Chuyên đề bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho cán bộ Đoàn cơ sở

, thanh niên về mọi mặt, góp phần nâng cao chất lượng thanh niên nhập ngũ. Thành lập Câu lạc bộ “Đồng đội trẻ” ở cơ sở nhằm tập hợp, giúp đỡ thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự. + Tiếp tục thực hiện cuộc vận động “Nghĩa tình biên giới hải đảo”, gắn nhiệm vụ bảo vệ quốc phòng an ninh với công tác xóa đói giảm nghèo, nâng cao dân trí, xây dựng thế trận an ninh nhân dân, quốc phòng toàn dân, nhất là khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ. + Xây dựng và triển khai Đề án phòng, chống ma túy trong thanh thiếu niên. Nhân rộng các mô hình đoàn viên, thanh niên tham gia phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội. Phối hợp với các ngành nắm chắc số lượng thanh niên chậm tiến để có biện pháp giúp đỡ, giáo dục, cảm hóa; động viên và tổ chức cho đoàn viên, thanh niên phát hiện, tố giác, đấu tranh lên án tội phạm. + Triển khai Đề án “Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia giữ gìn trật tự giao thông giai đoạn 2012 - 2017” theo Quyết định số 2051/QĐ - TTg ngày 24 tháng 12 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ gắn với cuộc vận động “Thanh niên với văn hóa giao thông”. - Xung kích lao động sáng tạo, làm chủ khoa học công nghệ: Đẩy mạnh phong trào thanh niên xung kích lao động sáng tạo, làm chủ khoa học công nghệ, với phương châm, “ở đâu có đoàn viên, thanh niên, ở đó có hoạt động sáng tạo”, cổ vũ thanh niên nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất và đời sống, làm chủ trang thiết bị, công nghệ hiện đại mới; phát hiện, thu hút, tập hợp, tạo môi trường và cổ vũ tài năng trẻ trên các lĩnh vực, đóng góp tích cực cho giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. + Tổ chức thực hiện phong trào “Sáng tạo trẻ”, “Sáng tạo khởi nghiệp” phù hợp với các đối tượng thanh thiếu nhi; phối hợp tổ chức các cuộc thi và tuyên dương các công trình, đề tài, sản phẩm sáng tạo tiêu biểu các cấp. + Tổ chức cho lực lượng cán bộ trẻ đảm nhận nghiên cứu, ứng dụng, vận hành các chương trình, đề án, dây chuyền, thiết bị hiện đại trong việc thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương, đơn vị. + Khuyến khích và cổ vũ đoàn viên, thanh niên ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học, kỹ thuật, công nghệ, đặc biệt là công nghệ sinh học vào sản xuất nông nghiệp; phát triển các mô hình trình diễn kỹ thuật, câu lạc bộ khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư. + Tổ chức các cuộc thi sáng tạo, các hội nghị nghiên cứu khoa học, các câu lạc bộ nghiên cứu khoa học trong sinh viên; phối hợp tổ chức giải thưởng “Sáng tạo khoa học trẻ Việt Nam” trong sinh viên, giảng viên trẻ. Phát huy hiệu quả Hội đồng kết nối tài năng trẻ Việt Nam, đặc biệt trong việc phát hiện, hỗ trợ, đào tạo, bồi dưỡng tài năng trẻ là học sinh, sinh viên. + Phối hợp với các ngành và tổ chức kinh tế bảo hộ bản quyền, hỗ trợ các ý tưởng, giải pháp sáng tạo của thanh niên được áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. + Tham mưu với Đảng, Nhà nước ban hành chính sách bồi dưỡng, sử dụng và phát huy tài năng trẻ. - Xung kích bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu: Chủ động, tích cực tuyên truyền, vận động, giáo dục thanh thiếu nhi nâng cao nhận thức, ý thức bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên ứng phó với biến đổi khí hậu. + Thực hiện các chiến dịch tuyên truyền, phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức, hướng tới thay đổi hành vi cho đoàn viên, thanh thiếu nhi về vệ sinh cộng đồng, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, tích cực tham gia bảo vệ rừng, bảo vệ nguồn nước. + Tổ chức cho đoàn viên, thanh niên đảm nhận trồng và bảo vệ rừng, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ dòng sông quê hương, vệ sinh môi trường nông thôn, đô thị. + Xây dựng và phát triển các đội hình thanh niên xung kích phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ; đấu tranh chống các hành vi xâm hại môi trường. + Phối hợp thực hiện Đề án “Thí điểm giải pháp hỗ trợ hộ nghèo nâng cao điều kiện an toàn chỗ ở, ứng phó với lũ, lụt vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung” và tham mưu mở rộng triển khai Đề án. Kết luận: Đoàn viên Đoàn TNCS Hồ Chí Minh nằm ở vị trí trung tâm của tổ chức Đoàn, là lực lượng thanh niên tiên tiến theo mục đích lý tưởng của Đảng, lực lượng xung kích cách mạng, đội dự bị tin cậy của Đảng. Trong mọi thời điểm, mọi hoàn cảnh, đoàn viên luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, với dân tộc. Hiện nay, đoàn viên thanh niên là lực lượng hùng hậu nhất luôn xung kích đi đầu thực hiện những nhiệm vụ quan trọng của Đảng là xây dựng nước Việt Nam độc lập và chủ nghĩa xã hội vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh thông qua các phong trào do Đoàn phát động, tổ chức thực hiện trong những năm qua và phong trào “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” được phát động trong nhiệm kỳ Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ X hiện nay. CÂU HỎI ÔN TẬP, THẢO LUẬN 1. Bằng lý luận và thực tiễn, đồng chí hãy phân tích những nhiệm vụ cơ bản của người đoàn viên hiện nay? 2. Đoàn cơ sở của đồng chí đã triển khai phong trào “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ Tổ quốc”, “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp” như thế nào? 3. Hãy phân tích nội dung chương trình rèn luyện đoàn viên hiện nay? Liên hệ bản thân? TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban Thanh niên nông thôn Trung ương Đoàn, “Hoạt động Đoàn tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay”, Nxb Thanh niên, 2008. 2. Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng, “Tài liệu nghiên cứu các Nghị quyết hội nghị Trung ương 7, khóa X”, Nxb Chính trị Quốc gia, 2008. 3. Điều lệ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh khóa X, Nxb Thanh niên, 2013. 4. Hội LHTN Việt Nam, “Hội LHTN Việt Nam và phong trào thanh niên Việt Nam”, 2010. 5. Hướng dẫn thực hiện Điều lệ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh khóa X, NXB Thanh niên, 2013. 6. Nhiều tác giả, “Những kiến thức cho thanh niên” T1, T2, T3, Nxb Thanh niên, 2009. 7. Nhiều tác giả, “Công tác giáo dục chính trị cho sinh viên hiện nay”, Nxb Thanh niên, 2012. 8. Trung ương Đoàn, “Sổ tay bí thư chi Đoàn”, Nxb Thanh niên, 2011. 9. Trung ương Đoàn, “Tình hình thanh niên và công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi 2007 - 2012”, Nxb Thanh niên, 2013. 10. Trung ương Đoàn, “Một số mô hình giải pháp trong công tác Đoàn, Hội và phong trào thanh niên trường học”, Nxb Thanh niên, 2012. 11. Văn Tùng, “Tuổi trẻ Việt Nam, học tập và làm theo lời Bác”, Nxb Thanh niên, 2010. 12. Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi (2007 - 2012), Nxb Thanh niên, 2012. 13. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (2012 - 2017), Nxb Thanh niên, 2013. 14. Tài liệu chuyên đề bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho cán bộ Đoàn cơ sở, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. Chuyên đề 6: THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ MỤC ĐÍCH YÊU CẦU 1. Về kiến thức Giúp cho người học: - Nắm được những đặc điểm, nhiệm vụ và những dự báo về tình hình thanh niên Việt Nam hiện nay . - Hiểu được bối cảnh tác động, thời cơ, thách thức đối với thanh niên Việt Nam hiện nay. - Nắm được nội dung rèn luyện, phấn đấu của thanh niên để trở thành nguồn nhân lực trẻ có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 2. Về kỹ năng - Trang bị kỹ thuật phân tích, đánh giá tình hình thanh niên Việt Nam trong thực tiễn hiện nay. - Nâng cao kỹ năng nhận thức và vận dụng thời cơ thuận lợi để phấn đấu trở thành người đoàn viên thanh niên tiên tiến, hiện đại. 3. Về thái độ - Tích cực phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ của người thanh niên hiện nay. - Nêu cao ý thức cảnh giác cách mạng, đấu tranh chống lại các âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch. - Tích cực tham gia các phong trào hành động cách mạng của thanh niên, chủ động trang bị cho mình những kiến thức. Kỹ năng trong cuộc sống và nghề nghiệp, nâng cao lí tưởng cách mạng. NỘI DUNG CHÍNH I. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam II. Bối cảnh tác động, thời cơ, thách thức đối với thanh niên Việt Nam III. Những dự báo về tình hình thanh niên IV. Thanh niên phấn đấu trở thành nguồn nhân lực có chất lượng cao. NỘI DUNG CHI TIẾT I. VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM 1.1.Thanh niên Việt Nam Thanh niên Việt Nam (có độ tuổi từ 16 - 30, theo quy định của luật thanh niên) chiếm số đông trong dân số cả nước, có đặc điểm lứa tuổi, tâm sinh lý đặc thù trong xã hội, là lứa tuổi phát triển mạnh mẽ về thể chất, tinh thần, trí tuệ, phẩm chất và nhân cách của một công nhân. Thanh niên có mặt ở mọi giai cấp công nhân, nông dân. đội ngũ tri thức. Thanh niên không phải là một tầng lớp xã hội nhưng có quan hệ mật thiết với các tầng lớp xã hội khác, thanh niên có mặt trên tất cả các lĩnh vực, các ngành từ địa phương đến trung ương. Những đặc điểm tâm lý chung của thanh niên là: - Hăng hái, nhiệt tình, muốn khẳng định bản thân - Nhiều hoài bão, ước mơ trong sáng - Vô tư, trung thực. Thẳng thắn, chân thành - Thích khám phá, đổi mới, sáng tạo - Dám mạo hiểm, dũng cảm - Yêu cái đẹp, luôn hướng tới cái đẹp - Sôi nổi trong tình bạn, tình yêu - Thiếu kinh nghiệm, bồng bột nên dễ bị suy sụp, bất mãn, tự kiêu, thực dụng, tự do vô chính phủ, dễ bị kích động, lôi kéo... 1.2. Vị trí, vai trò của thanh niên việt Nam Lịch sử đã chứng minh rằng thanh niên Việt Nam luôn giữ vai trò quan trọng trong các giai đoạn lịch sử cách mạng của dân tộc: Trong cách mạng dân tộc dân chủ, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong giai đoạn kiến thiết đất nước và trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước hiện nay. Ở bất cứ thời kỳ, giai đoạn nào, thanh niên luôn nâng cao ngọn cờ cách mạng, xung kích đi đầu, xung phong tình nguyện hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ Đảng, nhà nước, nhân dân giao phó. Thanh niên luôn phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, là lực lượng quan trọng trong lao động sản xuất và trong phát triển khoa học, kỹ thuật; đi đầu trong xóa đói giảm nghèo, trong chiến đấu với kẻ thù, trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. 1.2.1. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao vai trò, vị trí của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng. Ngay đầu thế kỷ XX, trong tác phẩm “Đường cách mệnh” Người đã khẳng định: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại, người sẽ chết mất nếu lớp thanh niên sớm già nua của người không chóng được hồi sinh”. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm và dành tình cảm đặc biệt đối với thế hệ trẻ. Bác luôn tin tưởng và đề cao vai trò của thanh niên “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”. Người chỉ dạy và khích lệ thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu: “Đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”. Khi bàn về nhiệm vụ của thanh niên, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Nhiệm vụ vẻ vang nhất của thanh niên là ra sức giúp Đảng xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Song muốn làm tròn được nhiệm vụ vẻ vang ấy, trước hết Người yêu cầu mỗi thanh niên phải thấm nhuần tinh thần làm chủ nước nhà và phải trao đổi đạo đức của người cách mạng. Theo Người, mỗi người thanh niên trước hết cần phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang. Người nói: “Có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn gian khổ, thất bại cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước. Vì lợi ích chung của dân tộc, của Đảng của cách mạng mà không ngần ngại hy sinh lợi ích cá nhân. Khi cần thì sẵn sàng hy sinh cả tính mạng mình cũng không thương tiếc. Đó là biểu hiện rất rõ rệt, rất cao quý của đạo đức cách mạng” Bác khuyên thanh niên “hăng hái, xung phong”, có chí tiến thủ, không ngại khó khăn, không nề nguy hiểm trong công tác, học tập, chiến đấu. Song, trong cuộc sống, Bác căn dặn thanh niên biết yêu thương gia đình, kính trọng ông bà, cha mẹ, người cao tuổi, nâng đỡ, dìu dắt thiếu nhi, quý trọng và hiếu thảo với nhân dân. Trung với nước, hiếu với dân là nội dung đạo đức mới Bác khuyên nhủ thanh niên cần thực hiện. Người cho rằng, đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống; Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Do đó, thanh niên phải ra sức rèn luyện đạo đức cách mạng, bởi vì “cũng như sông có nguồn thì mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Trước lúc lâm chung, Bác vẫn dành sự quan tâm đặc biệt đối với thế hệ trẻ Việt Nam và căn dặn trong di chúc thiêng liêng: “Đoàn viên thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết. 1.2.2. Đảng Cộng sản Việt Nam xác định vị trí, vai trò của thanh niên. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn khẳng định vị trí, vai trò trung tâm của thanh niên trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực con người. “Đảng đặt niềm tin sâu sắc vào thanh niên để thanh niên thực hiện sứ mệnh lịch sử, đi đầu trong cuộc đấu tranh chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc giàu mạnh, văn minh”. - Nghị quyết BCH Trung ương 4 khóa VII của Đảng đã nêu rõ: “Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên”. - Nghị quyết BCH Trung ương Đảng lần thứ 7 khóa X đã khẳng định: “Thanh niên là rường cột nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực đảm bảo cho sự ổn định và phát triển bền vững đất nước”. Tóm lại: Thanh niên luôn là lực lượng được Đảng, Bác Hồ và xã hội đánh giá cao về vai trò, vị trí và tầm quan trọng trong cách mạng Việt Nam: Là lực lượng xung kích cách mạng luôn đi đầu trong mọi công việc khó khăn gian khổ nhất; là lực lượng lao động dồi dào nhất của đất nước; là đội dự bị tin cậy của Đảng trong suốt mọi cuộc cách mạng. Do vậy, thực hiện di chúc của Bác Hồ “Bồi dưỡng thế cách mạng cho đời sau là việc làm rất quan trọng và rất cần thiết”, là trách nhiệm của toàn xã hội vì sự nghiệp phát triển bền vững của đất nước. II. BỐI CẢNH TÁC ĐỘNG, THỜI CƠ, THÁCH THỨC ĐỐI VỚI THANH NIÊN VIỆT NAM. 2.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế tác động đến thanh niên Việt Nam. 2.1.1. Bối cảnh trong nước. - Từ năm 1986, đất nước bước vào công cuộc đổi mới toàn diện, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tiến hành sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế. Sau hơn 25 năm đổi mới, đất nước ta đã phát triển mạnh mẽ cả về kinh tế và xã hội, thế và lực của nước ta được củng cố vững chắc hơn, kinh tế có sự phát triển tương đối bền vững, đời sống vật chất và tinh thần không ngừng được cải thiện, quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm. - Mục tiêu của nước ta là phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại làm tiền đề cho nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại trong những năm tiếp theo. Vì vậy, mọi đường lối, chiến lược, mọi vận hành xã hội đều phải đồng bộ hướng tới mục tiêu trên, đưa nước ta ra khỏi khu vực kém phát triển thông qua phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa; phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc... - Trong những năm tới là giai đoạn kinh tế nước ta sẽ phục hồi, lấy lại đà tăng trưởng sau thời kỳ suy giảm; hội nhập quốc tế sẽ ngày càng sâu rộng và thực chất; khoa học công nghệ tiếp tục có những bước phát triển mạnh mẽ. Những chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách của Nhà nước về thanh niên tiếp tục được hoàn chỉnh, bổ sung và tổ chức thực hiện, mở ra cho thanh niên những cơ hội để phát huy tiềm năng, cống hiến và trưởng thành. Tuy nhiên, trên thế giới, dự báo tình hình sẽ có những diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường. Trong nước, nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, tiêu cực xã hội, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí đã tác động đến thanh niên. Các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta, trong đó mũi tấn công nguy hiểm là kích động, lôi kéo, chia rẽ thanh niên. - Trước tình hình đó, Đảng ta tiếp tục khẳng định, thanh niên và công tác thanh niên có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng và to lớn. Công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Thành công của sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội của đất nước phần lớn phụ thuộc vào việc bồi dưỡng, rèn luyện, đào tạo thế hệ trẻ. Tuy nhiên, bản thân thanh niên và tổ chức Đoàn cũng cần nhận thức sâu sắc hơn nữa vị trí, vai trò và sứ mệnh của mình, nâng cao ý thức trách nhiệm, không ngừng nỗ lực, phấn đấu học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao tri thức, trau dồi đạo đức cách mạng để thực hiện được sứ mệnh lịch sử, đi đầu trong cuộc đấu tranh chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, đáp ứng yêu cầu cách mạng trong tình hình mới, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 2.1.2. Bối cảnh thế giới. - Cục diện thế giới đa cực ngày càng rõ hơn, xu thế dân chủ hóa trong quan hệ quốc tế tiếp tục phát triển nhưng các nước lớn vẫn sẽ chi phối các quan hệ quốc tế. - Toàn cầu hóa kinh tế là xu hướng tất yếu, tạo nhiều cơ hội phát triển, nhưng cũng chứa nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây ra những thách thức không nhỏ cho các quốc gia, nhất là các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. - Xu hướng hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu hướng chủ đạo, tạo điều kiện cho các nước trên thế giới phát triển kinh tế, dần dần phục hồi cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính toàn cầu nhưng vẫn tiềm ẩn những bất trắc khó lường. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng sẽ có những diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường. Những căng thẳng, xung đột tôn giáo, sắc tộc, ly khai, chiến tranh cục bộ, bạo loạn chính trị, can thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn sẽ diễn ra gay gắt; các yếu tố đe dọa an ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ cao trong các lĩnh vực tài chính - tiền tệ, điện tử - viễn thông, sinh học, môi trường... còn tiếp tục gia tăng. Kinh tế thế giới mặc dù có dấu hiệu phục hồi sau khủng hoảng nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, bất ổn; chủ nghĩa bảo hộ phát triển dưới nhiều hình thức; cơ cấu lại thể chế, các ngành, lĩnh vực kinh tế diễn ra mạnh mẽ ở các nước; tương quan sức mạnh kinh tế giữa các nước, nhất là giữa các nước lớn có quan hệ ảnh hưởng nhiều với nước ta, có nhiều thay đổi. - Sự cạnh tranh về các lĩnh vực của các nước trên thế giới ngày càng gay gắt hơn: Cạnh tranh về kinh tế - thương mại, tranh giành các nguồn tài nguyên, năng lượng, thị trường, công nghệ, nguồn vốn, nguồn nhân lực chất lượng cao... giữa các nước ngày càng gay gắt. - Kinh tế tri thức ra đời, phát triển mạnh mẽ sẽ làm thay đổi và đảo lộn một số cách làm, hướng đi hay chiến lược phát triển của nhiều nước trên thế giới. - Những vấn đề toàn cầu như an ninh tài chính, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, nước biển dâng cao, thiên tai, dịch bệnh... sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp. - Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước trên thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội tiếp tục phát triển. Cuộc đấu tranh giai cấp và dân tộc vẫn diễn biến phức tạp. - Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có khu vực Đông Nam Á, vẫn sẽ là khu vực phát triển năng động nhưng còn tồn tại nhiều nhân tố gây mất ổn định; tranh chấp lãnh thổ, biển đảo ngày càng gay gắt. Xuất hiện các hình thức tập hợp lực lượng và đan xen lợi ích mới. Asean tuy còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong khu vực. - Khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa các nước trên thế giới ngày càng lớn, sự gia tăng dân số, cùng với di cư tự do, khủng hoảng năng lượng, lương thực, biến đổi khí hậu, môi trường, dịch bệnh, tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố quốc tế... đòi hỏi phải có sự hợp tác của các nước trong khu vực và của toàn thế giới mới có thể giải quyết được. 2.2. Những thời cơ đối với thanh niên Việt Nam. Đất nước đang tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế; sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành và xã hội đối với thanh niên mở ra cho thanh niên những thời cơ lớn để phát huy tiềm năng, cống hiến và trưởng thành. - Đảng Cộng sản Việt Nam luôn đánh giá đúng vị trí, vai trò quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp của Đảng, của dân tộc: + Đảng xác định thanh niên là người chủ hiện tại và tương lai của đất nước. + Thanh niên là đội quân xung kích cách mạng trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. + Đảng đã có những chủ trương về đạo đức, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ trẻ. - Các chính sách của Nhà nước về phát triển giáo dục, dạy nghề ngày càng hoàn thiện là điều kiện cho nhiều thanh niên được nâng cao học vấn, tay nghề. + Nhà nước luôn tăng cường quản lý thanh niên thông qua Luật thanh niên, Chiến lược phát triển thanh niên và các chính sách khác về thanh niên. + Luật giáo dục, luật dạy nghề và nhiều luật khác ra đời và ngày càng được bổ sung hoàn thiện. + Sự ra đời của nhiều loại hình, hình thức giáo dục giúp thanh niên có nhiều điều kiện tham gia học tập. + Sự đầu tư mạnh mẽ về mọi điều kiện cho giáo dục và sự nghiệp giáo dục của Đảng và Nhà nước. + Khuyến khích và tạo cơ chế cho giáo dục miền núi, biên giới, hải đảo phát triển. + Các chính sách khuyến khích đầu tư, phát triển kinh tế nhiều thành phần là cơ hội cho những thanh niên có bản lĩnh và tài năng lập nghiệp, phát triển sản xuất, dịch vụ, làm giàu chính đáng cho bản thân và xã hội. - Quá trình CNH, HĐH đất nước là cơ hội cho hàng vạn thanh niên có việc làm, thu nhập và trở thành người lao động có chuyên môn, đứng vào hàng ngũ của giai cấp công nhân. + Sự ra đời và phát triển của các khu công nghiệp, chế suất. + Sự mở ra các ngành nghề theo hướng hiện đại là thời cơ của các nhà chuyên gia, trí thức trẻ thể hiện tài năng. + Hợp tác lao động trong và ngoài nước ngày càng sâu rộng. + Nghề truyền thống phát triển mạnh mẽ. - Sự phát triển nhanh của khoa học, công nghệ, kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đang tạo điều kiện cho các bạn trẻ có nhiều cơ hội tiếp xúc ngày càng rộng rãi và trực tiếp với thế giới, tiếp cận với kinh nghiệm, tri thức quốc tế, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. + Sự ra đời, bùng nổ của công nghệ thông tin. + Sự ra đời và phát triển của các khoa học công nghệ sinh học + Giao lưu, trao đổi, tiếp xúc khoa học công nghệ quốc tế, đi trước đón đầu các thành tựu khoa học công nghệ mới. + Giao lưu kinh tế, văn hóa ngày càng phát triển trong quá trình hội nhập quốc tế cũng là điều kiện thuận lợi để các bạn trẻ học hỏi lẫn nhau. 2.3. Những thách thức lớn đối với thanh niên Việt Nam hiện nay. 2.3.1. Tình hình thế giới đang diễn biến phức tạp. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng sẽ có những diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường. - Những căng thẳng, xung đột tôn giáo, sắc tộc, ly khai, chiến tranh cục bộ, bạo loạn chính trị, can thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn sẽ diễn ra gay gắt; các yếu tố đe dọa an ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ cao trong các lĩnh vực tài chính - tiền tệ, điện tử - viễn thông, sinh học, môi trường... còn tiếp tục gia tăng. - Cục diện thế giới đa cực ngày càng rõ hơn, xu thế dân chủ hóa trong quan hệ quốc tế tiếp tục phát triển nhưng các nước lớn vẫn sẽ chi phối các quan hệ quốc tế. - Kinh tế thế giới mặc dù có dấu hiệu phục hồi sau khủng hoảng nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, bất ổn; chủ nghĩa bảo hộ phát triển dưới nhiều hình thức; cơ cấu lại thể chế, các ngành, lĩnh vực kinh tế diễn ra mạnh mẽ ở các nước; tương quan sức mạnh kinh tế giữa các nước, nhất là giữa các nước lớn có quan hệ ảnh hưởng nhiều với nước ta, có nhiều thay đổi. - Cạnh tranh về kinh tế - thương mại, tranh giành các nguồn tài nguyên, năng lượng, thị trường, công nghệ, nguồn vốn, nguồn nhân lực chất lượng cao... giữa các nước ngày càng gay gắt. - Những vấn đề toàn cầu như an ninh tài chính, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, nước biển dâng cao, thiên tai, dịch bệnh ... sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp. - Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước trên thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội tiếp tục phát triển. Cuộc đấu tranh giai cấp và dân tộc vẫn diễn biến phức tạp. - Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có khu vực Đông Nam Á, vẫn còn tồn tại nhiều nhân tố gây mất ổn định; tranh chấp lãnh thổ, biển đảo ngày càng gay gắt. Xuất hiện các hình thức tập hợp lực lượng và đan xen lợi ích mới. Asean tuy còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong khu vực. - Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. 2.3.2. Những khó khăn chung của đất nước tác động đến thanh niên. Nước ta vẫn đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp. - Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. - Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nghiêm trọng. - Trong nội bộ, những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có những diễn biến phức tạp. III. NHỮNG DỰ BÁO VỀ TÌNH HÌNH THANH NIÊN VIỆT NAM. 3.1. Thanh niên là lực lượng chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu dân số, là nguồn nhân lực giàu tiềm năng. Tính đến năm 2011, thanh niên có khoảng 25.328.073 người, chiếm 28,9% dân số cả nước, trong đó: Từ 16 - 20 tuổi: có 8.962.684 người, chiếm 35,4% trong dân số thanh niên; Từ 21 - 25 tuổi: có 8.082.641 người, chiếm 31,9% trong dân số thanh niên; từ 26 - 30 tuổi có 8.282.748 người, chiếm 32,7% trong dân số thanh niên. Dân số thanh niên theo giới tính: Trước năm 1999 dân số nam thanh niên ít hơn nữ thanh niên (tỷ lệ nữ/ nam = 51/49). Đến năm 2012 tỷ lệ nữ/ nam là 50,6/49,4. Dân số thanh niên theo khu vực: Dân số thanh niên đô thị tăng nhanh do đô thị hóa, hiện nay thanh niên đô thị chiếm 30,4% (nông thôn chiếm 69,6%). Tỷ lệ thanh niên theo khu vực nông thôn tiếp tục có xu hướng giảm, thanh niên khu vực thành thị, công nghiệp tăng. Dân số thanh niên theo dân tộc: Chiếm 15,08% trong tổng số thanh niên cả nước và chiếm 30,65% đồng bào dân tộc thiểu số. Thanh niên trong tôn giáo chiếm 17,18% trong tổng số thanh niên cả nước. Theo dự báo dân số thanh niên tiếp tục tăng trong những năm tới (Mặc dù cơ cấu dân số thanh niên trong cơ cấu dân số có xu hướng giảm). Dự kiến năm 2015 dân số cả nước sẽ là 92.308.000 người, trong đó thanh niên là 34.443.283, chiếm 26,8%. Mặc dù tỷ lệ thanh niên trong tổng số dân cả nước và trong lực lượng lao động xã hội từ năm 2010 có xu hướng giảm nhẹ, nhưng trong tương quan xã hội, thanh niên vẫn là lực lượng đông đảo, có tiềm năng to lớn, đã và đang giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển đất nước. 3.2. Trình độ học vấn của thanh niên. - Trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp của thanh niên ngày càng cao hơn trước: Theo báo cáo của Viện nghiên cứu Thanh niên, đến năm 2012, có 29,1% thanh niên đang đi học trong tổng số thanh niên toàn quốc. + Số thanh niên trung học phổ thông chiếm 36,6% trong tổng số thanh niên học sinh, sinh viên (HSSV). + Số thanh niên trung học chuyên nghiệp chiếm 8,2% trong tổng số thanh niên HSSV. + Số thanh niên cao đẳng chiếm 10,1% trong tổng số thanh niên HSSV. + Số thanh niên đại học chiếm 19,2% trong tổng số thanh niên HSSV. + Số thanh niên học nghề chiếm 25,9% trong tổng số thanh niên HSSV. + Số thanh niên không biết chữ chiếm 2,6%; số thanh niên tốt nghiệp trung học cơ sở tăng từ 31% lên 39,6% (2004 - 2009). - Trình độ ngoại ngữ, tin học ngày càng được phổ cập rộng rãi và được nâng cao cả về số lượng và chất lượng: + Số các trường phổ thông phổ cập giảng dạy môn ngoại ngữ ngày càng tăng + Số lượng sinh viên các trường đại học, cao đẳng ra trường có trình độ ngoại ngữ ngày càng cao và dần đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. + Các tiêu chí đặt ra bắt buộc về trình độ ngoại ngữ, tin học cho các trình độ đào tạo trên đại học và vị trí công tác ngày càng lớn. - Số học sinh vào các trường ngoài công lập ngày một tăng cả về số lượng và chất lượng: + Số sinh viên các trường dân lập ra trường có việc làm ngày càng cao và đã có nhiều sinh viên tốt nghiệp các trường dân lập đỗ thủ khoa trong các kỳ tuyển sinh cao học, nghiên cứu sinh. + Số lượng sinh viên đăng ký vào học các trường nghề, trung cấp cao đẳng ngày một tăng. - Ý thức về quyền và nghĩa vụ học tập của thanh niên ngày càng cải thiện đáng kể đáp ứng thị trường lao động quốc tế. + Tích cực tham gia xã hội học tập: Học thường xuyên, học suốt đời. + Số thanh niên đi du học và tự kiếm học bổng du học ngày càng tăng lên đáng kể. + Nhiều tài năng trẻ xuất hiện trên các lĩnh vực, đặc biệt là trên lĩnh vực khoa học công nghệ, quản trị, kinh doanh... - Tuy nhiên, vấn đề học tập của thanh niên còn nhiều bất cập. + Số được đào tạo còn mất cân đối so với cơ cấu kinh tế. + Sự phân bố lực lượng trí thức trong các thành phần kinh tế chưa hợp lý (trong số tốt nghiệp đại học chỉ có 2,4% làm việc trong khu vực kinh tế tập thể). + Đội ngũ trí thức nước ta có tình trạng bị “lão hóa”; trí thức là nữ cũng chiếm tỷ lệ thấp. + Số sinh viên sau đào tạo không tìm được việc làm hoặc làm việc trái với ngành nghề đào tạo còn cao; + Việc đào tạo mất cân đối giữa các cấp học: đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề; mất cân đối giữa các vùng: đô thị, nông thôn, nông thôn đồng bằng với nông thôn miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số; mất cân đối giữa nam và nữ; mất cân đối giữa các nghề đào tạo... Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại hội nghị Trung học chuyên nghiệp được tổ chức đầu tháng 5 năm 2009: “Cơ cấu lao động nước ta hiện đang hết sức bất hợp lý với 01 đại học; 1,5 trung học chuyên nghiệp và 3,5 công nhân kỹ thuật” trong khi cơ cấu lao động hợp lý cần phải là: 1: 4: 20 (1 kỹ sư, 4 trung học chuyên nghiệp, 20 công nhân kỹ thuật). 3.3. Lao động việc làm của thanh niên. - Lao động của thanh niên chiếm tỷ lệ cao trong tổng số lao động xã hội và lao động có tay nghề: + Thanh niên có việc làm thường xuyên chiếm 36,4% lực lượng lao động xã hội và chiếm 73,9% trong tổng số thanh niên. + Điểm nổi bật là ý thức lập thân, lập nghiệp của thanh niên cao hơn trước. + Tính năng động, sáng tạo, ham học hỏi, nhạy cảm với cái mới, với khoa học công nghệ tiên tiến, với quản lý hiện đại đang trở thành một phẩm chất và mối quan tâm sâu sắc của ngày càng đông thanh niên. - Lao động thanh niên là nguồn nhân lực có trình độ: + Trong số lao động xã hội, lực lượng lao động thanh niên được đào tạo và có tay nghề ngày càng tăng. + Thanh niên luôn xung kích trong mọi lĩnh vực khoa học công nghệ mới. + Thanh niên ngày nay năng động hơn trong tìm kiếm việc làm, nhất là ở khu vực đô thị, trong khối trường học, ý thức tự lập trong học nghề và tự chủ tìm việc làm của thanh niên cao hơn. - Tuy nhiên lao động thanh niên hiện nay còn nhiều bất cập: + Bên cạnh trình độ văn hóa chung còn thấp, trình độ chuyên môn kỹ thuật của thanh niên còn hạn chế - số không qua đào tạo gấp 13,6 lần số được đào tạo; số “thầy” nhiều hơn 1,49 lần số “thợ”. + Tình hình thất nghiệp, thiếu việc làm hoặc không có việc làm đầy đủ còn diễn ra gay gắt trong các đối tượng thanh niên. Trong nông thôn, tình trạng thiếu việc làm cho thanh niên liên tục tăng, thường dao động trong khoảng 26 - 28% lực lượng hoạt động kinh tế của khu vực. Tại khu vực thành thị, tỷ lệ thất nghiệp chung trong cả nước là 6,72% (nguồn: Điều tra lao động – việc làm 2005-2010 của Bộ LĐ – TB&XH); . Năm 2012, số lượng thanh niên thất nghiệp chiếm 3,9%. + Bên cạnh thu nhập thấp, nguy cơ mất việc ở thanh niên cũng rất cao; tâm lý, nhận thức về việc làm ở một bộ phận thanh niên còn cứng nhắc, chưa phù hợp với cơ chế mới; không ít thanh niên còn thụ động, ỉ lại (gia đình và xã hội) trong tìm kiếm việc làm và nâng cao thu nhập. 3.4. Sức khỏe, thể chất và tâm thần của thanh niên. - Thể lực, sức khỏe của thanh niên đã được cải thiện đáng kể: Thực hiện mục tiêu về chăm sóc sức khỏe cho nhân dân của Đảng và Nhà nước ta, trong những năm qua, tình hình sức khỏe của nhân dân nói chung, của thanh niên nói riêng có chuyển biến tích cực. Theo số liệu của Viện Khoa học Thể dục Thể thao (năm 2009) cho thấy: Chiều cao trung bình của thanh niên nam là 1,64m; nữ là 1,54m so với trước năm 2004, chiều cao trung bình đã tăng khoảng 2cm (từ 1,62m lên 1,64m) đối với nam và 1,5cm đối với nữ (1,525m lên 1,54m); cân nặng trung bình đạt 53,2kg (tăng 2kg đối với nam) và 48,9kg (tăng 3kg đối với nữ). Dự báo đến năm 2020, thanh niên sẽ tăng chiều cao 4 - 5 cm, cân nặng tăng 4-5 kg. - Một số vấn đề liên quan đến thể chất và tinh thần của thanh niên rất cần được quan tâm. Thanh niên chiếm tỷ lệ cao trong tổng số đối tượng nghiện ma túy, lây nhiễm HIV/AIDS, mại dâm; vấn đề sức khỏe sinh sản vị thành niên, ảnh hưởng của các bệnh dịch xã hội, các bệnh nan y đối với thanh niên có xu hướng tăng... Điều đó trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển bình thường của một bộ phận thanh thiếu niên. Do áp lực lao động, học tập, tạo áp lực tâm lý cao dẫn đến thanh niên mắc các bệnh về tâm thần như stress; trầm cảm, tự kỷ, thần kinh có xu hướng tăng. Sự thiếu đầu tư phát triển các cơ sở luyện tập thể thao, vui chơi giải trí lành mạnh; sự yếu kém trong quản lý và tổ chức các hoạt động thể dục thể thao, nhất là thể dục thể thao quần chúng... đã và đang đòi hỏi Đảng và Nhà nước cần có các chính sách thích hợp để chăm sóc sức khỏe và nâng cao thể lực cho thanh niên. 3.5. Nhận thức chính trị, tính tích cực xã hội và lối sống của thanh niên. - Tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, có tinh thần yêu nước nồng nàn: Nhìn chung, thanh niên nước ta hiện nay có lòng yêu nước nồng nàn, luôn phát huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ cha anh, khẳng định niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng cách mạng và sự lãnh đạo của Đảng; có nhận thức và thái độ chính trị đúng đắn, kiên quyết chống lại những biểu hiện sai trái, âm mưu “diễn biến hòa bình”, các hành vi gây tổn hại đến sự phát triển đất nước của các thế lực phản động, thù địch; quan tâm đến các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước; có ý chí vươn lên trong học tập, lao động và công tác, mong muốn đất nước sớm thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, không thua kém các nước trên thế giới, được cống hiến nhiều nhất cho công cuộc chấn hưng đất nước; sẵn sàng vì lợi ích dân tộc, bảo vệ chủ quyền quốc gia, tình nguyện vì cộng đồng. Nhiều thanh niên có ý thức chính trị tốt; tỷ lệ thanh niên phấn đấu trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng tăng. Tuy nhiên, hiện nay cũng còn không ít thanh niên không có chí hướng rõ ràng, chưa hiểu biết đầy đủ truyền thống cách mạng của Đảng và dân tộc, ít quan tâm đến tình hình đất nước; một bộ phận thanh niên lười lao động, lười học tập, ngại khó, ngại khổ, chưa làm tròn trách nhiệm và nghĩa vụ của mình ở gia đình, địa phương, đơn vị; không có ý chí vươn lên làm giàu cho bản thân và xã hội, có những thanh niên có biểu hiện giảm sút niềm tin, bản lĩnh non kém, bị lôi kéo, kích động tham gia vào các hoạt động vi phạm pháp luật. - Có thái độ và ý thức chính trị rõ ràng đối với vận mệnh của đất nước. Tỷ lệ thanh niên tham gia vào các cuộc diễn đàn, đối thoại chính trị ngày càng lớn. Sự quan tâm của thanh niên vào công việc lãnh đạo, điều hành đất nước của Đảng, Nhà nước ngày càng cao. Thanh niên sẵn sàng xung kích tham gia vào công việc của đất nước khi Đảng và Nhà nước yêu cầu, sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì: Vì biển đảo quê hương, vì biên cương Tổ quốc, trí thức trẻ tình nguyện ... - Có tinh thần xung phong tình nguyện cao. + Tham gia ngày càng đông vào phong trào thanh niên tình nguyện. + Ý thức chia sẻ, tinh thần tương thân, tương ái, không ngại khó khăn. + Có chí tiến thủ, sớm có ý chí lập thân, lập nghiệp. + Khát khao sống có ích cho xã hội, ý thức được trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc. + Đã và đang lập nên những chiến công mới trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Số lượng thanh niên có nguyện vọng phấn đấu trở thành đoàn viên, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng tăng. Số lượng thanh niên gia nhập Đoàn, số đoàn viên ưu tú giới thiệu bồi dưỡng đối tượng Đảng, số đoàn viên ưu tú được kết nạp Đảng ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trước; số cơ sở chưa có tổ chức Đoàn giảm dần hàng năm. Số đoàn viên mới được kết nạp từ năm 2005 đến năm 2011 là 5.689.731 đồng chí, trong đó số kết nạp mới trong năm 2011 tăng gấp 3,66 lần so với năm 2005; Trong nhiệm kỳ 2007 - 2012, Đoàn đã giới thiệu được 1.082.124 đoàn viên ưu tú cho Đảng, trong đó có 522.496 đồng chí được kết nạp vào Đảng, đạt tỷ lệ 67.5% trong tổng số đảng viên mới được kết nạp hàng năm. - Thanh niên có hiểu biết hơn về hội nhập quốc tế; có năng lực hội nhập quốc tế ngày càng nâng cao. + Tham gia nhiều hoạt động quốc tế: các hội nghị, hội thảo, các cuộc thi văn hóa, nghề nghiệp, khoa học, kỹ thuật, công nghệ... + Kiến thức hội nhập được nâng lên + Trình độ ngoại ngữ, tin học, khoa học, nghề nghiệp ngày càng cao. + Bản lĩnh hội nhập ngày càng tự tin, vững vàng + Vị thế của thanh niên Việt Nam ngày càng được khẳng định và nâng lên trong quan hệ, giao lưu quốc tế. - Tình hình đạo đức lối sống của thanh niên. Đa số thanh niên nước ta hiện nay có phẩm chất tốt, tôn trọng các chuẩn mực đạo đức xã hội, giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, có ý thức công dân, chấp hành pháp luật, tích cực tham gia các phong trào, hoạt động đoàn thể, xung kích, sáng tạo, tình nguyện vì cộng đồng; sống có nghĩa tình, luôn biết quan tâm, giúp đỡ người khác, tinh thần tương thân tương ái đã được khơi dậy, trở thành xu hướng chủ đạo lôi cuốn và thu hút giới trẻ. Nhiều tấm gương thanh niên vượt qua khó khăn của bản thân, gia đình để vươn lên thành những người hữu ích; không ít thanh niên dám đấu tranh quyết liệt với các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; tỏ thái độ lo lắng, băn khoăn trước các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; bất bình trước những sai phạm của cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất, vi phạm pháp luật. Phần lớn thanh niên hiện nay có đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, nhu cầu giải trí lành mạnh, lên án những hoạt động giải trí không lành mạnh, không phù hợp với thuần phong, mĩ tục của dân tộc. Tuy nhiên, đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên còn lệch lạc, đề cao hưởng thụ, sống thực dụng, ích kỷ, đua đòi, xa hoa lãng phí, sùng bái thần tượng thái quá, ít quan tâm đến cộng đồng và những người xung quanh. Một bộ phận thanh thiếu niên thiếu ý thức rèn luyện, không tích cực tham gia các hoạt động Đoàn, Hội, Đội, các phong trào và hoạt động tập thể do nhà trường, địa phương tổ chức; lười học tập, lao động, không dám đấu tranh với sai trái, tiêu cực, thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác, ích kỷ, bất hiếu với cha mẹ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng, thiếu quan tâm đến tình hình đất nước; một bộ phận thanh thiếu niên mắc tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. IV. THANH NIÊN PHẤN ĐẤU TRỞ THÀNH NGUỒN NHÂN LỰC CÓ CHẤT LƯỢNG CAO TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ. 4.1. Những phẩm chất cần có của thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. Để đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH, phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế sâu rộng thì thanh niên Việt Nam hiện nay cần có 04 nhóm phẩm chất sau: - Có bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí kiên định vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. - Có trình độ chuyên môn và tay nghề cao - Có đạo đức trong sáng và lối sống lành mạnh - Có sức khỏe thể chất tốt và đời sống văn hóa tinh thần phong phú, tự lực tự cường. 4.2. Những nhiệm vụ của thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế. 4.2.1. Thanh niên có quyền và nghĩa vụ học tập. - Quyền được thừa nhận trong Hiến pháp: Điều 66 Hiến pháp 1992 ghi: “Thanh niên được giáo dục, Nhà nước và xã hội tạo điều kiện học tập cho thanh niên để họ phát triển về thể lực, trí tuệ...” - Trách nhiệm của mỗi thanh niên yêu nước là phải học tập, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ phần lớn công học tập của các em”; “Ở nơi nào cũng phải học, làm việc gì cũng phải học”, “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau, học ở nhân dân”, “Học để làm người, học để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”, “Phải có lòng ham tiến bộ, ham học hỏi, học luôn, học mãi”... Nhiệm vụ của thanh niên hiện nay là ra sức học tập, đi đầu trong xã hội học tập và kinh tế tri thức. - Tích cực học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng: Tích cực học tập Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước. - Tích cực học tập kiến thức, không ngừng nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn khoa học kỹ thuật và tay nghề. + Chủ động và tự giác học nghề + Tiếp cận và làm chủ kiến thức khoa học và công nghệ tiên tiến. + Học quản lý, nắm vững khoa học và nghệ thuật về quản lý * Tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo. - Tham gia xóa mù chữ, chống tái mù chữ, nâng cao dân trí, nhất là vùng sâu, vùng xa... - Tự giác tham gia học tập, đổi mới phương pháp học tập theo hướng tích cực, giúp đỡ nhau học tập, học thực chất, khắc phục tâm lý “Chạy theo bằng cấp”. - Chống các hiện tượng tiêu cực trong học đường: chạy điểm, coi cóp, gian lận ... - Tích cực tham gia hiện đại hóa nền giáo dục. 4.2.2. Thanh niên có nhiệm vụ lao động tạo lập cuộc sống, tham gia phát triển kinh tế - xã hội. 4.2.2.1. Thanh niên có nghĩa vụ và quyền lợi lao động. - Điều 66 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: thanh niên có nghĩa vụ đi đầu trong công cuộc lao động sáng tạo. - Nhà nước đòi hỏi thanh niên tham gia lao động để nuôi bản thân, gia đình và xây dựng đất nước. - Mỗi thanh niên cần chấp hành tốt luật lao động. 4.2.2.2. Nhiệm vụ trong phát triển kinh tế - xã hội. - Thực hiện tốt các phong trào “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” do Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phát động. - Có nhận thức đúng về lao động và nghĩa vụ tham gia phát triển kinh tế. - Đi đầu trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn, xây dựng nông thôn mới. - Tiếp cận nhanh chóng tri thức và công nghệ mới để đạt hiệu quả, năng suất lao động cao; tham gia đổi mới cơ chế và chính sách, phát triển nguồn nhân lực... - Tích cực thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia: Xóa đói giảm nghèo, các công trình trọng điểm: Công trình thanh niên, làng thanh niên lập nghiệp, đảo thanh niên... 4.2.3. Thanh niên với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. - Thực hiện tốt luật nghĩa vụ quân sự, tham gia dân quân tự vệ, có ý thức bảo vệ độc lập chủ quyền lãnh thổ đất nước. - Tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; đội dân quân, an ninh tự quản, các đội thanh niên tình nguyện giữ gìn trật tự an toàn xã hội, trật tự an toàn giao thông ... - Thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, tham gia làm tốt công tác tuyển quân, nhập ngũ, thực hiện tốt công tác “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa”... 4.2.4. Thanh niên tham gia xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Nhận thức đúng về văn hóa và yêu cầu của việc xây dựng nền văn hóa trong thời kỳ đổi mới cần tôn trọng và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc, thực hiện tốt nguyên tắc “Hội nhập nhưng không hòa tan”. - Tham gia xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh: sống chan hòa, đoàn kết với mọi người trong tập thể, trong gia đình; tôn trọng và có ý thức giúp đỡ người khác, có trách nhiệm xây dựng bầu không khí tốt đẹp trong cộng đồng. - Tham gia phát triển văn hóa cộng đồng, “Văn minh công sở”: tôn trọng các quy tắc ứng xử trong xã hội, trong thôn bản, trong cơ quan và với đồng nghiệp, với các thành viên trong gia đình. - Đi đầu chống các tệ nạn xã hội: Tham gia tuyên truyền phòng, chống các tệ nạn xã hội như cờ bạc, rượu chè, mại dâm ma túy, bạo lực gia đình... 4.2.5. Thanh niên tham gia xây dựng và bảo vệ hệ thống chính trị. - Tham gia xây dựng và bảo vệ Đảng: Phấn đấu trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam; tuyên truyền đường lối, nghị quyết của Đảng, ngăn ngừa các hiện tượng tuyên truyền xuyên tạc, chống phá Đảng; đóng góp ý kiến phê bình đảng viên và các tổ chức Đảng. - Tham gia xây dựng và bảo vệ chính quyền: đi đầu thực hiện các chính sách của Nhà nước và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của chính quyền địa phương; xung kích vào những nơi khó khăn, gian khổ để cống hiến và trưởng thành, tình nguyện với cuộc sống cộng đồng vì sự bình đẳng xã hội. - Tham gia xây dựng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: thực hiện tốt tinh thần đoàn kết toàn dân, tham gia vào các hoạt động vận động xã hội ủng hộ người nghèo, công tác nhân đạo, từ thiện ... 4.2.6. Thanh niên tham gia xây dựng nếp sống văn minh, đời sống cộng đồng tốt đẹp. - Nắm vững và nghiêm chỉnh chấp hành luật hôn nhân gia đình: Thực hiện tốt các điều khoản trong luật hôn nhân gia đình, không gây bạo lực trong gia đình, tôn trọng quyền bình đẳng giới và quyền bình đẳng của các thành viên trong gia đình, chống gia trưởng, trọng nam khinh nữ, tảo hôn, bắt vợ, ép gả chồng ... - Đi đầu trong cuộc vận động nếp sống trong ma chay, cưới xin, lễ tết: Thực hiện tổ chức cưới hỏi, ma chay gọn nhẹ, tiết kiệm, chống các hiện tượng mê tín dị đoan, các hủ tục lạc hậu vi phạm pháp luật... - Xây dựng cho mình lối sống lành mạnh, giản dị, tiết kiệm, trung thực, thật thà, chân tình với mọi người, có tinh thần tương thân, tương ái đồng đội, đồng nghiệp. - Tích cực tham gia các hoạt động xã hội từ thiện, nhân đạo: vận động tài trợ xã hội, hiến máu nhân đạo, giúp đỡ người nghèo, người già cô đơn, gia đình chính sách... 4.2.7. Thanh niên tham gia hội nhập quốc tế. - Phải có bản lĩnh chính trị, tự hào dân tộc, tin tưởng vào đường lối của Đảng, lý tưởng XHCN... - Tích cực học tập đi trước đón đầu các ngành khoa học kỹ thuật và công nghệ mũi nhọn, nâng cao trình độ kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ. - Có sức khỏe thể chất và tinh thần tốt để hội nhập: rèn luyện sức khỏe, sống lành mạnh, tinh thần thoải mái không vụ lợi, bon chen, ích kỷ, hẹp hòi. - Ý thức đầy đủ về hội nhập văn hóa: cảnh giác với các loại và các dòng văn hóa có tính chất độc hại; chống các luận điệu tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước ta. - Có kiến thức, hiểu biết về những vấn đề chung của nhân loại: nắm vững ngoại ngữ, tin học, khoa học công nghệ, nhân văn, văn hóa, văn minh nhân loại để có bản lĩnh hội nhập vững hơn trong một thế giới đa dạng và luôn biến động. Tóm lại, để trở thành lực lượng xung kích cách mạng, nguồn nhân lực có chất lượng cao cho sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế thành công, thanh niên Việt Nam hiện nay cần phải: Tích cực học tập nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghề nghiệp; tiếp cận khoa học công nghệ tiên tiến đồng thời phải có sức khỏe, có đạo đức, lối sống lành mạnh, có lòng yêu Tổ quốc và bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. CÂU HỎI ÔN TẬP, THẢO LUẬN 1. Phân tích, vị trí, vai trò của thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước hiện nay? 2. Phân tích những thuận lợi và khó khăn mà thanh niên Việt Nam hiện nay phải đối diện trong quá trình hội nhập quốc tế? 3. Khái quát những xu hướng vận động tích cực và những hạn chế của thanh niên trên các mặt về: Trình độ học vấn, lao động và việc làm, sức khỏe, thể chất và tinh thần, nhận thức chính trị, tính tích cực xã hội và lối sống văn minh, hiện đại? 4. Để trở thành nguồn nhân lực có chất lượng cao, thanh niên hiện nay cần phải phấn đấu và rèn luyện như thế nào? TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Dương Tự Đam, “Giáo dục thanh niên Việt Nam kế thừa nhân cách Hồ Chí Minh để trưởng thành và phát triển”, Nxb Thanh niên, năm 2010. 2. Điều lệ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh khóa X, Nxb Thanh niên, 2013. 3. Phạm Hồng Tung, “Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế”, Nxb Chính trị quốc gia, 2011. 4. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, “Những giải pháp của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, Nxb Thanh niên, 2011”. 5. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, “Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi”, Nxb Thanh niên, 2008. 6. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, “Hỏi đáp về “Diễn biến hòa bình và cách mạng màu”, Nxb Chính trị quốc gia”, 2011. 7. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ CNH, HĐH”, Nxb Thanh niên, 2008. 8. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác”, Nxb Chính trị quốc gia, 2011. 9. Văn Tùng, “Tuổi trẻ Việt Nam, học tập và làm theo lời Bác”, Nxb Thanh niên, 2008. 10. Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi (2007 - 2012), Nxb Thanh niên, 2012. 11. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (2012 - 2017), Nxb Thanh niên, năm 2013. 12. Tài liệu chuyên đề bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho cán bộ Đoàn cơ sở, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011.