Bài giảng Tổ chức nhân sự hành chính nhà nước - Chương 4: Các cơ quan quản lý nguồn nhân lực của nền hành chính

Ch ươ ng 4 Các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của nền hành chính C ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung của nền hành chính nhà n ư ớc. C ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc trung ươ ng (Bộ, c ơ quan ngang Bộ, c ơ quan thuộc Chính phủ) C ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan quản lý hành chính nhà n ư ớc ở đ ịa ph ươ ng (tỉnh, huyện, xã) C ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung của nền hành chính nhà n ư ớc. (xem sách) Tên gọi các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung. Tổ chức c ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung Chức n ă ng, nhiệm vụ và quyền hạn của các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực (xem sách) Chính phủ Uỷ ban nhân dân tỉnh Uỷ ban nhân dân huyện Uỷ ban nhân dân xã Ban tổ chức cán bộ chính phủ Ban tổ chức chính quyền tỉnh Ban tổ chức chính quyền huyện Ban tổ chức trung ươ ng Ban tổ chức tỉnh ủy Ban tổ chức huyện ủy Sự phân cấp quản lý trong hoạt đ ộng quản lý nhân sự giữa các cấp c ơ quan hành chính 2) - 3) xem sách p.101-108 C ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc trung ươ ng (Bộ, c ơ quan ngang Bộ, c ơ quan thuộc Chính phủ) Chức n ă ng, nhiệm vụ của các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của Bộ C ơ cấu tổ chức c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của Bộ Trong hệ thống các c ơ quan quản lý hành chính nhà n ư ớc, các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc trung ươ ng bao gồm nhiều loại khác nhau ( nh ư đ ã nghiên cứu trong môn “tổ chức bộ máy hành chính nhà n ư ớc”. Nguồn nhân lực chung cho cả hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc đư ợc quản lý và đ iều tiết bởi chính sách nhân sự vĩ mô do nhiều c ơ quan nhà n ư ớc và c ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung ban hành. Do hoạt đ ộng quản lý của mỗi c ơ quan hành chính có những nét khác biệt nên việc quản lý nguồn nhân lực của chúng vừa có những nét chung vừa có những nét cụ thể riêng. Sự hình thành các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc gắn liền với lịch sử phát triển của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc đ ó (bộ, c ơ quan ngang bộ, và các loại c ơ quan khác) Tuỳ thuộc vào từng giai đ oạn cụ thể, có thể hình thành các bộ phận ở các cấp đ ộ khác nhau trong c ơ cấu tổ chức chung của Bộ. Có thể là một vụ-thông th ư ờng là vụ tổ chức - cán bộ. Tên gọi của vụ nầy cũng có thể khác nhau: vụ tổ chức - cán bộ là tên gọi t ươ ng đ ối phổ biến; cũng có thể gọi là Vụ lao đ ộng - tiền l ươ ng – cán bộ hay Vụ tổ chức – cán bộ và đ ào tạo. Chức n ă ng, nhiệm vụ của các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của Bộ Dựa trên quy đ ịnh chung của hệ thống v ă n bản pháp luật của c ơ quan nhân sự trung ươ ng (quản lý nhân sự mang tính thống nhất). Dựa trên một số quy đ ịnh cụ thể (riêng) theo quy chế hoạt đ ộng và tổ chức của c ơ quan. Nghiên cứu, tham m ư u, t ư vấn cho ng ư ời đ ứng đ ầu đơ n vị về công tác nhân sự và tổ chức. C ơ cấu tổ chức c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của Bộ Các c ơ quan quản lý nhân sự của các bộ tr ư ớc đ ây th ư ờng đư ợc tổ chức thành các bộ phận chức n ă ng thực hiện các chức n ă ng nhân sự riêng lẻ nh ư đ ã nêu trên. Các đơ n vị chức n ă ng nhân sự cụ thể gọi chung là phòng. Trong quá trình cải cách hệ thống tổ chức nói chung và các c ơ quan nhân sự nói riêng, các chuyên viên (cán bộ quản lý nhân sự) trực tiếp thực hiện chức n ă ng nhân sự d ư ới sự lãnh đ ạo chung của một ng ư ời. Tổ chức thông th ư ờng của một đơ n vị quản lý nhân sự mô tả theo s ơ đ ồ sau: Lãnh đ ạo Vụ tổ chức-cán bộ Phòng tuyển dụng Phòng bố trí cán bộ Phòng l ư u trữ Phòng đ ào tạo Phòng quan hệ lao đ ộng Cán bộ làm việc trong vụ tổ chức – cán bộ Cán bộ làm việc trong vụ tổ chức – án bộ Các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực (có thể gọi là bộ phận) của c ơ quan hành chính nhà n ư ớc th ư ờng đư ợc theo nguyên tác chức n ă ng. Nhiều chức n ă ng của quản lý nguồn nhân lực đư ợc giao cho các đơ n vị chức n ă ng trong một c ơ quan phụ thuộc vào chức n ă ng trao cho c ơ quan nầy. Nhiều bộ thành lập đơ n vị đ ào tạo, bồi d ư ỡng ng ư ời lao đ ộng của Bộ mình d ư ới hình thức các đơ n vị đ ào tạo ( tr ư ờng hay trung tâm đ ào tạo, bồi d ư ỡng các bộ). Những đơ n vị nầy trên thực tế không thực hiện chức n ă ng quản lý nhân sự của bộ; đ ó chỉ là c ơ quan sự nghiệp đ ào tạo, bồi d ư ỡng kỹ n ă ng, chuyên môn cho ng ư ời lao đ ộng làm việc trong các c ơ quan nhà n ư ớc nói chung và các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc nói riêng. Ơ û nhiều n ư ớc, các trung tâm, tr ư ờng nầy không thuộc c ơ cấu tổ chức của Bộ. C ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan quản lý hành chính nhà n ư ớc ở đ ịa ph ươ ng (tỉnh, huyện, xã) Các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực ở đ ịa ph ươ ng Mối quan hệ giữa các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực trong hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc. Các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực ở đ ịa ph ươ ng Chính quyền đ ịa ph ươ ng các cấp có nhân sự riêng của mình. Tuỳ thuộc vào sự phân cấp quản lý nhân sự trong các c ơ quan nhà n ư ớc mà chính quyền đ ịa ph ươ ng đư ợc quản lý nhân sự đ ến mức đ ộ nào . Đó chính là sự phân cấp quản lý nhân sự các c ơ quan nhà n ư ớc nói chung và các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc nói riêng. Hệ thống chính quyền đ ịa ph ươ ng của mỗi n ư ớc đư ợc tổ chức theo nhiều mô hình khác nhau. Tuỳ thuộc vào mức đ ộ phân chia quyền lực giữa các cấp chính tuyền đ ịa ph ươ ng mà vấn đ ề nhân sự của các cấp chính quyền đ ịa ph ươ ng cũng sẽ khác nhau. Những n ư ớc theo mô hình hệ thống thứ bậc trong việc tổ chức chính quyền đ ịa ph ươ ng, vấn đ ề nhân sự của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc tại các đ ịa ph ươ ng th ư ờng do c ơ quan nhân sự chung quyết đ ịnh. Những n ư ớc theo mô hình chính quyền đ ịa ph ươ ng tự qủan thì mức đ ộ tự quyết về vấn đ ề nhân sự tuỳ thuộc vào mức đ ộ quyề tự trị đư ợc trao. Một số n ư ớc nhân sự bầu cử do hội đ ồng bầu cử quyết đ ịnh; trong khi đ ó, một số n ư ớc, kết quả bầu cử th ư ờng do cấp chính quyền cao h ơ n phê duyệt. Chính phủ Uỷ ban nhân dân tỉnh Uỷ ban nhân dân huyện Uỷ ban nhân dân xã Ban tổ chức cán bộ chính phủ Ban tổ chức chính quyền tỉnh Ban tổ chức chính quyền huyện Ban tổ chức trung ươ ng Ban tổ chức tỉnh ủy Ban tổ chức huyện ủy Sự phân cấp quản lý trong hoạt đ ộng quản lý nhân sự giữa các cấp c ơ quan hành chính Ng ư ời lao đ ộng làm việc trong các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc ở nhiều n ư ớc đư ợc quản lý thống nhất. Trong khi đ ó ở một số n ư ớc, nhân sự làm việc cho các c ơ quan hành chính trung ươ ng đư ợc quản lý bằng những v ă n bản quy phạm pháp luật riêng; nhân sự làm việc tại các cấp chính quyền đ ịa ph ươ ng do đ ịa ph ươ ng quy đ ịnh. Trong hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc ở đ ịa ph ươ ng, c ơ quan (bộ phận) quản lý nguồn nhân lực là một yếu tố cấu thành của hệ thống đ ó. ví dụ: trong đ iều kiện cụ thể của Việt Nam, cấp tỉnh có c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của tỉnh là Ban tổ chức chính quyền tỉnh . Các vấn đ ề nhân sự trong các c ơ quan quản lý hành chính nhà n ư ớc do Ban nầy trực tiếp tham m ư u cho Uỷ ban nhân dân tỉnh đ ể thực hiện. Bên cạnh đ ó, do thể chế chính trị ở n ư ớc ta, ở tỉnh còn có Ban tổ chức tỉnh uỷ , là c ơ quan quản lý nhân sự chung nhất đ ối với tất cả những ng ư ời lao đ ôïng làm việc trong các c ơ quan nhà n ư ớc nói chung và c ơ quan hành chính nói riêng. Ơ û cấp huyện cũng có c ơ cấu t ươ ng tự. Phòng tổ chức chính quyền huyện có trách nhiệm quản lý những ng ư ời lao đ ộng làm việc trong hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc trên đ ịa bàn huyện. Phòng tổ chức huyện uỷ thực hiện chức n ă ng quản lý nguồn nhân lực nói chung của cả hệ thống các c ơ quan nhà n ư ớc trên đ ịa bàn huyện. Nhân sự làm việc ở chính quyền đ ịa ph ươ ng cấp xã ở Việt nam có những nét đ ặc tr ư ng riêng (vấn đ ề nầy đư ợc nghiên cứu riêng). Cấp xã không có tổ chức thực hiện quản lý nhân sự câùp xã. Đây cũng là một vấn đ ề quan tâm hiện nay. Theo thống kê, trung bình mỗi xã có khoảng 150 ng ư ời h ư ởng các chế đ ộ phụ cấp nhà n ư ớc. Họ không chính thức thuộc biên chế và không đư ợc xem nh ư ng ư ời của nhà n ư ớc (biên chế) nh ư ng trên thực tế có vai trò rất quan trọng trong hoạt đ ộng quản lý nhà n ư ớc tại xã cũng nh ư các hoạt đ ộng phát triển kinh tế – xã hội nói chung. Nếu không quản lý (cả việc đ ào tạo, bồi d ư ỡng họ) thì sẽ hạn chế sự đ óng góp của đ ội ngũ nầy). Mối quan hệ giữa các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực trong hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc. Mối quan hệ giữa các c ơ quan qủan lý nguồn nhân lực trong hệ thống các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc đư ợc thiết lập trên c ơ sở phân cấp hoạt đ ộng quản lý nguồn nhân lực trong tổng thể nền chính. Mối quan hệ nầy có thể đư ợc xem xét d ư ới nhiều góc đ ộ khác nhau. Mối quan hệ giữa c ơ quan quản lý nguồn nhân lực chung (trung ươ ng) với các đơ n vị quản lý nhân sự của các bộ, ngành và chính quyền đ ịa ph ươ ng. Mối quan hệ nầy đư ợc xác lập trên c ơ sở phân cấp quản lý nh ư đ ã nêu trên. Luật tổ chức Chính phủ quy đ ịnh mối quan hệ nầy. Mối quan hệ giữa các c ơ quan quản lý nhân sự của các c ơ quan hành chính nhà n ư ớc trung ươ ng. Đó là: mối quan hệ giữa Ban tổ chức cán bộ chính phủ với các Vụ tổ chức cán bộ của các Bộ , ngành ở trung ươ ng. Mối quan hệ giữa ban tổ chức chính quyền tỉnh với các bộ phận (phòng tổ chức cán bộ) của các sở, ban ngành tại tỉnh. Mối quan hệ giữa Phòng tổ chức chính quyền huyện với các đơ n vị thuộc huyện. Mối quan hệ của các bộ phận quản lý nhân sự với nhau trong sự hợp tác, trao đ ổi kinh nghiệm quản lý và có thể tạo c ơ hội đ ể thuyên chuyển công tác trong các bộ, ngành. Mối quan hệ giữa các đơ n vị tản quyền trung ươ ng với đ ịa ph ươ ng trong phát triển và khai thác, sử dụng nguồn nhân lực. Mối quan hệ giữa các c ơ quan nhân sự của Đảng, các c ơ quan nhà n ư ớc và các tổ chức chính trị – xã hội khác. Mối quan hệ giữa quản lý và phát triển nguồn nhân lực xã hội – thừ ơ ng do một c ơ quan quản lý hành chính nhà n ư ớc thực hiện ( Bộ Lao đ ộng- Th ươ ng binh và Xã hội) với các c ơ quan quản lý nguồn nhân lực của các c ơ quan hành chính khác. Đây là vấn đ ề cần đư ợc quan tâm. Quản lý nguồn lao đ ộng xã hội là một trong những nội dung c ơ bản của quản lý nhà n ư ớc. Đó là ph ươ ng thức, cách thức tác đ ộng của nhà n ư ớc đ ến nguồn lao đ ộng xã hội nhằm làm cho nó phát triển phù hợp với đ òi hỏi chung của xã hội về lao đ ộng. Luật pháp của các n ư ớc đ ều đư a ra những quy đ ịnh về quản lý nhà n ư ớc nguồn lao đ ộng xã hội. Bộ Luật Lao đ ộng n ư ớc ta quy đ ịnh : quản lý nhà n ư ớc về lao đ ộng bao gồm những nội dung chủ yếu sau đ ây: Nắm cung cầu và sự biến đ ộng cung cầu lao đ ộng làm c ơ sở đ ể quyết đ ịnh chính sách quốc gia, quy hoạch, kế hoạch về nguồn nhân lực, phân bố và sử dụng lao đ ộng toàn xã hội; Ban hành và h ư ớng dẫn thi hành các v ă n bản pháp luật lao đ ộng; Xây dựng và tổ chức thực hiện các ch ươ ng trình quốc gia về việc làm, di dân xây dựng các vùng kinh tế mới; đư a ng ư ời đ i làm việc ở n ư ớc ngoài; Quyết đ ịnh các chính sách tiền l ươ ng, bảo hiểm xã hội, an toàn lao đ ộng, vệ sinh lao đ ộng và các chính sách khác về lao đ ộng xã hội; về xây dựng mối quan hệ lao đ ộng trong cac doanh nghiệp; Tổ chức và tiến hành nghiên cứu khoa học vêø lao đ ộng, thống kê, thông tin về lao đ ộng và thị tr ư ờng lao đ ộng, về mức sống, thu nhập của ng ư ời lao đ ộng; Thanh tra, kiểm tra việc thi hành pháp luật lao đ ộng và xử lý các vi phạm pháp luật lao đ ộng, giải quyết các tranh chấp lao đ ộng theo quy đ ịnh của bộ luật nầy; Mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với n ư ớc ngoài và tổ chức quốc tế trong lĩng vực lao đ ộng; Chính phủ thống nhất quản lý nhà n ư ớc về lao đ ộng trong phạm vi cả n ư ớc. Bộ Lao đ ộng-Th ươ ng binh và Xã hội thực hiện quản lý nhà n ư ớc về lao đ ộng đ ối với các ngành và các đ ịa ph ươ ng trong cả n ư ớc. Uỷ ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà n ư ớc về lao đ ộng trong phạm vi đ ịa ph ươ ng mình. C ơ quan lao đ ộng đ ịa ph ươ ng giúp Uỷ ban nhân dân cùng cấp quản lý nhà n ư ớc về lao đ ộng theo sự phân cấp của Bộ Lao đ ộng – Th ươ ng binh và Xã hội. Tổng liên đ oàn lao đ ộng Việt Nam và Công đ oàn các cấp tham gia giám sát việc quản lý Nhà n ư ớc về lao đ ộng theo quy đ ịnh của pháp luật. Nhà n ư ớc tạo đ iều kiện cho ng ư ời lao đ ộng sử dụng lao đ ộng đư ợc tham gia ý kiến với các c ơ quan nhà n ư ớc về các vấn đ ề quản lý và sử dụng lao đ ộng.