Bệnh nhược cơ - Liệt hai chân

LIệT HAI CHÂN Ts Bs Nguyễn Trọng Hưng Bộ Môn Thần kinh –Đại học Y Hà Nội Trưởng Khoa Thần kinh ĐạI CƯƠNG Là hội chứng thường gặp Giảm hoặc mất vận động tự chủ hai chân do tổn thương: Thần kinh trung ương (bó tháp ở tủy sống) Thần kinh ngoại vi (sừng trước tuỷ, rễ và dõy thần kinh) Trực tiếp vùng vận động vỏ não (tiểu thùy cạnh trung tâm) HỏI BệNH C¸ch khëi ®Çu : Nhanh, ®ét ngét hay diÔn ra tõ tõ C¸c triÖu chøng sớm: Sèt, ®au l­ng, ®au ch©n, tª r¸t báng, kim ch©m, kiÕn bß, gi¶m c¶m gi¸c ë hai ch©n, ®au t¨ng khi g¾ng søc, khi vËn ®éng... TriÖu chøng xuÊt hiÖn trong ë nh÷ng ngµy sau: Rèi lo¹n vËn ®éng, bÝ ®¹i, tiÓu tiÖn, loÐt, teo c¬... TiÒn sö: ChÊn th­¬ng cét sèng, nhiÔm trïng mñ trªn c¬ thÓ, lao phæi, u phæi, u vó... KHÁM THầN KINH VËn ®éng: Gi¶m hay liÖt hoµn toµn hai ch©n, ®Òu hay kh«ng ®Òu ë hai bªn; tr­¬ng lùc c¬ t¨ng hay gi¶m kÕt hîp víi kh¸m ph¶n x¹ ®Ó ®¸nh gi¸ liÖt cøng hay mÒm, nÕu liÖt co cøng ph¶i t×m dÊu hiÖu tù ®éng tñy, ph¶n x¹ bÖnh lý khi liÖt mÒm trung ­¬ng C¶m gi¸c : N«ng, s©u so s¸nh ngän chi vµ gèc chi, ph¶i ®Þnh khu chÝnh x¸c vÞ trÝ tæn th­¬ng dùa vµo ranh giíi rèi lo¹n c¶m gi¸c nÕu tæn th­¬ng trung ­¬ng Dinh d­ìng, c¬ trßn: иnh gi¸ møc ®é rèi lo¹n ®Ó cã biÖn ph¸p s¨n sãc tiÕp theo KHÁM TOÀN THÂN Chó ý c¸c ®iÓm gå - vÑo bÊt th­êng ë cét sèng, c¸c ®iÓm ®au khu tró, phï ë l­ng, hai ch©n Kh¸m kü néi khoa tr¸nh bá sãt c¸c nguyªn nh©n tõ c¬ quan kh¸c di c¨n tíi, ë nam chó ý tuyÕn tiÒn liÖt, n÷ chó ý vó, phÇn phô... Khai th¸c kü tiÒn sö t©m thÇn nÕu nghi ngê nguyªn nh©n t©m lý Chôp X-quang qui ­íc vïng cét sèng Chäc dß dÞch n·o tñy §iÖn c¬ ®å vµ ®o tèc ®é dÉn truyÒn TKNV Chôp tuû sèng cã c¶n quang Chôp céng h­ëng tõ tuû sèng LiÖt cøng LiÖt cøng cã thÓ lµ sau liÖt mÒm nh­ng cã thÓ lµ cøng ngay tõ ®Çu Tăng tr­¬ng lùc c¬ kiÓu th¸p Tăng PXGX; Rung giËt (clonus) Ph¶n x¹ bÖnh lý bã th¸p (Babinski) Rèi lo¹n c¬ trßn vµ dinh d­ìng  TT thÇn kinh trung ­¬ng LiÖt mÒm Gi¶m tr­¬ng lùc vµ c¬ lùc ë hai ch©n Gi¶m, mÊt PXGX (tø ®Çu ®ïi, g©n gãt); Kh«ng cã PX bÖnh lý; kh«ng rèi lo¹n c¬ trßn  TT thần kinh trung ­¬ng hoặc ngo¹i vi PHÂN BIỆT ÉP TỦY KHÔNG ÉP TỦY Ðp tuû TiÕn triÓn chËm víi triÖu chøng Ðp rÔ Ranh giíi rèi lo¹n c¶m gi¸c kiÓu khoanh ®o¹n: T¨ng c¶m gi¸c ®au t¹i chç, gi¶m vµ mÊt c¶m gi¸c d­íi n¬i tæn th­¬ng DNT: Ph©n ly ®¹m - tÕ bµo ChÈn ®o¸n : Chôp tuû c¶n quang (myelography); chôp MRI kh«ng do Ðp tuû DiÔn biÕn nhanh, héi chøng nhiÔm trïng (viªm tủy) Cã thÓ liÖt mÒm råi dÇn dÇn chuyÓn sang liÖt cøng DNT: T¨ng nhÑ protein, tÕ bµo hoặc b×nh th­êng H×nh ¶nh häc: X-quang cét sèng, chôp tñy c¶n quang (-); IRM cã thÓ thÊy bÊt th­êng NGUYÊN NHÂN LIệT HAI CHÂN Tæn th­¬ng ngo¹i vi Tæn th­¬ng trung ­¬ng Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ vµ thÇn kinh chøc n¨ng C¸c bÖnh tuû hiÕm gÆp Nguyªn nh©n ë n·o Viªm sõng tr­íc tuû cÊp (bÖnh b¹i liÖt) BÖnh ®a d©y thÇn kinh BÖnh ®a rÔ vµ d©y thÇn kinh cÊp tÝnh (héi chøng Guillain BarrÐ) Héi chøng ®u«i ngùa Viªm tuû Do virus h­íng thÇn kinh Viªm tuû c¾t ngang Viªm n·o tuû Viªm tuû thÞ thÇn kinh Viªm tuû cÊp r¶i r¸c Viªm tuû do giang mai Viªm tuû do nhiÔm khuÈn kh¸c (tụ cầu, liªn cÇu, lao…) Viªm tuû do biÕn chøng (cóm, thñy ®Ëu,tiªm phßng…) Ðp tñy U ngoµi tuû tiÕn triÓn rÊt chËm, triÖu chøng ®au do Ðp rÔ råi Ðp tuû ®iÓn h×nh U néi tuû Héi chøng th¸p xuÊt hiÖn muén, rèi lo¹n c¬ trßn sím nÕu u ë vïng thÊp Ph©n ly c¶m gi¸c kiÓu rçng tuû (mÊt c¶m gi¸c nhiÖt, ®au, cßn c¶m gi¸c sê) cã thÓ x¸c ®Þnh vÞ trÝ tæn th­¬ng néi tñy U di c¨n vµo tuû vµ cét sèng Lao cét sèng ¸p xe ngoµi mµng cøng Tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng Viªm mµng nhÖn tuû TiÕn triÓn tõ tõ, rèi lo¹n vËn ®éng c¶m gi¸c kh«ng ®Òu nhau; cã thÓ phèi hîp võa tæn th­¬ng TW vµ ngo¹i vi ChÊn th­¬ng vµ vÕt th­¬ng cét sèng - tuû sèng BÖnh lý m¹ch m¸u tuû Nhòn tuû Ch¶y m¸u tuû Tô m¸u ngoµi mµng cøng tuû Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ vµ bÖnh thÇn kinh chøc n¨ng LiÖt chu kú do rèi lo¹n chuyÓn hãa kali m¸u (bÖnh Westphal) Rèi lo¹n ph©n ly (hysteria) thÓ liÖt hai ch©n C¸c bÖnh tuû hiÕm gÆp X¬ cøng r¶i r¸c GÆp ë tuæi trÎ 20 - 40 tuæi BiÓu hiÖn tõng ®ît rèi lo¹n vËn ®éng, c¶m gi¸c ë mçi chi hoÆc ë hai ch©n ĐiÒu trÞ ¸p øng tèt víi corticoid . X¬ cøng cét bªn teo c¬ (bÖnh Charcot) LiÖt cøng hai ch©n, teo c¬ tay, rung giËt c¬, giËt l­ìi,.. Kh«ng cã rèi lo¹n c¶m gi¸c vµ c¬ trßn Nguyªn nh©n ë n·o HiÕm gÆp Cã thÓ do u liÒm n·o, chÊn th­¬ng vïng ®Ønh, u c¹nh xoang tÜnh m¹ch däc trªn Chụp cộng hưởng từ sọ não (+) LiÖt do tæn th­¬ng thÇn kinh hay kh«ng? Mét sè bÖnh x­¬ng, khíp nhÊt lµ khíp h¸ng hai bªn g©y trë ng¹i vËn ®éng (nhÇm lµ liÖt) LiÖt thùc thÓ hay chøc n¨ng? LiÖt do rèi lo¹n ph©n ly (hysteria) kh«ng cã triÖu chøng kh¸ch quan vÒ thÇn kinh (Babinski, biÕn ®æi ph¶n x¹…), th­êng sau mét sang chÊn t©m lý vµ ®iÒu trÞ khái hoµn toµn b»ng t©m lý liÖu ph¸p LiÖt trung ­¬ng hay ngo¹i vi? LiÖt cøng do tæn th­¬ng thÇn kinh trung ­¬ng LiÖt mÒm: cã thÓ do tæn th­¬ng thÇn kinh trung ­¬ng do tổn thương ngo¹i vi VÞ trÝ tæn th­¬ng? Chñ yÕu ë tuû sèng l­ng vµ th¾t l­ng TriÖu chøng Phôc håi chøc n¨ng (+++) Nguyªn nh©n Néi khoa PhÉu thuËt