Bài giảng Pháp luật đại cương - Bài 2: Hình thức pháp luật - Trần Thị Minh Đức

9/24/2012 1 Bài 2 Hình thức pháp luật Hình thức pháp luật Việt Nam Khái niệm, đặc điểm PL Các hình thức PL trên TG MQH giữa PL quốc gia & PLQT 1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM PL 1 Tính nhà nước 3 Tính ổn định 2 Tính quy phạm phổ biến 4 Tính hình thức ĐẶC ĐIỂM CỦA PHÁP LUẬT Pháp luật là gì? - Là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung - do nhà nước ban hành & được nhà nước bảo đảm thực hiện, - thể hiện ý chí của giai cấp thống trị, - nhằm điều chỉnh các quan hệ XH. 4 2. HÌNH THỨC PHÁP LUẬT 1 Tập quán pháp 3 Văn bản quy phạm PL 2 Tiền lệ pháp Là cách thức mà g/c thống trị sử dụng để nâng ý chí của g/c mình lên thành PL 9/24/2012 6 Tập quán pháp Là hình thức nhà nước thừa nhận một số tập quán đã lưu truyền trong XH, phù hợp với lợi ích của g/c thống trị, nâng lên thành những quy tắc xử sự chung được nhà nước bảo đảm thực hiện. 9/24/2012 2 7 Tiền lệ pháp Là hình thức nhà nước thừa nhận các quyết định của Tòa án hoặc cơ quan hành chính giải quyết các vụ việc cụ thể để áp dụng đối với các vụ việc tương tự. 8 Văn bản quy phạm pháp luật Là VB do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ, trong đó chứa đựng các QPPL điều chỉnh các quan hệ XH được áp dụng nhiều lần trong đời sống XH. 3. HÌNH THỨC PL VIỆT NAM Khái niệm, đặc điểm VBQPPL1 Ng/tắc XD, ban hành VBQPPL2 Hệ thống VBQPPL3 Hiệu lực VBQPPL4 3.1 Khái niệm, đặc điểm VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật - Là văn bản - do cơ quan NN có thẩm quyền ban hành (phối hợp ban hành) - theo hình thức, thủ tục, trình tự luật định, - có quy tắc xử sự chung, - được NN bảo đảm t/hiện nhằm điều chỉnh các q/hệ XH. 10 Do CQNN ban hành/phối hợp ban hành theo trình tự, thủ tục của PL 1 Chứa đựng quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung 2 Được NN bảo đảm thực hiện 3 Đặc điểm VBQPPL 3.1 Khái niệm, đặc điểm VBQPPL 3.2 NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG, BAN HÀNH VBQPPL BẢO ĐẢM TÍNH HỢP HIẾN, HỢP PHÁP & THỐNG NHẤT 3 BẢO ĐẢM TÍNH CÔNG KHAI 2 TUÂN THỦ THẨM QUYỀN, HÌNH THỨC, THỦ TỤC 1 4 BẢO ĐẢM TÍNH KHẢ THI 5 KHÔNG CẢN TRỞ VIỆC THỰC HIỆN ĐƯQT 9/24/2012 3 3.3 HỆ THỐNG VB QPPL 13 Hệ thống văn bản QPPL Văn bản Luật Văn bản dƣới Luật VĂN BẢN CHỦ THỂ BAN HÀNH VĂN BẢN LUẬT HIẾN PHÁP QUỐC HỘILUẬT NGHỊ QUYẾT VĂN BẢN DƢỚI LUẬT PHÁP LỆNH ỦY BAN THƢỜNG VỤ QUỐC HỘI NGHỊ QUYẾT LỆNH CHỦ TỊCH NƢỚC QUYẾT ĐỊNH NGHỊ ĐỊNH CHÍNH PHỦ QUYẾT ĐỊNH THỦ TƢỚNG CP NGHỊ QUYẾT HĐ THẨM PHÁN TANDTC THÔNG TƢ CHÁNH ÁN TANDTC VĂN BẢN CHỦ THỂ BAN HÀNH VĂN BẢN DƢỚI LUẬT THÔNG TƢ VIỆN TRƢỞNG VKSNDTC THÔNG TƢ BỘ TRƢỞNG THỦ TRƢỞNG CQ NGANG BỘ QUYẾT ĐỊNH TỔNG KIỂM TOÁN NQ LIÊN TỊCH GIỮA UBTVQH/CP VỚI CQTW CỦA TỔ CHỨC CT-XH TT LIÊN TỊCH - CHÁNH ÁN TANDTC- VT VKSNDTC - CHÁNH ÁN TANDTC/ VT VKSNDTC – BT, THỦ TRƢỞNG CQNB - BT, THỦ TRƢỞNG CQNB VỚI NHAU NGHỊ QUYẾT HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUYẾT ĐỊNH ỦY BAN NHÂN DÂN CHỈ THỊ 3.4 HIỆU LỰC CỦA VBQPPL Hiệu lực về thời gian Hiệu lực về không gian Hiệu lực về đối tƣợng áp dụng 3.4.1 Hiệu lực về thời gian 17 Thời gian có hiệu lực Thời điểm phát sinh HL Thời điểm kết thúc HL Là giá trị thi hành của VBQPPL trong một thời hạn nhất định. 3.4.1.1 Thời điểm có hiệu lực của VBQPPL được quy định trong văn bản nhưng không sớm hơn 45 ngày, kể từ ngày công bố hoặc ký ban hành (trừ trường hợp ngoại lệ). 18 9/24/2012 4 3.4.1.1 Thời điểm có hiệu lực của VBQPPL 19 VBQPPL ĐỊA PHƢƠNG CẤP TỈNH Sau 10 ngày và phải được đăng công báo chậm nhất là 5 ngày từ ngày thông qua/ký ban hành (ngoại lệ) CẤP HUYỆN Sau 7 ngày và phải được niêm yết chậm nhất là 3 ngày thông qua/ký ban hành (ngoại lệ) CẤP XÃ Sau 5 ngày và phải được niêm yết chậm nhất là 2 ngày thông qua/ký ban hành (ngoại lệ) 3.4.1.1 Thời điểm hết hiệu lực của VBQPPL Bị huỷ bỏ hoặc bãi bỏ Được thay thế bằng VB mới Hết thời hạn có HL ghi trong VB 1 2 3 Hiệu lực về thời gian - Về nguyên tắc, VBQPPL chỉ điều chỉnh các quan hệ xã hội xuất hiện sau thời điểm văn bản ấy có hiệu lực (nguyên tắc bất hồi tố), không áp dụng đối với các hành vi đã được thực hiện trước khi văn bản QPPL đó có hiệu lực. 21 m i m thực hiện Tuy nhiên, - Áp dụng hiệu lực HỒI TỐ (hiệu lực trở về trước) khi VBQPPL mới:  Không quy định trách nhiệm pháp lý;  Quy định trách nhiệm pháp lý nhẹ hơn. 23 m i m thực hiện i cho i vi phạm Quy định TNPL nhẹ hơn Không quy định TNPL 9/24/2012 5 3.4.2 Hiệu lực theo không gian 25 VBQPPL của TW Áp dụng trên phạm vi cả nước, đối với mọi CQ, tổ chức, cá nhân và công dân VN. Do nội dung của VB  giới hạn hiệu lực về không gian VBQPPL của địa phương Chỉ có hiệu lực trên phạm vi lãnh thổ thuộc thẩm quyền của cơ quan đó. 3.4.3 Hiệu lực về đối tƣợng tác động Đối tượng tác động của VBQPPL bao gồm các cá nhân, tổ chức và những quan hệ xã hội mà văn bản đó điều chỉnh 26 PHÁP LUẬT QUỐC GIA TẬP QUÁN QUỐC TẾ ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ 4. MQH GIỮA PL QUỐC GIA & PL QUỐC TẾ