Công tác giống vật nuôi

ë lîn; hoÆc khèi l−îng giÕt mæ, th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - TÝnh to¸n c¸c tû lÖ thÞt mãc hµm, thÞt xÎ, n¹c, mì, x−¬ng, da ë lîn; hoÆc tû lÖ th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - ViÕt t−êng tr×nh c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc. Bμi 4 kiÓm tra §¸nh gi¸ phÈm chÊt tinh dÞch cña ®ùc gièng (lîn hoÆc bß) 1. Môc ®Ých Thùc hiÖn ®−îc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ba chØ tiªu phÈm chÊt tinh dÞch chñ yÕu lµ: l−îng tinh xuÊt, søc ho¹t ®éng cña tinh trïng vµ nång ®é tinh trïng. 2. Néi dung - KÕt hîp víi bµi thùc hµnh sè 4 khi tham quan mét c¬ së truyÒn tinh nh©n t¹o lîn (hoÆc bß). - X¸c ®Þnh l−îng tinh xuÊt: L−îng tinh xuÊt (ký hiÖu V, ®¬n vÞ tÝnh lµ ml) lµ l−îng tinh dÞch cña con ®ùc xuÊt ra trong mét lÇn khai th¸c tinh (®èi víi lîn lµ sau khi ®· läc bá keo nhµy). C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau: Sau khi lÊy tinh, ®èi víi lîn ph¶i läc bá ngay keo nhµy b»ng 3-4 líp v¶i g¹c s¹ch ®· ®−îc v« trïng, rãt tinh dÞch lîn vµo cèc thuû tinh cã chia ®é, hoÆc tinh dÞch bß vµo èng 116 høng tinh cã chia ®é. §Æt ngang tÇm m¾t víi ®¸y cña mÆt cong tinh dÞch råi ®äc møc v¹ch chia ®Ó x¸c ®Þnh sè ml tinh dÞch. - X¸c ®Þnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng: Søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (gäi t¾t lµ ho¹t lùc, ký hiÖu A) lµ tû lÖ phÇn tr¨m tinh trïng tiÕn th¼ng so víi tæng sè tinh trïng mµ ta quan s¸t ®−îc. C¸ch x¸c ®Þnh ®èi víi lîn nh− sau: ChuÈn bÞ phiÕn kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh ®· ®−îc khö trïng vµ sÊy kh«. Dïng ®òa thuû tinh lÊy 1 giät tinh nguyªn giá lªn phiÕn kÝnh. Dïng lamen ®Ëy lªn giät tinh sao cho tinh dÞch dµn ®Òu, ®Æt phiÕn kÝnh d−íi kÝnh hiÓn vi víi ®é phãng ®¹i 200 lÇn, quan s¸t 3 vi tr−êng, ®Õm sè l−îng c¸c tinh trïng vËn ®éng theo chiÒu tiÕn th¼ng vµ sè l−îng tæng sè tinh trïng quan s¸t ®−îc trªn mçi vi tr−êng, tÝnh trung b×nh céng ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ % tinh trïng tiÕn th¼ng. Trong qu¸ tr×nh ®Õm, ®¶m b¶o cho phiÕn kÝnh vµ la-men gi÷ ®−îc nhiÖt ®é 37-40o ®Ó tinh trïng ho¹t ®éng b×nh th−êng. Sè tinh trïng tiÕn th¼ng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng Tû lÖ tinh trïng tiÕn th¼ng (%) = x 100 Tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng TÝnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng theo thang ®iÓm sau: §iÓm 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 E M % tinh trïng tiÕn th¼ng 100- 96 95- 86 85- 76 75- 66 65- 56 55- 46 45- 36 35- 26 25- 16 15- 6 5- 0 0 - X¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng: Nång ®é tinh trïng (ký hiÖu C, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng/ml) lµ tæng sè tinh trïng cã trong 1 ml tinh nguyªn. C¸ch x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®Õm trùc tiÕp ®èi víi lîn nh− sau: Dïng èng hót b¹ch cÇu hót tinh nguyªn ®Õn v¹ch 0,5, dïng b«ng lau s¹ch bªn ngoµi èng hót, sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 11, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 20 lÇn. §¶o nhÑ èng hót ®Ó trén ®Òu tinh dÞch víi dung dÞch NaCl 3%. Bá ®i 3-4 giät ®Çu, sau ®ã giá 1 giät vµo buång ®Õm ®· l¾p s½n lam kÝnh, ®Æt buång ®Õm d−íi kÝnh hiÓn vi ®é phãng ®¹i 200 lÇn. Nguyªn t¾c ®Õm nh− sau: Trong mçi « chØ ®Õm ®Çu tinh trïng n»m trong « vµ n»m trªn 2 c¹nh kÒ nhau, cßn nh÷ng tinh trïng n»m trªn 2 c¹nh kia nh−êng cho « kh¸c. §Õm sè tinh trïng trong 5 « lín, 4 « ë 4 gãc vµ 1 « ë chÝnh gi÷a. Mçi « lín cã 16 « nhá, tæng sè c¸c « ®Õm lµ 5 x 16 = 80 « nhá (mçi « nhá cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm). §Õm c¶ 2 bªn buång ®Õm råi lÊy kÕt qu¶ trung b×nh. NÕu kÕt qu¶ 117 2 bªn chªnh lÖch nhau lín h¬n 30% th× ph¶i lµm l¹i. NÕu tinh trïng tô thµnh ®¸m ®«ng kh«ng ®Õm ®−îc th× bá ®i lµm l¹i. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 50000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 80 « nhá V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót b¹ch cÇu (20 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 80 « nhá : 80 x 1/400 x1/10 = 0,02 mm3 =1/50000 ml). §èi víi bß, c¸ch x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− trªn, nh−ng do nång ®é tinh trïng cña bß cao nªn cã mét sè ®iÓm sau ®©y kh¸c víi c¸ch x¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng cña lîn: - Sö dông èng hót hång cÇu; - Hót tinh dÞch ®Õn v¹ch 0,5. Sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 101, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 200 lÇn; - §Õm sè tinh trïng trong 16 « nhì (gåm 400 « con), mçi « con cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 10000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 400 « con V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót hång cÇu (200 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 400 « con : 400 x 1/400 x1/10 = 0,1 mm3 =1/10000 ml). - X¸c ®Þnh chØ tiªu sè l−îng tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô tinh trong mét lÇn phèi gièng (ký hiÖu VAC, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng) b»ng c¸ch lÊy tÝch sè cña ba chØ tiªu l−îng tinh xuÊt (Vml), søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (A) vµ nång ®é tinh trïng (C triÖu tinh trïng/ml) : VAC (triÖu tinh trïng) = V(ml) x (A) x (C triÖu tinh trïng/ml) 3. Dông cô, vËt liÖu - Tinh dÞch lîn ®ùc (tinh nguyªn ch−a pha chÕ), hoÆc bß - B×nh tam gi¸c 500ml, èng ®ong 250ml, phÔu thuû tinh, v¶i x« - KÝnh hiÓn vi thÞ kÝnh 10x-15x, vËt kÝnh 20 118 - Lam kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh, èng hót hång b¹ch cÇu, buång ®Õm hång cÇu - Dung dÞch pha lo·ng tinh dÞch NaCl 3%. Ngo¹i kho¸ Tham quan tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o 1. Môc ®Ých N¾m ®−îc c¸c ho¹t ®éng kü thuËt trong mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o, hiÓu ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c¸c quy tr×nh kü thuËt lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. 2. Néi dung - Tham quan mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o (lîn hoÆc bß) t¹i ®Þa ph−¬ng. - Trùc tiÕp quan s¸t c¸c kh©u lÊy tinh (nÕu cã thÓ), kiÓm tra tinh dÞch, pha chÕ tinh dÞch vµ b¶o tån tinh dÞch. - T×m hiÓu c¸c quy tr×nh kü thuËt cña c¸c kh©u lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. - Th¶o luËn trong nhãm, ®èi chiÕu so s¸nh nh÷ng thao t¸c thùc tÕ mµ c¬ së thùc hiÖn víi c¸c quy ®Þnh trong quy tr×nh kü thuËt ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng −u ®iÓm còng nh− sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy tr×nh. 119 Phô lôc Phô lôc 1 Tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng Ph−¬ng ph¸p gi¸m ®Þnh (TCVN 1280-81) TrÝch: §iÒu 5. Gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh 5. 1. Cho lîn ®i, ®øng tù nhiªn trªn ®Þa ®iÓm b»ng ph¼ng ®Ó quan s¸t vµ ®¸nh gi¸ tõng bé phËn. 5.2. Ngo¹i h×nh cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu: HÖ sè - §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 - §Çu vµ cæ 1 - Vai vµ ngùc 2 - L−ng s−ên vµ bông 3 - M«ng vµ ®ïi sau 3 - Bèn ch©n 3 - Vó vµ bé phËn sinh dôc 3 5.3. C¸c chØ tiªu trªn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch cho ®iÓm theo møc ®é −u khuyÕt ®iÓm cña tõng bé phËn. Møc ®iÓm kh«ng cho qu¸ 5 ®iÓm vµ kh«ng d−íi 1 ®iÓm, cô thÓ nh− sau: - RÊt ®iÓn h×nh cho 5 ®iÓm - Phï hîp yªu cÇu cho 4 ®iÓm - Cã 1 - 2 nh−îc ®iÓm nhÑ cho 3 ®iÓm - Cã nhiÒu nh−îc ®iÓm nhÑ hoÆc 1 nh−îc ®iÓm nÆng cho 2 ®iÓm - Cã 2 nh−îc ®iÓm nÆng trë lªn cho 1 ®iÓm 120 5.4. §iÓm cña tõng chØ tiªu nh©n víi hÖ sè quy ®Þnh cho chØ tiªu ®ã, céng dån c¸c tÝch sè cña tõng bé phËn ®−îc tæng sè ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 5.5. Dùa vµo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÓm 7 cña tiªu chuÈn nµy ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. §iÓm 7. Thang ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm: §Æc cÊp Kh«ng d−íi 85 ®iÓm CÊp I Kh«ng d−íi 70 ®iÓm CÊp II Kh«ng d−íi 60 ®iÓm CÊp III Kh«ng d−íi 50 ®iÓm Ngo¹i cÊp D−íi 50 ®iÓm TrÝch: Lîn c¸i gièng Mãng C¸i - Ph©n cÊp chÊt l−îng §iÓm 3. CÊp ngo¹i h×nh 3.1. Lîn c¸i hËu bÞ vµ lîn n¸i sinh s¶n ®−îc xÕp cÊp ngo¹i h×nh b»ng c¸ch cho ®iÓm vÒ ®Æc ®iÓm gièng vµ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ theo b¶ng 3 cña tiªu chuÈn nµy. 3.2. §iÓm vµ hÖ sè cña tõng bé phËn ®−îc xÐt theo b¶ng 4 cña tiªu chuÈn nµy. Tæng sè ®iÓm ë cét 5 cña b¶ng 4 dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 3.3. CÊp ngo¹i h×nh ®−îc xÕp theo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÒu 4.3. cña tiªu chuÈn nµy. §iÒu 4.3. CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm quy ®Þnh nh− sau: §Æc cÊp tõ 85 ®Õn 100 ®iÓm CÊp I tõ 70 ®Õn 84 ®iÓm CÊp II tõ 60 ®Õn 69 ®iÓm CÊp III tõ 50 ®Õn 59 ®iÓm Ngo¹i cÊp d−íi 50 ®iÓm 121 B¶ng 3. XÕp cÊp ngo¹i h×nh lîn c¸i TT Bé phËn ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi, ch¾c ch¾n, khoÎ m¹nh, bÐo võa ph¶i. Bé l«ng da cã mµu tr¾ng v¸ ®en. Mµu ®en cña l«ng vµ da cè ®Þnh ë ®Çu, m«ng vµ ®u«i thµnh h×nh yªn ngùa hoÆc tõng ®¸m loang to nhá. Da dµy võa ph¶i. TÝnh t×nh nhanh nhÑn nh−ng kh«ng hung d÷. §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn kh«ng râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi, yÕu, qu¸ bÐo hoÆc qu¸ gÇy. L«ng loang kh«ng æn ®Þnh. Da qu¸ dµy hoÆc qu¸ th«. TÝnh t×nh qu¸ hung d÷ hoÆc qu¸ chËm ch¹p. 2 §Çu vµ cæ §Çu to võa ph¶i, tr¸n réng, m¾t tinh. Hai hµm b»ng nhau. Tai h¬i to. §Çu vµ cæ kÕt hîp tèt. §Çu qu¸ to hoÆc qu¸ nhá. Tr¸n hÑp nhiÒu nÕp nh¨n, mâm nhän, m¾t kÐm. Hai hµm kh«ng b»ng nhau, tai th«. §Çu vµ cæ kÕt hîp kh«ng tèt, cã eo ë cæ. 3 Vai vµ ngùc Vai në ®Çy ®Æn. Ngùc s©u réng, vai vµ l−ng kÕt hîp tèt. Vai hÑp, xu«i. Ngùc, m«ng lÐp. Vai vµ l−ng kÕt hîp kh«ng tèt. 4 L−ng s−ên vµ bông L−ng dµi võa ph¶i, s−ên s©u, trßn. Bông kh«ng sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp ch¾c ch¾n. L−ng hÑp, ng¾n, vâng l−ng. S−ên n«ng, dÑt, bông sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp kh«ng tèt. 5 M«ng vµ ®ïi sau M«ng dµi võa ph¶i, réng. §ïi ®Çy ®Æn, Ýt nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp tèt. M«ng lÐp, ng¾n, dèc nhiÒu. §ïi sau nhá, yÕu, nhiÒu nÕp nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp kh«ng tèt. 6 Bèn ch©n Bèn ch©n t−¬ng ®èi ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau võa ph¶i. Mãng kh«ng toÌ. §i ®øng tù nhiªn, kh«ng ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. Ch©n qu¸ nhá hoÆc qu¸ to, kh«ng ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau hÑp. Mãng toÌ. §øng kh«ng tù nhiªn, ®i ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc Cã 12 vó trë lªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nóm vó ®Òu nhau, kh«ng cã vó kÑ. D−íi 12 vó. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vó kh«ng ®Òu, cã vó kÑ. 122 B¶ng 4. B¶ng tÝnh ®iÓm ngo¹i h×nh TT C¸c bé phËn cña c¬ thÓ §iÓm tèi ®a HÖ sè §iÓm ®· nh©n hÖ sè 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 5 25 2 §Çu vµ cæ 5 1 5 3 Vai vµ ngùc 5 2 10 4 L−ng s−ên vµ bông 5 3 15 5 M«ng vµ ®ïi sau 5 3 15 6 Bèn ch©n 5 3 15 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc 5 3 15 20 100 Phô lôc 2 tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng quy tr×nh mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt nu«i bÐo (TCVN 3899-84) 1. Kh¸i niÖm tæ chøc mæ kh¶o s¸t 1.1. Mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt lîn nu«i bÐo lµ ®em mæ theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh nh÷ng con lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo trong c¸c ®ît ®¸nh gi¸ lîn ®ùc gièng qua ®êi sau vµ lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo cña c¸c c«ng thøc lai kinh tÕ ®Ó xem xÐt phÈm chÊt thÞt cña chóng. 1.2. Khi tiÕn hµnh mæ kh¶o s¸t ph¶i cã tõ 1 - 2 c¸n bé kü thuËt ®· n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p mæ vµ tõ 3 - 5 ng−êi gióp viÖc. Ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ dông cô mæ xÎ, c©n ®o, ghi chÐp tr−íc khi mæ kh¶o s¸t. 1.3. Thêi gian mæ kh¶o s¸t 1 lîn kh«ng qu¸ 2 giê. 2. Ph−¬ng ph¸p mæ kh¶o s¸t 2.1. Tr−íc khi mæ kh¶o s¸t ph¶i ®Ó lîn nhÞn ®ãi 24 giê sau ®ã c©n khèi l−îng sèng tr−íc lóc mæ kh¶o s¸t. 2.2. Chäc tiÕt, c¹o l«ng, mæ mét ®−êng ë gi÷a däc th©n, tõ cæ qua ngùc, bông tíi hËu m«n. LÊy hÕt néi t¹ng ra, chØ ®Ó l¹i hai l¸ mì bông. C©n träng l−îng thÞt mãc hµm. TÝnh tû lÖ thÞt mãc hµm (TLTMH): Khèi l−îng thÞt mãc hµm (kg) TLTMH (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.3. C¾t ®Çu theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n, ®i qua ®iÓm gi÷a chÈm vµ ®èt sèng cæ thø nhÊt (®−êng c¾t A). C¾t 4 ch©n ë gi÷a khuûu, ®èi víi ch©n tr−íc (®−êng c¾t B) vµ 123 gi÷a khuûu ®èi víi ch©n sau (®−êng c¾t C) (xem h×nh vÏ). C©n khèi l−îng thÞt xÎ, c©n ®Çu, 4 ch©n. TÝnh tû lÖ thÞt xÎ (TLTX): Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) X1 = TLTX (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.4. Bãc mì bông, c¾t th©n thÞt xÎ ra lµm 2 phÇn b»ng nhau däc theo gi÷a sèng l−ng. LÊy 1/2 th©n thÞt bªn tr¸i (kh«ng cã ®u«i) ®Ó tiÕp tôc kh¶o s¸t. 2.5. §o c¸c chØ tiªu: - Dµi th©n thÞt: ChiÒu dµi tõ tr−íc ®èt sèng cæ ®Çu tiªn ®Õn ®iÓm tr−íc ®Çu x−¬ng h«ng. - §é dµy mì ë 3 ®iÓm: + Cá: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng cæ cuèi cïng + L−ng: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng l−ng cuèi cïng + Th©n: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng th©n cuèi cïng - DiÖn tÝch c¬ th¨n: ®o ë ®iÓm tr−íc vµ ®iÓm gi÷a ®èt sèng l−ng cuèi cïng. 2.6. C¾t 1/2 th©n thÞt xÎ thµnh 4 phÇn theo c¸c ®−êng c¾t sau: - §−êng c¾t D: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt sèng h«ng cuèi cïng vµ ®èt x−¬ng khum ®Çu tiªn (chç c¾t phÇn bông). - §−êng c¾t E: ®−êng c¾t cïng h−íng víi x−¬ng khum vµ ®i qua giao ®iÓm cña 2 ®−êng F vµ D. - §−êng c¾t F: ®−êng c¾t cïng h−íng víi trôc dµi th©n vµ c¸ch mÐp d−íi x−¬ng sèng cæ vµ mÐp c¬ th¨n chuét 2 cm. - §−êng c¾t G: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt x−¬ng sèng l−ng 4 - 5. - §−êng c¾t H: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a ®èt x−¬ng sèng l−ng 5 - 6. C¸c ®−êng c¾t ph©n lo¹i thÞt 124 2.7. Läc mì l−ng vµ da bao qu vµo phÇn thÞt n¹c vµ tr¸nh ®Ó i mì trªn phÇn thÞt n¹c. X2 (%) = x 100 h©n thÞt xÎ: Cæ vai: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AFG. FH. l−ng h«ng) (kg) X3 (%) = x 100 g) X4 (%) = x 100 ) X5 (%) = x 100 tr−íc) (kg) X6 (%) = x 100 ) X7 (%) = x 100 anh c¸c phÇn thÞt xÎ, tr¸nh c¾t l¹ - C©n khèi l−îng mì da cña c¸c phÇn thÞt xÎ vµ mì bông (c©n chung). TÝnh tû lÖ mì vµ da (X2): 2 (Khèi l−îng mì vµ da + mì bông) (kg) Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2.8. C©n c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng cña 1/2 t - - L−ng h«ng: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t EFG. - §ïi sau: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t CDE. - Ngùc ®ïi tr−íc: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AB - Bông: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t DFH. TÝnh tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng: 2 (Khèi l−îng thÞt Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ®ïi sau) (k Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt cæ vai) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ngùc, ®ïi Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt bông) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 125 3. §¸nh gi¸ ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt xÎ Sau khi mæ kh¶o s¸t, phÈm chÊt thÞt xÎ cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ theo tû lÖ thÞt xÎ, tû a. Lîn cã tû lÖ thÞt xÎ cao, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c µ x−¬ i tr−íc gièng lîn ®· x¸c ®Þnh ®−îc chØ sè chän läc (I) th× ph©n lo¹i theo chØ sè : I = Tû lÖ thÞt xÎ cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) da cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) Ðo (%) (%) Ðo (%) cña c¸c lîn ®−îc kiÓm i c¸c gièng lîn ch−a x©y dùng ®−îc chØ sè chän läc th× ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt b»n g c¸ch tÝnh tru −ng (mm) KÝch th−íc c¬ th¨n lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c, x−¬ng vµ tû lÖ mì, d v ng lín, tû lÖ mì vµ da Ýt ®−îc ®¸nh gi¸ cao h¬n lîn cã tû lÖ thÞt xÎ thÊp, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng nhá, tû lÖ mì vµ da nhiÒu. Trong c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng th× gi¸ trÞ cña chóng ®−îc xÕp h¹ng theo thø tù sau: - L−ng, h«ng - §ïi sau - Cæ vai - Ngùc, ®ï - Bông §èi víi c¸c chän läc A + b1(X1-X1) + b2(X2-X2) + b3(X3-X3) + b4(X4-X4) + b5(X5-X5) + b6(X6-X6) + b7(X7-X7) trong ®ã, A : H»ng sè X1: X2: Tû lÖ mì X3: Tû lÖ thÞt l−ng h«ng cña lîn kiÓm tra nu«i b X4: Tû lÖ thÞt ®ïi sau cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo X5: Tû lÖ thÞt cæ vai cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X6: Tû lÖ thÞt ngùc, ®ïi tr−íc cña lîn kiÓm tra nu«i b X7: Tû lÖ thÞt bông cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X1, X2, X3, X4, X5, X6, X7: B×nh qu©n c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng tra nu«i bÐo b1, b2, b3, b4, b5, b6, b7: C¸c hÖ sè øng víi c¸c tÝnh tr¹ng cña chØ sè chän läc. §èi ví g c¸ch xÕp thø h¹ng riªng cña tõng tÝnh tr¹ng, sau ®ã ph©n lo¹i tæng hîp b»n ng b×nh thø h¹ng cña c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. D−íi ®©y lµ mÉu ghi chÐp kÕt qu¶ mæ kh¶o s¸t: Khèi l−îng (kg) §é dµy mì lSè hiÖu Sèng Mãc hµm XÎ Cæ L−ng Th©n Dµi Réng 0,8xDxRlîn mæ th©n thÞt (cm) Dµi kh¶o s¸t 126 Phô lôc 3 Mæ kh¶o s¸t hÞt gia cÇm Mæ kh¶o s¸t gia cÇm, theo . Khèi l−îng sèng: 2 giê (chØ cho uèng n−íc). ng = Khèi l−îng gia cÇm sau khi nhÞn ¨n 12 giê (chØ cho uèng n−íc) 2. Khè m = Khèi l−îng gia cÇm sau khi c¾t tiÕt, bá l«ng, bá néi t¹ng xÎ = Khèi l−îng mãc hµm - Khèi l−¬ng (®Çu, cæ, bµn ch©n) m (%) = x 100 xÎ (%) = x 100 Khèi l−îng thÞt ®ïi (kg) x 100 g) Tû lÖ thÞt l−ên (%) = x 100 g) Tû lÖ mì bông (%) = x 100 t dâi c¸c chØ tiªu sau: 1 Tr−íc khi giÕt mæ, cho gia cÇm nhÞn ¨n 1 Khèi l−îng sè i l−îng mãc hµm: C¾t tiÕt, vÆt l«ng, bá néi t¹ng. Khèi l−îng mãc hµ 3. Khèi l−îng thÞt xÎ: C¾t ®Çu, cæ, bµn ch©n. Khèi l−îng thÞt 4. Tû lÖ mãc hµm: Khèi l−îng mãc hµm (kg) Tû lÖ mãc hµ Khèi l−îng sèng (kg) 5. Tû lÖ thÞt xÎ: Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) Tû lÖ thÞt Khèi l−îng sèng (kg) 6. Läc vµ c©n thÞt ®ïi, thÞt l−ên, mì bông Tû lÖ thÞt ®ïi (%) = Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng thÞt l−ên (k Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng mì bông (k Khèi l−îng sèng (kg) 127 Tr¶ lêi vμ h−íng dÉn gi¶i c¸c bμi tËp Bµi tËp 1, ch−¬ng 1 TT x y - x x (x - x )2 y - y (y - y )2 (x - x )(y - y ) 1 723 2,9 20,83 434,03 0,06 0,0034 1,2153 y y 2 717 2,8 14,83 220,03 -0,04 0,0017 -0,6181y 3 629 3,9 -73,17 5353,36 1,06 1,1201 -77,4347y 4 705 2,6 2,83 8,03 -0,24 0,0584 -0,6847y 5 708 2,9 5,83 34,03 0,06 0,0034 0,3403 y 6 760 2,8 57,83 3344,69 -0,04 0,0017 -2,4097 y 7 698 2,9 -4,17 17,36 0,06 0,0034 -0,2431 y 8 760 2,7 57,83 3344,69 -0,14 0,0201 -8,1931 y 9 714 2,8 11,83 140,03 -0,04 0,0017 -0,4931 y 10 696 2,5 -6,17 38,03 -0,34 0,1167 2,1069 y 11 712 2,7 9,83 96,69 -0,14 0,0201 -1,3931 y 12 604 2,6 -98,17 9636,69 -0,24 0,0584 23,7236 8426 34,1 22667,67 1,4092 -64,0833 n = 12 2060,70 0,1281 702,17 2,84 45,3949 0,3579 r = -0,3586 b = -0,0028 Sinh viªn cã thÓ sö dông phÇn mÒm thèng kª (ch¼ng h¹n Excel) ®Ó tÝnh to¸n hÖ sè t−¬ng quan vµ hÖ sè håi quy, kÕt qu¶ còng thu ®−îc nh− trªn. Bµi tËp 2, ch−¬ng II: §èi víi tÝnh tr¹ng t¨ng träng trung b×nh: a/ Do S = iσP Tû lÖ chän läc lîn ®ùc gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 σP = 60 g/ngµy 128 VËy S = 1,755 x 60 = 105,3 g ¨ng suÊt trung b×nh ®µn lµ: 600 g/ngµy D 60 b/ Do R = h2iσP 2 = 0,8775 , lîn c¸i kh«ng chän läc nªn ic¸i = 0 σ 60 g/ µy V R = 0,877 60 = g/ngµ Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ 6 + 15 615 g/ng c/ NÕu mÑ cña chóng còng ®−îc chän läc víi tû lÖ chän läc lµ 60%. Do p = 0,6 nªn i = 0,644 Ta cã: R = h iσP h ichung = (1,755 + 0,644) σ y VËy R = 0, y Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 6 21 621 g/ng d/ Kho thÕ hÖ trung b×nh: L 2 + ¨m Do ®ã, tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m sÏ b»ng: 21,591/2,5 = 8,6364 g/ngµy/n¨m §èi ví a/ Do S = iσP gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 VËy S = 2,6325 mm trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: N o ®ã n¨ng suÊt trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: 0 + 105,3 = 705,3 g/ngµy h = 0,3 = (1,755 + 0)/2ichung P = ng Ëy 0,3 x 5 x 15,795 y cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 00 ,795 = ,795 µy 2 2 = 0,3 /2 = 1,1995 P = 60 g/ngµ 3 x 1,1995 x 60 = 21,591 g/ngµ 00 + ,591 = ,591 µy ¶ng c¸ch = 3 = 2,5 n i tÝnh tr¹ng ®é dµy mì l−ng: Tû lÖ chän läc lîn ®ùc σP = 1,5 mm = 1,755 x 1,5 N¨ng suÊt trung b×nh ®µn lµ: 20 mm Do ®ã n¨ng suÊt 129 20 - 2,6325 = 17,3675 mm b/ Do R = h2iσP h2 = 0,6 ichung = (1,755 + 0)/2 = 0,8775 , lîn c¸i kh«ng chän läc nªn ic¸i = 0 σP =1,5 0,6 x 0,8775 x 1,5 = 0,78975 mm 9,21025 mm û lÖ chän läc lµ 60%. σP h2 = 0, ichung = 5 0,6 x 1,1995 x 1,5 = 1,07955 mm Çy mì l−ng lµ: ,92045 mm o ®ã, tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m sÏ b»ng: mm VËy R = Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã ®é dÇy mì l−ng lµ: 20 - 0,78975 = 1 c/ NÕu mÑ cña chóng còng ®−îc chän läc víi t Do p = 0,6 nªn i = 0,644 Ta cã: R = h2i 6 (1,755 + 0,644)/2 = 1,199 σP =1,5 mm VËy R = Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã ®é d 20 -1,07955 = 18 d/ Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ trung b×nh: L = 2 + 3 = 2,5 n¨m D 1,07955/2,5 = 0,43182 mm/n¨m Bµi tËp 2, ch−¬ng III: 130 7 5 7 3 3 3 8 7 8 1 1 1 9 4 4 4 9 10 X 1 10 7 5 5 5 11 2 2 12 12 12 6 6 6 13 13 (b) (c) (d) Ö hä hµng X kh«ng cËn huyÕt: FX = 0 ÷a 1 vµ 2 lµ quan hÖ «ng - ch¸u nµy kh«ng cËn huyÕt Ö phæ (c): a 1 vµ 2 lµ ch¸u vµ c« hä (2 lµ chÞ em cïng bè kh¸c mÑ víi bè cña ) 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 5, tæ tiªn chung nµy kh«ng cËn huyÕt X = 1/2(1/2) 1+2 = 1/2(1/8) = 1/16 Ö phæ (d): Quan hÖ hä hµng gi÷a 1 vµ 2 lµ anh em hä (bè cña 1 vµ bè cña 2 lµ hai anh em cïng bè h¸c mÑ) 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 7, tæ tiªn chung nµy kh«ng cËn huyÕt X = 1/2(1/2) 2+2 = 1/2(1/16) = 1/32 3 9 8 1 4 10 X X X 1 2 5 11 11 2 13 (a) HÖ phæ (a): - Gi÷a 1 vµ 2 kh«ng cã quan h - HÖ phæ (b): - Quan hÖ hä hµng gi - 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 1, tæ tiªn chung FX = 1/2(1/2) 0+2 = 1/2(1/4) = 1/8 H - Quan hÖ hä hµng gi÷ 1 - F H - k - F 131 tra c u t uËt n ÷ n g LUP 61 hØ s chä läc 8) hän gièng vµ nh© giè v t nu«i ièn vËt nu«i) (28) hän c thÓ 6) hän läc gièng vËt nu«i (chän gièng vËt o gia ®×nh (66) (67) g vËt nu«i (8) ñ −ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc ëng tÝch luü (35) G (46) r ( 5) Gi¸ trÞ kiÓu h×nh (gi¸ trÞ phenotyp) (45) Gi¸ trÞ gièng (55) G p i cË huy t (74 Gièng chuyªn dông (10) Gièng ®Þa ph−¬ng (10) Gièng g©y thµnh (9) Gièng kiªm dông (10) Gièng nguyªn thuû (9) nhËp (10) Gièng vËt nu«i (7) H HÖ phæ (hÖ ph¶) (72) o nghÜa hÑp (47) HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng (47) HiÖu qu¶ chän läc (®¸p øng chän läc) Ho¹t lùc tinh trïng (A) (41) Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î (40) Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ (52) ø h g B B ån¶o t nguå en ®éng vËt (101) (102) B ( ) C C è n (5 C n ng Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép (gi¸ trÞ gièng) Ë (g g C läc ¸ (6 C nu«i) (28) Chän läc hµng lo¹t (63) Chän läc kÕt hîp (67) Chän läc the Chän läc trong gia ®×nh (67) Gièng C−êng ®é chän läc (49) (50) Gièng qu¸ ®é (9) D Dßng cËn huyÕt (9) Dßn § HÖ sè di truyÒn the §é chÝnh x¸c c a gi¸ trÞ gièng (57) §é dµy mì l m¸y siªu ©m) (39) §é sinh tr− (47) §é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi (36) K §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi (35) Þ Gi¸ trÞ kiÓu gen (gi¸ t genotyp) 4 iao hè n Õ ) (76) 132 Khèi l−îng s¬ sinh, cai s÷a (40) Khèi l−îng trøng (42) KiÓm tra ®êi con (64) KiÓm tra kÕt hîp (65) iÓm tra n¨ng suÊt (kiÓm tra c¸ thÓ) (63) i c¶i t¹o (88) 89) Lai gièng (78) kinh tÕ (81) 81) (82) (86) t gièng (62) 02) i tr−êng chung (m«i tr−êng th−êng (m«i tr−êng t¹m thêi) ) N ïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ 72) Nhãm huyÕt thèng (8) Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng (9) Nång ®é tinh trïng (C) (41) S Sai lÖch m«i tr−êng (45) Sai lÖch tréi (46) Sai lÖch t−¬ng t¸c (46) l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a îng trøng/n¨m (42) i cai s÷a (40) ) 0) trong thêi gian i (6) 1 kg t¨ng träng (39) tr¹ng (32) Ö ®Î (tr©u, bß, dª, cõu, ngùa) (40) Tû lÖ mì s÷a (38) P Ph¶n giao (84) K L La Lai c¶i tiÕn (87) (88) Lai g©y thµnh ( Lai Lai kinh tÕ ®¬n gi¶n ( Lai kinh tÕ phøc t¹p (82) Lai lu©n chuyÓn (85) Lai xa (89) Li sai chän läc (47) Lo¹i th¶i vË L−îng tinh (V) (41) L−u gi÷ “ex situ” (104) L−u gi÷ “in situ” (103) L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt (1 M M« xuyªn) (46) M«i tr−êng riªng (46 Ngo¹i h×nh (33) Nguån th«ng tin (d gièng) (56) Nh©n gièng thuÇn chñng (71) ( Nh©n gièng vËt nu«i (28) S¶n (38) S¶n l− Sinh tr−ëng (35) Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn) (40) Sè con cßn sèng kh Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn) (40 Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn) (4 Sæ gièng (99) S÷a tiªu chuÈn (38) T T¨ng träng trung b×nh nu«i (39) ThuÇn ho¸ vËt nu« Tiªu tèn thøc ¨n cho TÝnh TÝnh tr¹ng chÊt l−îng (32) TÝnh tr¹ng sè l−îng (32) Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng (40) Tuæi ®Î løa ®Çu (40) Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn (42) Tuæi giÕt thÞt (39) Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i) (40) Tû l Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu) (40) ¦ Tû lÖ n¹c (39) Tû lÖ protein s÷a (38) Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm) (40) ngùc (40) lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu) (40) Tû lÖ thÞt xÎ (lîn) (39) , bß, dª, cõu) (40) thÕ lai (78) (79) (80) thÕ lai cña mÑ (80) u«i (6) ¦u ¦u thÕ lai c¸ thÓ Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ¦u thÕ lai cña bè (80) ¦uTû lÖ thÞt mãc hµm (39) Tû V Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u VAC (41) Tû lÖ thô thai (40) VËt gièng (28) VËt n Tõ vù h qu¶n lý c uyÒn ®−îc lîi Ých bÒn v÷ng lín n iÖn t¹i, ®ång thêi duy tr× ®−îc tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn ®ã ®Ó ®¸p øng ®− mong muèn cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. LUP : Ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n kh«ng chÖch tuyÕn tÝnh tèt nhÊt ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. ChØ sè chän läc: Ph−¬ng ph¸p −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng b»ng c¸ch phèi hîp gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸c tÝnh tr¹ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn b¶n th©n con vËt hoÆc trªn c¸c hä hµng th©n thuéc cña nã thµnh mét ®iÓm tæng hîp vµ c¨n cø vµo ®iÓm nµy ®Ó chän läc hoÆc lo¹i th¶i con vËt. Chän gièng vµ nh©n gièng vËt nu«i: Khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn di truyÒn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cña vËt nu«i. Chän gièng vËt nu«i: Xem chän läc gièng vËt nu«i Chän läc c¸ thÓ: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh b¶n th©n con vËt. Chän läc gièng vËt nu«i: QuyÕt ®Þnh gi÷ hay kh«ng gi÷ l¹i vËt nu«i lµm vËt gièng. Chän läc hµng lo¹t: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.. Chän läc kÕt hîp: Chän gièng kÕt hîp gi¸ trÞ trung b×nh cña gia ®×nh víi gi¸ trÞ chªnh lÖch gi÷a n¨ng suÊt c¸ thÓ so víi trung b×nh gia ®×nh. Chän läc theo gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¶ gia ®×nh. Chän läc trong gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh gia ®×nh. C−êng ®é chän läc: Tû sè gi÷a li sai chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng. ng B¶o tån nguån gen ®éng vËt: C¸c ña con ng−êi ®èi víi tµi nguyªn di tr ®éng vËt nh»m ®¹t hÊt cho thÕ hÖ h îc nhu cÇu vµ B Dßng cËn huyÕt: §−îc h×nh thµnh do giao phèi cËn huyÕt gi÷a c¸c vËt nu«i cã quan hÖ ä hµng víi mét con vËt tæ tiªn. Dßng vËt nu«i: Nhãm vËt nu«i tro ®iÓm chung cña gièng ®ång thêi cã ®Æc ®iÓm riªng cña dßng. é chÝnh x¸c (cña gi¸ trÞ gièng): HÖ sè t−¬ng quan gi÷a ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ hoÆc §é sinh tr−ëng tÝch luü: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé inh tr−ëng t−¬ng ®èi: Tû lÖ phÇn tr¨m khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña c¬ thÓ hay tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng thªm so víi trung b×nh cña hai thêi ®iÓm sinh tr−ëng sau vµ Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép: Gi¸ trÞ kiÓu gen do t¸c ®éng céng gép cña tõng alen g©y nªn. Gi¸ trÞ genotyp: Xem gi¸ trÞ kiÓu gen Gi¸ trÞ gièng: Xem gi¸ trÞ di truyÒn céng gép Gi¸ trÞ kiÓu gen: Gi¸ trÞ do toµn bé c¸c gen mµ c¸ thÓ cã g©y nªn. c cña tÝnh tr¹ng sè l−îng. ièng cña mÑ. hèi cËn huyÕt: Giao phèi gi÷a nh÷ng con vËt cã quan hÖ hä hµng. −¬ng. víi chän läc, nu«i d−ìng ch¨m sãc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp. h ng mét gièng, cã ®Æc §¸p øng chän läc: Xem hiÖu qu¶ chän läc § nguån th«ng tin víi gi¸ trÞ gièng cña con vËt. §é dµy mì l−ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc m¸y siªu ©m): §é dµy mì l−ng ë vÞ trÝ x−¬ng s−ên cuèi cïng ®o b»ng kim th¨m hoÆc b»ng m¸y siªu ©m. phËn c¬ thÓ t¹i c¸c thêi ®iÓm sinh tr−ëng. §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian. §é s tr−íc. Gi¸ trÞ kiÓu h×nh: Gi¸ trÞ c©n ®o ®ong ®Õm ®−î Gi¸ trÞ gièng: Gi¸ trÞ kiÓu gen do t¸c ®éng céng gép cña tõng alen g©y nªn. §êi con nhËn ®−îc mét nöa gi¸ trÞ gièng cña bè vµ mét nöa gi¸ trÞ g Gi¸ trÞ phenotyp: Xem gi¸ trÞ kiÓu h×nh Giao p Gièng chuyªn dông: Gièng cã n¨ng suÊt cao vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Gièng ®Þa ph−¬ng: Gièng cã nguån gèc t¹i ®Þa ph Gièng g©y thµnh: Gièng vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh lai t¹o kÕt hîp Gièng kiªm dông: Gièng cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Gièng nguyªn thuû: Gièng vËt nu«i míi ®−îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ thó gèc tõ vïng kh¸c hoÆc n−íc kh¸c. thµnh qua qu¸ tr×nh chän läc, c¶i tiÕn vÒ tÇm ung mét nguån gèc, cã c¸c ®Æc ®iÓm ngo¹i con vËt. HiÖu qu¶ chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña ®êi con sinh ra tõ rïng vËn ®éng th¼ng tiÕn trong tæng sè tinh trïng con cña chóng c©n lóc s¬ sinh. . n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm hoang. Gièng nhËp: Gièng cã nguån Gièng qu¸ ®é: Gièng vËt nu«i ®−îc h×nh vãc, n¨ng suÊt, thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc. Gièng vËt nu«i: TËp hîp c¸c vËt nu«i cã ch h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt, lîi Ých kinh tÕ gièng nhau vµ c¸c ®Æc ®iÓm nµy di truyÒn ®−îc cho ®êi sau. HÖ ph¶: Xem hÖ phæ HÖ phæ: S¬ ®å nguån gèc huyÕt thèng cña HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn céng gép vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. nh÷ng bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Ho¹t lùc tinh trïng (A): Tû lÖ tinh t quan s¸t. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: Sè ngµy tõ løa ®Î tr−íc tíi løa ®Î sau. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ: Tuæi trung b×nh cña bè mÑ t¹i c¸c thêi ®iÓm ®êi ®−îc sinh ra. Khèi l−îng cai s÷a: Khèi l−îng con vËt c©n lóc cai s÷a. Khèi l−îng s¬ sinh: Khèi l−îng con vËt Khèi l−îng trøng: Khèi l−îng trung b×nh cña c¸c qu¶ trøng ®Î trong n¨m KiÓm tra c¸ thÓ: Xem kiÓm tra n¨ng suÊt KiÓm tra ®êi con: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu mµ ®êi con cña vËt gièng ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. KiÓm tra kÕt hîp: Ph−¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a kiÓm tra n¨ng suÊt vµ kiÓm tra ®êi con. KiÓm tra n¨ng suÊt: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm t¹o: Lai gi÷a gièng xÊu cÇn c¶i t¹o víi mét gièng tèt, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai èng cÇn c¶i tiÕn. h©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng thuéc hai quÇn thÓ c nhau phèi gièng víi nhau. con c¸i kh¸c gièng hoÆc kh¸c dßng, con lai ®−îc sö dông víi môc ®Ých th−¬ng phÈm. ®¬n gi¶n: Lai kinh tÕ gi÷a 2 gièng, dßng. ©n chuyÓn: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ c¸i kh¸c gièng, dßng, thay ®æi trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. ÷a. itu”: B¶o tån tinh dÞch, trøng, ph«i, ADN trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nhiªn mµ chóng sinh sèng. éng vËt kh«ng æi di truyÒn. g xuyªn tíi vËt nu«i. mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. Lai c¶i trë l¹i víi gièng tèt ®ã. Lai c¶i tiÕn: Lai gi÷a gièng cÇn c¶i tiÕn víi mét gièng cã −u ®iÓm næi bËt vÒ tÝnh tr¹ng cÇn c¶i tiÕn, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi chÝnh gi Lai g©y thµnh: Lai gi÷a c¸c gièng víi nhau nh»m t¹o mét gièng míi cã ®Æc ®iÓm tèt cña c¸c gièng khëi ®Çu. Lai gièng: N (gièng hoÆc dßng) kh¸ Lai kinh tÕ: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ Lai kinh tÕ Lai kinh tÕ phøc t¹p: Lai kinh tÕ gi÷a 3 hoÆc 4 gièng, dßng. Lai lu ®ùc gièng sau mçi ®êi lai. Lai xa: Lai gi÷a 2 loµi kh¸c nhau. Li sai chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ Lo¹i th¶i vËt gièng: QuyÕt ®Þnh kh«ng ®Ó con vËt tiÕp tôc lµm gièng n L−îng tinh (V): L−îng tinh dÞch bµi xuÊt trong 1 lÇn xuÊt tinh. L−u gi÷ “ex s nh»m duy tr× nguån gen. L−u gi÷ “in situ”: Nu«i gi÷ con vËt trong ®iÒu kiÖn thiªn L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt: LÊy mÉu vµ b¶o qu¶n tµi nguyªn di truyÒn ® ®Ó con ng−êi can thiÖp g©y ra nh÷ng biÕn ® M«i tr−êng chung: M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. M«i tr−êng riªng: M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch kh«ng th−ên M«i tr−êng t¹m thêi: Xem m«i tr−êng riªng M«i tr−êng th−êng xuyªn: Xem m«i tr−êng chung Ngo¹i h×nh: H×nh d¸ng bªn ngoµi cña con vËt. Nguån th«ng tin (dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng): Gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh con vËt hoÆc cña con vËt hä hµng dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. au nh»m t¹o ra thÕ hÖ sau cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng tèt h¬n thÕ hÖ mét con vËt tæ tiªn. mét mi-li-lit tinh dÞch. ëi ®Çu. nªn. a bëi hai hay nhiÒu alen ë c¸c locut hoÆc c¸c nhiÔm ®−îc trong 10 th¸ng tiÕt è trøng trung b×nh cña mét m¸i ®Î trong mét n¨m. cña ×nh do mét lîn n¸i s¶n xuÊt ®−îc hi ®Î 24 giê cßn sèng. Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn): Sè løa ®Î trung b×nh cña mét lîn n¸i trong mét n¨m. Nh©n gièng thuÇn chñng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng cña cïng mét gièng phèi gièng víi nhau. Nh©n gièng vËt nu«i: Cho c¸c nhãm vËt gièng ®ùc vµ c¸i phèi gièng víi nhau theo c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nh tr−íc. Nhãm huyÕt thèng: Nhãm vËt nu«i cã nguån gèc tõ Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng: Nhãm vËt nu«i cña mét gièng, ®−îc nu«i ë mét ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nång ®é tinh trïng (C): Sè l−îng tinh trïng cã trong Ph¶n giao: Cho con lai phèi gièng víi mét trong hai gièng kh Sai lÖch m«i tr−êng: Sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ kiÓu gen do tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh«ng ph¶i di truyÒn g©y Sai lÖch t−¬ng t¸c: T−¬ng t¸c g©y r s¾c thÓ kh¸c nhau, bëi c¸c alen víi c¸c cÆp alen trªn cïng mét locut, hoÆc bëi c¸c cÆp alen víi nhau. Sai lÖch tréi: Do t−¬ng t¸c lÉn nhau cña 2 alen trªn cïng mét locut g©y ra. S¶n l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a: Tæng l−îng s÷a v¾t s÷a (305 ngµy). S¶n l−îng trøng/n¨m: S Sinh tr−ëng: Sù t¨ng thªm vÒ khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña tõng bé phËn hay toµn c¬ thÓ con vËt. Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn): Sè lîn con cai s÷a trung b trong mét n¨m. Sè con cßn sèng khi cai s÷a: Sè con sèng t¹i thêi ®iÓm cai s÷a. Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn): Sè lîn con sau k Sæ gièng: T− liÖu vÒ huyÕt thèng, n¨ng suÊt cña c¸c vËt gièng. g: Sè kg thøc ¨n chi phÝ trung b×nh cho mçi kg t¨ng , ®ong, ®o, ®Õm). c¸ch ph©n lo¹i. ng, c¸c quan s¸t lµ biÕn rêi r¹c. ng lín bëi ®iÒu kiÖn sèng, c¸c gi¸ trÞ lµ biÕn liªn tôc. Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. nh. ß, dª, cõu, ngùa): Sè c¸i ®Î so víi tæng sè c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. ª, cõu ®Î mét mì s÷a trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ protein s÷a: Tû lÖ protein trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, S÷a tiªu chuÈn: S÷a cã tû lÖ mì 4%. T¨ng träng trung b×nh trong thêi gian nu«i: Khèi l−îng t¨ng trung b×nh trong ®¬n vÞ thêi gian nu«i. ThuÇn ho¸ vËt nu«i: Qu¸ tr×nh biÕn c¸c ®éng vËt hoang d· thµnh vËt nu«i. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng trän träng trong thêi gian nu«i. TÝnh tr¹ng: §Æc tr−ng cña mét c¸ thÓ mµ ta cã thÓ quan s¸t hoÆc x¸c ®Þnh b»ng c¸c phÐp ®o (c©n TÝnh tr¹ng chÊt l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ quan s¸t vµ m« t¶ b»ng TÝnh tr¹ng chÊt l−îng th−êng chØ do mét hoÆc rÊt Ýt gen chi phèi, Ýt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn sè TÝnh tr¹ng sè l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®o, ®ong, ®Õm). TÝnh tr¹ng sè l−îng do nhiÒu gen chi phèi, chÞu ¶nh h−ë Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng: Tuæi ®Î løa ®Çu: Tuæi ®Î løa ®Çu tiªn. Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn: Ngµy tuæi cña ®µn m¸i khi b¾t ®Çu cã 5% tæng sè m¸i ®Î trøng. Tuæi giÕt thÞt: Sè ngµy tuæi vËt nu«i ®¹t ®−îc khèi l−îng giÕt thÞt theo quy ®Þ Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i): Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tû lÖ ®Î (tr©u, b Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu): Tû lÖ phÇn tr¨m d con, hai con, ba con trong mét lÇn ®Î. Tû lÖ mì s÷a: Tû lÖ Tû lÖ n¹c: Khèi lîng thÞt n¹c so víi khèi lîng thÞt xÎ. ®Çu, c¸nh, ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc: Khèi l−îng thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc so víi khèi l−îng th©n . g sèng. n so víi khèi l−îng sèng. ¦u thÕ lai cña mÑ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña mÑ con vËt g©y nªn. VAC: Tæng sè tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô thai trong mét lÇn xuÊt tinh. VËt gièng: VËt nu«i ®ùc hoÆc c¸i dïng ®Ó sinh s¶n ra thÕ hÖ sau. «i: C¸c ®éng vËt ®· ®−îc thuÇn ho¸ vµ ch¨n nu«i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. thÞt. Tû lÖ thÞt mãc hµm: Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng so víi khèi l−îng sèng Tû lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng thÞt so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (lîn): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−în Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, da, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch© Tû lÖ thô thai: Sè c¸i thô thai so víi tæng sè c¸i ®−îc phèi gièng. ¦u thÕ lai: HiÖn t−îng con lai cã søc sèng, søc chèng ®ì bÖnh tËt vµ n¨ng suÊt cao h¬n møc trung b×nh cña bè mÑ chóng. ¦u thÕ lai c¸ thÓ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña chÝnh con vËt g©y nªn. ¦u thÕ lai cña bè: −u thÕ lai do kiÓu gen cña bè con vËt nªn. VËt nu B¶o tån nguån gen ®éng vËt: C¸ch qu¶n lý cña con ng−êi ®èi víi tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt nh»m ®¹t ®−îc lîi Ých bÒn v÷ng lín nhÊt cho thÕ hÖ hiÖn t¹i, ®ång thêi duy tr× ®−îc tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn ®ã ®Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vµ mong muèn cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. BLUP : Ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n kh«ng chÖch tuyÕn tÝnh tèt nhÊt ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. ChØ sè chän läc: Ph−¬ng ph¸p −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng b»ng c¸ch phèi hîp gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸c tÝnh tr¹ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn b¶n th©n con vËt hoÆc trªn c¸c hä hµng th©n thuéc cña nã thµnh mét ®iÓm tæng hîp vµ c¨n cø vµo ®iÓm nµy ®Ó chän läc hoÆc lo¹i th¶i con vËt. Chän gièng vµ nh©n gièng vËt nu«i (gièng vËt nu«i): Khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn di truyÒn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cña vËt nu«i. Chän läc c¸ thÓ: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh b¶n th©n con vËt. Chän läc gièng vËt nu«i (chän gièng vËt nu«i): QuyÕt ®Þnh gi÷ hay kh«ng gi÷ l¹i vËt nu«i lµm vËt gièng. Chän läc hµng lo¹t: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.. Chän läc kÕt hîp: Chän gièng kÕt hîp gi¸ trÞ trung b×nh cña gia ®×nh víi gi¸ trÞ chªnh lÖch gi÷a n¨ng suÊt c¸ thÓ so víi trung b×nh gia ®×nh. Chän läc theo gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¶ gia ®×nh. Chän läc trong gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh gia ®×nh. C−êng ®é chän läc: Tû sè gi÷a li sai chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng. Dßng cËn huyÕt: §−îc h×nh thµnh do giao phèi cËn huyÕt gi÷a c¸c vËt nu«i cã quan hÖ hä hµng víi mét con vËt tæ tiªn. Dßng vËt nu«i: Nhãm vËt nu«i trong mét gièng, cã ®Æc ®iÓm chung cña gièng ®ång thêi cã ®Æc ®iÓm riªng cña dßng. §é chÝnh x¸c (cña gi¸ trÞ gièng): HÖ sè t−¬ng quan gi÷a ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ hoÆc nguån th«ng tin víi gi¸ trÞ gièng cña con vËt. §é dµy mì l−ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc m¸y siªu ©m): §é dµy mì l−ng ë vÞ trÝ x−¬ng s−ên cuèi cïng ®o b»ng kim th¨m hoÆc b»ng m¸y siªu ©m. §é sinh tr−ëng tÝch luü: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¹i c¸c thêi ®iÓm sinh tr−ëng. §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian. §é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi: Tû lÖ phÇn tr¨m khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña c¬ thÓ hay tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng thªm so víi trung b×nh cña hai thêi ®iÓm sinh tr−ëng sau vµ tr- −íc. Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép (gi¸ trÞ gièng): T¸c ®éng do tõng alen riªng rÏ ë cïng mét locut hay ë c¸c locut kh¸c nhau trªn cïng mét nhiÔm s¾c thÓ hoÆc trªn c¸c nhiÔm s¾c thÓ kh¸c nhau g©y nªn. Gi¸ trÞ kiÓu gen (gi¸ trÞ genotyp): Gi¸ trÞ do toµn bé c¸c gen mµ c¸ thÓ cã g©y nªn. Gi¸ trÞ kiÓu h×nh (gi¸ trÞ phenotyp): Gi¸ trÞ c©n ®o ®ong ®Õm ®îc cña tÝnh tr¹ng sè l−- îng. Gi¸ trÞ gièng: Gi¸ trÞ kiÓu gen (t¸c ®éng céng gép) mµ con vËt ®ãng gãp cho thÕ hÖ sau. §êi con nhËn ®−îc mét nöa gi¸ trÞ gièng cña bè vµ mét nöa gi¸ trÞ gièng cña mÑ. Giao phèi cËn huyÕt: Giao phèi gi÷a nh÷ng con vËt cã quan hÖ hä hµng. Gièng chuyªn dông: Gièng cã n¨ng suÊt cao vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Gièng ®Þa ph−¬ng: Gièng cã nguån gèc t¹i ®Þa ph−¬ng. Gièng g©y thµnh: Gièng vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh lai t¹o kÕt hîp víi chän läc, nu«i d−ìng ch¨m sãc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp. Gièng kiªm dông: Gièng cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Gièng nguyªn thuû: Gièng vËt nu«i míi ®−îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ thó hoang. Gièng nhËp: Gièng cã nguån gèc tõ vïng kh¸c hoÆc n−íc kh¸c. Gièng qu¸ ®é: Gièng vËt nu«i ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh chän läc, c¶i tiÕn vÒ tÇm vãc, n¨ng suÊt, thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc. Gièng vËt nu«i: TËp hîp c¸c vËt nu«i cã chung mét nguån gèc, cã c¸c ®Æc ®iÓm ngo¹i h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt, lîi Ých kinh tÕ gièng nhau vµ c¸c ®Æc ®iÓm nµy di truyÒn ®−îc cho ®êi sau. HÖ phæ (hÖ ph¶): S¬ ®å nguån gèc huyÕt thèng cña con vËt. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn céng gép vµ ph¬ng sai kiÓu h×nh. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. HiÖu qu¶ chän läc (®¸p øng chän läc): Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña ®êi con sinh ra tõ nh÷ng bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Ho¹t lùc tinh trïng (A): Tû lÖ tinh trïng vËn ®éng th¼ng tiÕn trong tæng sè tinh trïng quan s¸t. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: Sè ngµy tõ løa ®Î tr−íc tíi løa ®Î sau. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ: Tuæi trung b×nh cña bè mÑ t¹i c¸c thêi ®iÓm ®êi con cña chóng ®- −îc sinh ra. Khèi lîng s¬ sinh, cai s÷a: Khèi l−îng con vËt c©n lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a. Khèi lîng trøng: Khèi l−îng trung b×nh cña c¸c qu¶ trøng ®Î trong n¨m. KiÓm tra ®êi con: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ ®êi con cña vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. KiÓm tra kÕt hîp: Ph−¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a kiÓm tra n¨ng suÊt vµ kiÓm tra ®êi con. KiÓm tra n¨ng suÊt (kiÓm tra c¸ thÓ): Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. Lai c¶i t¹o: Lai gi÷a gièng xÊu cÇn c¶i t¹o víi mét gièng tèt, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi gièng tèt ®ã. Lai c¶i tiÕn: Lai gi÷a gièng cÇn c¶i tiÕn víi mét gièng cã −u ®iÓm næi bËt vÒ tÝnh tr¹ng cÇn c¶i tiÕn, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi chÝnh gièng cÇn c¶i tiÕn. Lai g©y thµnh: Lai gi÷a c¸c gièng víi nhau nh»m t¹o mét gièng míi cã ®Æc ®iÓm tèt cña c¸c gièng khëi ®Çu. Lai gièng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng thuéc hai quÇn thÓ (gièng hoÆc dßng) kh¸c nhau phèi gièng víi nhau. Lai kinh tÕ: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ con c¸i kh¸c gièng hoÆc kh¸c dßng, con lai ®−îc sö dông víi môc ®Ých th−¬ng phÈm. Lai kinh tÕ ®¬n gi¶n: Lai kinh tÕ gi÷a 2 gièng, dßng. Lai kinh tÕ phøc t¹p: Lai kinh tÕ gi÷a 3 hoÆc 4 gièng, dßng. Lai lu©n chuyÓn: Gièng nh− lai kinh tÕ, nh−ng ®ùc gièng cña c¸cgièng ®−îc thay ®æi sau mçi ®êi lai. Lai xa: Lai gi÷a 2 loµi kh¸c nhau. Li sai chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Lo¹i th¶i vËt gièng: QuyÕt ®Þnh kh«ng ®Ó con vËt tiÕp tôc lµm gièng n÷a. L−îng tinh (V): L−îng tinh dÞch bµi xuÊt trong 1 lÇn xuÊt tinh. L−u gi÷ “ex situ”: B¶o tån tinh dÞch, trøng, ph«i, ADN trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nh»m duy tr× nguån gen. L−u gi÷ “in situ”: Nu«i gi÷ con vËt trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn mµ chóng sinh sèng. L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt: LÊy mÉu vµ b¶o qu¶n tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt kh«ng ®Ó con ng−êi can thiÖp g©y ra nh÷ng biÕn ®æi di truyÒn. M«i tr−êng chung (m«i trêng thêng xuyªn): M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. M«i tr−êng riªng (m«i trêng t¹m thêi): M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch kh«ng th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. Ngo¹i h×nh: H×nh d¸ng bªn ngoµi cña con vËt. Nguån th«ng tin (dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng): Gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh con vËt hoÆc cña con vËt hä hµng dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. Nh©n gièng thuÇn chñng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng cña cïng mét gièng phèi gièng víi nhau. Nh©n gièng vËt nu«i: Cho c¸c nhãm vËt gièng ®ùc vµ c¸i phèi gièng víi nhau theo c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nhau nh»m t¹o ra thÕ hÖ sau cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng tèt h¬n thÕ hÖ tr- −íc. Nhãm huyÕt thèng: Nhãm vËt nu«i cã nguån gèc tõ mét con vËt tæ tiªn. Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng: Nhãm vËt nu«i cña mét gièng, ®−îc nu«i ë mét ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nång ®é tinh trïng (C): Sè l−îng tinh trïng cã trong mét mi-li-lit tinh dÞch. Ph¶n giao: Cho con lai phèi gièng víi mét trong hai gièng khëi ®Çu. Sai lÖch m«i tr−êng: Sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ kiÓu gen do tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh«ng ph¶i di truyÒn g©y nªn. Sai lÖch t−¬ng t¸c: T−¬ng t¸c g©y ra bëi hai hay nhiÒu alen ë c¸c locut hoÆc c¸c nhiÔm s¾c thÓ kh¸c nhau, bëi c¸c alen víi c¸c cÆp alen trªn cïng mét locut, hoÆc bëi c¸c cÆp alen víi nhau. Sai lÖch tréi: Do t−¬ng t¸c lÉn nhau cña 2 alen trªn cïng mét locut g©y ra. S¶n l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a: Tæng l−îng s÷a v¾t ®−îc trong 10 th¸ng tiÕt s÷a (305 ngµy). S¶n l−îng trøng/n¨m: Sè trøng trung b×nh cña mét m¸i ®Î trong mét n¨m. Sinh tr−ëng: Sù t¨ng thªm vÒ khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña tõng bé phËn hay cña toµn c¬ thÓ con vËt. Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn): Sè lîn con cai s÷a trung b×nh do mét lîn n¸i s¶n xuÊt ®−îc trong mét n¨m. Sè con cßn sèng khi cai s÷a: Sè con sèng t¹i thêi ®iÓm cai s÷a. Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn): Sè lîn con sau khi ®Î 24 giê cßn sèng. Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn): Sè løa ®Î trung b×nh cña mét lîn n¸i trong mét n¨m. Sæ gièng: T− liÖu vÒ huyÕt thèng, n¨ng suÊt cña c¸c vËt gièng. S÷a tiªu chuÈn: S÷a cã tû lÖ mì 4%. T¨ng träng trung b×nh trong thêi gian nu«i: Khèi l−îng t¨ng trung b×nh trong ®¬n vÞ thêi gian nu«i. ThuÇn ho¸ vËt nu«i: Qu¸ tr×nh biÕn c¸c ®éng vËt hoang d· thµnh vËt nu«i. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng: Sè kg thøc ¨n chi phÝ trung b×nh cho mçi kg t¨ng träng trong thêi gian nu«i. TÝnh tr¹ng: §Æc tr−ng cña mét c¸ thÓ mµ ta cã thÓ quan s¸t hoÆc x¸c ®Þnh b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®ong, ®o, ®Õm). TÝnh tr¹ng chÊt l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ quan s¸t vµ m« t¶ b»ng c¸ch ph©n lo¹i. TÝnh tr¹ng chÊt l−îng th−êng chØ do mét hoÆc rÊt Ýt gen chi phèi, Ýt chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn sèng, c¸c quan s¸t lµ biÕn rêi r¹c. TÝnh tr¹ng sè l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®o, ®ong, ®Õm). TÝnh tr¹ng sè l−îng do nhiÒu gen chi phèi, chÞu ¶nh h−ëng lín bëi ®iÒu kiÖn sèng, c¸c gi¸ trÞ lµ biÕn liªn tôc. Tuæi ®Î løa ®Çu: Tuæi ®Î løa ®Çu tiªn. Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn: Ngµy tuæi cña ®µn m¸i khi b¾t ®Çu cã 5% tæng sè m¸i ®Î trøng. Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng: Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tuæi giÕt thÞt: Sè ngµy tuæi vËt nu«i ®¹t ®−îc khèi l−îng giÕt thÞt theo quy ®Þnh. Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i): Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tû lÖ ®Î (tr©u, bß, dª, cõu, ngùa): Sè c¸i ®Î so víi tæng sè c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu): Tû lÖ phÇn tr¨m dª, cõu ®Î mét con, hai con, ba con trong mét lÇn ®Î. Tû lÖ mì s÷a: Tû lÖ mì s÷a trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ n¹c: Khèi lîng thÞt n¹c so víi khèi lîng thÞt xÎ. Tû lÖ protein s÷a: Tû lÖ protein trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, c¸nh, ch©n so víi khèi lîng sèng. Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc: Khèi l−îng thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc so víi khèi l−îng th©n thÞt. Tû lÖ thÞt mãc hµm: Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi lîng thÞt so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (lîn): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, da, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thô thai: Sè c¸i thô thai so víi tæng sè c¸i ®−îc phèi gièng. ¦u thÕ lai: HiÖn t−îng con lai cã søc sèng, søc chèng ®ì bÖnh tËt vµ n¨ng suÊt cao h¬n møc trung b×nh cña bè mÑ chóng. ¦u thÕ lai c¸ thÓ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña chÝnh con vËt g©y nªn. ¦u thÕ lai cña bè: −u thÕ lai do kiÓu gen cña bè con vËt nªn. ¦u thÕ lai cña mÑ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña mÑ con vËt g©y nªn. VAC: Tæng sè tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô thai trong mét lÇn xuÊt tinh. VËt gièng: VËt nu«i ®ùc hoÆc c¸i dïng ®Ó sinh s¶n ra thÕ hÖ sau. VËt nu«i: C¸c ®éng vËt ®· ®îc thuÇn ho¸ vµ ch¨n nu«i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tμi liÖu tham kh¶o chÝnh 1. §Æng Vò B×nh: Gi¸o tr×nh chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 2000. 2. §Æng Vò B×nh: Di truyÒn sè l−îng vµ chän gièng vËt nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 2002. 3. Ph¹m Thµnh Hæ : Di truyÒn häc. NXB Gi¸o dôc. 2000 4. NguyÔn H¶i Qu©n, §Æng Vò B×nh, §inh V¨n ChØnh, Ng« ThÞ §oan Trinh: Chän läc vµ nh©n gièng gia sóc. Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, 1995 5. NguyÔn V¨n ThiÖn: Di truyÒn sè l−îng øng dông trong ch¨n nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 1995. 6. Bourdon R.M.: Understanding Animal Breeding. 2nd edition. Prentice Hall. 2000 7. Falconer D.S.: Introduction to Quantitative Genetics. Longman. 1981. 8. Harrington R.B.: Animal Breeding - An Introduction. Intestate Publisher. 1995 9. Lynch M, Walsh B.: Genetics and Analysis of Quantitative Traits. Sinauer asociates. 1997 10. Leroy P., Detilleux J., Farnir F.: AmÐlioration gÐnÐtique des productions animales. Tome I &II. Les Edition. 2001. 11. Mrod R.A. Linear Models for the Prediction of Animal Breeding Values. Cab International. 1998 12. Walter B.: Manual of Quantitative Genetics. Washington University. 1984. 142