Bài giảng Hệ điều hành Unix/Linux - Bài 1

HỆ ĐIỀU HÀNH UNIX/LINUX Đặng Ngọc Cường Email: dangocuong@gmail.com Phone: 0972.1111.77 Website: 2NỘI DUNG 1. Tổng quan về UNIX/LINUX 2. Cài đặt và quản trị thiết bị 3. Quản trị hệ thống và người dùng 4. Thao tác trên hệ thống tập tin 5. Xử lý văn bản và các bộ lọc 6. Lập trình SHELL trên LINUX 3TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bài giảng Linux – GV. Bùi Trung Úy - DTU.
Bảo mật và tối ưu trong Redhat Linux – Trần Thạch Tùng – NXB LĐXH.
Cẩm nang Linux – Nguyễn Tiến – NXB GD.
Lập trình trên Linux – Nguyễn Phương Lan – Tập 1
Silberschatz Galvin- Operating System Concepts
Scott Mann, Ellen L. Mitchel- Linux System Security 4BÀI 1. TỔNG QUAN VỀ LINUX 5LINUX LÀ GÌ?
Linux là một HĐH dạng UNIX (Unix-like Operating System) chạy trên máy PC với bộ điều khiển trung tâm (CPU) Intel 80386 trở lên, hay các bộ vi xử lý trung tâm tương thích AMD, Cyrix.
Linux ngày nay còn có thể chạy trên các máy Macintosh hoặc SUN Sparc.
Một đặc điểm nổi bật của Linux là một hệ điều hành miễn phí và mã nguồn mở. 6LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA UNIX
Giữa năm 1960, AT&T Bell Laboratories và một số trung tâm khác tham gia tạo ra một HĐH mới được đặt tên là Multics (Multiplexed Information and Computing Service)
Đến năm 1969, chương trình Multics bị bãi bỏ vì đó là một dự án quá nhiều tham vọng.
Ken Thompson, Dennis Ritchie và một số đồng nghiệp của Bell Labs đã không bỏ cuộc. Thay vì xây dựng một HĐH làm nhiều việc một lúc, họ phát triển một HĐH đơn giản - chỉ làm tốt một việc là chạy chương trình.
Peter Neumann đặt tên cho HĐH đơn giản này là Unix. 7LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA UNIX
Năm 1973, sử dụng ngôn ngữ C của Ritchie, Thompson đã viết lại toàn bộ hệ điều hành Unix và đây là một thay đổi quan trọng của Unix.
Nhờ đó Unix từ chỗ là hệ điều hành cho một máy PDP-xx trở thành hệ điều hành có thể chạy trên nhiều loại máy tính khác nhau.
Khoảng 1977 bản quyền của UNIX được giải phóng và hệ điều hành UNIX trở thành một thương phẩm. 8LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA LINUX
Năm 1991, Linus Torvalds, sinh viên của đại học tổng hợp Helsinki, Phần lan, bắt đầu xem xét Minix với mục đích nghiên cứu cách tạo ra một HĐH Unix chạy trên máy PC với bộ vi xử lý Intel 80386
Ngày 25/8/1991, Linus cho ra version 0.01 và thông báo trên comp.os.minix của Internet về dự án của mình.
Ngày 1/1992, Linus cho ra version 0.12 với shell và C compiler. Linus đặt tên HĐH của mình là Linux.
Năm 1994, phiên bản chính thức 1.0 được phát hành 9LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA LINUX
Linux được viết lại toàn bộ từ con số không, tức là không sử dụng một dòng lệnh nào của Unix, để tránh vấn đề bản quyền của Unix.
Tuy nhiên hoạt động của Linux hoàn toàn dựa trên nguyên tắc của hệ điều hành Unix. Vì vậy nếu một người nắm được Linux, thì sẽ nắm được UNIX.
Quá trình phát triển của Linux được tăng tốc bởi sự hỗ trợ của chương trình GNU (GNU’s Not Unix) 10 LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA LINUX
Linux có một linh vật chính thức –Linux penguin, gọi là Tux.
Linh vật của Linux 11 VẤN ĐỀ BẢN QUYỀN
Các chương trình tuân theo GNU Copyleft or GPL (General Public License) có bản quyền như sau:  Tác giả vẫn là sở hữu chương trình của mình.  Ai cũng được quyền bán copy của chương trình với giá bất kỳ mà không phải trả cho tác giả ban đầu.  Người sở hữu chương trình tạo điều kiện cho người khác sao chép chương trình nguồn để phát triển tiếp chương trình. 12 CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA LINUX
Linux là miễn phí (free) và Mã nguồn mở (Open Source): Bao gồm cả kernel, drivers, các công cụ phát triển,…
Tính ổn định: Linux có tính ổn định cao, ít bị lỗi khi sử dụng so với các HĐH khác.
Tính bảo mật: Linux cung cấp các mức bảo mật khác nhau cho người sử dụng. Mỗi người dùng chỉ làm việc trên một không gian dành riêng. 13 CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA LINUX
Multi-Tasking, Multi-Threading: Là khả năng mà HĐH gán cho từng tiến trình hoặc chiếm quyền sử dụng CPU trong một khoảng thời gian nhât định.
Multi-User: Là khả năng cho phép nhiều người dùng đồng thời truy cập vào cùng một máy.
Multi-flatform: Chạy trên nhiều nền tảng phần cứng khác nhau. 14 CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA LINUX
Multi-Standard Compliant: Tương thích với hầu hết các hệ POSIX, System V, và BSD.
Hỗ trợ nhiều hệ thống file: Minix-1, MS-DOS, VFAT, FAT32, ISO 9660 (CD-ROMS), … Hai hệ thống tập tin chính của Linux là ext2 và ext3.
Multiple Networking Protocols: Các giao thức nền tảng được hỗ trợ bởi Kernel như TCP, IPv4, IPv6, X.25, IPX, Appletalk, Netrom, … 15 Những hạn chế
Chưa thân thiện với người dùng
Cài đặt còn phức tạp
Phần mềm ứng dụng còn khó thao tác
Thiếu trợ giúp thân thiện người dùng
Còn dựa nhiều vào giao tiếp dòng lệnh
Thiếu hỗ trợ phần cứng 16 CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH SHELL UTILITIES APLICATION PROGRAMS KERNEL HARDWARE 17 CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH
Hệ lõi (kernel-nhân): Xác lập nhiều chương trình cấp thấp và tương tác trực tiếp với CPU, điều khiển thiết bị phần cứng và điều khiển việc thực hiện chương trình.
Cấu trúc hệ thống tập tin: Là hệ thống lưu trữ các thông tin trên thiết bị lưu trữ.
Hệ vỏ (shell): Là cách người dùng tương tác gián tiếp với phần cứng thông qua kernel. Hệ vỏ ngầm định là bash. Các hệ vỏ khác như tcsh, ksh, zsh...
Các tiện ích: Có chức năng chính là thực hiện các công việc dịch vụ của hệ điều hành. 18 NHÂN LINUX KERNEL SHELL GUI GNOMEKDE CONSOLE bash csh ksh xterm 19 NHÂN LINUX
Phần nhân (kernel) của Linux có thể hiểu đơn giản là một tập hợp các chương trình thường trú trong bộ nhớ.
Kernel là phần chính của hệ điều hành, phụ trách hầu hết các chức năng chính của hệ điều hành như quản lý bộ nhớ, thực thi nhiệm vụ và truy nhập phần cứng... 20 NHÂN LINUX
Được công bố lần đầu tiên trên Internet năm 1991  1994, phiên bản 1  1996, phiên bản 2  1996, phiên bản 2.2  2001, phiên bản 2.4  2003, phiên bản 2.6
Các phiên bản phát triển kernel cập nhật hàng ngày hoặc hàng tháng 21 PHIÊN BẢN NHÂN
Các phiên bản của nhân LINUX được xác định bởi hệ thống số dạng: X.YY.ZZ  Nếu YY là số chẵn  phiên bản ổn định.  Nếu YY là số lẻ phiên bản thử nghiệm (không dùng để phát triển các bản phân phối)
Ví dụ: Kernel 2.6.32  2 là Số chính  6 là số phụ, phiên bản ổn định  32 là cấp vá đắp (patch level) 22 BẢN PHÂN PHỐI LINUX
Bản phân phối Linux là bộ các chương trình ứng dụng bao gồm cả 4 phần chính của một hệ điều hành (shell, kernel, file system, utility) và các chương trình phục vụ người dùng.
Tất cả các chương trình trong bản phân phối đều theo bản quyền GPL.
Hiện nay có rất nhiều công ty các bản phân phối khác nhau.  Tham khảo tại: 23 CÁCH ĐÁNH SỐ PHIÊN BẢN
Cần phân biệt số phiên bản của bản phân phối với số phiên bản của nhân.
Nhân Linux hiện đang được điều hành và phát triển bởi Linus Torvalds, nên phiên bản của nhân tăng theo thứ tự, chứ không phân nhánh và nhân lên như các bản phân phối.
Ví dụ:  openSUSE 11.2 (Kernel 2.6.31.5)  Fedora 12 (Kernel 2.6.31)  … 24 MỘT SỐ ỨNG DỤNG TRÊN LINUX
Các ứng dụng cho văn phòng: OpenOffice, KOffice, StartOffice,… 25 MỘT SỐ ỨNG DỤNG TRÊN LINUX
Các ứng dụng mạng và Internet:  WebServer, FTP Server, Mail Server, …  WebBrowser, Instant Messenger: Firefox, GIMP,…
Các công cụ phát triển:  C/C++  Java: Eclipse, NetBeans, …  Python  Perl, CGI  … 26 MỘT SỐ ỨNG DỤNG TRÊN LINUX 27 MỘT SỐ BẢN PHÂN PHỐI
Redhat
Fedora
TurboLinux
Mandrake
Debian
SuSE 28 MỘT SỐ BẢN PHÂN PHỐI
Knoppix
Lycoris
Xandros
Lindows
Slackware 29 Redhat và Fedora Core
Redhat và Fedora Core là hai bản Linux có lẽ là thịnh hành nhất trên thế giới, phát hành bởi công ty Redhat.  Từ 2003, Công ty Redhat phát triển Redhat Enterprise Linux (RHEL) với mục đích thương mại, nhằm vào các công ty, xí nghiệp.  Redhat cũng đầu tư mở ra dự án Fedora nhằm phát triển phiên bản Fedora Core cho người dùng bình thường.  Bản Linux của RedHat cuối cùng dừng ở phiên bản 9.0. Phiên bản của Fedora được bắt đầu từ 1. Hiện nay đã có Fedora Core 12. 30 SuSE LINUX
Made in Germany
Cực kỳ thịnh hành ở châu Âu và Bắc Mỹ
Năm 2003, công ty SuSE được Novell mua lại. Novell đang dốc sức đầu tư cho SuSE để nhắm vào enterprise users cạnh tranh với Redhat.
Bản SuSE mới nhất hiện nay là: …
Website: 31 Debian Linux
Nhiều người có ý kiến cho rằng:  Người không chuyên nên dùng Fedora Core để có thể làm quen với những kỹ thuật mới.  Người chuyên nghiệp nên dùng Debian vì sự ổn định tuyệt vời của nó.
Bản mới nhất 3.0R2
Web site: 32 Mandrake Linux
Made in France
Cũng rất thịnh hành ở châu Âu, Mỹ và Việt Nam. Đây là bản được ưu ái nhất trong vấn đề Việt hóa.
Bản mới nhất hiện nay là 10.0
Web site: 33 Turbo Linux
Nổi tiếng tại Nhật, Trung Quốc.
Công ty Turbo đang đầu tư mạnh để thống trị thị trường Trung Quốc
Bản Turbo mới nhất hiện nay là 10F 34 KnoppixLinux
Made in Germany
Bản live Linux cũng được ưa chuộng hiện nay.
Cho phép khởi động trực tiếp từ CD mà không cần cài đặt vào ổ cứng.
Phiên bản mới nhất là 3.4 35 Vietkey Linux
Made in Vietnam
Hoàn toàn không nổi bật sau khi đạt giải cuộc thi TTVN 2003.
Phát triển bởi nhóm Vietkey trên nền Redhat 7.2 36 Tài nguyên