Con người & môi trường

8/22/2012 1 CON NGƯỜI & MÔI TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TP.HCM KHOA MÔI TRƯỜNG GVGD: TS. Nguyễn Thị Ngọc Quỳnh Email: ngocquynh126@gmail.com Gioi thieu mon hoc 2 Trái đất Đời sống con người Khí quyển Thủy quyển Sinh quyển Địa quyển Dân số Kỹ thuật Chính trị Kinh tế Gioi thieu mon hoc 3 Mục tiêu môn học Môn học nhằm trang bị cho sinh viên các kiến thức cơ bản về:  Quá trình phát triển của con người và tác động của con người đến môi trường,  Mối tương tác giữa con người và môi trường.  Có thái độ tích cực về mối quan hệ tác động qua lại giữa môi trường và con người; hướng đến ý thức bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững Gioi thieu mon hoc 4 Nội dung tóm tắt môn học  Cung cấp và trình bày các kiến thức về con người và sự phát triển của con người; sự tác động của con người vào môi trường; hậu quả của sự tác động đó ngược trở lại đối với con người; đồng thời giới thiệu các khái niệm về sinh thái, tài nguyên, môi trường.  Đưa ra các biện pháp cơ bản để bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên mà đỉnh cao của nó là phát triển bền vững – một sự kết hợp hài hòa và tối ưu cho sự phát triển của con người trong khi vẫn bảo vệ được môi trường tự nhiên và xã hội.  Định hướng cho sinh viên những kiến thức cơ bản cần thiết phục vụ cho chuyên ngành của mình, giúp người kỹ sư ra trường có ý thức cao và nắm được các vấn đề môi trường trong công việc sau này. 8/22/2012 2 Gioi thieu mon hoc 5 Nội dung môn học TG học Nội dung 1 tuần Con người và quá trình phát triển 1. Quá trình phát triển của con người 2. Một số yếu tố tác động đến con người a. Phương thức sống và thức ăn b. Khí hậu c. Môi trường địa hóa 3. Các hình thái kinh tế mà loài người đã trải qua 4. Dân số và các vấn đề về dân số a. Quan điểm về dân số học b. Quá trình tăng dân số và đô thị hóa c. Dân số với sự tồn tại và phát triển xã hội Gioi thieu mon hoc 6 Nội dung môn học Tuần Nội dung 2 tuần Môi trường và tài nguyên 1. Tổng quan về môi trường a. Khái niệm b. Thành phần môi trường c. Các quyển trên trái đất 2. Các khái niệm liên quan a. Sự cố môi trường b. Suy thoái môi trường c. Khủng hoảng môi trường d. Đạo đức môi trường 3. Khái niệm về sinh thái a. Hệ sinh thái b. Các chu trình sinh-địa-hóa 4. Khái niệm về tài nguyên thiên nhiên a. Phân loại tài nguyên thiên nhiên b. Vai trò của tài nguyên và môi trường cho quá trình phát triển Gioi thieu mon hoc 7 Nội dung môn học TG học Nội dung 2 tuần Tương tác giữa con người và môi trường 1. Khái niệm về mối tương tác giữa con người và môi trường 2. Tác động của con người đến môi trường a. Giảm đa dạng sinh học b. Cạn kiệt tài nguyên c. Biến đổi khí hậu/thiên tai 3. Ô nhiễm môi trường a. Ô nhiễm môi trường nước b. Ô nhiễm môi trường không khí c. Ô nhiễm môi trường đất 4. Tác động của ô nhiễm môi trường tới sức khỏe con người a. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm nước b. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí c. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm rác thải Kiểm tra giữa kỳ Gioi thieu mon hoc 8 Nội dung môn học TG học Nội dung 2 tuần Cách tiếp cận bảo vệ môi trường và tài nguyên 1. Bảo vệ môi trường bằng các công cụ kiểm soát và mệnh lệnh a. Luật môi trường b. Các quy định và văn bản pháp lý dưới luật 2. Bảo vệ môi trường mang tính phòng ngừa a. Định nghĩa/khái niệm b. Giảm thiểu tại nguồn (Cleaner Production/reduction at source) c. Tái chế, tái sử dụng d. Hiệu quả sinh thái 3. Các hệ thống quản lý môi trường a. Hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO b. Kiểm toán môi trường 4. Thứ bậc các hệ hệ thống quản lý môi trường: không xử lý/kiểm soát và xử lý/xử lý cuối đường ống/sản xuất sạch hơn/Hiệu quả sinh thái 8/22/2012 3 Gioi thieu mon hoc 9 Nội dung môn học Tuần Nội dung 2 Phát triển bền vững 1. Khái niệm về phát triển bền vững 2. Các thước đo về phát triển bền vững a. Thước đo về kinh tế b. Thước đo về xã hội c. Thước đo về thể chế d. Thước đo về môi trường 3. Sự tổng hợp các thước đo trong phát triển bền vững a. Cách tiếp cận tĩnh b. Cách tiếp cận động 1,5 tuần Môi trường và ngành nghề 1.Các vấn đề môi trường trong công nghiệp chế biến thực phẩm/dệt/địa chất/khái thác/cơ khí/công nghiệp ô tô 2.Các tác động và giải pháp bảo vệ môi trường trong . Ôn Tập và Giải Đáp Gioi thieu mon hoc 10 Tài liệu tham khảo [1]. Lê Thị Thanh Mai. Giáo trình Môi trường và con người. (Giáo trình điện tử). [2]. Cunningham W. P. and Saigo, B. W. (2001). Environmental Science: A Global concern., Boston, McGraw-Hill, 646pp, Boston. [3]. Goudie, A. (1993), The Human Impact on Natural Environment., Blackwell,4th Edition. Oxford, Blackwell14th, 1993, 542pp [4]. Internet, báo, đài, phương tiện truyền thông, Gioi thieu mon hoc 11 Kế hoạch giảng dạy  Thời gian: 42 tiết  Hình thức: trình bày bài giảng, phim tài liệu, hướng dẫn tham khảo tài liệu, kiểm tra nhanh tại lớp, bài tập nhóm.  Đánh giá:  Kiểm tra giữa kỳ (20%) - trắc nghiệm  Điểm cuối kỳ (80%) gồm 2 phần:  Bài tập nhóm (thuyết trình, bài kiểm tra nhanh tại lớp, ) - (40% )  Thi cuối kỳ (40%) - trắc nghiệm (chỉ áp dụng đối với SV có bài tập nhóm và tham gia thi giữa kỳ)  Thành lập nhóm: 8 - 9 sinh viên Gioi thieu mon hoc 12 1. Ngày môi trường thế giới? 2. Ngày hội tái chế? 3. Giờ trái đất? 4. Các vấn đề môi trường trên thế giới? 5. Các vấn đề môi trường tại Việt Nam? 6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường? 8/22/2012 4 Gioi thieu mon hoc 13 1. Ngày môi trường thế giới – World Environment Day (WED) 2006 Deserts and Desertification – Don't Desert Drylands! Algiers, Algeria 2007 Melting Ice – a Hot Topic? Tromsø, Norway 2008 Kick The Habit – Towards A Low Carbon Economy Wellington, New Zealand 2009 Your Planet Needs You – UNite to Combat Climate Change Mexico City, Mexico 2010 Many Species. One Planet. One Future Kigali, Rwanda 2011 Forests: Nature at your Service New Delhi, India 2012 Green Economy: Does it include you? Brazil Gioi thieu mon hoc 14 2. Ngày hội tái chế tại TP. Hồ Chí Minh - Website của Quỹ Tái chế - Do Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức vào khoảng trung tuần tháng 4 hàng năm (năm 2012, tổ chức vào chủ nhật ngày 15-4 tại Nhà Văn hoá lao động (55B Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1, TP HCM)); - Mục tiêu: tăng mối quan tâm và nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt động Tiết giảm, Tái sử dụng và Tái chế chất thải (3T); - Có nhiều hoạt động tại ngày hội, trong đó gồm: + thu gom chất thải nguy hại và các chất thải có thể tái chế + trao đổi đồ dùng, vật dụng cũ Người dân đổi chất thải nguy hại lấy quà tặng tại ngày hội tái chế chất thải ngày 17/4/2011. Gioi thieu mon hoc 15 3. Giờ Trái đất– Earth Hour Biểu trưng của Giờ Trái Đất - Giờ Trái Đất là một sự kiện quốc tế hằng năm, do Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (World Wildlife Fund) khuyên các hộ gia đình và cơ sở kinh doanh tắt đèn điện và các thiết bị điện không ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt trong một giờ đồng hồ vào lúc 8h30 đến 9h30 tối (giờ địa phương) ngày thứ bảy cuối cùng của tháng ba hàng năm; - Mục đích: nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu; - “Giờ Trái đất 2012” với chủ đề “Tôi và bạn hãy cùng hành động” diễn ra vào ngày 31-3-2012. “Bạn sẵn sàng làm gì để cứu hành tinh của chúng ta?” Gioi thieu mon hoc 16 Tổ chức Hành động vì Môi trường (tên tiếng Anh: Actions for Environment Organization, tên viết tắt: AFEO) là tổ chức phi chính phủ của Việt nam, được thành lập nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, truyền thông, nghiên cứu về môi trường và phát triển bền vững. Một phần quan trọng khác trong nhiệm vụ của chúng tôi đó là thực hiện các hoạt động xã hội, thúc đẩy các hoạt động nhằm hướng tới sự phát triển bền vững của xã hội, trong đó chú ý tới sự phát triển của mỗi cá nhân. East Meets West's core program work is in the areas of education, healthcare, clean water and sanitation, and infrastructure. Our programs reflect our commitment to removing the barriers that prevent people from enjoying life's fullest opportunities. Our primary mission is to serve the poor and the disadvantaged in Southeast and South Asia. 6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường 8/22/2012 5 Gioi thieu mon hoc 17 Phim tài liệu Như một cuốn nhật ký ghi lại chuyến viễn du chỉ gồm những hình ảnh quay từ trên không, tựa như một bản tụng ca Hành tinh và Loài người, bộ phim được sản xuất nhằm đưa lại cho mọi người có một cái nhìn tổng quan và chân thực hơn về thực trạng hành tinh mà chúng ta đang sống, Khi nhìn từ trên cao, trái đất của chúng ta mang một dáng vẻ khác mà tới giờ chúng ta vẫn chưa được biết tới, và bộ phim tha thiết mời gọi chúng ta dừng lại chỉ một khoảnh khắc thôi để ngắm nhìn trái đất, ngắm nhìn những gì chúng ta đã làm với những tài nguyên và vẻ đẹp của quả Địa cầu này, từ đó để có thể tự quyết định hành vi của chính mình đối với ngôi nhà chung – Trái Đất của chúng ta. Thức tỉnh ý thức của tất cả mọi người về những hiểm họa đang đe dọa Hành tinh và trách nhiệm của chúng ta trong việc bảo vệ giữ gìn trái đất, đó chính là thông điệp của bộ phim mang tính toàn cầu và sẽ được phổ biến rộng rãi trên toàn cầu này. “Xin hãy lắng nghe, bạn cũng như tôi, một sinh vật tiến hóa nhất , loài người tinh khôn! Sự sống, một phép màu trong vũ trụ đã xuất hiện từ 4 tỉ năm trước, và loài người chúng ta mới chỉ tồn tại được 200.000 năm. Nhưng chúng ta đã kịp phá vỡ mọi tính chất cân bằng của sự sống. Hãy lắng nghe thật kỹ về câu chuyện phi thường này, câu chuyện của chính bạn, và hãy quyết định bạn muốn làm gì với nó” – Trích từ bộ phim HOME. Gioi thieu mon hoc 18 Chúng ta biết thời gì dầu mỏ giá rẻ sắp kết thúc, nhưng chúng ta từ chối tin vào sự thật đó. Với rất nhiều người trong số chúng ta, giấc mơ Mỹ là tiêu biểu cho cái tên thần thoại Los Angeles. Trong thành phố trải dài trên 100km này, số xe hơi gần như bằng số dân. Tại đây, năng lượng được dùng cho các show diễn ấn tượng hằng đêm, một thành phố ngàn sao. Mức năng lượng tiêu tốn cho một đêm xa hoa ở đây đủ để cho một thành phố lớn khác tiêu dùng cả một tháng trời. Năng lượng chiếu sáng cho một đêm đầy sao của Los Angeles đủ để một thành phố tầm cỡ như TP. HCM tiêu thụ trong vòng một tháng Gioi thieu mon hoc 19 Ít ai biết rằng Los Angeles được xây dựng trên một sa mạc, cũng giống như việc người ta chở đất cát và nước ngọt để xây dựng các hòn đảo nhân tạo trên biển ở Dubai đang làm cả thế giới kinh ngạc. Nhưng liệu sự xa xỉ này sẽ kéo dài bao lâu, khi mà sự cân bằng nào cũng có giới hạn của nó Dubai nổi tiếng với những hòn đảo nhân tạo, được xây dựng bằng tiền thu từ dầu mỏ và tất cả nguyên liệu đều chở ra từ đất liền. Liệu sự xa xỉ này sẽ tồn tại bao lâu nữa? Gioi thieu mon hoc 20 () Cần 100 lít nước để sản xuất ra 1kg khoai tây, 4000 lít cho 1kg gạo và 13000 lít nước cho 1kg thịt bò!?! Đó là chưa tính đến lượng xăng dầu tiêu tốn trong quá trình vận chuyển. Mỗi ngày có khoảng 5000 người chết vì uống nước nhiễm bẩn, và 1 tỉ người không có nước sạch để dùng và cũng có gần 1 tỉ người sẽ phải chịu đói. Trong khi đó, 50% lượng ngũ cốc giao thương trên thế giới vẫn đang được dùng làm thức ăn cho gia súc và làm nhiên liệu sinh học. Chỉ trong vòng hơn một thế kỷ qua, từ khi con người tìm ra dầu mỏ, chỏm băng ở hai đầu bán cầu đã mỏng đi hơn 40% và lượng nhiệt trung bình ghi nhận được mỗi năm ngày một cao () Mỗi năm có khoảng 13 triệu hecta rừng biến mất vĩnh viễn bởi những lý do mà ai cũng biết. Còn các loài sinh vật và động vật cũng có số phận thê thảm không kém, khi mà các loài đang chết đi với nhịp độ gấp 1000 lần tỉ lệ tử tự nhiên () Trong 50 năm qua, khoảng cách giàu nghèo được nới rộng hơn bao giờ hết, hơn một nửa số của cải thế giới nằm trong tay 2% dân số. 20% dân số thế giới tiêu thụ khoảng 80% tài nguyên. Các nước trên thế giới đã chi viện cho quân sự nhiều gấp 12 lần viện trợ cho các nước đang phát triển () 8/22/2012 6 Gioi thieu mon hoc 21 Phim tài liệu Trái đất có thể trở thành một quả cầu lửa bởi hơi nóng bao trùm. Từ đó, bão lụt, hạn hán, khí độc...cũng như hàng loạt tai họa do môi trường bị tàn phá sẽ liên tục xảy đến với loài người. An Inconvenient Truth - bộ phim tài liệu đoạt giải Oscar 2007 đã lên tiếng một cách đầy thuyết phục để con người hiểu rằng nếu cứ hành xử với môi trường như hiện tại thì tương lai, hành tinh xanh sẽ bị chính chúng ta tiêu diệt. Không hề đơn điệu với những lời kêu gọi, An Inconvenient Truth thực sự hấp dẫn với những hình ảnh, số liệu thống kê chính xác, giàu sức thuyết phục, tận dụng tối đa sức mạnh của ngoại hình và khả năng diễn thuyết, diễn xuất rất tốt của Al Gore. Phim đã giành giải đặc biệt chưa từng được trao trong 10 năm qua của giải Humanitas, vốn tôn vinh các kịch bản nhằm giúp kiến tạo “một xã hội tự do, giàu mạnh và hiệp nhất”.