Bộ Chè - Theales

Bộ Chè - Theales a. Đặc điểm Là bộ lớn có quan hệ gần gũi với bộ Sổ. Phần lớn là cây gỗ, cây bụi, có khi là dây leo. Lá đơn, mọc cách, có lá kèm hoặc không. Hoa thường lưỡng tính, đều, ít khi đối xứng 2 bên. Bao hoa xoắn vòng hoặc vòng, phần lớn mẫu 5. Đài, tràng thường rời, nhị nhiều, rời hoặc chỉ nhị giống nhau. Phát triển theo kiểu ly tâm. Màng hạt phấn có 3 rãnh lỗ. Bộ nhụy gồm nhiều lá noãn rời, thường từ 2 đến nhiều lá noãn hợp lại thành bầu 201 Hình 7. 15. Cây dầu nước Dipterocarpus alatus Roxb. trên, ít khi bầu giữa hay bầu dưới. Noãn đảo, hướng xuống dưới. Hạt có hoặc không có nội nhũ. b. Phân loại Bộ chè gồm 20 họ, ở nước ta có nhiều họ Họ quả hai cánh - Dipterocapaceae a. Đặc điểm Gồm những cây gỗ lớn, ít khi là cây bụi. Trong thân có ống tiết nhựa dầu (dầu rái, dầu nước...). lá mọc cách, đơn, có lá kèm sớm rụng. Hoa đều, lưỡng tính mẫu 5. Đế hoa phẳng hay lồi. Đài 5 rời hay dính lại thành bao ở phía dưới. Một số mảnh lớn lên cùng với quả tạo thành cánh. Tràng 5 cánh, tiền khai vặn. Bộ nhị tứ 10 - 15 - 35 nhị. Bầu trên 3 ô. Quả nang có 2 - 3 cánh. Đôi khi bầu dính với ống đài thành bầu dưới. Công thức hoa * K5 C5 A10-15-35 G(3) b. Phân loại Họ quả 2 cánh có 22 chi, hơn 400 loài. Phân bố ở vùng nhiệt đới phía Nam và Đông Nam Châu A. Ở nước ta có 6 chi, trên 45 loài. Đại diện - Dầu nước Dipterocarpus alatus Roxb. (Hình 7.15) - Chò nâu D. tonkinensis A. Chev. - Kiền kiền Hopea pierrei Hance. - Táu mật Vatica tonkinensis A. Chev. Họ có rất nhiều cây gỗ quý, dùng trong xây dựng, xuất khẩu (Chò chỉ: Parashorea stellata Kurtz.) và các loại dầu. Năm 1984 ở khu vực Tây nguyên có 19 loài. + Họ Chè - Theaceae a. Đặc điểm Gồm những cây gỗ hay cây bụi, lá đơn, mọc cách và không có lá kèm. Hoa lưỡng tính, mọc đơn độc. Đài 5, rời hay dính lại một ít ở dưới. Có kích thước không giống nhau. Tràng 5 - 9 cánh. Bộ nhị nhiều. Bộ nhụy gồm từ 3 - 5 lá noãn, dính nhau tạo thành 3 - 5 ô. Quả nang nhiều ô. Công thức hoa: * K5 C5-9 A∞ G(3-5) Họ Chè có quan hệ gần với họ Lão Mai (Ochnaceae) và có chung nguồn gốc từ bộ Sổ. b. Phân loại Họ chè có 29 chi và khoảng 550 loài. Phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Nước ta có 11 chi và 100 loài được phân bố rộng rãi. - Cây chè xanh Thea sinensis L. - Cây Hải đường Thea amplexicaulis Pitard. - Trà mi Camellia japonica L. + Họ Măng cụt (Bứa) - Clusiaceae = Guttiferae a. Đặc điểm Cây gỗ hay cây bụi thường xanh, cành thường mọc ngang. Trong thân và lá có ống tiết nhựa mủ màu vàng. Lá mọc đối đơn, nguyên, không có lá kèm. Gân cấp hai thường gần thẳng góc với gân chính. Hoa đều, nhỏ, thường đơn tính hoặc vừa đực vừa hoa lưỡng tính trên cùng một cây. Mọc đơn độc hay hợp thành cụm hoa. Đài 2 - 6 tồn tại dưới quả. Tràng 2 - 6 cánh dễ rụng nhị nhiều, tự do hay dính lại thành bó. Bộ nhụy gồm 3 - 5 lá, noãn tạo thành bầu trên. Quả khô mở vách hay quả thịt. Công thức hoa * K2-6 C2-6 A∞ G(3-5) * K2-6 C2-6 A∞ * K2-6 C2-6 G(3-5) b. Phân loại Khoảng 40 chi và 5.500 loài phân bố ở vùng nhiệt đới ẩm. Nước ta biết 5 chi, 45 loài. - Măng cụt Garcinia mangostana L. - Bứa Garcinia obtusifolia Chamb. - Mù u Calophyllum inophyllum L.