Bài giảng Cấu kiện điện tử - Chương 8: Linh kiện quang điện tử

Chương 8: Linh kiện quang điện tử • Khái niệm và phân loại linh kiện quang điện tử • Các linh kiện biến đổi quang-điện • Các linh kiện biến đổi điện-quang SITY • Bộ ngẫu hợp quang điện • Các linh kiện hiển thị NIVER ANG U NHATR Khái niệm và phân loại linh kiện quang điện tử • Khái niệm: Linh kiện quang điện tử là linh kiện hoạt động dựa trên sự tương tác giữa ánh sáng và tín hiệu điện. Ánh sáng được đề cập đến ở đây là dải bức xạ điện từ có bước sóng từ 50nm đến 100μm và được chia là 3 vùng chính: SITY – Vùng cực tím có bước sóng từ 50nm-380nm – Vùng ánh sáng nhìn thấy được có bước sóng từ NIVER 380nm đến 780nm – Vùng hồng ngoại có bước sóng từ 780nm-100μm ANG U • Phân loại: Dựa trên sự tương tác giữa ánh sáng và tín hiệu điện người ta chia thành 3 loại: – Linh kiện điện-quang: Biến đổi tín hiệu điện thành ánh NHATR sáng – Linh kiện quang-điện: Biến đổi ánh sáng thành tín hiệu điện – Linh kiện kết hợp quang-điện, điện-quang: – Các linh kiện hiển thị: Linh kiện quang-điện • Quang trở: Là linh kiện mà điện trở của nó giảm mạnh khi chiếu ánh sáng vào • Cấu tạo, nguyên lý hoạt động: SITY – Nguyên lý hoạt động của quang trở dựa trên hiện tượng quang điện trong: khi ánh sáng chiếu vào NIVER quang trở, các electron bị kích thích và trở thành electron tự do, nên điện trở của quang trở giảm mạnh ANG U – Cấu tạo: Quang trở được làm từ vật liệu một lớp vật liệu quang điện trong (như Cadimi Sunfit: CdS; NHATR Cadimi Selenit: CdSn; Kẽm Sunfit: ZnS) rất mỏng phủ lên một đế cách điện, tất cả được bọc trong lớp bảo vệ trong suốt và đưa 2 chân dẫn điện Linh kiện quang-điện • Quang trở I Φ3 Φ2 SITY Φ1 NIVER V ANG U R NHATR Φ Linh kiện quang-điện • Điốt quang: Là loại điốt mà khi không được chiếu sáng thì không có dòng điện chạy qua Điốt, còn khi được chiếu sáng thì có dòng điện chạy qua Điốt SITY • Nguyên lý hoạt động của Điốt quang dựa trên hiện tượng quang áp: – Khi chiếu sáng vào tiếp giáp p-n năng lượng của ánh NIVER sáng (hν≥EG), sẽ làm xuất hiện một cặp electron-lỗ trống ANG U – Điện trường tiếp xúc cuốn các điện tử từ bán dẫn p sang bán dẫn n, và cuốn các lỗ trống từ bán dẫn n sang bán dẫn p. Kết quả là dòng ngược qua tiếp giáp NHATR được tăng lên, và ở hai khối bán dẫn n, p có một hiệu điện thế, gọi là hiệu điện thế quang UΦ – Giá trị của dòng ngược và hiệu điện thế quang phụ thuộc vào vật liệu chế tạo, bước sóng ánh sáng và cường độ chiếu sáng NHATRANG UNIVERSITY Điốt quang: Linh kiện quang kiện Linh - điện Linh kiện quang-điện Điốt quang: SITY NIVER ANG U NHATR Đặc tuyến quang và đặc tuyến V-A của photodiode Linh kiện quang-điện • Transistor quang: Là loại Transistor mà khi không được chiếu sáng thì không có dòng điện chạy qua Transistor, còn khi được chiếu sáng thì có dòng điện chạy qua Transistor SITY • Cấu tạo của transistor quang cũng giống như transistor lưỡng cực, nhưng cực B không không NIVER nối ra chân điện cực mà thay vào đó là cửa sổ cảm quang trong suốt ANG U • Nguyên lý làm việc của transistror quang cũng dựa vào hiện tượng quang áp: NHATR – Khi chưa chiếu sáng thì không có dòng cực B do đó transistor không hoạt động – Khi chiếu sáng, do hiệu ứng quang áp làm xuất hiện dòng cực B, sẽ phân cực cho transistor hoạt động Linh kiện quang-điện Transistor quang: SITY NIVER ANG U NHATR Đặc tuyến V-A của phototransistor Linh kiện điện-quang • Điốt phát quang (LED): Là linh kiện có thể phát ra ánh sáng (nhìn thấy hoặc không nhìn thấy) khi được phân cực thuận • Nguyên lý hoạt động của LED dựa vào hiện SITY tượng quang điện và sự tái hợp trực tiếp của các hạt dẫn: NIVER – Khi electron nhận một năng lượng kích thích (dưới dạng nhiệt, điện, quang,) thì nó sẽ chuyển từ mức năng lượng cơ bản E (thấp) lên mức năng lượng cao ANG U k Ei (cao) – Electron chỉ ở trạng thái kích thích trong thời gian rất ngắn (10-8s) rồi trở lại mức năng lượng cơ bản. Quá NHATR trình này là quá trình tái hợp của hạt dẫn và năng lượng của nó giải phóng ra dưới dạng ánh sáng có tấn số: ν=(Ei-Ek)/h, với h=6,625.10-34Js là hằng số Plank NHATRANG UNIVERSITY Điốt quangphát (LED): Linh kiện điện kiện Linh - quang Linh kiện điện-quang • Cấu tạo LED cũng gồm một tiếp giáp p-n như điốt thông thường nhưng vật liệu chế tạo và nồng độ pha tạp thì khác. Tùy thuộc vào vật liệu chế tạo và nồng độ pha tạp mà LED có thể phát sáng với màu sắc khác nhau - Vật liệu chế tạo là SITY GaAs cho ánh sáng hồng ngoại NIVER - Vật liệu chế tạo là AlInGaP cho ánh sáng màu vàng ANG U -Vật liệu GaP cho ánh sáng màu xanh NHATR lá cây - Vật liệu chế tạo là AlGaAs cho ánh sáng màu đỏ -Vật liệu chế tạo là InGaN cho ánh sáng màu xanh lam Linh kiện điện-quang Cấu tạo LED - Điện áp phân cực thuận cho LED lớn cỡ 2-3V - Dòng điện qua LED cỡ SITY 15mA NIVER ANG U NHATR Đặc tuyến V-A Linh kiện điện-quang • Một số loại LED – LED đơn: Khi mắc LED – LED đôi: gồm 2 LED phải chú ý mắc điện trở (thường có màu khác hạn dòng theo nguyên tắc nhau) dùng trong một số SITY ứng dụng đặc biệt như đầu đọc đĩa CD/VCD, đèn báo NIVER nguồn TV V U ANG U CC D R1  I D NHATR Linh kiện điện-quang • Một số loại LED – LED ma trận: Là các LED được nối với nhau theo ma – LED 7 đoạn: Là 7 LED trận hàng, cột, LED sẽ được nối với nhau theo sáng khi nó được cấp kiểu Anot chung hoặc Katot nguồn. LED ma trận được SITY chung, để hiển thị một số dùng để hiển thị các ký tự loại ký tự (thường là ký tự NIVER số) ANG U NHATR Linh kiện điện-quang SITY NIVER ANG U NHATR LED ma trận LED 7 đoạn Linh kiện điện-quang • LASER (Light Amplifier by Stimulated Emission of Radition) bán dẫn: Là linh kiện quang học tạo ra ánh sáng đơn sắc có tính liên kết về pha từ bức xạ tự phát của ánh sáng • Nguyên lý hoạt động của LASER dựa trên hiện tượng SITY bức xạ kích thích: đó là quá trình hạt mang điện đang ở mức năng lượng kích thích bị cưỡng bức để trở về mức năng lượng cơ bản khi nó nhận được một năng lượng NIVER cưỡng bức hv. Khi đó anh sáng do nó phát ra có cùng pha và tần số bằng v ANG U NHATR Linh kiện điện-quang • LASER bán dẫn – Cấu tạo của LASER cũng giống như LED nhưng có điểm khác là ở tiếp giáp p-n có buồng cộng hưởng Fabry-Perrot, nhằm giam giữ hạt mang điện và tạo ra SITY bức xạ kích thích – Vật liệu chế tạo LASER là hợp chất của GaAs và tùy NIVER vào loại vật liệu sẽ quyết định bước sóng của ánh sáng phát ra ANG U NHATR Buồng cộng hưởng Bộ ngẫu hợp quang điện • Bộ ngẫu hợp quang điện (OPTO): Là cấu kiện sử dụng cả hiệu ứng quang-điện và điện-quang. Trong một buồng kín có 1 điốt phát quang được ghép với một linh kiện quang-điện (Điốt quang, transistor quang, triac quang,) SITY • Khi Điốt phát sáng thì phần tử quang điện ghép với nó sẽ dẫn điện và nếu Điốt khống phát sáng thì phần tử quang-điện ghép với nó cũng không dẫn điện. Do vậy, NIVER tín hiệu được truyền đi mà cách li hoàn toàn giữa phía phát và thu ANG U NHATR Bộ ngẫu hợp quang điện • Bộ ngẫu hợp quang điện (OPTO): SITY NIVER 4N322 4N25 ANG U NHATR H11D1 MOC3020 Các linh kiện hiển thị • Ống tia điện tử CRT (Cathode Ray Tube): Là linh kiện hiển thị dựa vào sự phát sáng của màn hình huỳnh quang khi có tia điện tử đập vào SITY NIVER ANG U NHATR Các linh kiện hiển thị • Cấu tạo ống tia điện tử CRT (Cathode Ray Tube) SITY Vertical, Horizontal Deflecting: Hệ NIVER thống lái tia theo chiều ngang và ANG U theo chiều dọc NHATR Cathode: Phát xạ điện tử, bên trong nó có sợi đôt (Heater) Lưới điều khiển (control grid): Điều khiển sự hội tụ, và gia tốc cho dòng tia điện tử Các linh kiện hiển thị • Hiển thị tinh thể lỏng (LCD: Liquid Crystal Display): Dựa trên khả năng điều khiển độ sáng của tinh thể lỏng khi có ánh sáng phân cực truyền qua để hiển thị hình ảnh SITY • Tinh thể lỏng: Là loại vật chất đặc biệt cũng có cấu trúc tinh thể, nhưng các nút mạng tinh thể NIVER có thể di chuyển trong một phạm vi hẹp. Một nhóm các tinh thể có cấu trúc tương tự nhau ANG U đứng gần nhau sẽ tạo thành một lớp vật chât có trục dạng xoắn và có khả năng thay đổi độ sáng của ánh sáng phân cực truyền qua nó NHATR • Độ xoắn của lớp vật chất lại có thể được điều khiển bằng điện áp đặt vào nó, do vậy ta có thể dùng điện áp để điều khiển ánh sáng khi qua lớp tinh thể lỏng NHATRANG UNIVERSITY Các linh kiện hiển thị hiển kiện linh Các Các linh kiện hiển thị • Cấu tạo màn hình LCD: SITY NIVER ANG U NHATR Các linh kiện hiển thị • Cấu tạo màn hình LCD: – (6): Lớp nền: Cung cấp ánh sáng nền (ánh sáng trắng) có vô số phương phân cực khác nhau. Thường là đèn huỳnh quang hoặc đèn xenon – (5): Kính lọc phân cực ngang, chỉ cho ánh sáng có phương phân cực ngang đi qua SITY – (2); (4): Điện cực trong suốt, được nối với tín hiệu đưa vào, có tác dụng điều khiển độ xoắn của lớp tinh thể lỏng – (1): Kính lọc phân cực dọc và lớp bảo vệ, chỉ cho ánh sáng có NIVER phương phân cực dọc đi qua – (3): Lớp tinh thể lỏng, độ xoắn của lớp tinh thể lỏng được điều khiển bởi điện cực (3), (5) ANG U • Nguyên lý hoạt động: – Ánh sáng trắng từ (6)→(5), chỉ có ánh sáng phân cực ngang là qua được NHATR – Độ xoắn của (3) được điều khiển bởi điện áp tín hiệu vào (2), (4), do đó ánh sáng từ (5) tới cũng thay đổi theo điện áp tín hiệu vào – Sau khi qua (3), (2) chỉ có ánh sáng phân cực dọc mới qua được (1) để đến mắt người quan sát