir^
pheng v&i cd ndo & day phdi khdn^
- Ldm ei cd chuvin dv hd anh?
(Ngufii dan dng d mOt minh - Chu Lai)
Vi dy 10: [...] Hai Hiin Ignh trong long
nh? vuot mdi tdc Binh:
- Em thuang chf qud!
Binh thdn thikc:
Em biit ldm! Trong nhd ndy chi c6 cH
Id thuang em, con aicSn^ ghen ghit em, wii
giyc mu Tdi - si ~ cdu bdt em ngdy dem tiip
khdch. Hu coi em nhu mpt ke dd cudp m
mieng dn, manh do su sung sudng cua Aft
Sl2(244)-2016 NG6N NGC & Ddi S6NG 41
md ndo em cd thi vd cd bao eia mudn thi
ddu?""
(Bi vd - Nguyen Hong)
Trong nhfing cdu hdi tu tu ndy, ^ kiln
khdc, y kiln dli lgp d ddy Id ^ kiln cfia mfit
ngufii thfi ba, cfia nhfing ngufii ngodi cu0c
dd dugc ngudi dli thogi h o ^ chinh ngudi
ndi dua vao phdt ngdn.
4.3. Day Id mgt -^ kiln khdc cua chinh
ngudi ndi xuit hi^n trfin con dufing t\r ehit
vin, diu tranh vfii bdn than dl xdc lap mgt
quan diem, thdi dg. Vi dy 11:
'Toi ngdm nghi: "hdn dd mudn chit thi
cho hdn chit. Tdi cd quvin ei cdm hdn? Hdn
khdng bdn cho tdi thi hdn bdn cho ngudi
khdc. Tdi di Id mpt djp tdt Id tdi ngu. Vdy thi
tdi mua cdi nhd". (Mua rdid - Nam Cao)
Ngtt ednh trfin cho thdy s\r tvr thuylt phyc
vd "diu tranh" vdi bdn thdn cfia ngufii ndi dl
lira chgn eon dudng xde lap thdi dg cfia minh
doi vfii s\r vigc. Ro rdng trudc dd, tgi m0t
thdi dilm ndo dd, ngudi ndi dd cd ^ nghi nfin
"eim" hdn Idm vifc (bdn nhd) iy, vd cdu hdi
tu tfi chinh Id sy: t\r chat vin, tyr bdc bd ^ kiln
efia chlnh minh trudc dd.
Vf dy 12:
'\..Nhieng diiu quan h$ Id Lien budn bdn
chung v&i vp- San. Liin sudt ngdy di vdng.
Thik nhu cd ngu&i cd m0t Id liea dang boc
lin ngUn ngut, y mudn nh^ sd ra, ddnh dgp
Lien tui byi cho hd gidn. Mdt Idc sau y lgi
nghi - Di budn cd phdi Id mdt cdi tdi ddu? ".
(Sing mdn - Nam Cao)
Tuong tu nhu v|y, trong vi dy nay, ngudi
ndi dd phfi dinh lgi ehinh ^ kiln cfia minh
dugc hlnh thdnh d m$t thdi dilm khdc.
4.4. Ddy Id y kiln dugc suy ra tfi m$t
hdnh d$ng, v i ^ ldm, ldi ndi efia ngudi khde.
Nd cd thi Id nhttng vigc ldm, hdnh dgng five
tilp ho§c duge hinh thdnh theo kieu: Neu
anh Idm/ndi (X) tW cd thi cho rfing anh dd
nghi (Y), hofic trong hoan cdnh ndy, theo d\r
dodn cfia toi, anh cd thi nghi (Y). Vi dy 13:
Con ngdi day v&i thdy cho bu di dong
ggo nhe? Nd khdng chiu spr s^t nhin cha. Chi
mdng:
Con nhd vdphuc, ai lai sa bd?... Khdn
ngn, tgi di vi khong cd tiin mua qud cho nd
nen nd gign d^ md. Phdi tdi chit con a ".
(Nghfio - Nam Cao)
6 ngfi cdnh ngay, hdnh dgng "sg s$t nhin
cha" cfia dfia be la ca sd dfi hinh thanh nfin
cau hdi tu tfi sau do efia ngudi me.
ViduU:
K(r Sinh nhin chdng, thd ddi Idc ddu:
Ai cho chiing minh vc^ bay gid? Bd dy
cdn nhd ddu din Idii trudc vdn nh& vd minh.
Sinh budn rdu, ndi mdt cdch chdn ndn:
- Thdi d&i vdn the trdch ldm gi? Nhune
bdy gi& ldm thi ndol
^ d i - Thgch Lam)
Quan sat vf dy tren ta thiy, vl vg Sinh ndi
ra eau dd nfin Smh nghi rdi^ vg minh cd y
trach mdc "bd iy", vi v|ly Sinh da sfi dung
mgt cdu hdi tu tfi ed ngi dung ngam an la
"khdng nfin trdch lam gi, cudc song von Id
the".
4.5. Ddy Id mgt khd nang tiem tdng, trong
mgt tinh hulng doi thoai cy the. Ngudi ndi
cho rfing, ngudi ta cd the ndi hofic nghi nhu
the. Tfic ^ kien ay la cfia mgt kifiu chfi the
trong thi gifii khd huu (possible world) duge
ngufii ndi d\r doan trudc cdi phdn fing cd thi
cd.
Vi dy 15; Cdi cdu dupfc phdn cdng vgn
dpng tdi [...J qud Id cd tdi thuyit khdch. [...]
cdu ta hua chimin ndy vdo Sdi Gdn trycc tiip
mua cho tdi mpt tu Ignh vd mot chiic ti vi
thgt "nghiim chinh". Cgu ta cun^ khdng
quin nhdc di nhdc lgi rdng, v&i sd tiin dd VQ
con tdi cd thi tien thdng,... len mpt cupc
sdng sung tuc, ti$n nghi. Vd lgi. cd ma ndo
biit chie? Hdng xudt khdi kho rdi, chiing tdi
cie giao du cho nai nhdn theo hda dan,
chieng tie Id dupc rdi, ai biit day la ddu?
(5 ngtt canh ndy, cai y kien khde trong cd
hai eau hdi tu tfi sg ring "cd thi se cd ngu&i
ndo do biit vi$c ldm phi phcq) caa minh"
42 NGON NGg&fl6 ls6NG Sl2(244)-2016
khdng dugc ndi ra chmh thftc tft mdt chi the
ndo, md nd chi Id cdi khd ndng md ngudi ndi
nghi ring cd thi xdy ra dl ldm ca so cho lap
ludn, bdc bd ciia minh.
S. Tft nhfing gi trinh bdy tien day, cd thi
thdy rdng, cau hdi tu tft Id nhttng phdt ngdn
da thanh rat diln hinh. Tinh da thanh Id mOt
trong nhftng ddc trung ngft dung ndi bdt, gan
chdt vdi cdc cdu hdi tu tft. Tuy nhien, thuOc
tinh da thanh trong cdc cdu hdi tu tft cd the
cd mftc do hiln ngdn khdng cao. Nhieu khi
de xdc dinh dugc chung cdn dya vdo mdt
ngtt cdnh giao tilp rgng hay dya vdo cdc yeu
to ttah thdi xudt hiOn trong phdt ngdn. Hon
niia, cdi f kiln khdc, dugc lay ldm co sd cho
viOc xdc ldp nOi dung mOnh dl trong cdc cdu
hdi tu tft cd the Id dieu dugc ndi ra mdt cdch
hien ngdn ciing cd the la dieu khdng dugc
ndi ra hien ngdn. Vi vdy, vide nghiOn ciiu
cdc cdu hdi logi ndy ddi hdi ngudi nghiOn
cuu phdi quan sdt vd phdn tich mOt cdch ti
mi, cy thi, chi tilt. Vice xdc dinh dugc thuOc
tinh da thanh trong cau hdi tu tft, theo chftng
tOi, s5 giftp ngu&i nghien ciiu hilu dgc dilm
ngft nghia - ngtt dyng cfta cdu hdi tu tft mgt
cdch todn diOn hon.
TAI Lifu THAIM KHAO
1. BS Hftu Chdu (2003), Dgi cuang ngdn
ngi hpc (tdp hai, NgO dyng hgc), Nxb Gido
dye, TP.H6 Chi Minh.
2. Nguyen Dftc Dan (1983), Phu dfnh vd
bdc bo, Tgp chi Ngdn ngtt. So 1-1983.
3. Le Ddng (1996), NgO nghta - ngi
dung cdu hdi chinh danh, Ludn dn tiln si
khoa hgc ngtt vdn, Dai hgc Quoc gia Ha Ngi
HdNOi.
4. Nguyen ThiOn Gidp (2004), Dung hpc
Viet ngi, Nxb Dgi hgc Qudc gia Hd NOi, Ha
Ngi.
5. Han, C. (2002), Interpreting
inlerrogatives as rhetorical questions,
Lmgua 112 (2002): 201-229.
6. Cao Xudn Hgo (2004), Tiing Viil m '
thdo ngi phdp ch^c ndng, Nxb Gido dpc,
TP.HlChiMmh.
7. Nguyin Vdn HiOp_ (2007), Mdi si
phgm tri tinh thdi chu yiu trong ngon ngO,
Tgp chi Ngdn ngtt, S6 8-2007, ti-.14-28.
8. Le Thj Thu Hodi (2011), Chic nang
thifC hien nhung hdnh vi ngdn ngi Igi ldi
gidn tiip cila cdu hdi tu li, Tgp chl Ngdn
ngu. So 11-2011.
9. Le TM Thu Hodi (2012), Ca chi Mnh
thdnh cdc menh de ngdm dn trong cdu hoi tu
ti. Tap chi NgOn ngft, S6 11-2012.
10. Ivano Caponigro, Jon Sprouse
(2007), Rhetorical questions as questions. In
Estela Puig Waldmiiller (ed,). Proceeding
of Sinn und Bedeulung (SuB) 11, pp, 121-
133, Barcelona: Universitat Pompeu Fabra.
11. Hi Ld (1976), Tim hiiu ndi dung
cdu hdi vd cdch Ihic Ihi hiin hoi Irong tiing
Viet hien dgi, Tgp chi Ngdn ngtt, S6 2-1976.
12. Nguyin Quang Ngogn (2007), Mgt
sS chiin lupc phdn bdc Ihudng ding Irong
liing Viet, Tap chi Ngdn ngfl, Sl 7-2007,
ti-.39-45.
13. Nguyin Phu Phong (1994), Vd djnli
- nghi vdn vd phd dinh, Tgp chl Ngdn ngd,
So 2-1994.
14. Rohde, H. (2006), Rhetoricd
questions as redundant inlerrogatives, San
Diego Linguistics Papers, Issue 2, University
of California, San Diego, pp, 134-168.
15. Suiwong Hongsawan (2010), Ck
phuang lien thi Men hdnh dpng bdc M
trong liing Thdi vd tiing Viet, Nxb Dgi hgc
Quic gia HdNOi.
16. Sophana Srichampa (2004), Cdc iSi
ndi phu djnh vd khdng djnh Irong tiingVi^
vd tiing Thdi, HOi thdo ngon ngfl hgc lidn A
lan thft 6, Tru&ng Dai hgc KHXH-NV, Ha
Ngi.
17. Nguyin Kim Thdn (1972), Vdi nhfin
xit vi cdch bdy td y phd dinh trong tiing
Kifr, Tgp chi NgOn ngtt, Sl 2-1972.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 32760_109889_1_pb_758_2036846.pdf