Bài giảng Quản trị rủi ro - Chương 1: Tổng quan về quản trị rủi ro - Võ Hữu Khánh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCMKHOA QUẢN TRỊ KINH DOANHQUẢN TRỊ RỦI ROGV: ThS VÕ HỮU KHÁNHDĐ: 091 392 4885Email: khanh_vohuu@yahoo.com27/05/2010451TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI ROBạn đã bao giờ gặp rủi ro chưa?Theo bạn trong hoạt động kinh doanh, DN gặp những rủi ro gì?Bạn có nghĩ rằng chúng ta có thể kiểm soát được rủi ro hay không? Giải thích?27/05/2010452TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI ROTrong cuộc sống hằng ngày và công việc, rủi ro có thể xuất hiện ở mọi lĩnh vực.Rủi ro không ngoại trừ một ai, một quốc gia, dân tộc nào.Rủi ro có thể xuất hiện mọi lúc, mọi nơi, trong mọi công việc.Rủi ro có thể xuất hiện ở những chỗ, những nơi, vàonhững lúc mà không một ai có thể ngờ tới.27/05/2010453TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RONội dung nghiên cứuGiới thiệu rủi ro và các khái niệm có liên quanQuản trị rủi ro27/05/2010454I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệm Trong quá trình phát triển kinh tế thế giới tiềm ẩn các rủi ro trong thời gian vừa qua: Nền kinh tế Hoa kỳ, các quốc gia có nền kinh tế mạnh suy giảm Sự bất ổn của thị trường tài chính toàn cầu đe doạ môi trường kinh tế thế giới Sự bùng phát các loại dịch bệnh Những căn thẳng về chính trị, đặc biệt là các quốc gia Trung đông, giá dầu có thể tăng cao gây ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế toàn cầu Sự biến đổi của khí hậu trên trái đất27/05/2010455I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.1 Khái niệm rủi roHiện có 2 trường phái nổi bật định nghĩa về rủi roTrường phái truyền thống (trường phái tiêu cực)Trường phái trung hoà27/05/2010456I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.1. Khái niệm rủi roTrường phái tiêu cực: rủi ro được coi là sự không may mắn, sự tổn thất, mất mát, nguy hiểmRủi ro là điều không lành, không tốt, bất ngờ xảy đến.Rủi ro (đồng nghĩa với rủi) là sự không may.Rủi ro là khả năng gặp nguy hiểm hoặc bị đau đớn, thiệt hạiRủi ro là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.Tóm lại, theo cách nghĩ truyền thống thì “Rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn, hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người”.27/05/2010457I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.1. Khái niệm rủi roTrường phái trung hoàRủi ro là sự bất trắc có thể đo lường đượcRủi ro là sự bất trắc có thể liên quan đến việc xuất hiện những biến cố không mong đợiRủi ro là giá trị và kết quả mà hiện thời chưa biết đến27/05/2010458I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.1 Phân loại theo phương pháp quản trị rủi ro truyền thống:Rủi ro thảm hoạ: các thảm hoạ thiên nhiên, thảm hoạ do con người hoặc có sự tác động gián tiếp của con người (hoả hoạn, chiến tranh, khủng bố)Rủi ro tài chính: các khoản nợ xấu, tỷ giá hối đoái, cổ phiếu hay lãi xuất biến độngRủi ro tác nghiệp: trang thiết bị, hệ thống máy tính hư hỏng, chuổi cung ứng hoặc quy trình hoạt động lỗi, bị gián đoạn, nhân viên bị tai nạn,27/05/2010459I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.1 Phân loại theo phương pháp quản trị rủi ro truyền thống:Rủi ro chiến lược: Chiến lược và quản trị chiến lược quyết định sự sống còn, hưng thịnh hay suy vong của 1 tổ chức mà quản trị chiến lược cũng đồng nghĩa với quản trị rủi ro chiến lược.(tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu, các chính sách và biện pháp hành động)27/05/20104510I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.1 Phân loại theo phương pháp quản trị rủi ro truyền thống:Có 7 rủi ro chiến lược:Rủi ro dự án (dự án thất bại)Rủi ro từ khách hàng (khách hàng bỏ đi)Rủi ro từ chuyển đổi (sự thay đổi lớn về công nghệ hoặc hướng đi)Rủi ro từ đối thủ cạnh tranh duy nhất (xuất hiện đối thủ không thể đánh bạiRủi ro thương hiệu (thương hiệu bị mất sức mạnh)Rủi ro ngành (ngành kinh doanh trở thành vùng phi lợi nhuận)Rủi ro đình trệ (công ty không tăng trưởng, thậm chí bị suy giảm)27/05/20104511I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi ro1.2.2 Phân loại rủi ro theo nguồn gốc rủi roRủi ro do môi trường thiên nhiên: thường gây ra các thiệt hại to lớn về người và của, làm cho DN, đặc biệt DN XNK, bị tổn thất nặng nề.Rủi ro do môi trường văn hoá: do sự thiếu hiểu biết về phong tục, tập quán, tín ngưỡng, lối sống, nghệ thuật, đạo đức, của dân tộc khác từ đó có các hành xử không phù hợp, gậy thiệt hại, mất mát, mất cơ hội kinh doanh27/05/20104512I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi ro1.2.2 Phân loại rủi ro theo nguồn gốc rủi roRủi ro do môi trường xã hội: sự thay đổi các chuẩn mực giá trị, hành vi của con người, cấu trúc xã hội, các định chế là nguồn rủi ro quan trọng. Nếu không nắm được điều này sẽ có thể gành chịu các thiệt hại nặng nề.Rủi ro do môi trường chính trị: MT chính trị có ảnh hưởng rất lớn đến bầu không khí KD. MT chính trị ổn định sẽ giảm thiểu rất nhiều rủi ro cho các DN. DN nắm bắt kỹ, có các sách lược thích hợp với MT chính trị không chỉ nước mình mà còn ở nước đến KD mới có thể thành công.27/05/20104513I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roRủi ro do MT luật pháp: XH tiến bộ phát triển, các chuẩn mực luật pháp không phù hợp không thay đổi kịp sẽ gây ra nhiều rủi ro Ngược lại, nếu luật pháp thay đổi quá nhiều, thường xuyên, không ổn định cũng gây ra khó khăn. Các tổ chức không nắm vững pháp luật sẽ gặp nhiều rủi ro. Trong kinh doanh quốc tế, MT luật pháp phức tạp hơn, chuẩn mực của các nước khác nhau. Nếu chỉ nắm rõ và tuân thủ chuẩn mực luật pháp của mình mà không hiểu luật pháp của đối tác, thì sẽ gặp rủi ro27/05/20104514I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roRủi ro do MT kinh tế: MT kinh tế thường vận động theo MT chính trị, những ảnh hưởng của MT kinh tế chung của thế giới đến các nước là rất lớn. Các động thái của các chính phủ (siêu cường) có thể ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường thế giới, nhưng họ không thể kiểm soát nổi toàn bộ thị trường thế giới => rủi ro bất ổn MT kinh tế27/05/20104515I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roRủi ro do MT hoạt động của tổ chức: Rủi ro có thể phát sinh ở mọi lĩnh vực: nhân sự, công nghệ, văn hoá tổ chức, Rủi ro trong MT hoạt động của tổ chức có thể xuất hiện dưới nhiều dạng: thiếu thông tin, sự cố của máy móc, thiết bị, tai nạn lao động, hoạt động quảng cáo sai sót, Trong hoạt động XNK, rui ro có thể xuất hiện trong mọi khâu của quá trình đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xnk.27/05/20104516I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roRủi ro do nhận thức của con người:Khi nhận diện và phân tích không đúng => kết luận sai lầmNếu nhận thức và thực tế hoàn toàn khác nhau thì rui ro càng lớn27/05/20104517I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.3 Phân loại rủi ro theo môi trường hoạt độngMôi trường bên trong: nội tại bên trong DN.Khi nghiên cứu rủi ro có thể chọn theo các hướng tiếp cậnLĩnh vực: Quản trị, Marketing, Tài chính/kế toán, sản xuất/ tác nghiệp, nghiên cứu phát triển, hệ thống thông tin,Theo bộ phận phòng ban,27/05/20104518I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.3 Phân loại rủi ro theo môi trường hoạt độngMôi trường bên ngoài: là những yếu tố bên ngoài, DN không thể kiểm soát được, nhưng có ảnh hưởng tác động đến hoạt động và hiệu quả của DN.Môi trường vĩ môMôi trường vi môCần xem xét, phân tích thêm môi trương thế giới.27/05/20104519I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.4 Phân loại theo đối tượng rủi roRủi ro về tài sảnRủi ro về nhân lựcRủi ro về trách nhiệm27/05/20104520I. Tìm hiểu về rủi ro và khái niệmI.2. Phân loại rủi roI.2.5 Phân loại theo các ngành, lĩnh vực hoạt độngRủi ro trong công nghiệpRủi ro trong nông nghiệpRủi ro trong kinh doanh thương mạiRủi ro trong hoạt động ngoại thươngRủi ro trong kinh doanh ngân hàngRủi ro trong kinh doanh du lịchRủi ro trong đầu tưRủi ro trong ngành xây dựngRủi ro trong ngành giao thông vận tảiRủi ro trong giáo dục – đào tạo27/05/20104521II. Quản trị rủi roII.1 Khái niệm Quản trị rủi ro là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ thống nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất, mất mát, những ảnh hưởng bất lợi của rủi ro đồng thời tìm cách biến rủi ro thành những cơ hội thành công.Các nội dung chính của KN QTRRNhận dạng – phân tích – đo lường rủi roKiểm soát – phòng ngừa rủi roTài trợ rủi ro khi nó xuất hiệnTìm cách biến rủi ro thành cơ hội thành công27/05/20104522II. Quản trị rủi roII.1 Khái niệmViệc thực hiện quản trị rủi ro, tuỳ thuộc vào các yếu tố:Quy mô tổ chức lớn hay nhỏ?Tiềm lực của tổ chức mạnh hay yếu?Môi trường của tổ chức hoạt động đơn giản hay phức tạp? Có nhiều rủi ro hay ít rủi ro?Nhận thức của lãnh đạo27/05/20104523II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.1 Nhận dạng rủi roNhận dạng rủi ro là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của tổ chức.Nguồn gốc của rủi roĐối tượng rủi roTổn thấtNhận dạng = theo dõi + N/cứu => t/kê rủi ro => dự báo =>đề xuất biện pháp, giải pháp27/05/20104524II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.1 Nhận dạng rủi roCác phương pháp nhận dạng rủi ro:Lập bảng câu hỏi: - Gặp phải các loại rủi ro nào? - Tổn thất bao nhiêu? - Số lần xuất hiện rủi ro đo trong 1 khoảng t/gian nhất đinh? - Biện pháp phòng ngừa, tài trợ rủi ro? - Kết quả đạt được? - Rủi ro chưa xuất hiện nhưng có thể xuất hiện? Lý do? Đánh giá, đề xuất công tác QTRR.27/05/20104525II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.1 Nhận dạng rủi roCác phương pháp nhận dạng rủi ro:Phân tích báo cáo tài chính: phân tích bảng tổng kết tài sản, báo cáo hoạt động sản xuất kinh doanh, tài liệu bổ trợ khác, để có thể xác định được mọi nguy cơ rủi ro của tổ chức về tài sản, nguồn nhân lực và trách nhiệm pháp lý27/05/20104526II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.1 Nhận dạng rủi roCác phương pháp nhận dạng rủi ro:Phương pháp lưu đồ: đây là 1 pp quan trọng để nhận dạng rủi ro. Để thực hiện pp này cần xây dựng lưu đồ trình bày tất các hoạt động sản xuấtQuy trình SX-KDINPUTBLACK BOXOUTPUT27/05/2010452727/05/20104528II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roCác phương pháp nhận dạng rủi ro:Thanh tra hiện trường/ nghiên cứu tại chổ: Quan sát, theo dõi trực tiếp các hoạt động => phân tích đánh giá => nhận dạng rủi ro => biện pháp 27/05/20104529II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roPhân tích hợp đồng:Tên hàngChất lượngSố lượngGiá cảGiao hàngThanh toánBao bì, ký mã hiệuBảo hànhPhạtBảo hiểmBất khả khángKhiếu nạiTrọng tàiCác điều kiện và điều khoản khác27/05/20104530II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.2 Phân tích rủi roNhận dạng rủi roPhân tích rủi ro- Nguyên nhânCác biện pháp phòng ngừa27/05/20104531II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.1 Nhận dạng-Phân tích-Đo lường rủi roII.2.1.3 Đo lường rủi roTần suất xuất hiệnMức độ nghiêm trọngCao ThấpCao IIIThấpIIIIV27/05/20104532II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.2 Kiểm soát – phòng ngừa rủi ro Kiểm soát là việc sử dụng các biện pháp, kỹ thuật, công cụ, chiến lược, chương trình hành động để ngăn ngừa né tránh hoặc giảm thiểu những tổn thất, những ảnh hưởng không mong đợi có thể đến với tổ chứcCó nhiều biện pháp để kiểm soát:27/05/20104533II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.2 Kiểm soát – phòng ngừa rủi roBiện pháp né tránh rủi roChủ động né tránh từ trước khi rủi ro xảy raNé tránh bằng cách loại bỏ những nguyên nhân gây ra rủi roBiện pháp ngăn ngừa tổn thấtTập trung tác động vào chính mối nguy hiểm để ngăn ngừa tổn thất, vd: mua bảo hiểmTập trung tác động vào môi trường rủi roChọn ngân hàng có uy tín để mở L/CMua bảo hiểm rủi roTập trung vào sự tương tác giữa mối nguy cơ và môi trường rủi ro => thông qua trung gian, người thứ 3 để tiếp cận thị trường và tạo quan hệ tốt với địa phương27/05/20104534II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.2 Kiểm soát – phòng ngừa rủi roCác biện pháp giảm thiểu tổn thấtCứu vớt tài sản còn sử dụng đượcChuyển nợ vd bồi thường BH cho bên thứ 3Xây dựng các KH phòng ngửa rủi roDự phòngPhân tán rủi ro27/05/20104535II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.2 Kiểm soát – phòng ngừa rủi roChuyển giao rủi roChuyển tài sản hoặc hoạt động có rủi ro đến cho người khác/ tổ chức khácHoặc ký hợp đồng với người khác/tổ chức khác trong đó quy định chỉ chuyển giao rủi ro, không chuyển giao tài sản cho người nhận rủi roĐa dạng hoá rủi ro: đa dạng thị trường, khách hàng,để phòng chống rủi ro27/05/20104536II. Quản trị rủi roII.2 Nội dung của quản trị rủi roII.2.3 Tài trợ rủi roCó 2 biện pháp tài trợ:Tự khắc phục rủi ro: tự mình thanh toán các tổn thấtChuyển giao rủi ro: đối với các đối tượng, tài sản mua bảo hiểm thì khi xảy ra tổn thất việc đầu tiên là khiếu nại đòi bồi thường27/05/20104537II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcQuy trình QTRR chiến lược gồm 6 bước:Nhận diện và đánh giáĐịnh lượngXây dựng những kế hoạch giảm bớt rủi roXác định khả năng lật ngược tính thếSắp xếp và đánh thứ tự ưu tiên cho các rủi roĐiều chỉnh các quyết định đầu tư27/05/20104538II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.1 Nhận diện và đánh giáSử dụng 1 hoặc 1 số phương pháp nhận dạng rui ro đã nghiên cứu, để nhận dạng các rủi ro chiến lượcDãy rủi ro chiến lược: dự án, khách hàng,Lập biểu đồ khung rủi ro chiến lược: rủi ro => có thể làm gì =>kế hoạch thực hiệnNghiêm trọng- Thay đổi sở thíchQuá lệ thuộc vào một nhóm nhỏ khách hàngKém nghiêm trọng- Quyền lực khách hàng ngày càng gia tăng27/05/20104539II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.2 Định lượng rủi roƯớc lượng sơ bộ chi phí mà Cty sẽ phải bỏ ra nếu rủi ro xảy ra, dựa trên tổng doanh thu, lợi nhuận hằng năm và tỷ lệ % của những khoản này mà Cty sẽ mất trong TH rủi ro đó xảy raTính toán khả năng xảy ra rủi ro27/05/20104540II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.2 Xây dựng kế hoạch giảm bớt rủi roĐây là bước đi phức tạp và quan trọng nhất (Chương 3).Kiểm tra từng rủi ro đã xác địnhVạch ra 1 nước đi chiến lược1 kế hoạch or hệ thống quản lýLoại bỏ or giảm bớt thiệt hại tiềm năng có thể gây rủi ro27/05/20104541II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.4 Xác định khả năng lật ngược tình thếCác ý tưởng sáng tạo đóng vai trò quan trọng nhất.Biến những áp lực tiêu cực thành áp lực tích cựcCác điểm quan tâm:Khách hàngSản phẩmGiá Kênh phân phốiQuản cáo, chiêu thị,27/05/20104542II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.5 Sắp xếp và đánh thứ tự ưu tiên cho các rủi ro27/05/20104543II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.5 Sắp xếp và đánh thứ tự ưu tiên cho các rủi roThông tin trong quá trình triển khai, lập bản đồ rủi ro, dựa trên bước 2 (định lượng rủi ro)Từ bản đồ:Thấy được rủi ro => kế hoạch giảm bớt thiệt hạiNắm được các rủi ro lớn nhất ở vị trí nào => giảm mức độ nguy hiểmCác điểm rủi ro nằm phía trên cùngRủi ro lớnThiệt hại chi phí tiềm năng nhiềuCác điểm rủi ro ở bên phảiKhả năng xuất hiện caoRủi ro góc trên + phải cần được chú ý27/05/20104544II. Quản trị rủi roII.3 Quản trị rủi ro chiến lượcII.3.6 Điều chỉnh các quyết định đầu tưĐể hình thành các quyết định về đầu tư, ta cần dựa trên tất cả thông tin thu thập được:Mức độ / khả năng xảy ra rủi roChi phí (ước tính) sẽ mất trong TH rủi ro xảy raGiá trị của bất kỳ khía cạnh tích cực nàoBản chất của những kế hoạch ứng phó đã đặt được vạch ra27/05/20104545