Bài giảng: Kỹ nghệ phần mềm. Đại học quốc gia Hà Nội - Khoa công nghệ

§¹i häc quèc gia Hµ Néi - Khoa c«ng nghÖ Bé m«n c«ng nghÖ phÇn mÒm _________________________ PGS. NguyÔn Quèc To¶n, PGS.TS. NguyÔn V¨n Vþ, PGS.TS.Vò §øc Thi, TS. Lª v¨n Phïng Bµi gi¶ng Kü nghÖ phÇn mÒm (nhËp m«n) Hµ Néi - 2000 Më ®Çu Sau 20 n¨m ph¸t triÓn, kü nghÖ phÇn mÒm (SE-Software Engineering) ®Õn nay ®­îc thõa nhËn lµ mét bé m«n chÝnh thèng nh­ng cßn lµ mét lÜnh vùc tranh luËn s«i næi. Trong ngµnh c«ng nghiÖp: ng­êi lËp tr×nh ® kü s­ phÇn mÒm. Kü nghÖ phÇn mÒm (hay cßn gäi lµ c«ng tr×nh häc phÇn mÒm ) ®­îc xem nh­ lµ mét tªn gäi c«ng viÖc. C¸c ph­¬ng ph¸p, c«ng cô, thñ tôc cña SE ®· ®­îc chÊp nhËn vµ øng dông thµnh c«ng trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc øng dông c«ng nghiÖp. C¸c nhµ qu¶n lý vµ chuyªn gia c«ng nghÖ th«ng tin ®Òu nhËn ra nhu cÇu vÒ c¸ch tiÕp cËn cã nguyªn t¾c h¬n tíi viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm . B¶n chÊt thùc cña c¸ch tiÕp cËn SE vÉn cßn ch­a ®­îc thèng nhÊt, cßn nhiÒu ý kiÕn tr¸i ng­îc nhau. Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cña ng­êi thùc hµnh: theo s¸t c¸c ho¹t ®éng tæng qu¸t ®· ®­îc thùc hiÖn bÊt kÓ tíi m« h×nh SE ®· ®­îc chän thay v× duy tr× mét quan ®iÓm vßng ®êi chÆt chÏ. C¸c chñ ®Ò quan t©m: VÊn ®Ò qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm (tiÕn tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n phÇn mÒm vµ viÖc qu¶n lý nã) Ph©n tÝch hÖ thèng vµ yªu cÇu phÇn mÒm (c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n trong ph©n tÝch, ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ yªu cÇu, c¸c kÝ ph¸p,...) ThiÕt kÕ vµ cµi ®Æt phÇn mÒm (nhÊn m¹nh tíi c¸c ®Þnh møc thiÕt kÕ c¬ b¶n dÉn tíi hÖ thèng chÊt l­îng cao vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ ®Ó chuyÓn mét m« h×nh ph©n tÝch thµnh gi¶i ph¸p phÇn mÒm) §¶m b¶o, kiÓm chøng vµ duy tr× tÝnh toµn vÑn phÇn mÒm (nhÊn m¹nh vµo c¸c ho¹t ®éng ®­îc øng dông ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng trong suèt tiÕn tr×nh phÇn mÒm ) Vai trß cña tù ®éng ho¸ (nhÊn m¹nh sù hç trî cña m¸y tÝnh lªn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm ) Quan t©m ®Õn thiÕt kÕ : chñ ®Ò 3 Quan t©m ®Õn ph­¬ng ph¸p: c¶ 5 chñ ®Ò Quan t©m ®Õn qu¶n lý: chñ ®Ò 1 vµ 4 C«ng tr×nh häc phÇn mÒm kh«ng ph¶i lµ chÝnh viÖc s¶n sinh ra s¶n phÈm mµ nã liªn quan ®Õn viÖc s¶n sinh ra s¶n phÈm mét c¸ch hiÖu qu¶. Víi nh÷ng nguån lùc kh«ng h¹n chÕ th× ®a sè c¸c vÊn ®Ò phÇn mÒm lµ gi¶i quyÕt ®­îc. Thö th¸ch ®èi víi kü s­ phÇn mÒm lµ t¹o ra phÇn mÒm chÊt l­îng cao víi h¹n chÕ vÒ nguån lùc vµ ph¶i theo mét lÞch ®Þnh tr­íc. Ch­¬ng 1 PhÇn mÒm vµ kü nghÖ phÇn mÒm 3 Ch­¬ng II §Æc t¶ phÇn mÒm 25 Ch­¬ng III thiÕt kÕ phÇn mÒm 52 ch­¬ng iv LËp tr×nh hiÖu qu¶ 84 Ch­¬ng 1 PhÇn mÒm vµ kü nghÖ phÇn mÒm I.1.Sù ph¸t triÓn cña phÇn mÒm .1.1.1.Qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña phÇn mÒm 1.1.2.C¸c th¸ch thøc ®èi víi phÇn mÒm m¸y tÝnh 1.2.PhÇn mÒm 1.2.1.M« t¶ vÒ phÇn mÒm 1.2.2.C¸c ®Æc tr­ng phÇn mÒm 1.2.3. C¸c thµnh phÇn cña phÇn mÒm 1.2 4..ViÖc øng dông phÇn mÒm 1.3. Kü nghÖ phÇn mÒm 1.3.1. §Þnh nghÜa 1.3.2. M« h×nh Vßng ®êi cæ ®iÓn 1.3.3. M« h×nh lµm b¶n mÉu 1.3 4.M« h×nh xo¾n èc 1.3.5. Kü thuËt thÕ hÖ thø 4 1.3.6. Tæ hîp c¸c khu«n c¶nh 1.4. C¸c b­íc tæng qu¸t trong tiÕn tr×nh kü nghÖ phÇn mÒm 1.4.1..Giai ®o¹n x¸c ®Þnh 1.4.2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn 1.4.3. Giai ®o¹n b¶o tr× I.5.§¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ chÊt l­îng hÖ thèng Ch­¬ng 1 PhÇn mÒm vµ kü nghÖ phÇn mÒm 1980, trong t¹p chÝ Business week, dßng tiªu ®Ò "phÇn mÒm - lùc ®iÒu khiÓn míi hay phÇn mÒm ®· vµo mét thêi ®¹i" ® ®¸nh dÊu chñ ®Ò ®¸ng quan t©m cña c¸c t¹p chÝ ® b¸o hiÖu cho mét c¸ch hiÓu míi vÒ tÇm quan träng cña phÇn mÒm m¸y tÝnh ® ®em ®Õn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. PhÇn mÒm (SW) b©y giê ®· v­ît tréi h¬n phÇn cøng (HW): ®iÒu mÊu chèt cho sù thµnh c«ng cña nhiÒu hÖ thèng dùa trªn m¸y tÝnh PhÇn mÒm -nh©n tè ®¸nh gi¸ sù kh¸c biÖt, ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç: TÝnh ®Çy ®ñ vµ ®óng thêi h¹n cña th«ng tin do phÇn mÒm cung cÊp (vµ c¸c CSDL liªn quan) ® kh¸c biÖt mét c«ng ty nµy víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh thiÕt kÕ vµ " tÝnh th©n thiÖn con ng­êi" cña s¶n phÈm phÇn mÒm còng lµm kh¸c biÖt nã víi c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh cã cïng chøc n¨ng t­¬ng tù kh¸c. Sù th«ng minh vµ chøc n¨ng do phÇn mÒm ®­îc nhóng trong ®ã ®­a ra th­êng lµm kh¸c biÖt 2 s¶n phÈm tiªu thô hay c«ng nghiÖp t­¬ng tù nhau Nh­ vËy, chÝnh phÇn mÒm t¹o ra sù kh¸c biÖt ®ã I.1.Sù ph¸t triÓn cña phÇn mÒm Th¸ch thøc tr­íc nh÷ng n¨m 1990: ph¸t triÓn phÇn cøng nh»m gi¶m gi¸ thµnh xö lý vµ l­u tr÷ d÷ liÖu. VÝ dô vµo nh÷ng n¨m 1980 tiÕn bé trong vi ®iÖn tö: ph¸t sinh n¨ng lùc tÝnh to¸n m¹nh, gi¸ thµnh thÊp ®¸ng kÓ Th¸ch thøc trong nh÷ng n¨m 1990: c¶i thiÖn chÊt l­îng vµ gi¶m gi¸ thµnh cña c¸c gi¶i ph¸p dùa trªn m¸y tÝnh - gi¶i ph¸p ®­îc cµi ®Æt b»ng phÇn mÒm Kh¶ n¨ng l­u tr÷ cña phÇn cøng biÓu thÞ cho tiÒm n¨ng tÝnh to¸n. Cßn phÇn mÒm -mét c¬ chÕ gióp chóng ta chÕ ngù vµ khai th¸c tiÒm n¨ng nµy .1.1.1.Qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña phÇn mÒm 1.Nh÷ng n¨m ®Çu(tõ 1950 ®Õn 1960): PhÇn cøng thay ®æi liªn tôc, phÇn lín ®­îc chuyªn dông cho øng dông ®Æc biÖt. PhÇn mÒm ®­îc coi lµ nghÖ thuËt, ch­a cã ph­¬ng ph¸p hÖ thèng. Ph¸t triÓn phÇn mÒm ch­a ®­îc qu¶n lý M«i tr­êng phÇn mÒm cã tÝnh c¸ nh©n® thiÕt kÕ -tiÕn tr×nh kh«ng t­êng minh, th­êng kh«ng cã tµi liÖu. KÕt qu¶: Häc ®­îc viÖc cµi ®Æt hÖ thèng dùa trªn m¸y tÝnh, kh«ng häc ®­îc mÊy vÒ kü nghÖ hÖ thèng m¸y tÝnh 2.Thêi kú tr¶i réng tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn cuèi 1970: HÖ thèng ®a lËp tr×nh vµ ®a ng­êi sö dông ® kh¸i niÖm míi vÒ t­¬ng t¸c ng­êi m¸y. Kü thuËt t­¬ng t¸c më ra thÕ giíi míi cho c¸c øng dông vµ møc ®é míi tinh vi cho c¶ phÇn mÒm vµ phÇn cøng HÖ thèng thêi gian thùc: thu thËp, ph©n tÝch vµ biÕn ®æi d÷ liÖu tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau®kiÓm so¸t ®­îc c¸c tiÕn tr×nh vµ s¶n xuÊt ra c¸i ra trong phÇn ngh×n gi©y thay v× nhiÒu phót TiÕn bé l­u tr÷ trùc tuyÕn® thÕ hÖ ®Çu tiªn cña hÖ qu¶n trÞ CSDL Sè l­îng c¸c hÖ thèng dùa trªn m¸y tÝnh ph¸t triÓn ® th­ viÖn phÇn mÒm më réng® ph¸t sinh sè l­îng lín c©u lÖnh® cÇn söa ch÷a khi gÆp lçi, cÇn söa ®æi l¹i khi yªu cÇu cña ng­êi dïng thay ®æi hay ph¶i thÝch nghi víi nh÷ng phÇn cøng míi võa mua® b¶o tr× phÇn mÒm . 3. Thêi kú gi÷a nh÷ng n¨m 1970 ®Õn nay: HÖ thèng ph©n bè (bao gåm nhiÒu m¸y tÝnh, mçi m¸y thùc hiÖn mét chøc n¨ng t­¬ng tranh vµ liªn l¹c víi c¸c m¸y kh¸c) ® t¨ng ®é phøc t¹p M¹ng toµn côc vµ côc bé, liªn l¹c sè gi¶i th«ng cao, t¨ng nhu cÇu th©m nhËp d÷ liÖu ® yªu cÇu lín ph¸t triÓn phÇn mÒm TiÕn bé lín vµ sö dông phæ cËp c¸c bé vi xö lý (« t«, robot, lß vi sãng, thiÕt bÞ chÈn ®o¸n m¸u,...) m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ c¸c m¸y tr¹m ®Ó bµn Chi phÝ phÇn mÒm cã khuynh h­íng > chi phÝ mua m¸y tÝnh 4. Thêi kú sau 1990 (Thêi kú thø t­ míi chØ b¾t ®Çu): Kü nghÖ h­íng sù vËt lµ c¸ch tiÕp cËn míi ®ang nhanh chãng thay thÕ nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ph¸t triÓn phÇn mÒm truyÒn thèng trong c¸c lÜnh vùc øng dông HÖ chuyªn gia vµ phÇn mÒm trÝ tuÖ nh©n t¹o: chuyÓn tõ phßng thÝ nghiÖm ® thùc tÕ PhÇn mÒm m¹ng n¬ ron nh©n t¹o: më ra kh¶ n¨ng nhËn d¹ng vµ thùc hiÖn kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin kiÓu con ng­êi 1.1.2.C¸c th¸ch thøc ®èi víi phÇn mÒm m¸y tÝnh C¸c th¸ch thøc ®èi víi phÇn mÒm m¸y tÝnh gia t¨ng v× nh÷ng nguyªn nh©n sau: Sù tinh vi cña phÇn cøng ®· v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña chóng ta ®Ó x©y dùng phÇn mÒm ®¹t tíi tiÒm n¨ng cña phÇn cøng Kh¶ n¨ng x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh míi kh«ng thÓ gi÷ cïng nhÞp víi nhu cÇu cã c¸c ch­¬ng tr×nh míi Kh¶ n¨ng b¶o tr× c¸c ch­¬ng tr×nh hiÖn cã rÊt khã kh¨n v× thiÕt kÕ s¬ sµi, tµi nguyªn kh«ng thÝch hîp TÊt c¶ c¸c th¸ch thøc trªn® chÊp nhËn thùc hµnh kü nghÖ phÇn mÒm 1.2.PhÇn mÒm 1.2.1.M« t¶ vÒ phÇn mÒm ViÖc m« t¶ phÇn mÒm trong s¸ch gi¸o khoa cã 1 trong nh÷ng d¹ng sau: -C¸c lÖnh (ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh) khi ®­îc thùc hiÖn th× ®­a ra ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ mong muèn -C¸c cÊu tróc d÷ liÖu lµm cho ch­¬ng tr×nh thao t¸c th«ng tin thÝch hîp -C¸c tµi liÖu m« t¶ thao t¸c vµ c¸ch dïng ch­¬ng tr×nh NhËn xÐt: ch­a ®ñ® cÇn ®­a ra ®Þnh nghÜa h×nh thøc h¬n 1.2.2.C¸c ®Æc tr­ng phÇn mÒm PhÇn mÒm lµ phÇn tö hÖ thèng logic ch­a kh«ng ph¶i lµ hÖ thèng vËt lý. Do ®ã phÇn mÒm cã ®Æc tr­ng kh¸c biÖt ®¸ng kÓ víi c¸c ®Ëc tr­ng cña phÇn cøng 1.PhÇn mÒm ®­îc ph¸t triÓn hay ®­îc kü nghÖ ho¸, nã kh«ng ®­îc chÕ t¹o theo nghÜa cæ ®iÓn: thiÕt kÕ chÕ t¹o s¶n phÈm tèt HW: ® ® ® chÊt l­îng chÊt l­îng thiÕt kÕ söa ®æi s¶n phÈm tèt SW: ® ® ® chÊt l­îng chÊt l­îng Hai qu¸ tr×nh nµy phô thuéc vµo con ng­êi Chi phÝ phÇn mÒm tËp trung vµo kü nghÖ ® kh¸i niÖm x­ëng phÇn mÒm ® khuyÕn c¸o sö dông c«ng cô tù ®éng 2.PhÇn mÒm kh«ng "háng ®i" PhÇn mÒm kh«ng c¶m øng ®èi víi nh÷ng khiÕm khuyÕt m«i tr­êng vèn g©y cho phÇn cøng bÞ mßn cò ®i §­êng cong lý t­ëng chÕt yÓu mßn cò Tû lÖ háng gi÷ tû lÖ cho ®Õn khi l¹c hËu t t §­êng cong háng hãc cho HW §­êng cong háng hãc cho SW (lý t­ëng) Thùc tÕ, phÇn mÒm sÏ tr¶i qua sù thay ®æi (b¶o tr×). Khi thay ®æi ®­îc thùc hiÖn cã thÓ lµ mét sè khiÕm khuyÕt míi sÏ ®­îc ®­a vµo, g©y ra cho ®­êng cong tû lÖ háng hãc trë thµnh cã ®Çu nhän nh­ trong h×nh vÏ d­íi ®©y. Tr­íc khi ®­êng cong ®ã cã thÓ trë vÒ tû lÖ háng hãc æn ®Þnh ban ®Çu th× mét thay ®æi kh¸c l¹i ®­îc yªu cÇu, l¹i g©y ra ®­êng cong ph¸t sinh ®Ønh nhän mét lÇn n÷a. DÇn dÇn, møc tû lÖ háng hãc tèi thiÓu b¾t ®Çu n©ng lªn- phÇn mÒm bÞ tho¸i ho¸ do sù thay ®æi. §­êng cong thùc tÕ thay ®æi tû lÖ háng §­êng cong lý t­ëng thêi gian §­êng cong háng hãc thùc tÕ cña phÇn mÒm NhËn xÐt: PhÇn cøng háng cã "vËt t­ thay thÕ", nh­ng kh«ng cã phÇn mÒm thay thÕ cho phÇn mÒm . Mäi háng hãc phÇn mÒm ®Òu chØ ra lçi trong thiÕt kÕ hay trong tiÕn tr×nh chuyÓn thiÕt kÕ thµnh m· m¸y thùc hiÖn ®­îc. Do ®ã, viÖc b¶o tr× phÇn mÒm bao gåm ®é phøc t¹p phô thªm ®¸ng kÓ so víi b¶o tr× phÇn cøng. 3.PhÇn lín phÇn mÒm ®Òu ®­îc x©y dùng theo ®¬n ®Æt hµng, chø Ýt khi ®­îc l¾p r¸p tõ c¸c thµnh phÇn cã s½n C¸ch thiÕt kÕ vµ x©y dùng phÇn cøng ®iÒu khiÓn cho mét s¶n phÈm dùa trªn bé vi xö lý: vÏ s¬ ®å m¹ch sè ® thùc hiÖn ph©n tÝch ®Ó ®¶m b¶o chøc n¨ng ®óng ® ph©n lo¹i c¸c danh môc thµnh phÇn ® g¾n cho mçi m¹ch tÝch hîp (th­êng gäi lµ "IC" hay "chip") mét sè hiÖu mét chøc n¨ng ®· ®Þnh vµ hîp lÖ, mét giao diÖn ®· x¸c ®Þnh râ, mét tËp c¸c h­íng dÉn tÝch hîp chuÈn ho¸ PhÇn mÒm: -Kh«ng cã danh môc c¸c thµnh phÇn -§Æt hµng víi ®¬n vÞ hoµn chØnh, kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thµnh phÇn cã thÓ ®­îc l¾p r¸p l¹i thµnh ch­¬ng tr×nh míi. 1.2.3. C¸c thµnh phÇn cña phÇn mÒm PhÇn mÒm m¸y tÝnh (gäi t¾t lµ phÇn mÒm ) lµ th«ng tin tån t¹i d­íi 2 d¹ng c¬ së: thµnh phÇn m¸y kh«ng thùc hiÖn ®­îc vµ c¸c thµnh phÇn m¸y thùc hiÖn ®­îc. ë ®©y chØ xÐt nh÷ng thµnh phÇn phÇn mÒm trùc tiÕp ®­a tíi c¸c lÖnh m¸y thùc hiÖn ®­îc Mäi thµnh phÇn phÇn mÒm ®Òu bao gåm mét cÊu h×nh Thµnh phÇn phÇn mÒm ®­îc t¹o ra th«ng qua mét lo¹t nh÷ng ho¹t ®éng chuyÓn ho¸ (translation) yªu cÇu cña ng­êi dïng thµnh m· m¸y thùc hiÖn ®­îc: mét m« h×nh yªu cÇu (hay b¶n mÉu) ® dÞch ® thiÕt kÕ ® dÞch® d¹ng ng«n ng÷ x¸c ®Þnh cÊu tróc d÷ liÖu, thuéc tÝnh, thñ tôc phÇn mÒm, c¸c yªu cÇu liªn quan ® dÞch ® lÖnh m· m¸y thùc hiÖn ®­îc TÝnh t¸i dông lµ mét ®Æc tr­ng quan träng cña thµnh phÇn phÇn mÒm chÊt l­îng cao, tøc lµ thµnh phÇn cÇn ®­îc thiÕt kÕ vµ cµi ®Æt sao cho ng­êi ta cã thÓ dïng l¹i chóng trong nhiªï ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau (th­ viÖn ch­¬ng tr×nh con mÉu vÒ khoa häc) Chó ý: ngµy nay ®· më réng c¸ch nh×n vÒ viÖc dïng l¹i ®Ó bao hµm kh«ng chØ c¸c thuËt to¸n mµ cßn c¶ cÊu tróc d÷ liÖu. VÝ dô: c¸c giao diÖn t­¬ng t¸c th­êng ®­îc x©y dùng b»ng c¸ch dïng c¸c thµnh phÇn dïng l¹i cã kh¶ n¨ng t¹o ra cöa sæ ®å ho¹, menu kÐo xuèng vµ rÊt nhiÒu c¬ chÕ t­¬ng t¸c. CÊu tróc d÷ liÖu vµ chi tiÕt xö lý cÇn ®Ó x©y ®ùng giao diÖn ®­îc ®Æt bªn trong c¸c th­ viÖn c¸c thµnh phÇn dïng l¹i. C¸c thµnh phÇn phÇn mÒm ®­îc x©y dùng b»ng c¸ch nµo? Dïng ng«n ng÷ lËp tr×nh víi vèn tõ vùng h¹n chÕ, mét v¨n ph¹m hoµn toµn x¸c ®Þnh râ cïng víi c¸c quy t¾c thµnh lËp chÆt chÏ vÒ có ph¸p vµ ng÷ nghÜa. C¸c thuéc tÝnh nµy lµ ®iÒu chñ chèt trong viÖc dÞch thµnh m· m¸y. C¸c d¹ng ng«n ng÷ hiÖn dïng ngµy nay lµ c¸c ng«n ng÷ møc m¸y, ng«n ng÷ cÊp cao vµ ng«n ng÷ phi thñ tôc. +Ng«n ng÷ møc m¸y: lµ mét biÓu diÔn ký hiÖu cho tËp lÖnh cña ®¬n vÞ xö lý trung t©m -NÕu phÇn mÒm viÕt tèt, b¶o tr× ®­îc, t­ liÖu tèt ® ng«n ng÷ m¸y gióp sö dông bé nhí hiÖu qu¶, t¨ng ®­îc tèc ®é thùc hiÖn -NÕu phÇn mÒm thiÕt kÕ tåi, Ýt tµi liÖu ® ng«n ng÷ m¸y trë thµnh c¬n ¸c méng +Ng«n ng÷ cÊp cao: Cho phÐp ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ ch­¬ng tr×nh ®­îc ®éc lËp víi m¸y song tõ vùng, v¨n ph¹m, có ph¸p, ng÷ nghÜa phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi ng«n ng÷ m¸y. Trong hµng tr¨m ng«n ng÷ lËp tr×nh ®­îc dïng, phæ biÕn chØ kho¶ng 10 lo¹i: cobol, fortran, Pascal,C,Ada,C++, Pascal ®èi t­îng, eiffei, c¸c ng«n ng÷ ®Æc thï (APL, LIST,OPS5, PROLOG vµ c¸c ng«n ng÷ m« t¶ cho m¹ng n¬ ron nh©n t¹o M· m¸y, hîp ng÷, ng«n n g÷ lËp tr×nh cÊp cao th­êng cßn ®­îc coi nh­ lµ "3 thÕ hÖ ®Çu" cña ng«n ng÷ m¸y tÝnh. Víi nh÷ng ng«n ng÷ nµy, b¶n th©n ng­êi lËp tr×nh ph¶i quan t©m c¶ tíi viÖc ®Æc t¶ cÊu tróc th«ng tin lÉn ®iÒu khiÓn ch­¬ng tr×nh. Do ®ã c¸c ng«n ng÷ trong 3 thÕ hÖ nµy cßn ®­îc gäi lµ c¸c ng«n ng÷ thñ tôc +Ng«n ng÷ phi thñ tôc: Cã trªn mét thËp kû qua, thay v× ph¶i yªu cÇu ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm cÇn x¸c ®Þnh chi tiÕt thñ tôc th× c¸c ng«n ng÷ phi thñ tôc ®­a ®Õn mét ch­¬ng tr×nh b»ng c¸ch "x¸c ®Þnh kÕt qu¶ mong muèn thay v× x¸c ®Þnh hµnh ®éng cÇn ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã". PhÇn mÒm hç trî sÏ dÞch ®Æc t¶ thµnh ch­¬ng tr×nh m¸y thùc hiÖn ®­îc. 1.2.4.ViÖc øng dông phÇn mÒm PhÇn mÒm cã thÓ ®­îc ¸p dông khi ®· cã mét tËp c¸c b­íc thñ tôc (nh­ mét thuËt to¸n) ®· ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc (trõ phÇn mÒm hÖ chuyªn gia vµ phÇn mÒm m¹ng n¬ron) Néi dung th«ng tin vµ tÝnh tÊt ®Þnh lµ c¸c nh©n tè quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña øng dông phÇn mÒm : -Néi dung th«ng tin nãi tíi ý nghÜa vµ h×nh d¹ng cña th«ng tin vµo vµ ra -TÝnh tÊt ®Þnh th«ng tin nãi tíi viÖc tiªn ®o¸n tr­íc trËt tù vµ thêi gian cña th«ng tin Ph©n lo¹i phÇn mÒm øng dông (7 lo¹i): 1. PhÇn mÒm hÖ thèng: -Lµ mét tËp hîp c¸c ch­¬ng tr×nh ®­îc viÕt ®Ó phôc vô cho c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c -Xö lý cÊu tróc th«ng tin phøc t¹p nh­ng x¸c ®Þnh (tr×nh biªn dÞch, tr×nh so¹n th¶o, tiÖn Ých qu¶n lý tÖp) -§Æc tr­ng bëi t­¬ng t¸c chñ yÕu víi phÇn cøng m¸y tÝnh -Phôc vô nhiÒu ng­êi dïng -CÊu tróc d÷ liÖu phøc t¹p vµ nhiÒu giao diÖn ngoµi 2. PhÇn mÒm thêi gian thùc PhÇn mÒm ®iÒu phèi hoÆc ph©n tÝch hoÆc kiÓm so¸t c¸c sù kiÖn thÕ giíi thùc ngay khi chóng xuÊt hiÖn ®­îc gäi lµ phÇn mÒm thêi gian thùc. PhÇn mÒm thêi gian thùc bao gåm c¸c yÕu tè: -Mét thµnh phÇn thu thËp d÷ liÖu ®Ó thu vµ ®Þnh d¹ng th«ng tin tõ ngoµi -Mét thµnh phÇn ph©n tÝch ®Ó biÕn ®æi th«ng tin theo yªu cÇu cña øng dông -Mét thµnh phÇn kiÓm so¸t hoÆc ®­a ra ®¸p øng m«i tr­êng ngoµi -Mét thµnh phÇn ®iÒu phèi ®Ó ®iÒu hoµ c¸c thµnh phÇn kh¸c sao cho cã thÓ duy tr× viÖc ®¸p øng thêi gian thùc. HÖ thèng thêi gian thùc ph¶i ®¸p øng trong nh÷ng rµng buéc thêi gian chÆt chÏ 3.PhÇn mÒm nghiÖp vô Xö lý th«ng tin nghiÖp vô lµ lÜnh vùc øng dông phÇn mÒm lín nhÊt C¸c hÖ thèng rêi r¹c: hÖ th«ng tin qu¶n lý C¸c øng dông phÇn mÒm nghiÖp vô cßn bao gåm c¶ tÝnh to¸n t­¬ng t¸c (nh­ xö lý giao t¸c cho c¸c ®iÓm b¸n hµng) ngoµi øng dông xö lý d÷ liÖu 4.PhÇn mÒm khoa häc vµ c«ng nghÖ -§­îc ®Æc tr­ng bëi c¸c thuËt to¸n -Trong øng dông míi, thiÕt kÕ cã m¸y tÝnh trî gióp (CAD), cã chó ý ®Õn c¸c ®Æc tr­ng thêi gian thùc vµ c¶ phÇn mÒm hÖ thèng. 5. PhÇn mÒm nhóng -N»m trong bé nhí chØ ®äc vµ ®­îc dïng ®Ó ®iÒu khiÓn c¸c s¶n phÈm vµ hÖ thèng cho ng­êi dïng vµ thÞ tr­êng c«ng nghiÖp -Cã thÓ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng rÊt giíi h¹n vµ huyÒn bÝ (®iÒu khiÓn bµn phÝm cho lß vi sãng) hay ®­a ra c¸c kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn vµ vËn hµnh (chøc n¨ng sè ho¸ ë « t«, kiÓm so¸t x¨ng, biÓu thÞ b¶ng ®ång hå, hÖ thèng phanh) 6.PhÇn mÒm m¸y tÝnh c¸ nh©n -Bïng næ trong h¬n thËp kû qua (xö lý v¨n b¶n, trang tÝnh, ®å ho¹, qu¶n trÞ CSDL) -TiÕp tôc biÓu thÞ thiÕt kÕ giao diÖn ng­êi-m¸y: ®­îc c¶i tiÕn nhiÒu nhÊt. 7.PhÇn mÒm trÝ tuÖ nh©n t¹o -Dïng c¸c thuËt to¸n phi sè ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p mµ tÝnh to¸n hay ph©n tÝch trùc tiÕp kh«ng qu¶n lý næi -Ho¹t ®éng m¹nh nhÊt lµ hÖ chuyªn gia (hÖ c¬ së tri thøc) -LÜnh vùc nhËn d¹ng (h×nh ¶nh vµ tiÕng nãi) -Chøng minh ®Þnh lý vµ ch¬i trß ch¬i -Ph¸t triÓn m¹ng n¬ ron nh©n t¹o: m« pháng cÊu tróc cña viÖc xö lý trong bé ãc. 1.3. Kü nghÖ phÇn mÒm 1.3.1. §Þnh nghÜa Fritz Bauer nªu ra ®Þnh nghÜa ban ®Çu vÒ kü nghÖ phÇn mÒm : Kü nghÖ phÇn mÒm lµ viÖc thiÕt lËp vµ sö dông c¸c nguyªn lý c«ng nghÖ ®óng ®¾n ®Ó thu ®­îc phÇn mÒm mét c¸ch kinh tÕ võa tin cËy võa lµm viÖc hiÖu qu¶ trªn c¸c m¸y thùc C¸c ®Þnh nghÜa vÒ sau ®Òu nhÊn m¹nh vµo yªu cÇu vÒ mét kû luËt c«ng nghÖ trong viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm Kü nghÖ phÇn mÒm - sù ph¸t triÓn cña kü nghÖ phÇn cøng vµ hÖ thèng. Nã bao gåm mét tËp c¸c b­íc chøa ®ùng 3 yÕu tè chñ chèt: - Ph­¬ng ph¸p -C«ng cô -Thñ tôc C¸c yÕu tè nµy gióp ng­êi qu¶n lý kiÓm so¸t ®­îc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ cung cÊp cho ng­êi kü s­ phÇn mÒm mét nÒn t¶ng ®Ó x©y dùng phÇn mÒm chÊt l­îng cao theo mét c¸ch thøc hiÖu qu¶ 1.C¸c ph­¬ng ph¸p (®­a ra c¸c "c¸ch lµm" vÒ mÆt kü thuËt ®Ó x©y dùng phÇn mÒm ): C¸c ph­¬ng ph¸p bao hµm trong nhiÒu nhiÖm vô: lËp kÕ ho¹ch, ­íc l­îng dù ¸n, ph©n tÝch yªu cÇu hÖ thèng vµ phÇn mÒm , thiÕt kÕ cÊu tróc d÷ liÖu, kiÕn tróc ch­¬ng tr×nh vµ thñ tôc thuËt to¸n, m· ho¸ kiÓm thö vµ b¶o tr× C¸c ph­¬ng ph¸p cho kü nghÖ phÇn mÒm th­êng ®­a ra c¸c ký ph¸p ®å ho¹ hay h­íng ng«n ng÷ ®Æc biÖt, ®­a ra mét tËp c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm phÇn mÒm. 2.C¸c c«ng cô (cung cÊp sù hç trî tù ®éng hay b¸n tù ®éng cho tõng ph­¬ng ph¸p): Khi c¸c c«ng cô ®­îc tÝch hîp ®Õn møc c¸c th«ng tin do chóng t¹o ra cã thÓ ®­îc dïng cho c¸c c«ng cô kh¸c th× hÖ thèng hç trî cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm ®· ®­îc thiÕt lËp vµ cßn ®­îc gäi lµ kü nghÖ phÇn mÒm cã m¸y tÝnh hç trî (CASE) 3.C¸c thñ tôc (chÊt keo d¸n c¸c ph­¬ng ph¸p vµ c«ng cô l¹i víi nhau vµ lµm cho chóng ®­îc sö dông hîp lý vµ ®óng h¹n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm): Thñ tôc: -X¸c ®Þnh ra tr×nh tù c¸c ph­¬ng ph¸p sÏ ®­îc ¸p dông, -T¹o s¶n phÈm cÇn bµn giao (tµi liÖu b¸o c¸o, b¶n mÉu,...) cÇn cho viÖc kiÓm so¸t ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ ®iÒu hoµ thay ®æi, -X¸c ®Þnh nh÷ng cét mèc ®Ó cho ng­êi qu¶n lý phÇn mÒm n¾m ®­îc tiÕn ®é. Nh­ vËy, kü nghÖ phÇn mÒm bao gåm mét tËp c¸c b­íc bao hµm c¶ ph­¬ng ph¸p, c«ng cô vµ thñ tôc ®· ®­îc x¸c ®Þnh ë trªn. C¸c b­íc nµy th­êng ®­îc gäi lµ c¸c khu«n c¶nh (paradigm) kü nghÖ phÇn mÒm . Mçi b­íc trong kü nghÖ phÇn mÒm ®­îc lùa chän dùa trªn b¶n chÊt cña dù ¸n, dùa vµo ph­¬ng ph¸p vµ c«ng cô sö dông, vµo c¸ch kiÓm so¸t, c¸ch bµn giao. Sau ®©y, chóng ta sÏ xÐt tíi 4 c¸ch tiÕp cËn c¬ b¶n trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm: 1.3.2. M« h×nh Vßng ®êi cæ ®iÓn (c¸ch tiÕp cËn 1) Kü nghÖ phÇn mÒm ®­îc minh ho¹ theo khu«n c¶nh vßng ®êi cæ ®iÓn. M« h×nh vßng ®êi cæ ®iÓn ®«i khi cßn ®­îc gäi lµ m« h×nh th¸c n­íc. Khu«n c¶nh vßng ®êi yªu cÇu tiÕp cËn mét c¸ch hÖ thèng, tuÇn tù tíi viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm, b¾t ®Çu ë møc hÖ thèng vµ tiÕn dÇn xuèng ph©n tÝch, thiÕt kÕ, m· ho¸, kiÓm thö vµ b¶o tr×. Nh­ vËy khu«n c¶nh vßng ®êi bao gåm c¸c ho¹t ®éng trong m« h×nh th¸c n­íc sau: ThiÕt kÕ hÖ thèng & phÇn mÒm Ph©n tÝch & ®Þnh râ yªu cÇu Kü nghÖ hÖ thèng KiÓm thö ®¬n vÞ, tÝch hîp & hÖ thèng VËn hµnh vµ B¶o tr× M· ho¸ 1.Kü nghÖ vµ ph©n tÝch hÖ thèng V× phÇn mÒm bao giê còng lµ mét phÇn tö cña hÖ thèng lín h¬n ® b¾t ®Çu tõ viÖc thiÕt lËp yªu cÇu cho mäi phÇn tö cña hÖ thèng ® cÊp ph¸t mét tËp con c¸c yªu cÇu ®ã cho phÇn mÒm Kü nghÖ vµ ph©n tÝch hÖ thèng bao gåm viÖc thu thËp yªu cÇu ë møc hÖ thèng víi mét l­îng nhá thiÕt kÕ vµ ph©n tÝch møc ®Ønh 2. Ph©n tÝch yªu cÇu phÇn mÒm -TiÕn tr×nh thu thËp yªu cÇu ®­îc tËp trung vµ lµm s¹ch ®Æc biÖt vµo phÇn mÒm -T×m hiÓu lÜnh vùc th«ng tin ®èi víi phÇn mÒm, c¸c chøc n¨ng cÇn cã, hiÖu n¨ng vµ giao diÖn -LËp t­ liÖu vÒ yªu cÇu cho hÖ thèng vµ phÇn mÒm ® kh¸ch hµng duyÖt l¹i 3. ThiÕt kÕ -TiÕn tr×nh nhiÒu b­íc, tËp trung vµo 4 thuéc tÝnh ph©n biÖt cña ch­¬ng tr×nh: +CÊu tróc d÷ liÖu +KiÕn tróc phÇn mÒm +Chi tiÕt thñ tôc +§Æc tr­ng giao diÖn -ChuyÓn ho¸ c¸c yªu cÇu thµnh m« t¶ phÇn mÒm tr­íc khi m· ho¸ -LËp t­ liÖu thiÕt kÕ (mét phÇn cña cÊu h×nh phÇn mÒm ) 4.M· ho¸ -DÞch thiÕt kÕ thµnh d¹ng m· m¸y ®äc ®­îc 5. KiÓm thö -ViÖc kiÓm thö b¾t ®Çu sau khi ®· sinh ra m· -TiÕn tr×nh kiÓm thö tËp trung vµo phÇn logic bªn trong ch­¬ng tr×nh ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c c©u lÖnh ®Òu ®­îc kiÓm thö. VÒ phÇn chøc n¨ng bªn ngoµi th× ®¶m b¶o r»ng viÖc kiÓm thö ph¸t hiÖn ra lçi vµ ®¶m b¶o nh÷ng c¸i vµo x¸c ®Þnh sÏ t¹o ra kÕt qu¶ thùc tÕ thèng nhÊt víi kÕt qu¶ muèn cã. 6.B¶o tr× PhÇn mÒm ch¾c ch¾n cã nh÷ng thay ®æi sau khi ®­îc bµn giao cho kh¸ch hµng (trõ phÇn mÒm nhóng) Do lçi hoÆc thÝch øng víi thay ®æi trong m«i tr­êng bªn ngoµi (hÖ ®iÒu hµnh míi, thiÕt bÞ ngo¹i vi míi) hoÆc yªu cÇu n©ng cao chøc n¨ng hay hiÖu n¨ng ® b¶o tr× B¶o tr× ¸p dông l¹i c¸c b­íc vßng ®êi cho ch­¬ng tr×nh hiÖn t¹i ( kh«ng ph¶i míi) NhËn xÐt: -Vßng ®êi cæ ®iÓn lµ khu«n c¶nh cò nhÊt vµ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt cho kü nghÖ phÇn mÒm -C¸c dù ¸n thùc hiÕm khi tu©n theo dßng ch¶y tuÇn tù. ViÖc lËp bao giê còng xuÊt hiÖn vµ g©y ra c¸c vÊn ®Ò khi ¸p dông khu«n c¶nh nµy -Kh¸ch hµng khã ph¸t biÓu hÕt yªu cÇu t­êng minh cña dù ¸n ® dÔ cã bÊt tr¾c -Kh¸ch hµng ph¶i kiªn nhÉn. ë cuèi thêi gian dù ¸n míi cã b¶n ch­¬ng tr×nh lµm viÖc ®­îc. NÕu ch­¬ng tr×nh gÆp lçi ® th¶m ho¹ -Cã vÞ trÝ quan träng vµ x¸c ®Þnh trong c«ng viÖc vµ kü nghÖ phÇn mÒm: ®­a ra c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc, ®­a ra c¸c b­íc tæng qu¸t ¸p dông ®­îc cho mäi khu«n c¶nh kü nghÖ phÇn mÒm ® cßn lµ m« h×nh thñ tôc ®­îc sö dông réng r·i -Cßn ®iÓm yÕu nh­ng vÉn tèt h¬n ®¸ng kÓ so víi c¸ch tiÕp cËn ngÉu nhiªn 1..3.3. M« h×nh lµm b¶n mÉu (c¸ch tiÕp cËn 2) C¸ch tiÕp cËn lµm b¶n mÉu cho kü nghÖ phÇn mÒm lµ c¸ch tiÕp cËn tèt nhÊt khi: -Kh¸ch hµng x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu tæng qu¸t cho phÇn mÒm, nh­ng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc input vµ output -Ng­êi ph¸t triÓn kh«ng ch¾c vÒ hiÖu qu¶ cña thuËt to¸n, vÒ thÝch nghi hÖ ®iÒu hµnh hay giao diÖn ng­êi m¸y cÇn cã Lµm b¶n mÉu lµ mét tiÕn tr×nh gióp ng­êi ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng t¹o ra mét m« h×nh cho phÇn mÒm cÇn x©y dùng. M« h×nh cã thÓ lÊy mét trong 3 d¹ng: 1.B¶n mÉu trªn giÊy hay trªn PC m« t¶ giao diÖn ng­êi-m¸y d­íi d¹ng lµm cho ng­êi dïng hiÓu ®­îc c¸ch c¸c t­¬ng t¸c xuÊt hiÖn 2.B¶n mÉu lµm viÖc cµi ®Æt mét tËp con chøc n¨ng phÇn mÒm mong muèn 3.Mét ch­¬ng tr×nh mµ cã thùc hiÖn mét phÇn hay tÊt c¶ chøc n¨ng mong muèn nh­ng cÇn c¶i tiÕn thªm c¸c tÝnh n¨ng kh¸c tuú theo kh¶ n¨ng ph¸t triÓn . TËp hîp yªu cÇu vµ lµm mÞn® x¸c ®Þnh môc tiªu tæng thÓ, kh¶o s¸t thªm ®Ó ®Þnh râ yªu cÇu KÕt thóc D·y c¸c sù kiÖn cña khu«n c¶nh lµm b¶n mÉu ®­îc minh ho¹ trong h×nh sau: ® (vi chØnh Y/C) gièng nh­ mäi c¸ch tiÕp cËn tíi viÖc §¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng vÒ b¶n m·u B¾t ®Çu ® S¶n phÈm Lµm mÞn b¶n m·u X©y dùng b¶n m·u thiÕt kÕ nhanh (input, output) ph¸t triÓn phÇn mÒm, viÖc lµm b¶n mÉu víi viÖc thu thËp yªu cÇu. Ng­êi ph¸t triÓn vµ kh¸ch hµng gÆp nhau vµ x¸c ®Þnh môc tiªu tæng thÓ cho phÇn mÒm, x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu nµo ®· biÕt, miÒn nµo cÇn kh¶o s¸t thªm. Råi ®Õn viÖc thiÕt kÕ nhanh. ThiÕt kÕ nhanh tËp trung vµo viÖc biÓu diÔn c¸c khÝa c¹nh cña phÇn mÒm thÊy ®­îc ®èi víi ng­êi dïng (c¸ch ®­a vµo vµ ®Þnh d¹ng ®­a ra). ThiÕt kÕ nhanh ® x©y dùng mét b¶n mÉu ® ng­êi dïng ®¸nh gi¸ ® lµm mÞn c¸c yªu cÇu cho phÇn mÒm. TiÕn tr×nh lÆp ®i lÆp l¹i x¶y ra ®Ó cho b¶n mÉu ®­îc “vi chØnh” tho¶ m·n yªu cÇu cña kh¸ch, ®ång thêi gióp ng­êi ph¸t triÓn hiÓu kü h¬n cÇn ph¶i thùc hiÖn nhu cÇu nµo. 1.3.4.M« h×nh xo¾n èc (c¸ch tiÕp cËn 3) -Bao gåm c¸c tÝnh n¨ng tèt nhÊt cña c¶ vßng ®êi cæ ®iÓn vµ lµm b¶n mÉu + ph©n tÝch rñi ro -X¸c ®Þnh bëi 4 ho¹t ®éng chÝnh: LËp kÕ ho¹ch: x¸c ®Þnh môc tiªu, gi¶i ph¸p vµ rµng buéc Ph©n tÝch rñi ro: ph©n tÝch c¸c ph­¬ng ¸n vµ x¸c ®Þnh/ gi¶i quyÕt rñi ro Kü nghÖ: ph¸t triÓn s¶n phÈm “møc tiÕp theo” §¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng: kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ cña kü nghÖ -Víi mçi lÇn lÆp xung quanh xo¾n èc (b¾t ®Çu tõ t©m), x¸c ®Þnh thªm c¸c phiªn b¶n ®­îc hoµn thiÖn dÇn. NÕu ph©n tÝch rñi ro chØ ra r»ng kh«ng ch¾c ch¾n trong c¸c yªu cÇu th× viÖc lµm b¶n mÉu cã thÓ ®­îc sö dông trong gãc phÇn t­ kü nghÖ; c¸c m« h×nh vµ c¸c m« pháng kh¸c còng ®­îc dïng ®Ó lµm râ h¬n vÊn ®Ò vµ lµm mÞn yªu cÇu Kh¸ch ®­a ra nh÷ng gîi ý thay ®æi®vßng xo¸y míi. T¹i mçi vßng xung quanh xo¾n èc, cao ®iÓm cña viÖc ph©n tÝch rñi ro lµ quyÕt ®Þnh ”tiÕn hµnh hay kh«ng tiÕn hµnh”. NÕu rñi ro qu¸ lín th× cã thÓ ®×nh chØ dù ¸n Mäi m¹ch ®i xung quanh xo¾n èc ®Òu ®ßi hái kü nghÖ (gãc ®«ng-nam) cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch tiÕp cËn vßng ®êi vµ lµm b¶n mÉu. TÊt nhiªn sè c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ph¶i t¨ng lªn khi ho¹t ®éng chuyÓn xa h¬n ra khái trung t©m vßng xo¸y èc NhËn xÐt: -Khu«n c¶nh m« h×nh xo¾n èc ®èi víi kü nghÖ phÇn mÒm hiÖn t¹i lµ c¸ch tiÕp cËn thùc tÕ nhÊt ®Õn viÖc ph¸t triÓn cho c¸c hÖ thèng vµ phÇn mÒm quy m« lín. Trong ®ã ng­êi ta dïng c¸ch lµm b¶n mÉu nh­ mét c¬ chÕ lµm gi¶m bít rñi ro. -M« h×nh nµy t­¬ng ®èi míi vµ cßn ch­a ®­îc sö dông réng r·i nh­ vßng ®êi/ lµm b¶n mÉu tËp hîp yªu cÇu ban ®Çu vµ kÕ ho¹ch dù ¸n ph©n tÝch rñi ro dùa trªn yªu cÇu ban ®Çu ph©n tÝch rñi ro ph©n tÝch rñi ro dùa trªn ph¶n øng cña kh¸ch hµng QuyÕt ®Þnh cã tiÕp tôc hay kh«ng ? (cao ®iÓm cña viÖc ph©n tÝch rñi ro) H­íng tíi hÖ thèng hoµn chØnh kü nghÖ kÕ ho¹ch kÕ ho¹ch dùa trªn ý kiÕn cña kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng b¶n mÉu ban ®Çu b¶n mÉu tiÕp theo §¸nhgi¸cñakh¸ch C¸ch tiÕp cËn thùc tÕ nhÊt cho viÖc ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng vµ phÇn mÒm cã quy m« lín 1.3.5. Kü thuËt thÕ hÖ thø 4 (c¸ch tiÕp cËn 4) ThuËt ng÷ “kü thuËt thø 4” (4GT) bao gåm mét ph¹m vi réng c¸c c«ng cô phÇn mÒm cã mét ®iÓm chung: -Mçi c«ng cô ®Òu cho phÐp ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm x¸c ®Þnh mét sè ®Æc tr­ng cña phÇn mÒm ë møc cao. C«ng cô ®ã tù ®éng sinh ra m· ch­¬ng tr×nh gèc theo nhu cÇu cña ng­êi ph¸t triÓn. Khu«n c¶nh 4GT tËp trung vµo kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh phÇn mÒm ë møc ®é gÇn víi ng«n ng÷ tù nhiªn hay dïng mét ký ph¸p øng víi chøc n¨ng. M«i tr­êng ph¸t triÓn phÇn mÒm hç trî cho khu«n c¶nh 4GT bao gåm mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng cô sau: -Ng«n ng÷ phi thñ tôc ®Ó truy vÊn CSDL -Bé sinh b¸o c¸o -Bé thao t¸c d÷ liÖu -Bé t­¬ng t¸c vµ x¸c ®Þnh mµn h×nh -Bé sinh ch­¬ng tr×nh/m· (code generation) -Kh¶ n¨ng ®å ho¹ møc cao -Kh¶ n¨ng lµm trang tÝnh Khu«n c¶nh 4GT cho kü nghÖ phÇn mÒm ®­îc thÓ hiÖn trªn s¬ ®å: Cµi ®Æt sö dông TËp hîp yªu cÇu ChiÕn l­îc thiÕt kÕ KiÓm thö NhËn xÐt: -ViÖc dïng khu«n c¶nh 4GT cßn nhiÒu tranh c·i: +Ng­êi ñng hé: cho r»ng 4GT lµm gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian ph¸t triÓn phÇn mÒm, t¨ng hiÖu suÊt cña ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm +Ng­êi ph¶n ®èi: cho r»ng 4GT kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu dÔ dµng h¬n c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh, c¸c ch­¬ng tr×nh gèc do c¸c c«ng cô nµy t¹o ra lµ “kh«ng hiÖu qu¶” vµ r»ng viÖc b¶o tr× c¸c hÖ thèng phÇn mÒm lín h¬n ®­îc ph¸t triÓn b»ng c¸ch dïng 4GT sÏ sinh ra nhiÒu vÊn ®Ò míi. -§èi víi CSDL lín, 4GT chØ míi giíi h¹n vµo c¸c øng dông hÖ th«ng tin nghiÖp vô, ®Æc biÖt, viÖc ph©n tÝch th«ng tin vµ lµm b¸o c¸o (nh©n tè chñ chèt cho c¸c CSDL lín). -§èi víi øng dông võa vµ nhá, thêi gian thu thËp d÷ liÖu s¬ bé cÇn ®Ó t¹o phÇn mÒm ®­îc gi¶m ®¸ng kÓ. Khèi l­îng thiÕt kÕ cho c¸c øng dông nhá còng ®­îc rót bít -§Ó ph¸t triÓn phÇn mÒm lín ®ßi hái tËp trung nhiÒu vµo ph©n tÝch, thiÕt kÕ vµ kiÓm thö ®Ó ®¹t tíi viÖc tiÕt kiÖm thêi gian lµ chñ yÕu. Nhu cÇu trung b×nh -C¸c kü thuËt thÕ hÖ 4 ®· trë thµnh phÇn quan träng cña viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm trong lÜnh vùc øng dông hÖ th«ng tin. B¶n chÊt thay ®æi cña sù ph¸t triÓn phÇn mÒm ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: ¸p dông c¸c kü thuËt thÕ hÖ 4 Nhu cÇu phÇn mÒm 1970 1980 1990 1.3.6. Tæ hîp c¸c khu«n c¶nh BÊt kú mét trong c¸c khu«n c¶nh còng ®Òu lµ cã thÓ dïng lµm nÒn t¶ng ®Ó tÝch hîp c¸c khu«n c¶nh kh¸c TËp hîp c¸c yªu cÇu ban ®Çu (x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu, c¸c ph­¬ng ¸n, c¸c rµng buéc) ph©n tÝch yªu cÇu lµm b ¶n mÉu 4GT M« h×nh xo¸y èc thiÕt kÕ M· ho¸ KiÓm chøng 4GT B¶n mÉu: vßng thø n 4GT M« h×nh: vßng thø n hÖ thèng ho¹t ®éng B¶o tr× S¬ ®å tæ hîp c¸c khu«n c¶nh Trong mäi tr­êng hîp, c«ng viÖc b¾t ®Çu: x¸c ®Þnh môc tiªu, ph­¬ng ¸n, rµng buéc (thu thËp yªu cÇu s¬ bé). Tõ ®iÓm nµy, bÊt kú mét con ®­êng nµo rÏ nh¸nh ®Òu cã thÓ chän. VÝ dô: ®­êng bªn tr¸i (vßng ®êi cæ ®iÓn). NÕu yªu cÇu cßn ch­a ®­îc ch¾c ch¾n th× cã thÓ sö dông b¶n mÉu ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu ®Çy ®ñ h¬n. B»ng c¸ch dïng b¶n mÉu nh­ mét b¶n h­íng dÉn, ng­êi ph¸t triÓn cã thÓ trë l¹i vßng ®êi cæ ®iÓn (thiÕt kÕ, m· ho¸, kiÓm thö). Theo mét c¸ch kh¸c, b¶n mÉu cã thÓ tiÕn ho¸ thµnh hÖ thèng s¶n xuÊt, quay trë vÒ khu«n c¶nh vßng ®êi ®Ó kiÓm thö. C¸c kü thuËt thÕ hÖ 4 ®­îc dïng ®Ó cµi ®Æt b¶n mÉu hay cµi ®Æt hÖ thèng s¶n xuÊt trong b­íc m· ho¸ cña vßng ®¬×. 4GT cã thÓ ®­îc dïng kÌm víi m« h×nh xo¸y èc cho c¸c b­íc lµm b¶n mÉu hay m· ho¸ Chó ý: Kh«ng nªn cøng nh¾c vÒ viÖc chän khu«n c¶nh cho kü nghÖ phÇn mÒm. Dùa vµo b¶n chÊt cña øng dông mµ Ên ®Þnh ra c¸ch tiÕp cËn cÇn ®­îc chän. B»ng c¸ch tæ hîp c¸c c¸ch tiÕp cËn th× Ých lîi mét tæng thÓ sÏ cßn lín h¬n lµ tæng cña tõng thµnh phÇn. 1.4. C¸c b­íc tæng qu¸t trong tiÕn tr×nh kü nghÖ phÇn mÒm TiÕn tr×nh ph¸t triÓn kü nghÖ phÇn mÒm chøa 3 giai ®o¹n chÝnh: -X¸c ®Þnh (träng t©m lµ ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu phÇn mÒm ) -Ph¸t triÓn (cÊu tróc d÷ liÖu , kiÕn tróc phÇn mÒm , thñ tôc thuËt to¸n, giao diÖn) -B¶o tr× (söa lçi, thÝch nghi, n©ng cao) trong mäi miÒn øng dông, mäi cì dù ¸n, mäi ®é phøc t¹p. 1.4.1.Giai ®o¹n x¸c ®Þnh +TËp trung vµo c¸i g×? -X¸c ®Þnh th«ng tin nµo cÇn ®­îc xö lý -Chøc n¨ng vµ hiÖu n¨ng nµo lµ cÇn cã -Giao diÖn nµo cÇn ®­îc thiÕt lËp -Rµng buéc thiÕt kÕ nµo hiÖn cã -Tiªu chuÈn hîp lÖ nµo cÇn cã -Yªu cÇu chñ chèt cña hÖ thèng vµ phÇn mÒm +C¸c ph­¬ng ph¸p: C¸c ph­¬ng ph¸p thay ®æi tuú theo khu«n c¶nh kü nghÖ phÇn mÒm (hay tæ hîp c¸c khu«n c¶nh) ®­îc ¸p dông, song tèi thiÓu cÇn cã 3 b­íc riªng d­íi d¹ng: Ph©n tÝch hÖ thèng : §· ®­îc m« t¶ trong vßng ®êi cæ ®iÓn X¸c ®Þnh vai trß cña tõng phÇn tö trong hÖ thèng dùa trªn m¸y tÝnh V¹ch ra vai trß mµ phÇn mÒm gi÷ LËp kÕ ho¹ch dù ¸n phÇn mÒm : X¸c ®Þnh nhiÖm vô, c«ng viÖc LËp lÞch Ph©n tÝch yªu cÇu : X¸c ®Þnh ph¹m vi cho phÇn mÒm X¸c ®Þnh chi tiÕt lÜnh vùc th«ng tin vµ chøc n¨ng phÇn mÒm ph¶i ®¶m nhËn tr­íc khi sang giai ®o¹n ph¸t triÓn. HÖ thèng m¸y tÝnh bao gåm 3 phÇn: C¸c m¸y tÝnh: m¸y chñ, m¸y tr¹m, m¸y ®¬n lÎ, c¸c trang thiÕt bÞ m¹ng, hç trî m¹ng vµ truyÒn th«ng phÇn mÒm hÖ thèng : hÖ ®iÒu hµnh m¹ng, tr¹m, c¸c ch­¬ng tr×nh dÞch, c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh, c¸c hÖ qu¶n trÞ d÷ liÖu C¸c phÇn mÒm øng dông: gi¶i quyÕt mét líp bµi to¸n cô thÓ nµo ®ã +C¸c b­íc tæng qu¸t cÇn thùc hiÖn : chøc n¨ng phÇn mÒm lËp kÕ ho¹ch dù ¸n phÇn mÒm ph©n tÝch & x¸c ®Þnh yªu cÇu phÇn mÒm hay b¶n mÉu duyÖt xÐt duyÖt xÐt kÕ ho¹ch dù ¸n (®­îc cÊp qu¶n lý dù ¸n xÐt duyÖt) §Æc t¶ yªu cÇu b¶n mÉu tÝnh kh¶ thi ®¶m b¶o tÝnh hîp lÖ tµi liÖu bµn giao .LËp kÕ ho¹ch phÇn mÒm (b­íc khëi ®Çu): CÇn: X©y dùng ra 1 m« t¶ v¾n t¾t vÒ ph¹m vi ho¹t ®éng cña phÇn mÒm Ph©n tÝch rñi ro Dù kiÕn tµi nguyªn cÇn cho viÖc x©y dùng phÇn mÒm ThiÕt lËp c¸c ­íc l­îng chi phÝ vµ lÞch biÓu Môc tiªu: -§­a ra mét chØ dÉn s¬ bé vÒ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n víi c¸c rµng buéc vÒ chi phÝ vµ lÞch biÓu mµ cã thÓ thiÕt lËp tr­íc -CÇn t¹o ra ®­îc b¶n kÕ ho¹ch dù ¸n phÇn mÒm vµ ®­îc cÊp qu¶n lý dù ¸n xÐt duyÖt Ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu phÇn mÒm : +X¸c ®Þnh chi tiÕt phÇn tö hÖ thèng ®­îc cÊp ph¸t cho phÇn mÒm +Cã 2 c¸ch ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu : -Ph©n tÝch lÜnh vùc th«ng tin h×nh thøc: sö dông m« h×nh luång vµ cÊu tróc th«ng tin ® më réng ®Ó trë thµnh ®Æc t¶ phÇn mÒm -X©y dùng b¶n mÉu phÇn mÒm + kh¸ch ®¸nh gi¸ ®cñng cè yªu cÇu / giíi h¹n tµi nguyªn ® dÞch thµnh c¸c ®Æc tr­ng thiÕt kÕ phÇn mÒm +Ph©n tÝch tæng thÓ phÇn mÒm ® x¸c ®Þnh ra nh÷ng tiªu chuÈn hîp lÖ ® phôc vô kÕ ho¹ch kiÓm thö ® tá r»ng c¸c yªu cÇu ®­îc ®¸p øng + Do c¶ ng­êi x©y dùng phÇn mÒm lÉn kh¸ch hµng tiÕn hµnh .B¶n ®Æc t¶ yªu cÇu phÇn mÒm : -lµ tµi liÖu bµn giao, ®­îc t¹o ra do kÕt qu¶ cña b­íc ph©n tÝch yªu cÇu vµ x¸c ®Þnh phÇn mÒm -thÓ hiÖn ®Ønh ®iÓm kÕt qu¶ cuéc häp xÐt duyÖt kü thuËt gi÷a kh¸ch hµng vµ ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm KÕ ho¹ch dù ¸n phÇn mÒm -H×nh thµnh khi c¸c yªu cÇu (chÊp nhËn ®­îc) ®· ®­îc x¸c ®Þnh -Lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i tÝnh ®óng ®¾n -Lµ tµi liÖu bµn giao cña giai ®o¹n x¸c ®Þnh cho giai ®o¹n tiÕp theo 1.4.2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn +TËp trung vµo thÕ nµo? Khi x¸c ®Þnh, ng­êi ph¸t triÓn phÇn mÒm cè g¾ng x¸c ®Þnh c¸ch cÊu tróc d÷ liÖu vµ kiÕn tróc phÇn mÒm cÇn ®­îc thiÕt kÕ, c¸ch c¸c chi tiÕt thñ tôc ®­îc cµi ®Æt, c¸ch dÞch thiÕt kÕ thµnh ng«n ng÷ lËp tr×nh, c¸ch thùc hiÖn kiÓm thö + Ph­¬ng ph¸p ¸p dông: thay ®æi nh­ng cã 3 b­íc ®Æc thï bao giê còng xuÊt hiÖn d­íi d¹ng: 1.ThiÕt kÕ phÇn mÒm: thiÕt kÕ viÖc chuyÓn ho¸ c¸c yªu cÇu vÒ phÇn mÒm ® tËp c¸c biÓu diÔn (dùa trªn ®å ho¹, b¶ng, hay ng«n ng÷) +m« t¶ cÊu tróc d÷ liÖu , +kiÕn tróc phÇn mÒm +m« t¶ thñ tôc thuËt to¸n, +®Æc tr­ng giao diÖn 2.M· ho¸: c¸c biÓu diÔn thiÕt kÕ dÞch thµnh 1 ng«n ng÷ nh©n t¹o ® kÕt qu¶ lµ c¸c lÖnh thùc hiÖn ®­îc trªn m¸y tÝnh 3.KiÓm thö phÇn mÒm : ph¸t hiÖn khiÕm khuyÕt khi vËn hµnh, trong logic vµ trong cµi ®Æt +C¸c b­íc tæng qu¸t cÇn ®­îc thùc hiÖn : §©y lµ giai ®o¹n x©y dùng hoÆc triÓn khai viÖc chuyÓn ho¸ c¸c yªu cÇu thµnh phÇn tö hÖ thèng vËn hµnh mµ ta quen gäi lµ phÇn mÒm thiÕt kÕ d÷ liÖu vµ kiÕn tróc duyÖt xÐt thiÕt kÕ thñ tôc duyÖt xÐt lËp tr×nh duyÖt xÐt §Æc t¶ thiÕt kÕ s¬ bé §Æc t¶ thiÕt kÕ chi tiÕt b¶n mÉu m· gèc ch­¬ng tr×nh tµi liÖu bµn giao KiÓm thö (®¬n vÞ, tÝch hîp vµ hîp lÖ) gì lçi KÕ ho¹ch, thñ tôc, kÕt qu¶ kiÓm thö tµi liÖu bµn giao B­íc ®Çu cÇn hoµn thµnh thiÕt kÕ : -M« t¶ vÒ thiÕt kÕ kiÕn tróc vµ d÷ liÖu (tøc lµ x©y dùng mét kiÕn tróc modul x¸c ®Þnh giao diÖn, thiÕt lËp cÊu tróc d÷ liÖu, c¸c tiªu chÝ ®Þnh gi¸ chÊt l­îng) -ThiÕt kÕ s¬ bé: xÐt duyÖt tÝnh ®Çy ®ñ vµ kh¶ n¨ng theo dâi c¸c yªu cÇu phÇn mÒm -§Æc t¶ thiÕt kÕ lµ b¶n th¶o s¬ bé ®­îc bµn giao vµ trë thµnh mét phÇn cña cÊu h×nh phÇn mÒm ThiÕt kÕ thñ tôc: -XÐt thñ tôc cu¶ tõng thµnh phÇn modul cña thiÕt kÕ -C¸c m« t¶ thñ tôc chi tiÕt ®­îc bæ sung vµo b¶n ®Æc t¶ thiÕt kÕ M· ho¸: dïng ng«n ng÷ lËp tr×nh thÝch hîp/ c«ng cô CASE -§­îc ®¸nh gi¸ lµ kÕt qu¶ cña viÖc thiÕt kÕ tèt -B¶n in ch­¬ng tr×nh ng«n n g÷ gèc cho tõng modul thµnh phÇn phÇn mÒm lµ cÊu h×nh bµn giao Ho¹t ®éng kiÓm chøng vµ lµm hîp lÖ: -KiÓm thö hiÖu suÊt chøc n¨ng cña tõng modul -KiÓm thö tÝch hîp chøc n¨ng vµ giao diÖn -KiÓm thö tÝnh hîp lÖ (x¸c nhËn mäi yªu cÇu ®· ®­îc ®¸p øng ch­a) Sau tõng b­íc cã thÓ tiÕn hµnh gì lçi-chÈn ®o¸n-söa lçi KÕ ho¹ch vµ thñ tôc kiÓm thö: x©y dùng cho tõng b­íc kiÓm thö 1.4.3. Giai ®o¹n b¶o tr× Giai ®o¹n b¶o tr× tËp trung vµo nh÷ng thay ®æi. Thay ®æi g¾n víi viÖc söa lçi, thÝch øng khi m«i tr­êng phÇn mÒm tiÕn ho¸ vµ sù n©ng cÊp Giai ®o¹n b¶o tr× ¸p dông l¹i c¸c b­íc cña giai ®o¹n x¸c ®Þnh vµ ph¸t triÓn nh­ng trong hoµn c¶nh phÇn mÒm ®· cã. +Cã 3 kiÓu thay ®æi gÆp ph¶i trong giai ®o¹n b¶o tr×: 1.Söa ®æi: thay ®æi phÇn mÒm ®Ó kh¾c phôc khiÕm khuyÕt 2.ThÝch nghi: m«i tr­êng ban ®Çu thay ®æi (CPU, hÖ ®iÒu hµnh, ngo¹i vi) ®Ó ph¸t triÓn phÇn mÒm ® thay ®æi. B¶o tr× thÝch nghi thùc hiÖn viÖc söa ®æi phÇn mÒm ®Ó thÝch hîp víi nh÷ng thay ®æi m«i tr­êng ngoµi. 3.N©ng cao: chøc n¨ng phô ph¸t sinh® b¶o tr× hoµn thiÖn më réng phÇn mÒm ra ngoµi c¸c yªu cÇu chøc n¨ng gèc cña nã +C¸c b­íc tæng qu¸t cÇn thùc hiÖn : Sai sãt cã thÓ g©y ra viÖc trë l¹i c¸c b­íc tr­íc KiÓm thö (®¬n vÞ, tÝch hîp vµ hîp lÖ) Gì lçi ph¸t hµnh vµ ph©n phèi duyÖt xÐt B¶o tr× (söa ®æi, thÝch nghi m«i tr­êng, n©ng cao) duyÖt xÐt KÕ ho¹ch, thñ tôc vµ kÕt qu¶ viÖc kiÓm chøng Tµi liÖu ng­êi dïng Ch­¬ng tr×nh vËn hµnh m· gèc ch­¬ng tr×nh Tµi liÖu ®· söa tµi liÖu bµn giao tµi liÖu bµn giao tµi liÖu bµn giao tµi liÖu bµn giao §©y lµ giai ®o¹n kiÓm chøng, bµn giao vµ b¶o tr×: cÇn t×m ra tèi ®a sè lçi tr­íc khi bµn giao s¶n phÈm cho kh¸ch hµng, chuÈn bÞ phÇn mÒm ®Ó bµn giao, b¶o tr× phÇn mÒm th«ng qua cuéc ®êi cã Ých cña nã. Tr­íc khi bµn giao: cÇn tiÕn hµnh mét lo¹t ho¹t ®éng ®¶m b¶o chÊt l­îng, chó ý c¸c tµi liÖu bµn giao cã chøa danh môc, c¬ chÕ kiÓm so¸t, cÊu h×nh thÝch hîp Sau khi bµn giao: B¶o tr×- söa lçi, thÝch nghi m«i tr­êng vµ n©ng cao chøc n¨ng. Nh÷ng thay ®æi vÒ phÇn mÒm bao gåm kh«ng chØ cã m· m¸y mµ cßn ph¶i cã toµn bé cÊu h×nh (nh­ mäi ch­¬ng tr×nh, d÷ liÖu, t­ liÖu ®· ®­îc ph¸t triÓn trong c¸c giai ®o¹n x¸c ®Þnh vµ x©y dùng) NhËn xÐt: -Trong c¸c khu«n c¶nh vßng ®êi cæ ®iÓn vµ m« h×nh xo¸y tr«n èc: c¸c giai ®o¹n vµ c¸c b­íc ®­îc m« t¶ ®Òu ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch t­êng minh -Trong c¸c khu«n c¶nh lµm b¶n mÉu vµ 4GT: mét sè b­íc ®­îc nªu ra nh­ng kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh t­êng minh. C¸ch tiÕp cËn tíi tõng b­íc cã thÓ biÕn ®éng tõ khu«n c¶nh nä sang khu«n c¶nh kia, nh­ng toµn bé c¸ch tiÕp cËn yªu cÇu bao gåm viÖc x¸c ®Þnh, ph¸t triÓn vµ b¶o tr× vÉn kh«ng thay ®æi. -Cã thÓ tiÕn hµnh tõng giai ®o¹n theo kØ luËt vµ ph­¬ng ph¸p ®· ®­îc x¸c ®Þnh râ hoÆc còng cã thÓ lµm lén xén qua mçi b­íc mét c¸ch ngÉu nhiªn. Tõ ®©y, chóng ta quan t©m ®Õn c¸ch tiÕp cËn tíi viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm nhÊn m¹nh vµo kû luËt vµ ph­¬ng ph¸p ®· ®­îc x¸c ®Þnh râ - mét c¸ch tiÕp cËn quen gäi lµ kü nghÖ phÇn mÒm -Ng­êi ta cã thÓ chia viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm bao gåm 4 pha: +Ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu +ThiÕt kÕ hÖ thèng vµ thiÕt kÕ phÇn mÒm +Thùc hiÖn vµ thö nghiÖm c¸c ®¬n vÞ cña phÇn mÒm +TÝch hîp vµ thö nghiÖm hÖ thèng Khi ®ã vßng ®êi phÇn mÒm ®­îc biÓu diÔn theo 5 giai ®o¹n: 1.Giai ®o¹n ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu 2.Giai ®o¹n thiÕt kÕ hÖ thèng vµ thiÕt kÕ phÇn mÒm 3.Giai ®o¹n thùc hiÖn vµ thö nghiÖm c¸c ®¬n vÞ cña phÇn mÒm 4.Giai ®o¹n tÝch hîp vµ thö nghiÖm hÖ thèng 5.Giai ®o¹n vËn hµnh vµ b¶o tr× -M« h×nh qu¸ tr×nh phÇn mÒm: t¹o nguyªn mÉu (ph¸t triÓn mét hÖ ®Ó cho ng­êi dïng thùc nghiÖm, råi thiÕt lËp c¸c yªu cÇu míi, t¹o nguyªn mÉu míi cho tíi khi s¶n phÈm ®¹t yªu cÇu) lµ gÇn gièng nh­ m« h×nh th¨m dß (ph¸t triÓn cµng nhanh cµng tèt mét hÖ thèng råi c¶i biªn hÖ thèng ®ã cho tíi khi nã thùc hiÖn ®­îc nh÷ng yªu cÇu) Trong mét sè tr­êng hîp riªng biÖt, m« h×nh qu¸ tr×nh phÇn mÒm cã thÓ theo kiÓu tËp hîp c¸c thµnh phÇn dïng l¹i ®­îc ®Ó x©y dùng phÇn mÒm tho¶ m·n c¸c yªu cÇu. -Bªn c¹nh m« h×nh th¸c n­íc phæ dông (qu¸ tr×nh phÇn mÒm ®­îc chia thµnh mét sè giai ®o¹n, khi mçi giai ®o¹n kÕt thóc th× qu¸ tr×nh chuyÓn sang giai ®o¹n kÕ tiÕp), ng­êi ta cã nghiªn cøu c¸c m« h×nh kh¸c nh­: +M« h×nh biÕn ®æi h×nh thøc: ph¸t triÓn mét ®Æc t¶ h×nh thøc cña mét hÖ phÇn mÒm, biÕn ®æi ®Æc t¶ ®ã (b¶o ®¶m tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c phÐp biÕn ®æi) cho tíi khi cã ®­îc mét ch­¬ng tr×nh tho¶ m·n c¸c yªu cÇu. -Theo Raccoon th× trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi ta quan t©m ®Õn m« h×nh xo¾n èc nhiÒu h¬n c¶. M« h×nh ®­îc Boehm ®­a ra n¨m 1988. M« h×nh nµy dùa trªn viÖc ph©n tÝch yÕu tè rñi ro. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®­îc chia thµnh nhiÒu thêi kú, mçi thêi kú b¾t ®Çu b»ng viÖc ph©n tÝch rñi ro råi t¹o nguyªn mÉu, c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn hÖ thèng, duyÖt l¹i, vµ cø thÕ tiÕp tôc -Theo Ian Sommerville th× Boehm ®· ®­a ra c¸c tû lÖ chi phÝ trong phÇn viÖc nh­ b¶ng sau: KiÓu hÖ thèng ph©n tÝch yªu cÇu & thiÕt kÕ (%) thùc hiÖn (m· ho¸) (%) thö nghiÖm (%) 1.C¸c hÖ thèng lÖnh vµ ®iÒu khiÓn 2.C¸c hÖ thèng ®iÒu hµnh 3.C¸c hÖ thèng khoa häc 4.C¸c hÖ thèng t¸c nghiÖp 46 33 44 44 20 17 26 28 34 50 30 28 I.5.§¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ chÊt l­îng hÖ thèng ViÖc ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ chÊt l­îng hÖ thèng bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tµi liÖu ®Æc t¶, chÊt l­îng thiÕt kÕ vµ chÊt l­îng cña phÇn mÒm c«ng tr×nh (kü nghÖ) tèt th«ng qua c¸c thuéc tÝnh chung. Bèn thuéc tÝnh chñ chèt mµ mét hÖ phÇn mÒm tèt h¼n lµ ph¶i cã: Cã thÓ b¶o tr× ®­îc: phÇn mÒm tuæi thä dµi ph¶i ®­îc viÕt vµ ®­îc lËp t­ liÖu sao cho viÖc thay ®æi cã thÓ tiÕn hµnh ®­îc mµ kh«ng qu¸ tèn kÐm §¸ng tin cËy: phÇn mÒm ph¶i thùc hiÖn ®­îc ®iÒu mµ ng­êi tiªu dïng mong mái vµ kh«ng thÊt b¹i nhiÒu h¬n nh÷ng ®iÒu ®· ®­îc ®Æc t¶ Cã hiÖu qu¶: hÖ thèng ph¶i kh«ng l·ng phÝ nguån lùc bé nhí, bé xö lý. Kh«ng ®ßi hái ph¶i cùc ®¹i ho¸ ®é hiÖu qu¶ v× r»ng viÖc ®ã cã thÓ lµm cho phÇn mÒm rÊt khã thay ®æi Cã giao diÖn ng­êi sö dông thÝch hîp: giao diÖn ng­êi sö dông ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ kiÕn thøc cña ng­êi dïng hÖ thèng Gi¸ c¶ ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn khi x©y dùng 1 phÇn mÒm c«ng tr×nh tèt. B¶o tr× ®­îc coi lµ thuéc tÝnh chñ chèt v× r»ng c¸c chi phÝ g¾n kÕt víi s¶n phÈm phÇn mÒm chñ yÕu lµ trong giai ®o¹n phÇn mÒm ®ã ®­îc ®­a vµo sö dông ViÖc tèi ­u ho¸ mäi thuéc tÝnh nµy lµ rÊt khã kh¨n. Quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ sù c¶i thiÖn tõng thuéc tÝnh kh«ng ph¶i lµ tuyÕn tÝnh vµ c¸c c¶i thiÖn nho nhá trong bÊt kú thuéc tÝnh nµo còng lµ rÊt ®¾t. Tãm t¾t PhÇn mÒm ®· trë thµnh phÇn tö chñ chèt trong tiÕn ho¸ cña c¸c hÖ thèng vµ s¶n phÈm dùa trªn m¸y tÝnh. H¬n 40 n¨m qua, b¶n th©n phÇn mÒm ®· tiÕn ho¸ tõ mét c«ng cô ph©n tÝch th«ng tin vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ® mét ngµnh c«ng nghiÖp Kü nghÖ phÇn mÒm lµ mét bé m«n tÝch hîp c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p, c«ng cô, thñ tôc ®Ó ph¸t triÓn kü nghÖ phÇn mÒm m¸y tÝnh. Cã thÓ ®Ò ra mét sè khu«n c¶nh kh¸c nhau cho kü nghÖ phÇn mÒm, mçi khu«n c¶nh ®Òu cã ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, nh­ng nãi chung tÊt c¶ ®Òu cã mét d·y c¸c giai ®o¹n tæng qu¸t. ? cñng cè M«n häc kü nghÖ phÇn mÒm (SE) phôc vô cho ai lµ chÝnh vµ t¹i sao hä cÇn nã ? Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cña ng­êi thùc hµnh lµ g× ? C¸c chñ ®Ò cÇn quan t©m trong SE ? T¹i sao nãi phÇn mÒm lµ nh©n tè ®Ó ®¸nh gi¸ sù kh¸c biÖt ? ViÖc chÊp nhËn thùc hµnh SE lµ do c¸c th¸ch thøc nµo ? C¸c thµnh phÇn phÇn mÒm ®­îc x©y dùng b»ng c¸ch nµo ? B¶n chÊt cña øng dông phÇn mÒm ®­îc x¸c ®Þnh bëi c¸c nh©n tè nµo ? PhÇn mÒm øng dông ®­îc ph©n lo¹i theo c¸c chñ ®Ò nµo ? Anh (chÞ) hiÓu thÕ nµo lµ SE ? So s¸nh c¸c c¸ch tiÕp cËn c¬ b¶n trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm ? (chó ý ®Õn c¸c s¬ ®å) ý nghÜa cña viÖc tæ hîp c¸c khu«n c¶nh ? (chó ý ®Õn c¸c s¬ ®å) Nªu vµ ph©n tÝch c¸c b­íc tæng qu¸t trong tiÕn tr×nh SE ? (chó ý ®Õn s¬ ®å) Giíi thiÖu tãm t¾t c¸c kiÓu m« h×nh qu¸ tr×nh phÇn mÒm ? Nªu c¸c thuéc tÝnh chñ chèt mµ hÖ phÇn mÒm tèt ph¶i cã? 2 July, 2006