Các phương pháp chọnn mẫu nghiên cứu trong Khoa học Môi trường

Caùùc phöông phaùùp choïïn maãuã nghieânâ cöùùu trong Khoa hoïïc Moâiâ tröôøøng TS. Leâ Quoác Tuaán Khoa Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Caùc phaân tích ban ñaàu Phaùt trieån keá hoaïch phoûng vaán Thieát keá khaûo saùt Caùùc böôùùc thieáát keáá moäät nghieânâ cöùùu Thieát keá vaø phaùt trieån caùc coâng cuï khaûo saùt Choïn maãu Thu thaäp soá lieäu Phaân tích Caùc keát quaû Phaùt trieån baûng caâu hoûi Ñònh löôïng Caùc nguoàn döõ lieäu Ñònh tính Phaân tích döõ lieäu Thaûo luaän vaø phaùt trieån moâ hình Choïïn maãuã khaûûo saùùt „ Choïïn ñòa ñieååm khaûûo saùùt trong tieáán trình ñieààu tra taøøi nguyeân⠄ Choïïn caùùc nhoùùm xaõõ hoääi ñeåå ñieààu tra dö luaään xaõõ hoääi „ Choïïn maãuã vaäät lieääu ñeåå khaûûo nghieääm tính chaáát cô, lyùù, hoùùa trong NC vaäät lieääu „ Choïïn maãuã nöôùùc, ñaáát, khoângâ khítrong nghieânâ cöùùu moâiâ tröôøøng Vieäc choïn maãu coù aûnh höôûng quyeát ñònh tôùi ñoä tin caäy cuûa keát quaû NC vaø chi phí caùc nguoàn löïc Choïïn maãuã khaûûo saùùt „ Vieääc choïïn maãuã phaûûi ñaûûm baûûo tính ngaãuã nhieân⠄ Maãuã phaûûi mang tính ñaïïi dieään „ Khoângâ choïïn maãuã theo ñònh höôùùng chuûû quan cuûûa ngöôøøi nghieânâ cöùùu „ Coùù 2 caùùch tieááp caään choïïn maãuã : „ Phi xaùùc xuaáát: Khoângâ quan taâmâ ñeáán cô caááu vaøø tæ leää % maãuã so vôùùi khaùùch theåå nghieânâ cöùùu „ Xaùùc xuaáát: Quan taâmâ ñeáán cô caááu maãuã theo nhieààu tieâuâ chí nhö Cô caááu xaõõ hoääi, Cô caááu giôùùi, Cô caááu hoïïc vaáán, Cô caááu ngheàà nghieääp Moäät soáá caùùch choïïn maãuã xaùùc xuaáát thoângâ duïïng „ Laááy maãuã ngaãuã nhieânâ 9Moãiã ñôn vò laááy maãuã coùù cô hoääi hieään dieään trong maãuã baèèng nhau „ Laááy maãuã heää thoááng 9Moäät ñoáái töôïïng goààm nhieààu ñôn vò coùù soáá thöùù töïï 9Choïïn moäät ñôn vò ngaãuã nhieânâ coùù soáá thöùù töïï baáát kyøø 9Laááy moäät soáá baáát kyøø laøøm khoaûûng caùùch maãuã , coääng vaøøo soáá thöùù töïï cuûûa maãuã ñaààu tieânâ Laááy maãuã ngaãuã nhieânâ Laááy maãuã heää thoááng Moäät soáá caùùch maãuã xaùùc xuaáát thoângâ duïïng „ Laááy maãuã ngaãuã nhieânâ phaânâ taààng 9Ñoáái töôïïng ñöôïïc chia thaøønh nhieààu lôùùp 9Moãiã lôùùp coùù nhöõngõ ñaëëc tröng ñoààng nhaáát 9Coùù theåå thöïïc hieään kyõõ thuaäät laááy maãuã ngaãuã nhieânâ töøø moãiã lôùùp Ví duï trong cuoäc ñieàu tra veà tình hình hoïc taäp cuûa SV, ngöôøi ta phaân theo caùc lôùp nhö: SV naêm 1, naêm 2, naêm 3, naêm 4. Sau ñoù phaùt phieáu ngaãu nhieân theo töøng loaïi lôùp. Laááy maãuã ngaãuã nhieânâ phaânâ taààng Moäät soáá caùùch maãuã xaùùc xuaáát thoângâ duïïng „ Laááy maãuã heää thoááng phaânâ taààng 9Ñoáái töôïïng goààm nhieààu taääp hôïïp khoângâ ñoààng nhaáát lieânâ quan ñeáán nhöõngõ thuoääc tính caààn nghieânâ cöùùu 9Phaânâ chia ñoáái töôïïng thaøønh nhieààu lôùùp, moãiã lôùùp coùù nhöõngõ ñaëëc tröng ñoààng nhaáát 9Ñoáái vôùùi moãiã lôùùp, thöïïc hieään kyõõ thuaäät laááy maãuã heää thoááng Moäät soáá caùùch maãuã xaùùc xuaáát thoângâ duïïng „ Laááy maãuã töøøng cuïïm 9Ñoáái töôïïng ñöôïïc chia thaøønh nhieààu cuïïm 9Moãiã cuïïm khoângâ chöùùa ñöïïng ñôn vò ñoààng nhaáát, maøø dò bieäät Ví duï trong cuoäc ñieàu tra veà söû duïng thôøi gian roãi cuûa SV, ngöôøi ta khoâng laáy maãu theo lôùp, maø choïn ôû caâu laïc boä, nhaø aên, saân boùng Laááy maãuã töøøng cuïïm Choïïn phöông phaùùp tieááp caään khaûûo saùùt „ Tieááp caään laøø choïïn choãã ñöùùng ñeåå quan saùùt, laøø böôùùc khôûûi ñaààu cuûûa NCKH „ Tieááp caään laøø söïï löïïa choïïn choãã ñöùùng ñeåå quan saùùt ñoáái töôïïng khaûûo saùùt, xem xeùùt ñoáái töôïïng nghieânâ cöùùu Moäät soáá phöông phaùùp tieááp caään thoângâ duïïng „ Tieááp caään noääi quan vaøø ngoaïïi quan „ Tieááp caään quan saùùt hoaëëc thöïïc nghieääm „ Tieááp caään caùù bieäät vaøø so saùùnh „ Tieááp caään phaânâ tích vaøø toåång hôïïp „ Tieááp caään ñònh tính vaøø ñònh löôïïng „ Tieááp caään thoááng keââ vaøø xaùùc xuaáát „ Tieááp caään noääi quan vaøø ngoaïïi quan 9Tieááp caään noääi quan laøø nghó theo yùù mình 9Tieááp caään ngoaïïi quan laøø nghó theo yùù ngöôøøi khaùùc „ Tieááp caään quan saùùt hoaëëc thöïïc nghieääm 9Quan saùùt hoaëëc thöïïc nghieääm ñeåå thu thaääp thoângâ tin 9Tieááp caään quan saùùt söûû duïïng cho nhieààu loaïïi hình NC: Moââ taûû, giaûûi thích vaøø giaûûi phaùùp 9Tieááp caään thöïïc nghieääm ñöôïïc söûû duïïng trong: KHTN, KHXH vaøø NC Coângâ ngheää „Tieááp caään caùù bieäät vaøø so saùùnh 9Tieááp caään caùù bieäät cho pheùùp quan saùùt söïï vaäät moäät caùùch coââ laääp vôùùi caùùc söïï vaäät khaùùc 9Tieááp caään so saùùnh cho pheùùp quan saùùt söïï vaäät trong töông quan 9Tieááp caään naøøy giuùùp ngöôøøi NC choïïn söïï vaäät hoaëëc thieáát keáá thí nghieääm ñoáái chöùùng „Tieááp caään phaânâ tích vaøø toåång hôïïp 9Phaânâ tích laøø söïï phaânâ chia söïï vaäät thaøønh nhöõngõ caááu thaøønh coùù baûûn chaáát khaùùc bieäät nhau 9Toåång hôïïp laøø xaùùc laääp moáái lieânâ heää taáát yeááu giöõaõ caùùc caááu thaøønh 9Tieááp caään naøøy giuùùp ngöôøøi NC ñöa ra moäät ñaùùnh giaùù toåång hôïïp ñoáái vôùùi söïï vaäät ñöôïïc xem xeùùt „ Tieááp caään ñònh tính vaøø ñònh löôïïng 9Thoângâ tin thu thaääp luoânâ toààn taïïi döôùùi daïïng ñònh tính vaøø ñònh löôïïng 9Ñoáái töôïïng khaûûo saùùt luoânâ ñöôïïc xem xeùùt ôûû caûû 2 khía caïïnh naøøy 9Muïïc tieâuâ cuoáái cuøøng laøø nhaään thöùùc baûûn chaáát ñònh tính cuûûa söïï vaäät „Tieááp caään thoááng keââ vaøø xaùùc xuaáát 9Tieááp caään thoááng keââ vaøø xaùùc xuaáát laøø hai caùùch tieááp caään trong nghieânâ cöùùu quan heää giöõaõ ñònh tính vaøø ñònh löôïïng 9Trong thoááng keââ, ngöôøøi ta xem xeùùt toaøøn boää caùùc söïï vaäät hieään höõuõ ñeåå ñöa keáát luaään veàà baûûn chaáát söïï vaäät 9Trong xaùùc suaáát, ngöôøøi ta xem xeùùt moäät caùùch coùù löïïa choïïn theo maãuã ñeåå qua ñoùù ñaùùnh giaùù baûûn chaáát söïï vaäät Ñaëët giaûû thieáát nghieânâ cöùùu „ Laøø ñieààu kieään giaûû ñònh cuûûa nghieânâ cöùùu „ Laøø nhöõngõ tình huoááng giaûû ñònh do ngöôøøi NC ñaëët ra ñeåå lyùù töôûûng hoùùa ñieààu kieään thöïïc nghieääm „Quan heää giöõaõ giaûû thuyeáát vaøø giaûû thieáát trong nghieânâ cöùùu 9Giaûû thuyeáát laøø nhaään ñònh sô boää, laøø keáát luaään giaûû ñònh cuûûa nghieânâ cöùùu, laøø luaään ñieååm khoa hoïïc maøø ngöôøøi NC ñaëët ra. Giaûû thuyeáát caààn ñöôïïc chöùùng minh hoaëëc baùùc boûû. 9Giaûû thieáát laøø ñieààu kieään giaûû ñònh. Giaûû thieáát khoângâ caààn phaûûi chöùùng minh, coùù theåå bò baùùc boûû neááu ñieààu kieään giaûû ñònh quaùù lyùù töôûûng „Ñaëët giaûû thieáát nghieânâ cöùùu 9Giaûû thieáát laøø ñieààu kieään giaûû ñònh nhaèèm lyùù töôûûng hoùùa caùùc ñieààu kieään ñeåå chöùùng minh giaûû thuyeáát 9Giaûû thieáát NC ñöôïïc hình thaøønh baèèng caùùch loaïïi boûû moäät soáá ñieààu kieään (bieáán) khoângâ coùù hoaëëc coùù ít moáái lieânâ heää tröïïc tieááp vôùùi nhöõngõ luaään cöùù ñeåå chöùùng minh giaûû thuyeáát NC. 9Löïïa choïïn ñieààu kieään naøøo hoaëëc bieáán naøøo ñeåå ñaëët giaûû thieáát, töùùc laøø ñeàà lyùù töôûûng hoùùa, laøø do yeâuâ caààu cuûûa ngöôøøi NC quyeáát ñònh Caùùch laááy maãuã vaøø baûûo quaûûn maãuã Duïïng cuïï chöùùa maãuã nöôùùc • Mẫu lấy trong các chai vô trùng có nấp đậy. Nên sử dụng chai nhựa để lấy mẫu. • Nếu mẫu nước có chứa nhiều Chlorin, bình chứa phải cho thêm Na2S2O3 (sodium thiosulfate) trước khi khử trùng • Nếu mẫu chứa nhiều kim loại nặng: bình chứa phải cho thêm EDTA trước khi khử trùng. • Có thể kết hợp Na2S2O3 và EDTA trongcùng một chai chứa mẫu. Caùùch laááy maãuã nöôùùc „ Vòi nước: • Mở lớn vòi nước để chảy trong 2 – 3 phút • Giảm vòi để lấy mẫu vào bình chứa • Không lấy các tia nước chảy tràn bên ngoài vòi • Có thể khử trùng vòi nước trước khi lấy mẫu. Khử trùng bằng cồn, nước nóng. „ Nước giếng đào: buộc vật nặng vào bình chứa để lấy mẫu. „ Nước sông, suối: • Cho bình chứa ngập vào trong lòng nước • Hướng miệng bình ngược dòng chảy. „ Nước hồ tĩnh: đẩy bình nước về trước để tạo dòng chảy nhân tạo. Moät soá caùch laáy maãu nöôùc thoâng duïng Vò trí laááy maãu㠄 Nước uống hay nước sinh hoạt: Lấy mẫu ở cuối quá trình xử lý. „ Nước cấp: Lấy mẫu gần nơi đặt vòi bơm „ Nước sông hồ: lấy ở giữa dòng hay cách xa bờ, không lấy mẫu quá gần bờ, không lấy sát mặt nước hay quá gần đáy. Baûûo quaûûn maãu㠄 Tốt nhất mẫu được phân tích ngay khi lấy „ Nếu không thể phân tích ngay trong vòng 1 giờ, phải bảo quản mẫu ở 4oC không quá 24 giờ. „ Nếu bảo quản trong thời gian dài nên đông lạnh ở -200C . Xem theâm TCVN – Höôùng daãn laáy maãu nöôùc Phaânâ tích maãuã vaøø xöûû lyùù maãuã Moät soá thieát bò phaân tích nöôùc Moäät soáá phöông phaùùp phaânâ tích chaáát löôïïng nöôùùc „ Phaânâ tích COD (Chemical Oxygen Demand) „ Phaânâ tích BOD (Biochemical Oxygen Demand) Moäät soáá tieâuâ chuaåån nöôùùc Tieâu chuaån nöôùc maët Tieâu chuaån nöôùc thaûi coâng nghieäp Taøøi lieääu tham khaûûo Chöông IV: Thu thaääp vaøø xöûû lyùù thoângâ tin Vuõõ Cao Ñaøøm, Giaùùo trình phöông phaùùp luaään nghieânâ cöùùu khoa hoïïc Webpage: d=523&ur=quoctuan