Bằng chứng kiểm toán

1 Baèng chöùng kieåm toaùn Vuõ Höõu Ñöùc 2012 2 Nội dung Chuẩn mực kiểm toán hiện hành  Bằng chứng kiểm toán cơ bản  Bằng chứng kiểm toán đặc biệt Cập nhật chuẩn mực kiểm toán quốc tế 3 Bằng chứng kiểm toán cơ bản  VSA 500: Bằng chứng kiểm toán  VSA 501: Bằng chứng kiểm toán bổ sung cho các khoản mục và sự kiện đặc biệt  VSA 505: Thông tin xác nhận từ bên ngoài 2 4 Bằng chứng kiểm toán Kiểm toá n viên và công ty kiểm toán phải thu thậ p đầy đủ các bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến của mình về báo cáo tài chính của đơn v ị được kiểm toán. 5 Yeâu caàu cuûa baèng chöùng Thích hôïp Chaát löôïng, ñoä tin caäy cuûa baèng chöùng vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn Ñaày ñuû Soá löôïng baèng chöùng kieåm toaùn caàn thieát 6 Đánh giá của kiểm toán viên Đánh giá của kiểm toán viên về sự đầy đủ và tính thích hợp của bằng chứng kiểm toán chủ yếu phụ thuộc vào :  Tính chất, nội dung v à mức độ rủi ro tiềm tàng của toàn bộ báo cáo tài chính, từng số dư tài khoản hoặc từng loại nghiệp v ụ ;  Hệ thống kế toán, hệ thống kiểm soát nội bộ và sự đánh giá v ề rủi ro kiểm soát ;  Tính trọng y ếu của khoản mục được kiểm tra ;  Kinh nghiệm từ các lần kiểm tra trước ;  Kết quả các thủ tục kiểm toán, kể cả các sai sót hoặc gian lận đã được phát hiện ;  Nguồn gốc, độ tin cậy của các tài liệu, thông tin. 3 7 Yeâu caàu cuûa baèng chöùng – TN kieåm soaùt KTV phải xem xét sự đầy đủ v à tính thích hợp của các bằng chứng làm cơ sở cho v iệc đánh giá của mình v ề rủi ro kiểm soát.  KTV cần thu thập bằng chứng kiểm toán từ hệ thống kế toán và hệ thống KSNB về các phương diện :  Thiết kế : Hệ thống kế toán và hệ thống KSNB được thiết kế sao cho có khả năng ngăn ngừa, phát hiện và sửa chữa các sai sót trọng yếu ;  Thực hiện : Hệ thống kế toán và hệ thống KSNB tồn tại và hoạt động một cách hữu hiệu trong suốt thời kỳ xem xét. 8 Yeâu caàu cuûa baèng chöùng – TN cô baûn KTV phải xem xét sự đầy đủ v à tính thích hợp của các bằng chứng từ các thử nghiệm cơ bản kết hợp v ới các bằng chứng thu được từ thử nghiệm kiểm soát nhằm khẳng định cơ sở dẫn liệu của báo cáo tài chính. Cơ sở dẫn l iệu của báo cáo tài chính : Là căn cứ của các khoản mục và thông tin trình bày trong báo cáo tài chính do Giám đốc (hoặc người đứng đầu) đơn vị chịu trách nhiệm lập trên cơ sở các chuẩn mực và chế độ kế toán quy định phải được thể hiện rõ ràng hoặc có cơ sở đối với từng chỉ tiêu trong báo cáo tài chính. 9 Hieän höõu: Caùc taøi saûn hay khoaûn phaûi traû toàn taïi vaøo thôøi ñieåm ñöôïc xem xeùt. Quyeàn vaø nghóa vuï: Caùc taøi saûn hay khoaûn phaûi traû thuoäc veà ñôn vò vaøo thôøi ñieåm ñöôïc xem xeùt. Phaùt sinh: Caùc nghieäp vuï hay söï kieän ñaõ xaûy ra vaø thuoäc veà ñôn vò trong thôøi kyø ñöôïc xem xeùt. Ñaày ñuû: Toaøn boä taøi saûn, nôï phaûi traû vaø nghieäp vuï ñaõ xaûy ra lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính phaûi ñöôïc ghi cheùp. Ñaùnh giaù: Caùc taøi saûn hay khoaûn phaûi traû ñöôïc ghi cheùp theo giaù trò thích hôïp. Chính xaùc: Caùc nghieäp vuï hay söï kieän ñöôïc ghi cheùp ñuùng soá tieàn, doanh thu vaø chi phí ñöôïc ñöôïc phaân boå ñuùng kyø, ñuùng khoaûn muïc vaø ñuùng veà toaùn hoïc. Trình baøy vaø coâng boá: Caùc khoaûn muïc ñöôïc coâng boá, phaân loaïi vaø dieãn giaûi phuø hôïp vôùi chuaån möïc keá toaùn hieän haønh. Cô sôû daãn lieäu 4 Taát caû haøng toàn kho ñöôïc khai treân baùo caùo taøi chính thì ñöôïc giöõ taïi ñôn vò hoaëc do ngöôøi khaùc giöõ cho ñôn vò Ñôn vò laø chuû sôû höõu cuûa taát caû haøng toàn kho treân baùo caùo taøi chính Khoâng aùp duïng Taát caû haøng toàn kho thuoäc veà ñôn vò ñaõ ñöôïc khai treân baùo caùo taøi chính Haøng toàn kho ñöôïc ghi cheùp theo giaù trò thích hôïp Haøng toàn kho ñöôïc khai baùo, phaân loaïi vaø dieãn giaûi phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. Chö ùng kieán kie åm ke â ha øng toàn kho Xaùc nhaän haøng göûi kho Kieåm tra coù haøng toàn kho ñaõ theá chaáp, haøng ngöôøi khaùc göûi kho… Kieåm tra vieäc khoùa soå ñoái vôùi nghieäp vuï mua haøng… Kieåm tra vieäc tính giaù haøng toàn kho phuø hôïp vôùi cheá ñoä keá toaùn hieän haønh vaø nhaát quaùn Kieåm tra vie äc phaân loaïi haøng toàn kho Kieåm tra vieäc khai baùo veà phöông phaùp tính giaù haøng toàn kho… Hieän höõu Quyeàn & nghóa vuï Phaùt sinh Ñaày ñuû Ñaùnh giaù & Chính xaùc Trình baøy vaø coâng boá 11 Caùc phöông phaùp thu thaäp baèng chöùng ° Kieåm tra ° Quan saùt ° Xaùc nhaän ° Ñieàu tra ° Tính toaùn ° Phaân tích 12 Bằng chứng kiểm toán bổ sung Các nguyên tắc và thủ tục được trình bày trong chuẩn mực này giúp kiểm toán viên thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp đối với các khoản mục đặc biệt trong báo cáo tài chính và một số sự kiện liên quan khác:  Hàng tồn kho;  Các khoản phải thu;  Các khoản đầu tư dài hạn;  Các v ụ kiện tụng v à tranh chấp;  Thông tin v ề các lĩnh v ực hoặc khu v ực địa lý. 5 13 Bằng chứng kiểm toán đặc biệt  VSA 510: Kiểm toán năm đầu tiên – Số dư đầu năm tài chính  VSA 520: Quy trình phân tích  VSA 540: Kiểm toán các ước tính kế toán  VSA 545: Kiểm toán giá trị hợp lý  VSA 550: Các bên liên quan  VSA 560: Các sự kiện sau ngày khóa sổ lập BCTC  VSA 570: Hoạt động liên tục  VSA 580: Giải trình của Ban Giám đốc 14 Kiểm toán năm đầu tiên – Số dư đầu năm tài chính  Khi thực hiện kiểm toán BCTC năm đầu tiên, KTV phải thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp nhằm bảo đảm :  Số dư đầu năm không có sai sót ảnh hưởng trọng yếu tới BCTC năm nay;  Số dư cuối năm của năm tài chính trước được kết chuyển chính xác, hoặc được phân loại lại một cách phù hợp trong trường hợp cần thiết ;  Chế độ kế toán đã được áp dụng nhất quán hoặc các thay đổi về chế độ kế toán đã được điều chỉnh trong báo cáo tài chính và trình bày đầy đủ trong phần thuyết minh BCTC. 15 Quy trình phaân tích KTV phải thực hiện quy trình phân tích khi lập kế hoạch kiểm toán v à giai đoạn soát xét tổng thể v ề cuộc kiểm toán. Quy trình phân tích cũng được thực hiện ở các giai đoạn khác trong quá trình kiểm toán. Khaùi nieäm Caùc phöông phaùp vaø nguoàn döõ lieäu phaân tích Phaïm vi aùp duïng Möùc ñoä tin caäy 6 16 Kiểm toán các ước tính kế toán KTV phải thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp về các ước tính kế toán trong báo cáo tài chính. Khái niệm Thủ tục kiểm toán Đánh giá kết quả thủ tục kiểm toán 17 Kiểm toán các ước tính kế toán  Khái niệm Laø moät giaù trò gaàn ñuùng cuûa moät chæ tieâu lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính ñöôïc öôùc tính trong tröôøng hôïp thöïc teá ñaõ phaùt sinh nhöng chöa coù soá lieäu chính xaùc hoaëc chöa coù phöông phaùp tính toaùn chính xaùc hôn, hoaëc moät chæ tieâu thöïc teá chöa phaùt sinh nhöng ñaõ ñöôïc öôùc tính ñeå laäp baùo caùo taøi chính.  Thủ tục kiểm toán a) Xem xeùt vaø kieåm tra quaù trình laäp caùc öôùc tính keá toaùn cuûa ñôn vò; b) Kieåm toaùn vieân laäp moät öôùc tính ñoäc laäp ñeå so saùnh vôùi öôùc tính cuûa ñôn vò; c) Xem xeùt söï kieän phaùt sinh sau ngaøy keát thuùc naêm taøi chính nhöng tröôùc ngaøy laäp baùo caùo kieåm toaùn ñeå xaùc nhaän caùc öôùc tính keá toaùn ñaõ laäp. 18 Kieåm toaùn giaù trò hôïp lyù  Kiểm toán viên và công ty kiểm toán phải thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp về việc đơn vị được kiểm toán đã xác định và trình bày giá trị hợp lý theo quy định của chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán.  Tìm hiểu quy trình xác định GTHL, KSNB liên quan v à quy trình đánh giá rủi ro của đơn v ị.  Đánh giá tính thích hợp của v iệc xác định v à trình bày GTHL  Kiểm tra các giả định, phương pháp định giá v à dữ liệu quan trọng của Ban Giám đốc đơn v ị được kiểm toán v ề GTHL  Xây dựng ước tính GTHL độc lập nhằm mục đích đối chứng  Sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm 7 19 Các sự kiện sau ngày khóa sổ KTV phải xem xét ảnh hưởng của những sự kiện phát sinh sau ngày khoá sổ kế toán lập BCTC đối v ới BCTC v à báo cáo kiểm toán.  Khái niệm  Sự kiện phát sinh đến ngày ký báo cáo kiểm toán  Sự kiện phát sinh sau ngày ký BCKT nhưng trước`ngày công bố BCTC  Sự kiện phát sinh sau ngày công bố BCTC 20 Hoạt động liên tục  Khi lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán cũng như khi đánh giá và trình bày ý kiến nhận xét trong báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên và công ty kiểm toán phải luôn xem xét sự phù hợp của giả định "hoạt động liên tục" mà doanh nghiệp đã sử dụng để lập và trình bày báo cáo tài chính.  Trách nhiệm của Ban Giám đốc và trách nhiệm của KTV  Các vấn đề cần xem xét khi lập kế hoạch kiểm toán  Xem xét các đánh giá của Ban Giám đốc đơn vị được kiểm toán  Các thủ tục kiểm toán bổ sung khi các sự kiện hoặc điều kiện ảnh hưởng tới khả năng hoạt động liên tục đã được xác định  Kết luận và báo cáo 21 Caäp nhaät chuaån möïc quoác teá  Là các chuẩn mực kỹ thuật, nên ít bị tác động. Các chuẩn mực có thay đổi đáng kể:  ISA 500  ISA 540 8 22 ISA 500 (revised 2003) Thay đổi cần lưu ý nhất là sự chi tiết hóa các cơ sở dẫn liệu. Có 3 nhóm cơ sở dẫn liệu (thay vì dùng chung như trước đây):  Nghiệp vụ  Số dư  Trình bày và công bố Ngoài ra, các thủ tục thu thập bằng chứng cũng được mở rộng thêm việc tính toán lại (recalculation) và thực hiện lại (reperformance) 23 ISA 500 (revised 2003) Assertions Definition Phaùt sinh Caùc nghieäp vuï/söï kieän ñöôïc ghi nhaän thì ñaõ phaùt sinh vaø thuoäc veà ñôn vò Ñaày ñuû Taát caû caùc nghieäp vuï/söï kieän caàn ñöôïc ghi nhaän thì ñaõ ñöôïc ghi nhaän Chính xaùc Soá tieàn vaø caùc thoâng tin khaùc lieân quan ñeán caùc nghieäp vuï ñaõ ghi nhaän thì chính xaùc. Phaân kyø Caùc nghieäp vuï/söï kieän ñöôïc ghi nhaän ñuùng kyø Phaân loaïi Caùc nghieäp vuï/söï kieän ñöôïc ghi nhaän ñuùng vaøo caùc taøi khoaûn Cô sôû daãn lieäu aùp duïng cho caùc söï kieän vaø nghieäp vuï 24 ISA 500 (revised 2003) Assertions Definition Hieän höõu Taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu thì toàn taïi Quyeàn vaø nghóa vuï Ñôn vò naém giöõ hoaëc kieåm soaùt taøi saûn; caùc khoaûn phaûi traû laø nghóa vuï cuûa ñôn vò. Ñaày ñuû Taát caû taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu caàn ghi cheùp thì ñaõ ñaõ ñöôïc ghi cheùp Ñaùnh giaù vaø phaân boå Taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu ñöôïc trình baøy ñuùng veà soá tieàn treân BCTC. Ñoàng thôøi keát quaû cuûa vieäc ñaùnh giaù vaø phaân boå ñöôc ghi nhaän moät caùch chính xaùc. Cô sôû daãn lieäu aùp duïng cho taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu 9 25 ISA 500 (revised 2003) Assertions Definition Phaùt sinh, quyeàn vaø nghóa vuï Caùc nghieäp vuï/söï kieän ñöôc khai baùo thì phaùt sinh vaø thuoäc veà ñôn vò. Ñaày ñuû Taát caø caùc khoaûn thöyeát minh caàn coù ñaõ ñöôïc ñöa vaøo baùo caùo taøi chính Phaân loaïi vaù tính coù theå hieåu ñöôïc Thoâng tin taøi chính ñöôïc trình baøy vaø dieãn ñaït moät caùch thích hôïp, vaø caùc khoaûn coâng boá ñöôïc giaûi thích moät caùch roõ raøng. Chính xaùc vaø söï ñaùnh giaù Thoâng tin taøi chính vaø thoâng tin khaùc ñöôïc coâng boá moät caùch hôïp lyù vôùi soá tieàn ñuùng ñaén. Cô sôû daãn lieäu aùp duïng cho trình baøy vaø coâng boá 26 ISA 500 (revised 2009) Quy định về các cơ sở dẫn liệu được chuyển sang ISA 315 (2009). Có hai loại thủ tục kiểm toán để thu thập bằng chứng kiểm toán bao gồm:  Các thủ tục đánh giá rủi ro  Các thử nghiệm thêm bao gồm thử nghiệm kiểm soát và thử nghiệm cơ bản 27 ISA 540  Những vấn đề đang đặt ra cho các ước tính kế toán, đặc biệt là giá trị hợp lý và các thủ thuật kế toán liên quan  Cần có thêm những hướng dẫn cho vấn đề này, cần có những quy định về việc sử dụng chuyên gia và trách nhiệm KTV đối với thuyết minh liên quan.  Những cách tiếp cận mới:  principle-based  risk-based  ISA 540 dự thảo hoàn thành năm 2004, được đưa vào dự án chỉnh sửa và hướng đến việc tích hợp ISA 545. IAASB phê duyệt năm 2007 với tên gọi “Auditing Accounting Estimates, Including Fair Value Accounting Estimates, and Related Disclosures” 10 28 Risk-based approach ISA 540 môû roäng caùch thöùc aùp duïng ISA 315, 330 vaøo öôùc tính keá toaùn  Tìm hieåu veà ñôn vò vaø moâi tröôøng thoâng qua caùc caùc thuû tuïc ñaùnh giaù ruûi ro.  Döïa treân hieåu bieát treân, nhaän daïng vaø ñaùnh giaù ruûi ro coù SSTY.  Thu thaäp ñaày ñuû baèng chöùng thích hôïp lieân quan ñeán caùc ruûi ro ñaõ ñaùnh giaù, thoâng qua thieát keá vaø thöïc hieän caùc öùng phoù thích hôïp ñoái vôùi caùc ruûi ro naøy. 29 Risk assessment procedures Hieåu ñöôïc caùch thöùc ngöôøi quaûn lyù laäp caùc öôùc tính keá toaùn vaø caùc thoâng tin cô sôû.  Phöông phaùp, bao goàm caùc moâ hình, ñöôïc söû duïng vaø söï thay ñoåi phöông phaùp (neáu coù).  Caùc thuû tuïc kieåm soaùt lieân quan  Vaán ñeà söû duïng yù kieán chuyeân gia.  Caùc giaû thieát cô baûn  Nhaø quaûn lyù coù ñaùnh giaù vaø ñaùnh giaù theá naøo nhöõng aûnh höôûng cuûa tình huoáng chöa roõ raøng ñöôïc öôùc tính 30 Risk assessment procedures  Tìm hieåu yeâu caàu cuûa khuoân khoå laäp BCTC lieân quan ñeán öôùc tính keá toaùn, bao goàm caû thuyeát minh.  Tìm hieåu caùch thöùc nhaø quaûn lyù nhaän daïng nhöõng öôùc tính keá toaùn caàn phaûi ghi nhaän/thuyeát minh Soaùt xeùt laïi keát quaû cuûa öôùc tính keá toaùn trong BCTC kyø tröôùc vaø neáu ñöôïc, aûnh höôûng ñeán BCTC kyø naøy. 11 31 Identifying and assessing risks of MM Ñaùnh giaù möùc ñoä khoâng chaéc chaén cuûa öôùc tính keá toaùn Xaùc ñònh lieäu coù öôùc tính keá toaùn naøo maø möùc ñoä khoâng chaéc chaén cao coù theå taïo ra nhöõng ruûi ro quan troïng. 32 Responding to the Assessed Risks Döïa treân ruûi ro ñöôïc ñaùnh giaù, xaùc ñònh:  Lieäu ngöôøi quaûn lyù coù aùp duïng ñuùng ñaén yeâu caàu cuûa khuoân khoå laäp BCTC khoâng?  Lieäu phöông phaùp laäp öôùc tính keá toaùn coù thích hôïp vaø ñöôïc aùp duïng nhaát quaùn khoâng? Thöïc hieän moät trong soá caùc giaûi phaùp sau:  Xem xeùt söï kieän sau ngaøy keát thuùc nieân ñoä  Kieåm tra vieäc laäp öôùc tính keá toaùn vaø caùc döõ lieäu laøm cô sôû, bao goàm caùc giaû thieát.  Thöû nghieäm kieåm soaùt veà tính höõu hieäu cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt keát hôïp vôùi caùc thöû nghieäm cô baûn. 33 Responding to the Assessed Risks  Töï tính giaù trò öôùc tính keá toaùn hoaëc moät khoaûng öôùc tính ñeå ñaùnh giaù öôùc tính cuûa ngöôøi quaûn lyù.  Caùc thöû nghieäm cô baûn ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng ruûi ro quan troïng: • Ñaùnh giaù lieäu nhaø quaûn lyù ñaõ xem xeùt nhöõng giaû ñònh hay keát quaû khaùc chöa, vaø taïi sao hoï laïi khoâng aùp duïng chuùng. • Ñaùnh giaù lieäu caùc giaû thieát quan troïng coù hôïp lyù khoâng. • Neáu coù theå, ñaùnh giaù yù ñònh vaø naêng löïc ngöôøi quaûn lyù • Thu thaäp baèng chöùng ñaày ñuû vaø thích hôïp lieân quan ñeán caùc quyeát ñònh ghi nhaän vaø ño löôøng