Các hệ thống thang điểm đánh giá bệnh nặng

CAÙC HEÄ THOÁNG THANG ÑIEÅM ÑAÙNH GIAÙ BEÄNH NAËNG BS HUYØNH CHU Daøn baøi Lich söû. Giôùi thieäu caùc thang ñieåm: APACHE, SAPS, MPM. Muïc ñích cuûa heä thoáng thang ñieåm. Söû duïng caùc heä thoáng thang ñieåm treân laâm saøng. Lòch söû 1953 virgina apgar 1960-1970 Child & Turcotte Ranson Killip Teasdale & Jennette: GCS 1980s APACHE, SAPS, MPM Heä thoáng thang ñieåm ñaùnh giaù möùc ñoä naëng vaø tieân löôïng beänh 3 thang ñieåm söû duïng roäng raõi nhaát trong khoa saên soùc tích cöïc ngöôøi lôùn laø: APACHE (acute physiology and chronic health evaluation) SAPS (simplified acute physiology score) MPM (mortality probability model) APACHE I Hoaøn taát 1981 Bao goàm 2 phaàn: Thang ñieåm cho söï thay ñoåi sinh lyù caáp tính (APS) : 34 tham soá laâm saøng vaø cls, moãi tham soá ñöôïc cho ñieåm töø 0-4. Ñaùnh giaù beänh maõn tính: söû duïng baûng caâu hoûi ñeå phaân loaïi BN töø möùc ñoä A (söùc khoûe toát) ñeán möùc ñoä D ( söùc khoeû suy giaûm nghieâm troïng). Thöïc hieän bôûi 1 nhoùm caùc chuyeân gia veà laâm saøng. Laø moät phöông phaùp phaân taàng nguy cô vaø ñaùnh giaù ñoä naëng coù giaù trò vaø ñaùng tin caäy. Quaù phöùc taïp. APACHE II Giôùi thieäu vaøo naêm 1985 Thang ñieåm thay ñoåi töø 0 - 71. Ñôn giaûn hoaù thang ñieåm APACHE I. Bao goàm 3 phaàn: APS :giaûm töø 34 thoâng soá (APACHE I) xuoáng coøn 12 thoâng soá. Thang ñieåm theo tuoåi. Thang ñieåm cho caùc beänh maõn tính. APACHE II Döõ lieäu laáy töø 5815 tröôøng hôïp nhaäp ICU taïi 13 trung taâm lôùn taïi Myõ töø 1979-1982. Ñieåm APACHE II caøng taêng  beänh caøng naëng vaø nguy cô töû vong caøng cao. Cöù taêng moãi 3 ñieåm trong ngaøy ñaàu tæ leä töû vong taêng xaáp xæ 2%. Giôùi haïn chuû yeáu cuûa döõ lieäu laø döïa vaøo keát quaû ñieàu trò cuûa 20 naêm veà tröôùc. APACHE II Öùng duïng: Söû duïng trong nghieân cöùu veà döï haäu (outcome studies),vaø ca beänh chöùng (case-mix control) trong caùc thöû nghieäm ñieàu trò.. Coù theå öôùc tính nguy cô töû vong ôû nhoùm beänh nhaân naèm taïi khoa ICU coù nhieàu chaån ñoaùn. Ñöôïc söû duïng ñeå khaûo saùt vaø so saùnh chaát löôïng saên soùc taïi ICU, phaûn aùnh qua tæ leä töû vong taïi BV. Khoâng neân aùp duïng cho BN baéc caàu maïch vaønh. APACHE III Hoaøn taát vaøo 1991 Bao goàm 2 phaàn: Thang ñieåm APACHE III. Moät loaït caùc phöông trình döï ñoaùn lieân keát vôùi caùc döõ lieäu APACHE III. Bao goàm18 tham soá. APACHE III Thang ñieåm APACHE III bao goàm: Ñieåm cho söï baát thöôøng veà sinh lyù. Döïa vaøo söï baát thöôøng cuûa 17 tham soá sinh lyù, phaûn aùnh caùc giaù trò veà daáu hieäu veà sinh toàn, caùc giaù trò cls, vaø traïng thaùi thaàn kinh. Thang ñieåm cho tuoåi. Thang ñieåm veà tình traïng beänh maõn. Thang ñieåm APACHE II môû roäng: Caûi bieán heä thoáng ñieàu chænh vaø söï phaân loaïi thoâng qua vieäc söû duïng nhieàu tham soá. APACHE III Thang ñieåm thay ñoâûi töø 0 ñeán 299. Söû duïng ñeÅ ñaùnh möùc ñoä naëng cuûa beänh vaø phaân taàng nguy cô ôû loïai BN coù 1 chaån ñoaùn . So saùnh tieân löôïng beänh nhaân. SAPS Ñöôïc hoaøn thaønh ôû Phaùp vaøo 1984. Laø 1 baûng ñieåm ñaïi dieän cho söï ñôn giaûn hoaù baûng ñieåm APACHE I. SAPS I bao goàm: APS: 12 bieán soá veà sinh lyù. Cho ñieåm theo tuoåi. Cho ñieåm ôû beänh nhaân thôû maùy hoaëc thôû CPAP. SAPS I ñöôïc tính döïa treân caùc giaù trò baát thöôøng nhaát trong 24 giôø ñaàu sau khi vaøo ICU. SAPS SAPS I coù 3 öùng duïng chính: Phaân taàng nguy cô ôû BN ICU baèng tieân löôïng. Moâ taû möùc ñoä naëng vaø phaân loaïi dòch vuï ñieàu trò. Giaûi thích söï cheânh leäch veà chi phí ñieàu trò ôû nhöõng BN coù cuøng chaån ñoaùn. Khoâng theå söû duïng ñeå ñaùnh giaù tieân löôïng töøng BN cuï theå. SAPS SAPS II ñöôïc aán haønh vaøo 1993 nhö laø 1 phieân baûng caäp nhaät cuûa thang ñieåm SAPS, vaø ñöôïc theâm vaøo phöông phaùp chuyeån ñoåi ñieåm sang khaû naêng coù theå töû vong taïi BV. SAPS II söû duïng 17 tham soá, goàm: 12 tham soá veà sinh lyù (söû duïng caùc giaù trò xaáu nhaát trong 24h ñaàu). tuoåi . Loaïi nhaäp vieän (moå chöông trình, moå khoâng theo chöông trình, noäi khoa). Coù AIDS. Ung thö di caên hay beänh maùu aùc tính. SAPS SAPS II tieán haønh toát hôn SAPS I, caùc öùng duïng vaø giôùi haïn töông töï nhö SAPS I. Caùch tieán haønh SAPS II töông töï APACHE II, nhöng tæ leä töû vong döï ñoaùn thì khaùc nhau. MPM Ñöôïc thieát keá ñeå öôùc tính khaû naêng töû vong taïi beänh vieän hôn laø ñaùnh giaù möùc ñoä naëng cuûa beänh. Döï ñoaùn khaû naêng töû vong cuûa BN: Vaøo thôøi ñieåm nhaäp khoa ICU. Sau 24 vaø 48h nhaäp ICU. Vaø thôøi gian sau ñoù naèm taïi ICU. MPM MPM I: Baûng ñieåm luùc nhaäp vieän goàm 11 tham soá: Möùc ñoä tri giaùc. Loaïi nhaäp vieän. CPR tröùôc khi nhaäp icu. Ung thö laø 1phaàn cuûa vaán ñeà hieän taïi. Tieàn söû beänh maõn tính. Khaû naêng nhieãm truøng. Tuoåi. Nhaäp ICU trong 6 thaùng tröôùc. Nhòp tim luùc nhaäp vieän. MPM HA taâm thu luùc vaøo vieän. Phaãu thuaät luùc vaøo vieän. MPM24 baûng ñieåm sau 24h nhaäp ICU vaø MPM48 baûng ñieåm sau 48h nhaäp ICU, phaûn aùnh tình traïng BN vaø ñieàu trò sau nhaäp vieän. MPM MPM II ñöôïc hình thaønh, söû duïng döõ lieäu nhö SAPS II, theâm döõ lieäu töø 6 ICU giaûng daïy ôû Myõ. Muïc ñích cuûa heä thoáng thang ñieåm Ñöôïc söû duïng cho caùc thöû nghieäm coù kieåm soaùt ngaãu nhieân vaø caùc nghieân cöùu khaùc. Ñaùnh giaù möùc ñoä naëng ñeå quyeát ñònh nhaäp khoa ICU. Ñaùnh giaù chaát löôïng saên soùc taïi khoa ICU vaø so vôùi caùc khoa ICU khaùc, vaø taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau. Ñaùnh giaù tieân löôïng töøng BN. Söû duïng heä thoáng thang ñieåm beänh naëng treân laâm saøng Thang ñieåm ñöôïc söû duïng luùc vaøo vieän: Caùc heä thoáng thang ñieåm thöôøng ñöôïc söû duïng taïi khoa saên soùc tích cöïc ngöôøi lôùn laø: APACHE II, APACHE III, SAPS II, MPM II. APACHE II, III laø heä thoáng thang ñieåm chuyeân bieät veà beänh (disease specific). Loaïi tröø nhöõng BN boûng, beänh maïch vaønh, vaø phaãu thuaät tim. Söû duïng heä thoáng thang ñieåm beänh naëng treân laâm saøng Öôùc ñoaùn tieân löôïng haèng ngaøy. Mpm48, mpm72 ñöôïc hình thaønh ñeå öôùc tính khaû naêng töû vong taïi icu sau giôø thöù 48 vaø 72. APACHE III coù theå söû duïng ñeå öôùc tính tieân löôïng töû vong taïi bv haèng ngaøy. Bao goàm: APS vaøo ngaøy 1, APS haèng ngaøy, change in APS since the previous day, Chæ ñònh nhaäp ICU. Thôøi gian vaø nôi ñieàu trò tröôùc khi nhaäp icu. Coù nhaäp laïi ICU hay khoâng. Tuoåi vaø tình traïng beänh maõn tính. Söû duïng heä thoáng thang ñieåm beänh naëng treân laâm saøng So saùnh caùc heä thoáng thang ñieåm khaùc nhau: Khoù thöïc hieän do söï khaùc bieät veà nguoàn daân soá ñöôïc söû duïng vaø phöông phaùp thoáng keâ khaùc nhau. APACHE III, SAPS II, MPMII coù söï phaân loaïi vaø heä thoáng ñieàu chænh toát hôn APACHE II, SAPS, MPMI. Söû duïng heä thoáng thang ñieåm beänh naëng treân laâm saøng So saùnh ñaùnh giaù laâm saøng vôùi heä thoáng thang ñieåm. Ôû BN nguy cô cao thì tieân löôïng töû vong cuûa APACHE II vaø cuûa BS laâm saøng gaàn nhö nhau. Taøi lieäu tham khaûo Principle of critical care, second edition, 1998. Principle of diagnosis and management in the adult, second edition, 2001.