Chức năng giám sát của hội đồng địa phương

Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, Tp 32, S 1 (2016) 1-9 NGHIÊN C ỨU Chc n ng giám sát ca h i ng a ph ư ng Nguy n ng Dung * i h c Qu c gia Hà N i, 144 Xuân Th y, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 15 tháng 12 n m 2015 Ch nh s a ngày 22 tháng 01 n m 2016; Ch p nh n ng ngày 18 tháng 3 nm 2016 Tóm t ắt: Mc dù không ưc quy nh c th trong Hi n pháp và lu t, nh ưng gi ng nh ư Qu c Hi / Ngh vi n, H i ng a ph ư ng ngày càng c g ng th c thi t t ch c n ng giám sát bên c nh ch c n ng quy t nh. Th c hi n t t ch c n ng này v i nh ng công c , hình th c a d ng khác nhau có tác d ng t ng c ưng hi u qu ho t ng c a các c quan i di n c a a ph ư ng (i) . T khóa: Hi ng a ph ư ng, c quan hành chính a ph ư ng, ch c n ng giám sát, t qu n a ph ư ng, trách nhi m. 1. Ph ạm vi ho ạt độ ng khác nhau, nh ưng hình ngh , h p thành u ban c u xét nh ng th ức và ch ức n ăng ho ạt độ ng gi ống nhau ∗∗∗1 ngh ó r i th o lu n và b th m v nh ng ngh y theo th th c t ư ng t nh ư th th c Mc dù v i ph m vi hi u l c và ch c n ng trong n n l p pháp qu c gia. V Ch t ch H i khác nhau, nh ưng cùng là c quan i di n c a ng, m t khi ưc nhân dân b u ra, c ng x ng ưi dân nên vi c t ch c và ho t ng c a s trong nhi u ph ư ng di n nh ư m t v T ng Qu c H i /Ngh vi n và H i ng các a th ng hay Th t ưng, và h p l c cùng các viên ph ư ng có r t nhi u im r t gi ng nhau. ch c hành chính cao c p khác hoàn thành Alfred De Grazia vi t: nh ng nhi m v nh ư n nh k ho ch, t ch c, “Nh ng H i ng a ph ư ng ho t ng tuy n m nhân viên iu khi n, n nh ngân theo nh ng th t c l p pháp t ư ng t nh ư sách, v.v... Nói tóm l i, các ch c v t ư ng t v nh ng th t c c a n n l p pháp qu c gia. ành nhi u ph ư ng di n chính nh ư nh ng ch c v do rng chính sách l ưng vi n r t hi m trong nh ng viên ch c khác thu c c p b c l n h n nh ng chính quy n a ph ư ng, song H i ng th c hi n...” [1, tr. 650]. ô th hay th xã duy nh t góp l i nh ng Vì v y vi c nghiên c u l ch s hình thành ch c n ng giám sát c a Qu c h i có ý ngh a _______ ∗ quan tr ng cho vi c hi u và lu n gi i cho ch c T.: 84-4-37547913 nng giám sát c a H i ng a ph ư ng. Email: dangdung52.pld@gmail.com (i): Bài vi t này ưc th c hi n trong khuôn kh tài Thu m i ra i Qu c h i /Ngh vi n c a nghiên c u khoa c c p HQGHN “Ch c n ng m t các n ưc trên th gi i g n li n v i ch c n ng a H i ng nhân dân”, Mã s i: QG 15.62. lp pháp, mà không có ch c n ng giám sát. ó 1 2 N. . Dung /Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 là m t trong nh ng yêu c u c a h c thuy t phân “Thay cho ch c n ng cai tr hoàn toàn quy n c a Montesquieu khi ông quan sát nhà không thích h p v i mình, ch c n ng ích th c nưc Anh mà khái quát lên h c thuy t phân ca m t qu c h i i di n là giám sát và ki m quy n c a mình. Cho n cu i th k XIX, và soát chính ph , soi ánh sáng c a tính công khai th k XX, theo cách th c t ch c c a nhà n ưc lên các hành vi cai tr , bu c chính ph ph i gi i i ngh , l y Anh qu c là in hình, Chính ph trình và bi n minh t t c các hành vi y khi b t - hành pháp và Qu c h i/ H ngh vi n – l p c ai ó th y chúng áng nghi ng , phê bình pháp u cùng ph n ánh ý chí c a ng c m ch trích chúng n u th y chúng áng lên án, và quy n. ng c m quy n là ng chi m a s nu nh ng thành viên Chính ph l m d ng s gh thông qua m t cu c u phi u ph thông tín nhi m trong các công vi c ưc giao phó bu ra Ngh s Qu c h i, có quy n ng ra hay th c hi n chúng theo m t cung cách xung thành l p Chính ph . Th l nh c a ng c m t v i tinh th n cân nh c vì qu c gia thì ui quy n s là Th t ưng Chính ph . Các thành h ra kh i nhi m s và b nhi m nh ng ng ưi viên c a Chính ph v nguyên t c u là nh ng k nhi m, ho c là b ng cách công b , ho c là ng ưi trong ban lãnh o c a ng c m quy n. bng cách th c hi n trên th c t . Rõ ràng ây Vi nguyên t c ngh s c a ng nào ch ưc là quy n l c d ư d t và an toàn cho n n t do b phi u cho ý chí c a ng ó, c ng v i quy n ca qu c gia“ [2]. trình d án lu t tr ưc Qu c hi, nên g n nh ư Vào u th k 20, chính M. Weber, trong mt nguyên t c m i d lu t u xu t phát t lu n v n c a mình v i tên g i “Các chính ng Chính ph - hành pháp. M i ho t ng c a và ngh vi n c a n ưc c tái thi t” ưc công Qu c h i – l p pháp và Chính ph - hành pháp b ã ph i tuyên b r ng có s phân b l i u do ng c m quy n quy t nh. Qu c h i quy n l c gi a l p pháp và hành pháp. Ông tiên ch còn l i là ki m soát Chính ph và s n sàng oán chính xác r ng các ngh vi n s tr thay i Chính ph ang c m quy n c a ng thành n i giám sát i v i chính ph và ki m i l p. nhi u ngh vi n có t i h n 90% t ng soát ngân sách và ít ư a ra các sáng quy n l p s các d án lu t ưc Qu c hi/Ngh vi n pháp h n. Mc dù không ph i là thi t ch l p thông qua là d án trình t Chính ph . pháp nh ư trung ư ng, nh ưng H i ng a Ch nh giám sát c a ngh vi n này ưc ph ư ng v i t ư cách là c quan i di n c ng c hình thành nh ư v y trong l ch s c a Anh mà mt s d ch chuy n ch c n ng t ư ng t . không b ng m t o lu t nào c a h ghi nh n. Mãi v sau này ch nh quan tr ng nói trên mi ưc hi n pháp c a nhi u n ưc ghi nh n, 2. Vai trò c ủa giám sát c ủa H ội đồ ng đị a ph ươ ng và chính nó tr thành m t nguyên t c quan tr ng b c nh t c a mô hình chính th i ngh Bên c nh ho t ng quy t nh nh ng v n k c c a các n n c ng hoà l n c c a quân ch quan tr ng c a a ph ư ng, H i ng a lp hi n. ó là c s pháp lý – l ch s hình ph ư ng là m t ki m soát các công vi c a thành nên ch c n ng giám sát c a Qu c h i ph ư ng, th hi n ý chí qua b u c và qua tác Anh qu c hi n nay. Chính ph do Qu c h i b u ng lên các nhà ch c trách, nh t là khi ch u ra, và chính Chính ph - hành pháp ph i ch u nh h ưng t các chính sách c a trung ư ng. trách nhi m tr ưc Qu c h i, c s c b n hình ây c ng là n i duy nh t a ph ư ng mà các thành nên ch c n ng giám sát c a Qu c h i c a quan ch c ch u trách nhi m gi i trình tr ưc các các nhà n ưc theo ch i ngh , mà Anh c quan dân c - H i ng a ph ư ng do ng ưi qu c là m t in hình. iu th t không ng dân b u ra. Các tác gi nghiên c u v chính rng quy lu t trên ã ưc J. S. Mill vi t ra n m quy n a ph ư ng u cho r ng c n có mt c 1861, cách ó g n 100 n m. Trong cu n Chính quan i di n a ph ư ng, ưc l p nên thông th i di n, ông ã cho r ng: qua b u c dân ch và tr c ti p c a ng ưi dân a ph ư ng; có quy n thay m t ng ưi dân a N. . Dung / Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 3 ph ư ng quy t nh các công vi c c a a Giám sát ưc áp d ng nh m ánh giá ch t ph ư ng. H i ng a ph ư ng thông qua các lưng u ra c a các quy t sách, th m nh chính sách, v n b n d ưi lu t, ngân sách a chính sách ho c vi c th c hi n chính sách. ph ư ng trong n m, quy t nh và m b o vi c Giám sát có th phát hi n s lãng phí, thi u phát tri n, cung c p d ch v cho dân c ư a hi u qu c a chính sách, ưc coi là m t cách ph ư ng. Anh, Lu t Chính quy n a ph ư ng th c t ng c ưng ti ng nói c a ng ưi s d ng 2000 quy nh rõ vai trò c a H i ng g m: dch v do chính quy n a ph ư ng cung c p. quy t nh ngân sách, chính sách t ng th , phê Qua ó, giám sát góp ph n c i thi n lòng tin chu n các d ng k ho ch do lu t nh, xem xét ca công chúng vào chính quy n. phê chu n quy t nh c a các ban chuyên môn Mc tiêu c a giám sát c a Hi ng a chuy n t i. ph ư ng r t gi ng Qu c h i là b o m r ng Giám sát là m t trong nh ng ch c n ng ho t ng c a các c quan hành pháp th a mãn quan tr ng ca H i ng a ph ư ng các ưc nh ng quy nh do Qu c h i và Hi ng nưc, bi l v i t ư cách là thi t ch do c tri a a ph ư ng quy nh. Giám sát v m t n i dung ph ư ng b u ra, i di n cho c tri, H i ng là tìm hi u các quy t nh c a Qu c h i và c a theo dõi, ánh giá xem c quan hành chính a Hi ng ưc th c thi phù h p v i các m c ph ư ng th c hi n các quy t nh H i ng ưa tiêu l p pháp và quy t nh c a H i ng nh ư ra, th c hi n nh ư th nào trong ph m vi lãnh cách hi u c a a s trong Qu c h i ho c H i th a ph ư ng, m b o các ho t ng hành ng. Giám sát là m t li u pháp bi n ch ng chính a ph ư ng hi u qu , tin c y, minh b ch tng c ưng ch c n ng l p pháp c a Qu c h i và trung th c, các kho n ngân sách H i ng trung ư ng, c ng nh ư c a ch c n ng quy t phê duy t ưc s d ng m t cách h p pháp, có nh/ l p pháp c a h i ng a ph ư ng. V hi u qu , và úng m c ích ã ra[3]. Các mt pháp l ý, giám sát ch ng l i s c oán ho t ng giám sát do H i ng ti n hành xu t và không công b ng trong qu n lí hành chính phát t nh ng th m quy n nh ư: yêu c u hành nhà n ưc. Giám sát ch ng l i s lãng phí, s chính a ph ư ng trình các ch ư ng trình, k thi u trung th c và b o m s hi u qu . Các ho ch, d th o chính sách tr ưc H i ng; yêu quy t nh c a Qu c h i, c a H i ng a cu cung c p thông tin; tri u t p các quan ch c ph ư ng ưc th c thi theo cách có hi u qu so iu tr n tr ưc toàn th H i ng ho c ti u ban vi chi phí b ra. ca H i ng; iu tra v nh ng v n nh t nh thu c ph m vi ch c n ng, nhi m v c a hành chính; theo dõi, ánh giá vi c chi tiêu c a 3. Khuôn kh ổ pháp lý giám sát Hội đồ ng đị a hành chính a ph ư ng. ph ươ ng không được quy đị nh rõ Giám sát ca H i ng có ý ngh a quan tr ng trong b i c nh c n ph i t ng c ưng qu n Các n ưc khác nhau th ưng có quy nh tr a ph ư ng. ây là ph ư ng th c bu c c khác nhau v chính quy n a ph ư ng. Có n ưc quan, cá nhân có trách nhi m ph i gi i trình quy nh trong Hi n pháp nh ư Brazil, an tr ưc c quan i di n c a nhân dân. Trong Mch, Pháp, n , Italia, Nh t B n, Th y khuôn kh chính quy n a ph ư ng, c quan in; Úc, M ... Có nhi u n ưc khuôn kh pháp hành chính a ph ư ng ph i gi i trình tr ưc lý vi c t ch c và ho t ng chính quy n a toàn th H i ng và i bi u H i ng, và ph ư ng ch ưc quy nh trong lu t qu c gia tr ưc nhân dân a ph ư ng. Giám sát nh m nh ư UK, New Zealand và h u h t các n ưc phát hi n, ng n ch n vi c l m d ng quy n l c, th ưng có tên g i là Lu t Chính quy n a các hành vi tùy ti n, b t h p pháp c a các quan ph ư ng và mt s nưc có tên g i là Lu t t ch c, công ch c a ph ư ng. Các c quan, cá qu n a ph ư ng, Lu t qu n lý ngân sách a nhân hành pháp a ph ư ng ph i gi i trình v ph ư ng[4]. vi c s d ng công qu tr ưc H i ng. 4 N. . Dung /Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 Trong khi các quy nh pháp lu t c a các 1) Lo i vi c t nguy n, t t c các công vi c mà qu c gia v H i ng a ph ư ng khá chi ti t, các c ng ng t qu n gi i quy t theo s phán c th v c c u, t ch c ho t ng, thì li r t ít xét c a mình; 2) Lo i vi c b t bu c, nh ng quy nh tr c ti p v ch c n ng giám sát c a nhi m v ưc quy nh b i pháp lu t bang; 3) Hi ng. Nh t là trong Hi n pháp các n ưc, Nh ng vi c u quy n th ưng có liên quan t i ch ư ng quy nh v chính quy n a ph ư ng ch c n ng c nh sát, ph c v giao thông ưng hu nh ư không c p n ch c n ng giám sát ph , thanh tra xây d ng và các ho t ng mang ca H i ng. Nhi u khi ch có th rút ra nh ng tính ch t ngh nghi p khác, giám sát i v i bi u hi n c a giám sát H i ng t nh ng quy nh ng ng ưi vô gia c ư, th ng kê dân s , nh khác v m i quan h gi a H i ng và c v.v...[6] quan hành chính a ph ư ng, v ph m vi cung Gi ng nh ư Qu c h i/ Ngh vi n trung ư ng, cp d ch v , v vi c chi – tiêu c a chính quy n Hi ng a ph ư ng các n ưc trên th gi i a ph ư ng. Ch có m t vài n ưc có nh ng thc hi n ch c n ng giám sát r t a d ng. Nu quy nh riêng bi t, chi ti t v ch c n ng giám nh ư H i ng a ph ư ng ưc t ch c gi ng sát c a H i ng. Vi t Nam là m t trong nh ng nh ư Qu c hi/ Ngh vi n c a ch i ngh , s ít n ưc Hi n pháp quy nh rõ ch c n ng giám thì hình th c giám sát c a H i ng càng a sát c a H i ng nhân dân c a a ph ư ng. dng h n. chính th i ngh Hi ng gi ng h u h t các n ưc, khuôn kh pháp lu t nh ư Qu c h i có th th c hi n ch c này b ng không tách bi t thi t ch hành chính a ph ư ng các hình th c r t khác nhau nh ư: nghe báo cáo (local executive) ra kh i H i ng, mà n m phiên toàn th , ch t v n, các oàn ki m tra, ngay trong H i ng, mt ph n c a H i b phi u b t tín nhi m, cho n vi c l t c ng. nhi u n ưc có nhi u a ph ư ng, th c quan hành pháp a ph ư ng... Nh ưng các tr ưng – thi t ch th c thi quy n hành chính a nhà n ưc theo ch này ch c n ng giám sát ph ư ng – do c tri b u, là m t i bi u H i có m t s bi n d ng r t l n, v i s hi n di n ng. nhi u a ph ư ng khác, thi t ch hành ca ng c m quy n, c a ng chi m a s gh chính a ph ư ng ưc g i là n i các mang tính Hi ng, ho c liên minh c a các ng c m tp th , nh ưng cng v i thành ph n t m t s quy n a ph ư ng có th s d ng s chi m a i bi u H i ng. Thi t ch hành chính này s gh c a Hi ng mà quay tr l i giám sát ca nhi u n ưc nm ngay trong H i ng, m t ngay chính Hi ng, b t Hi ng ph i ph ph n c a quá trình ra quy t sách H i ng. thuc vào c quan hành chính c a a ph ư ng, Vi tính ch t nh ư v y, quá trình ra quy t sách mà không ph i là ng ưc l i c quan hành chính a ph ư ng không ph i do hai ch th c a hai a ph ư ng ph i ch u s giám sát c a H i ng. ni riêng bi t ti n hành, mà hai ch th c a Ng ưc l i chính quy n a ph ư ng ưc t cùng m t quá trình. Do ó, ch c n ng giám sát ch c theo mô hình ch T ng th ng, ch c ca H i ng a ph ư ng h u nh ư không ưc nng giám sát c a Hi ng i v i hành pháp quy nh riêng, mà ưc ng m hi u[5]. nh ư là m t ch c n ng ph kèm theo, th m chí không ưc quy nh trong Hi n pháp, và Lu t a ph ư ng, các hình th c bi u hi n ca ch c 4. Ph ạm vi giám sát và đối t ượng giám sát nng giám sát ht s c n gi n, không a d ng bng c a mô hình chính quy n a ph ư ng Giám sát vi c th c hi n chính sách, pháp ưc t ch c theo mô hình i ngh , nh ưng d lu t luôn là m t trong nh ng m ng công vi c phát huy hi u qu giám sát h n. Ngoài vi c Hi ca H i ng a ph ư ng, bao g m vi c giám ng gi ng nh ư Qu c h i có quy n lu n t i và sát tuân th các quy nh c a Hi n pháp, lu t, bu c t i các quan ch c c a hành pháp a các v n b n c a chính ph , và các quy nh do ph ư ng, các ban c a Hi ng có quy n b t các chính H i ng thông qua. CHLB c các quan ch c này ph i iu tr n t i các phiên h p nhi m v qu n lý a ph ư ng chia ra 3 nhóm: ca ban. N. . Dung / Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 5 i t ưng giám sát: hành chính a ph ư ng tip c n ưc. Vì nh ng l ý do chính tr , các c h u h t các n ưc, c quan dân c a quan hành pháp có th gi không cho Qu c h i ph ư ng do dân b u giám sát c quan hành và Hi ng bi t nh ng thông tin liên quan. chính th ưng là th tr ưng, t nh tr ưng, ô Mt cách ti p c n khác là ki u giám sát b tr ưng, xã tr ưng, ho c m t t p th n i các ng ho c giám sát theo ki u “báo cháy”. Qu c gm m t s i bi u H i ng th c hi n quy n hi và Hi ng nh n nh ng “tín hi u” t các hành pháp a ph ư ng. Nhi u n i, th tr ưng c quan thông tin i chúng, cá nhân các công ng th i là ng ưi ng u H i ng. Ví d , dân, các nhóm l i ích ho c bn thân chính c quan i di n ba c p a ph ư ng quy n v nh ng v n trong ngành hành pháp Uzbekistan có tên g i là H i ng các i bi u và ph n ng l i b ng cách b t u nh ng cu c nhân dân do Ch t ch ng u ( hokim ), và ch iu tra v nh ng v n ó. Cách ti p c n này tch H i ng c ng ng th i là ng ưi ng có nguy c cao h n cách ti p c n th nh t u c quan ch p hành a ph ư ng ch : Qu c h i, Hi ng b qua m t s v n , (hokimiyat ). Hokim ng u hokimiyat v i th m chí là nhng v n nghiêm tr ng. Ch khi mt tr lý giúp vi c; d ưi nhân v t này có m t mt ai ó ho c m t nhóm l i ích nào ó nh n s v phó ph trách v nông nghi p và các th y mình b nh h ưng b i m t v n nào ó ngu n n ưc; v s n xu t, th ư ng m i, các d ch thì “chuông báo cháy” m i reo. Nh m kh c v công c ng, xây d ng, nhà t, giao thông, ph c nh ưc im c a t ng cách, nhi u n ưc có vi n thông; v vi c làm, doanh nghi p và các kinh nghi m ph i h p gi a hai cách ti p c n vn xã h i; thanh tra; v b o h xã h i i này[8]. vi gia ình, ph n , tr em; v các v n Giám sát vi c th c hi n chính sách, pháp kinh t [7]. lu t Vì th m quy n c ng nh ư cách th c ho t Giám sát vi c th c hi n chính sách, pháp ng c a hành pháp c trung ư ng l n a lu t là m t trong nh ng m ng công vi c c a ph ư ng luôn luôn ph c tp nên không có cách Hi ng a ph ư ng, bao g m các quy nh nào Qu c h i và H i ng có th giám sát ca Hi n pháp, lu t, các v n b n c a chính ph , ưc t t c các ho t ng hành pháp. C n ph i và chính các quy nh do H i ng ã thông có m t s l a ch n. V c b n có hai cách ti p qua. CHLB c, t t c các nhi m v qu n lý cn v i vi c l a ch n này: Thông th ưng, Qu c a ph ư ng có th chia ra 3 nhóm: 1) Lo i vi c hi và Hi ng yêu c u các c quan hành pháp t nguy n bao g m t t c các công vi c mà các cung c p cho h các báo cáo th ưng k (có th cng ng t qu n gi i quy t theo s phán xét là báo cáo n m) v nh ng l nh v c ã ưc l a ca mình; 2) Lo i vi c b t bu c là nh ng nhi m ch n t tr ưc v nh ng ho t ng c a các c v ưc quy nh b i pháp lu t bang; 3) Nh ng quan này. Báo cáo v ngân sách là báo cáo vi c u quy n th ưng có liên quan t i ch c th ưng k quan tr ng nh t ưc các c quan nng c nh sát, ph c v giao thông ưng ph , hành pháp trình lên Qu c h i và Hi ng. thanh tra xây d ng và các ho t ng mang tính Nh ng báo cáo này th ưng ưc các y ban và ch t ngh nghi p khác, giám sát i v i nh ng toàn th Qu c h i hay Hi ng xem xét và có ng ưi vô gia c ư, th ng kê dân s , v.v...[6] th d n n các cu c iu tra sâu h n ho c các Trong ba nhóm công vi c này, giám sát vi c kt lu n mang tính chính tr . Qu c h i và Hi th c hi n các công vi c thu c nhóm 2 và 3 ng c ng có th th ưng xuyên iu tra các ưc coi là giám sát th c hi n chính sách, pháp ho t ng hành pháp mà không c n có nh ng lu t. Anh, bên c nh vi c các i bi u H i báo cáo t phía hành pháp. Giám sát theo ki u ng quan tâm nhi u n vi c b o v , giám sát ch ng ho c ki u “ cnh sát tu n tra ” ưc s th c hi n quy n l i c a c tri vi m c ích h dng cho lo i giám sát này. V i cách ti p c n tr c tri gi i quy t các v n c a cá nhân c này, các c quan hành pháp có nhi u thông tin tri trong khu v c b u c , là vi c H i ng hn Qu c h i và Hi ng khó có th bi t và 6 N. . Dung /Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 th ưng xuyên giám sát vi c th c hi n các chính thu, ch chi tiêu a ph ư ng, có th rút sách chung c a a ph ư ng. ra m t s nh n nh v nh ng n i dung ưc Giám sát vi c cung c p d ch v công chú ý các n ưc trong vi c giám sát v tài chính – ngân sách c a H i ng a ph ư ng. Giám sát vi c cung c p d ch v công óng vai trò quan tr ng nh m b o m d ch v n Th nh t, v tài chính – ngân sách H i ng tay ng ưi s d ng, làm cho h hài lòng, ng quan tâm g m có: quy trình l p ngân sách; s th i không b lãng phí, úng m c tiêu, úng i sách, ch ng t tài chính, báo cáo tài chính; tưng, hi u qu c ng là tr ng tâm c a ch c qu n lý dòng ti n m t; quy trình u th u; trách nng giám sát H i ng. Các d ch v do chính nhi m gi i trình gi a các c p chính quy n a quy n a ph ư ng cung c p v a có tính ch t ph ư ng và trong t ng c p; qu n lý thu ... hàng hóa t ư nh ư n ưc s ch, thoát n ưc, v sinh, Nh ng ch giám sát tài chính ngân sách c a va là hàng hóa công c ng nh ư h th ng chi u Hi ng th ưng là tính hi u qu , hi u l c, s sáng công c ng, ưng sá. nhi u n ưc th c công b ng s d ng ngân sách hi n vi c cung c p d ch v cho ng ưi dân theo Th hai, H i ng c n chú ý giám sát vi c phân quy n. Theo nguyên t c kinh in, chính thu các ngu n thu sau: 1) các lo i thu và phí quy n a ph ưng là c p phù h p nh t cung nh ư thu b t ng s n, thu bán l , thu thu cp các d ch v công a ph ư ng. nh p cá nhân a ph ư ng, phí xe c , phí kinh Giám sát v tài chính – ngân sách doanh 2) Các kho n tr c p gi a các c p chính quy n, th ưng là c a c p cao h n dành Cùng v i vi c phân quy n thi u rõ ràng v cho c p th p h n. Các kho n tr c p ph i công tài chính – ngân sách cho chính quy n a bng nh ưng không bình quân, không t ưc i ph ư ng, r i ro tham nh ng, s d ng ngân sách quy n t ch c a a ph ư ng, n nh, minh công sai m c ích, thi u hi u qu c ng t ng lên. bch, h ưng n cung c p d ch v . 3) Các Giám sát v tài chính – ngân sách càng ph i kho n i vay c a chính quy n a ph ư ng. Các ưc coi tr ng trong ho t ng c a các i bi u kho n vay này có th h p lý n u dùng vào Hi ng a ph ư ng, t các n ưc ang phát nh ng vi c nh ư các d án phát tri n dài h n, tri n nh ư Uganda, Nam Phi, n , Indonesia, nh ưng không thích h p n u dùng cho các kho n Chile, Brasil, cho n các n ưc phát tri n nh ư chi th ưng xuyên. Do h qu có th x y ra i Anh, Pháp, Nh t[4]. Giám sát v tài chính – vi n n kinh t , chính quy n trung ư ng các ngân sách là m t trong nh ng công c m nh nưc th ưng qu n lý ch t ch l nh v c này. bo m trách nhi m gi i trình c a c quan hành chính a ph ư ng tr ưc H i ng, nh t là Th ba, ngân sách là m t ph n quan tr ng t vài th p niên g n ây khi các cu c c i cách ca k ho ch chi n l ưc c a H i ng. Quy làm cho khu v c công v n hành theo nh ng trình quy t nh và giám sát ngân sách ph i nguyên lý ngày càng gi ng v i khu v c t ư. ưc xem xét trên c s c a K ho ch chi n Bng cách ki m soát túi ti n, H i ng có iu lưc, ưc xây d ng thông qua s tham v n sâu ki n t t nh t h n ch s l m quy n c a hành rng v i c ng ng, vai trò và trách nhi m khác chính, vì không c p ti n thì không có ti n nhau c a th tr ưng, ng ưi iu hành và cán b , ho t ng. công ch c. Ngân sách c n ph i ph n ánh các nhu c u c a c ng ng cùng v i s c ng tác Nh ư ã nh n m nh, pháp lu t v chính ca các c p chính quy n khác. Ngân sách cùng quy n a ph ư ng các n ưc h u nh ư không vi m t k ho ch hàng n m t ra các d ch v , cp n ch c n ng giám sát nói chung c a H i các ch ư ng trình và các công trình h t ng s ng a ph ư ng, nh t là giám sát v tài chính – ưc tri n khai và d ki n các kho n chi, kho n ngân sách. T các quy nh và các nghiên c u thu và các kho n vay c n thi t cho m t n m. v phân quy n ngân sách, v th m quy n c a Các ch s ánh giá th c hi n c ng ưc g p Hi ng trong l nh v c tài chính - ngân sách, trong k ho ch hàng n m và ngân sách ưc v quy trình ngân sách a ph ư ng, ngu n xem xét l i hàng quý trong n m. N. . Dung / Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 7 Th t ư, giám sát ngân sách có th t ưc tt c các i bi u u có y kh n ng gi i kt qu t t thông qua: các quy trình ngân sách quy t; ii, vi thành ph n kho ng trên d ưi 100 tt có th giúp t o ra các u ra c a chính sách ng ưi không cho phép Qu c h i và H i ng bn v ng trong ng n và dài h n; các quy trình gi i quy t các nhi m v ph c t p, l i mang c lp k ho ch toàn di n có th m b o s xem tính chuyên môn. “M t i bi u thì quá ít, mà xét, cân nh c m t ph m vi r ng các l a ch n c Qu c h i ho c c H i ng thì l i quá sn có i v i H i ng; các thông tin chính nhi u. ó là nguyên nhân vì sao các U ban là xác và áng tin c y cho quá trình ra quy t nh; hình th c ho t ng hi u qu Qu c h i ho c Vi c giám sát ngân sách c n ph i ph n ánh các ca H i ng trong tr ưng h p c n ph i iu nguyên t c và chu n m c qu n tr nhà n ưc t t tra, làm rõ m t v n nào ó liên quan n và ng th i c ng c vai trò c ng nh ư trách chuyên môn.” [9] iii, các i bi u Qu c h i và nhi m c a chính quy n a ph ư ng. Các H i Hi ng nhân dân a ph ư ng do dân b u ra ng có các h th ng ki m soát n i b giúp vi nh ng trình chuyên môn a d ng, không duy trì m t chu n m c cao v s chính xác và ph i b t k i bi u nào c ng có th có chuyên áng tin c y c a vi c qu n lý ngân sách c a H i môn áp ng gi i quy t nh ng v n mà Qu c ng. Nhi u H i ng có m t u ban ki m toán hi ho c c a H i ng cn quy t nh. bên ngoài xem xét các báo cáo tài chính c a nhi u n ưc H i ng có th thành l p các Hi ng. ban th ưng tr c ho c lâm th i giám sát ho c th o lu n các d th o chính sách và trình báo cáo c a ti u ban cho H i ng, ví d nh ư Nam 5. Các công c ụ giám sát Phi, Tanzania, Philippines. Công c giám sát này có th m nh trong vi c xem xét k l ưng Xem xét báo cáo, tài li u hn các v n chuyên sâu, có tính k thu t mà Hi ng a ph ư ng th ưng ph i xem xét, toàn th H i ng khó có th m nh n, qua ó phê chu n các báo cáo c a hành chính a nâng cao hi u qu , hi u l c giám sát. Lu t t ph ư ng nh ư: báo cáo hàng n m, báo cáo giám ch c chính quy n a ph ư ng c a Nam Phi quy sát, k hoch phát tri n a ph ư ng, báo cáo nh, m t trong nh ng tiêu chí thành l p các ki m toán, báo cáo tài chính Các lo i báo cáo ti u ban là s c n thi t ph i y quy n c a H i này u có th s d ng th c hi n giám sát. ng cho các ti u ban b o m tính hi u qu , Báo cáo hàng n m c a a ph ư ng cung c p hi u l c trong vi c th c thi các ch c n ng, th m thông tin v tình hình ho t ng c a a quy n c a H i ng[3]. ph ư ng, tình hình cung c p d ch v cho nhân Thông th ưng, các ti u ban c a H i ng dân a ph ư ng. H i ng s d ng báo cáo này a ph ư ng ưc phân chia theo các l nh v c xác nh tình hình tài chính c a a ph ư ng, các chính sách nh ư y t , giáo d c, tài chính, ph n , mc tiêu cung c p d ch v t ưc trong gi i tr em, gia ình và có th m quy n xem xét hn ngu n l c tài chính. M t s không ít H i các chính sách, giám sát vi c th c hi n chính ng a ph ư ng thành l p riêng m t ti u ban sách trong các l nh v c ó. m t s n ưc nh ư giám sát v i thành ph n các i bi u không Philippines, thành ph n c a các ti u ban này ph i thành viên c quan hành chính xem xét, ưc quy nh trong lu t c a qu c gia ho c th m tra báo cáo hàng n m, xây d ng báo cáo trong v n b n c a a ph ư ng: m i ti u ban giám sát toàn th H i ng th o lu n. không quá 5 thành viên g m ch t ch, phó ch Các y ban /ban tch và các thành viên; m i i bi u H i ng ch có th làm ch t a nhi u nh t là 2 ti u ban; Ho t ng c a Qu c h i và H i ng a nh ưng có th là thành viên c a 3 ti u ban[10]. ph ư ng t p trung vào các y ban b i nh ng l sau ây: i, quy t nh Qu c h i và H i ng Nói chung, các i bi u H i ng ch n ti u ngày càng mang tính chuyên môn mà không th ban theo th m nh chuyên môn và m i quan tâm c a mình. Còn ch t ch c a các ti u ban 8 N. . Dung /Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 th ưng do các ng có gh trong H i ng ho c Philipines ti p nh n, ánh giá và phê chu n báo ng a s c m quy n l a ch n m b o t cáo ki m toán hàng n m c a y ban ki m l t ư ng t nh ư t l gi a các ng trong H i toán[10]. Nam Phi, ki m toán n i b c a ng. ng c m quy n c ng s p x p m chính quy n a ph ư ng có th h tr H i ng bo h chi m a s t t c các ti u ban. Bên giám sát hành chính. H i ng có th s d ng cnh ó, t m quan tr ng c a ti u ban c ng óng thông tin thu nh n ưc t ki m toán n i b vai trò quan tr ng trong vi c s p x p gh ch giám sát, bu c c quan hành chính gi i trình v tch ti u ban. ng c m quy n trong H i ng nh ng sai ph m, thi u sót v tài chính[3]. Theo a ph ư ng Philippines s c g ng ưa i Lu t Qu n lý tài chính a ph ư ng n m 1998 bi u c a mình làm ch t ch các ti u ban quan ca Nam Phi ki m toán n i b ph i báo cáo cho tr ng nh ư v tài chính, c s h t ng, giáo d c, mt y ban ki m toán v i ng ưi ng u do các d ch v xã h i, y t , nông nghi p, ph n . Hi ng b nhi m, báo cáo tr c ti p và t ư v n Còn các ti u ban khác ưc coi ít quan tr ng cho H i ng. y ban có ít nh t 3 ng ưi có uy hn, ch c danh ch t ch dành cho các i bi u tín chuyên môn, o c, u không ph i là i thu c các ng thi u s . Nam Phi, ch có các bi u H i ng h p ít nh t 4 l n hàng n m. C i bi u H i ng không ph i là thành viên c a ki m toán n i b và y ban ki m toán u ph i c quan hành chính a ph ư ng m i ưc làm cung c p thông tin ánh giá khách quan v hi n ch t ch các ti u ban c a H i ng. tr ng tài chính c a a ph ư ng, c ng nh ư s Phiên iu tr n hi u qu , hi u n ng c a nó, v qu n lý r i ro, Hi ng a ph ư ng nhi u n ưc c n t ánh giá ho t ng, qu n tr hi u qu . Bên c nh ch c các cu c iu tr n công khai thu nh n ó, Lu t c ng b t bu c các a ph ư ng ph i thông tin v các chính sách và vi c th c hi n thành l p y ban ki m toán ho t ng. y ban chính sách a ph ư ng: Ukraine, Philippines. này có nhi m v rà soát h th ng qu n lý công Th m chí m t s n ưc, lu t quy nh s l ưng vi c c a a ph ư ng và báo cáo, xu t ki n các cu c iu tr n d ng này, Honduras là 5 ngh v i H i ng a ph ư ng ó; th m tra các cu c/n m, Karnataka ( n ) ít nh t 2 báo cáo ho t ng quý; ít nh t hai l n trong cu c/n m. Tuy nhiên, vi c th c hi n các quy nm tài chính trình báo cáo ki m toán cho H i nh này trên th c t còn khác nhau. Theo m t ng. Khác v i y ban ki m toán, i bi u H i nghiên c u v chính quy n a ph ư ng, ng có th là thành viên y ban ki m toán. y Ukraine, Philippines, trong khi có nh ng H i ban này có th ti p c n các tài li u c a chính ng t ch c nhi u cu c iu tr n, thu nh n quy n a ph ư ng, tri u t p b t k ai và yêu c u nhi u thông tin t công chúng ph c v cho vi c cung c p thông tin[3]. ban hành chính sách và giám sát, thì nhi u n i li b qua các quy nh này. Honduras, nh ng chính quy n a ph ư ng t ch c các cu c iu tr n m t cách hình th c, c ng có Kết lu ận nh ng a ph ư ng ã dùng kênh này thu hút s tham gia c a nhân dân vào quá trình ho t Mc dù nhi u n ưc không ưc quy nh ng, trong ó có giám sát. tr c ti p, rõ ràng trong Hi n pháp và các lu t liên quan, nh ưng ch c n ng giám sát c a H i Các công c giám sát v tài chính – ngân ng a ph ư ng óng vai trò quan tr ng trong sách ho t ng c a H i ng, vi m c ích bo m Ngoài các công c giám sát chung, trong tính gi i trình, ki m soát quy n l c, ng n ng a lnh v c ngân sách Hi ng nhi u n ưc còn có s l m quy n, b o m các ngu n l c công hai công c giám sát không th thi u là c quan ưc s d ng úng m c tiêu, hi u qu , hi u l c. kim toán và các ti u ban trong l nh v c ngân Ch c n ng này xu t phát t ch c n ng g c c a sách. C quan Hi ng a ph ư ng Hi ng là i di n cho c tri a ph ư ng, ra N. . Dung / Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 1 (2016) 1-9 9 quy t sách v phát tri n c a c ng ng a Countries, edited by Anwar Shah, WB, ph ư ng. K t qu c a vi c th c hi n ch c n ng Washington D.C., 2006 này có tác d ng tr l i hoàn thi n thêm ch c [5] Xem, Nguy n c Lam: Ch c n ng giám sát c a nng quy t nh c a H i ng a ph ư ng. Hi ng a ph ư ng m t s qu c gia trên th gi i/ Trong k y u H i th o V Ch c n ng giám sát c a H i ng Nhân dân, Vi n PLD 2014 [6] y ban D th o s a i Hi n pháp n m 1992, Tài li ệu tham kh ảo Mt s v n c b n v Hi n pháp các n ưc trên th gi i, sách tham kh o, Hà N i 2012. [1] Xem, Alfred De Grazia: The Elements of Political [7] Nguy n Lê, Chính quy n a ph ư ng Uzbekistan: Science. Copyright 1959 by Metron Princeton, H th ng chính quy n a ph ư ng ki u m i, báo New Jercey. p.650 i bi u nhân dân, s 19/12/2008 [2] Xem, J.S. Mill, Chính th i di n, Nxb. Trí th c, [8] Xem, Nguy n c Lam, Báo cáo kinh nghi m 2008 tr. 171-172 giám sát H i ng a ph ư ng c a các n ưc trên [3] Elizabeth-Ann Williams, Improving political th gi i, Vi n PLD, 2014 oversight in municipalities: examining the law and [9] Xem, V n phòng Qu c h i, Th ưng th c v ho t practice surrounding oversight by the Council ng giám sát Qu c h i, Nxb. T ư pháp 2006 tr. over the municipal Executive and the municipal 162 administration, Research Paper, Faculty of Law of [10] Eilen May V. Abellera, Explaining Legislative the University of the Western Cape, 2012. Oversight in Philippine Sub-National [4] V phân quy n v ngân sách các n ưc ang phát Governments: Institutional Impediments in Good tri n, xem Local Governance in Developing Governance, trong sách Limits of Good Governance in Developing Countries. Oversight Functions of Local Councils Nguy n ng Dung Vietnam National University, Hanoi, 144 Xuân Th y, C u Gi y, Hanoi, Vietnam Abstract: Although often not specified in Constitution and law, but like Congress / Parliament, local councils increasingly tend to implement oversight functions besides the decision making functions. Good performance this function by using diverse tools and forms is to enhance operational efficiency of the local agencies of representatives. Keywords: Oversight functions, local councils, local executive, municipalitie, responsibility.