Ảnh hưởng của tỷ giá ngoại tệ đến nền kinh tế

NH H NG C A T GIÁ NGO I T Đ N N N KINH TẢ ƯỞ Ủ Ỷ Ạ Ệ Ế Ề Ế A/ T NG QUAN V T GIÁ H I ĐOÁIỔ Ề Ỷ Ố 1/ Khái ni m t giá h i đoáiệ ỷ ố V hình th c : là giá đ n v ti n t c a m t n c, đ c bi u hi nề ứ ơ ị ề ệ ủ ộ ướ ượ ể ệ b ng các đ n v ti n t n c ngoài.ằ ơ ị ề ệ ướ là h s quy đ i t đ ng ti n này sang đ ng ti n khác, đ c xác đ nh b iệ ố ổ ừ ồ ề ồ ề ượ ị ở m i quan h cung c u trên th tr ng. Vd: TGHĐ gi a Đ ng Vi t Nam vàố ệ ầ ị ườ ữ ồ ệ Dollar M là 19100VND/USD.ỹ V n i dung : TGHĐ là m t ph m trù kinh t b t ngu n t nhu c uề ộ ộ ạ ế ắ ồ ừ ầ trao đ i hành hóa, d ch v , phát sinh tr c ti p t ti n t , quan h ti n t …ổ ị ụ ự ế ừ ề ệ ệ ề ệ gi a các qu c gia.ữ ố Có nhi u lo i t giá khác nhau:ề ạ ỷ  TGHĐ th c và TGHĐ danh nghĩaự  TGHĐ chính th c và TGHĐ song songứ  TGHĐ song ph ng và TGHĐ hi u l cươ ệ ự 2/ Tác đ ng c a t giá h i đoái đ n n n kinh t và ho t đ ng kinhộ ủ ỷ ố ế ề ế ạ ộ doanh c a doanh nghi p :ủ ệ 2.1 Tác đ ng c a t giá h i đoái đ i v i cán cân th ng m i.ộ ủ ỷ ố ố ớ ươ ạ Cán cân th ng m i nh h ng đ n t giá h i đoái. C n cân th ngươ ạ ả ưở ế ỷ ố ấ ươ m i c a m t n c là chênh l ch gi a kim ng ch xu t kh u và kim ng chạ ủ ộ ướ ệ ữ ạ ấ ẩ ạ nh p kh u. M t n n kinh t khi xu t kh u hàng hoá và d ch v s thuậ ẩ ộ ề ế ấ ẩ ị ụ ẽ đ c ngo i t . Đ ti p t c công vi c kinh doanh, các nhà xu t kh u ph iượ ạ ệ ể ế ụ ệ ấ ẩ ả bán ngo i t l y n i t , mua hàng hoá d ch v trong n c xu t kh u raạ ệ ấ ộ ệ ị ụ ướ ấ ẩ n c ngoài. Trên th tr ng cung ngo i t s tăng, làm t giá h i đoáiướ ị ườ ạ ệ ẽ ỷ ố gi m. Ng c l i, khi nh p kh u hàng hoá d ch v , các nhà nh p kh u c nả ượ ạ ậ ẩ ị ụ ậ ẩ ầ ngo i t đ thanh toán cho đ i tác và đi mua ngo i t trên th tr ng.ạ ệ ể ố ạ ệ ị ườ Hành đ ng này làm c u ngo i t tăng, t giá h i đoái tăng. Tác đ ng c aộ ầ ạ ệ ỷ ố ộ ủ hai hi n t ng trên là ng c chi u trong vi c hình thành t giá h i đoái.ệ ượ ượ ề ệ ỷ ố T giá h i đoái cu i cùng s tăng hay gi m ph thu c vào m c đ tácỷ ố ố ẽ ả ụ ộ ứ ộ đ ng m nh y u c a các nhân t , đó chính là cán cân th ng m i. N uộ ạ ế ủ ố ươ ạ ế m t n c có th ng d th ng m i, cung ngo i t l n h n c u ngo i t ,ộ ướ ặ ư ươ ạ ạ ệ ớ ơ ầ ạ ệ t giá h i đoái s gi m, đ ng n i t lên giá. Khi thâm h t th ng m i, tỷ ố ẽ ả ồ ộ ệ ụ ươ ạ ỷ giá h i đoái s tăng, đ ng n i t gi m giá.ố ẽ ồ ộ ệ ả 2.2 Tác đ ng c a t giá h i đoái đ i v i l m phát.ộ ủ ỷ ố ố ớ ạ L m phát nh h ng đ n t giá h i đoái. Khi m t n c có l m phát,ạ ả ưỏ ế ỷ ố ộ ướ ạ s c mua đ ng n i t gi m, v i t giá h i đoái không đ i, hàng hoá d chứ ồ ộ ệ ả ớ ỷ ố ổ ị v trong n c đ t h n trên th tr ng n c ngoài trong khi hàng hoá d chụ ướ ắ ơ ị ườ ứơ ị v n c ngoài r h n trên th tr ng trong n c . Theo quy lu t cung c u,ụ ướ ẻ ơ ị ườ ứơ ậ ầ c dân trong n c s chuy n sang dùng hàng ngo i nhi u h n vì giá rư ướ ẽ ể ạ ề ơ ẻ h n lúc này các doanh nghi p trong n c ch u c nh m doanh thu s tơ ệ ướ ị ả ế ẩ ụ gi m , nh p kh u tăng, c u ngo i t tăng, t giá h i đoái tăng. T ng tả ậ ẩ ầ ạ ệ ỷ ố ươ ự vì tăng giá, c dân n c ngoài s dùng ít hàng nh p kh u h n. Ho t đ ngư ướ ẽ ậ ẩ ơ ạ ộ xu t kh u gi m sút, cung ngo i t trên th tr ng gi m, t giá h i đoáiấ ẩ ả ạ ệ ị ườ ả ỷ ố tăng. Nh v y l m phát nh h ng đ n c cung và c u ngo i t theoư ậ ạ ả ưở ế ả ầ ạ ệ h ng tăng giá ngo i t , tác đ ng c ng g p làm cho t giá h i đoái tăngướ ạ ệ ộ ộ ộ ỷ ố nhanh h n. Trên th tr òng ti n t , l m phát làm đ ng ti n m t giá, ng iơ ị ư ề ệ ạ ồ ề ấ ườ dân s chuy n sang n m gi các tài s n n c ngoài nhi u h n, c u ngo iẽ ể ắ ữ ả ướ ề ơ ầ ạ t gia tăng đ y t giá h i đoái tăng. Trong tr ng h p các qu c gia đ u cóệ ẩ ỷ ố ườ ợ ố ề l m phát thì nh ng tác đ ng trên s ph thu c vào t l l m phát t ngạ ữ ộ ẽ ụ ộ ỷ ệ ạ ươ đ i gi a các qu c gia. Qu c gia nào có t l l m phát cao h n, đ ng n iố ữ ố ố ỷ ệ ạ ơ ồ ộ t qu c gia đó s m t giá m t cách t ng đ i và t giá h i đoái tăng.ệ ố ẽ ấ ộ ươ ố ỷ ố 2.3 Tác đ ng c a t giá h i đoái đ i v i đ u t qu c t .ộ ủ ỷ ố ố ớ ầ ư ố ế Đ u t ra n c ngoài, có nh h ng t i t giá h i đoái c dân trongầ ư ướ ả ưở ớ ỷ ố ư n c dùng ti n mua tài s n n c ngoài, có th là đ u t tr c ti p (xâyướ ề ả ở ướ ể ầ ư ự ế d ng nhà máy, thành l p các doang nghi p...) hay đ u t gián ti p (muaự ậ ệ ầ ư ế c phi u, trái phi u...). Nh ng nhà đ u t này mu n th c hi n ho t đ ngổ ế ế ữ ầ ư ố ự ệ ạ ộ kinh doanh trên c n ph i có ngo i t . H mua ngo i t trên th tr ng,ầ ả ạ ệ ọ ạ ệ ị ườ lu ng v n ngo i t ch y ra n c ngoài, t giá h i đoái s tăng. Ng c l iồ ố ạ ệ ả ướ ỷ ố ẽ ượ ạ m t n c nh n đ u t t n c ngoài, lu ng v n ngo i t ch y vào trongộ ướ ậ ầ ư ừ ướ ồ ố ạ ệ ả n c, làm cho cung ngo i t tăng, t giá h i đoái gi m. Đ u t ra n cướ ạ ệ ỷ ố ả ầ ư ướ ngoài ròng là hi u s gi a lu ng v n ch y ra và lu ng v n ch y vào m tệ ố ữ ồ ố ả ồ ố ả ộ n c. Khi đ u t ra n c ngoài ròng d ng, lu ng v n ch y vào trongướ ầ ư ướ ươ ồ ố ả n c nh h n dòng v n ch y ra n c ngoài,t giá h i đoái tăng. T giáướ ỏ ơ ố ả ướ ỷ ố ỷ h i đoái s gi m trong tr ng h p ng c l i, đ u t ra n c ngoài ròngố ẽ ả ườ ợ ượ ạ ầ ư ướ âm. Theo quy lu t t i u hoá, lu ng v n s ch y đ n n i nào có l i nh t,ậ ố ư ồ ố ẽ ả ế ơ ợ ấ t c là hi u su t sinh l i cao nh t. M t n n kinh t s thu hút đ c cácứ ệ ấ ờ ấ ộ ề ế ẽ ượ lu ng v n đ n đ u t nhi u h n khi nó có môi tr ng đ u t thu n l i,ồ ố ế ầ ư ề ơ ườ ầ ư ậ ợ n n chính tr n đ nh, các đ u vào s n có v i giá r , ngu n lao đ ng d iề ị ổ ị ầ ẵ ớ ẻ ồ ộ ồ dào có tay ngh , th tr ng tiêu th r ng l n, lãi su t cao và s thôngề ị ườ ụ ộ ớ ấ ự thoáng trong chính sách thu hút đ u t n c ngoài c a Chính ph . ầ ư ướ ủ ủ B. C CH QU N LÝ T GIÁ H I ĐOÁIƠ Ế Ả Ỷ Ố 1/ C ch c đ nh t giá( Fix Exchange Rate)ơ ế ố ị ỷ Đây là ch đ t giá h i đoái mà đó Nhà n c, c th là NHTWế ộ ỷ ố ở ướ ụ ể tuyên b s duy trì t giá gi a đ ng ti n c a qu c gia mình v i m t ho cố ẽ ỷ ữ ồ ề ủ ố ớ ộ ặ m t s đ ng ti n nào đó m t m c đ nh t đ nh. đây, NHTW đóngộ ố ồ ề ở ộ ứ ộ ấ ị Ở vai trò đi u ti t l ng d c u ho c d cung v ngo i t đ gi t giá h iề ế ượ ư ầ ặ ư ề ạ ệ ể ữ ỷ ố đoái c đ nh b ng cách bán ra ho c mua vào s d đó.ố ị ằ ặ ố ư Trong l ch s , t giá c đ nh n i ti ng là t giá gi a dollar M và cácị ử ỷ ố ị ổ ế ỷ ữ ỹ đ ng ti n khác theo Hi p c ti n t Bretton Woods – đ c áp d ng tồ ề ệ ướ ề ệ ượ ụ ừ năm 1947 đ n 1967. Lúc b y gi ng i ta căn c vào hàm l ng vàng c aế ấ ờ ườ ứ ượ ủ USD ( lúc đó là 0,888671 g vàng) và hàm l ng c a các đ ng ti n khácượ ủ ồ ề c a các n c tham gia Hi p c, ch ng h n hàm l ng vàng c a FRF làủ ướ ệ ướ ẳ ạ ượ ủ 0,2483 g vàng v y t giá gi a USD/FRF s là 0.88761/0.2483 = 3,5700 vàậ ỷ ữ ẽ t giá này hai n c coa trách nhi m gi nó không đ c bi n đ ng quá +/-ỷ ướ ệ ữ ượ ế ộ 1,0%. - u đi m c a ch đ t giá c đ nh:Ư ể ủ ế ộ ỷ ố ị + Thúc đ y th ng m i và đ u t qu c t vì nó mang lai m t môi tr ngẩ ươ ạ ầ ư ố ế ộ ườ n đ nh, thu n l i, ít r i ro cho các ho t đ ng kinh doanh c a doanhổ ị ậ ợ ủ ạ ộ ủ nghi p.ệ +Bu c các chính ph ph i ho ch đ nh và th c thi chính sách vĩ mô.ộ ủ ả ạ ị ự +Thúc đ y các ho t đ ng h p tác qu c t nh m tránh nh ng xung đ t vẩ ạ ộ ợ ố ế ằ ữ ộ ề m c tiêu chính sách và nh ng bi n đ ng v t giá.ụ ữ ế ộ ề ỷ - H n ch c a ch đ t giá c đ nh:ạ ế ủ ế ộ ỷ ố ị + Th ng ch u s c ép l n m i khi x y ra các c n s t t bên ngoài ho c tườ ị ứ ớ ỗ ả ơ ố ừ ặ ừ th tr ng hàng hóa trong n c, b i khi đó m c chênh l ch th c t quáị ườ ướ ở ứ ệ ự ế l n v giá tr gi a n i t và ngo i t s d n đ n phá v m c cân b ng tớ ề ị ữ ộ ệ ạ ệ ẽ ẫ ế ỡ ứ ằ ỷ giá. + Ch đ t giá c đ nh làm m t tính ch đ ng c a chính sách ti n t ,ế ộ ỷ ố ị ấ ủ ộ ủ ề ệ khi n cho NHTW g p khó khăn trong vi c thay đ i l ng ti n cung ng.ế ặ ệ ổ ượ ề ứ + Đ c bi t, nó làm cho các qu c gia d r i vào tình tr ng “ nh p kh uặ ệ ố ễ ơ ạ ậ ẩ l m phát” không mong mu n.ạ ố T giá c đ nh cũng đ c áp d ng Vi t Nam trong m t th i gian khá dàiỷ ố ị ượ ụ ở ệ ộ ờ k c trong th i kỳ bao c p ( tr c 1986) và c m y năm trong th i kỳể ả ờ ấ ướ ả ấ ờ đ i m i. Đ n năm 1998 m i chuy n sang c ch th n i có qu n lý.ổ ớ ế ớ ể ơ ế ả ổ ả 2/ Ch đ t giá h i đoái th n i t do.ế ộ ỷ ố ả ổ ự C s c b n đ c s d ng làm căn c xác đ nh t giá h i đoái thơ ở ơ ả ượ ử ụ ứ ị ỷ ố ả n i là quan h cân b ng cung c u ngo i t tr ên th tr ng ngo i h i. Nóổ ệ ằ ầ ạ ệ ị ườ ạ ố cũng chính là lý l căn b n c a các nhà kinh t tán thành s phát tri n kinhẽ ả ủ ế ự ể t d a vào c ch c nh tranh t do. Ch đ t giá này cho phép xác đ nhế ự ơ ế ạ ự ế ộ ỷ ị m t t giá danh nghĩa g n v i s c mua th c t c a đ ng ti n cácộ ỷ ầ ớ ứ ự ế ủ ồ ề n c. Nó ph n ánh t ng đ i xác th c nh ng bi n đ i kinh t c a m iướ ả ươ ố ự ữ ế ổ ế ủ ỗ n c và s thay đ i trong t ng quan kinh t gi a các n c v i nhau.ướ ự ổ ươ ế ữ ướ ớ Chính sách t giá này cũng là c s đ th c hi n mong mu n c a nh ngỷ ơ ở ể ự ệ ố ủ ữ n c có kh năng theo đu i chính sách tài chính – ti n t đ c l p, táchướ ả ổ ề ệ ộ ậ r i kh i s ràng bu c m t cách ch t ch v i đ ng USD trong ch đ tờ ỏ ự ộ ộ ặ ẽ ớ ồ ế ộ ỷ giá h i đoái Bretton Woods. Nh ng khi ph n ánh đ c s thay đ i trongố ư ả ượ ự ổ s c mua th c t c a các đ ng ti n, có kh năng thích ng v i các bi nứ ự ế ủ ồ ề ả ứ ớ ế đ ng l n c a n n kinh t và t o kh năng th c thi chính sách ti n t chộ ớ ủ ề ế ạ ả ự ề ệ ủ đ ng c a các chính ph thì t giá h i đoái th n i l i gây ra nh ngộ ủ ủ ỷ ố ả ổ ạ ữ bi n đ ng t giá h t s c th t th ng, làm cho s lên giá – xu ng giáế ộ ỷ ế ứ ấ ườ ự ố c a các đ ng ti n không sao d đoán đ c (làm tăng tính r i ro c a t giáủ ồ ề ự ượ ủ ủ ỷ h i đoái). Đi u n ày làm tăng thêm nh ng y u t gây m t n đ nh c a cácố ề ữ ế ố ấ ổ ị ủ n n kinh t , c n tr kh năng ki m soát quá trình tăng tr ng và phátề ế ả ở ả ể ưở tri n kinh t c a các chính ph .ể ế ủ ủ Trong ch đ t giá th n i t do, chính ph gi thái đ th đ ng,ế ộ ỷ ả ổ ự ủ ữ ộ ụ ộ đ cho th tr ng quy t đ nh giá tr đ ng ti n n c mình. Th c t , ít cóể ị ườ ế ị ị ồ ề ướ ự ế n c nào th n i t do mà trái l i, Chính ph th ng can thi p b ngướ ả ổ ự ạ ủ ườ ệ ằ nh ng công c tài chính – ti n t (lãi su t, d tr b t bu c, nghi p v thữ ụ ề ệ ấ ự ữ ắ ộ ệ ụ ị tr ng m ), đi u ch nh d tr ngo i t , chính sách kinh t , k c các gi iườ ở ề ỉ ự ữ ạ ệ ế ể ả ả pháp hành chính (mua ngo i t ph i làm đ n xin mua ngo i t ,chínhạ ệ ả ơ ạ ệ sách k t h i ngo i t ...).ế ố ạ ệ V y trên th c t , không t n t i m t ch đ t giá ho àn toàn th n iậ ự ế ồ ạ ộ ế ộ ỷ ả ổ mà th ng ch t n t i ch đ t giá h n h p gi a “c đ nh” và “th n i”.ườ ỉ ồ ạ ế ộ ỷ ỗ ợ ữ ố ị ả ổ - u đi m c a ch đ t giá th n i: Ư ể ủ ế ộ ỷ ả ổ + Giúp cán cân thanh toán cân b ng: Gi s m t n c nào đó có cán cânằ ả ử ộ ướ vãng lai thâm h t khi n n i t gi m giá. Đi u đó thúc đ y xu t kh u, h nụ ế ộ ệ ả ề ẩ ấ ẩ ạ ch nh p kh u cho đ n khi cán cân thanh toán tr nên cân b ng. ế ậ ẩ ế ở ằ + Đ m b o tính đ c l p c a chính sách ti n t . ả ả ộ ậ ủ ề ệ + Góp ph n n đ nh kinh t , tránh đ c nh ng cú s c b t l i t bênầ ổ ị ế ượ ữ ố ấ ợ ừ ngoài, vì khi giá c n c ngoài tăng s làm cho t giá t đi u ch nh theoả ướ ẽ ỷ ự ề ỉ c ch PPP đ ngăn ng a các tác đ ng ngo i lai. ơ ế ể ừ ộ ạ - Nh c đi m: ượ ể + Là nguyên nhân gây nên s b t n do các ho t đ ng đ u c làm méoự ấ ổ ạ ộ ầ ơ mó, sai l ch th tr ng, có kh năng gây nên l m phát cao và tăng n n cệ ị ườ ả ạ ợ ướ ngoài. + H n ch các ho t đ ng đ u t và tín d ng do tâm lý lo s s bi n đ ngạ ế ạ ộ ầ ư ụ ợ ự ế ộ theo h ng b t l i c a t giá.ướ ấ ợ ủ ỷ 3/ Ch đ t giá h i th n i có qu n lýế ộ ỷ ố ả ổ ả Đây là ch đ t giá h i đoái có s can thi p c a hai ch đ c đ nhế ộ ỷ ố ự ệ ủ ế ộ ố ị và th n i. đó,t giá đ c xác đ nh và ho t đ ng theo quy lu t thả ổ ở ỷ ượ ị ạ ộ ậ ị tr ng, chính ph ch can thi p khi có nh ng bi n đ ng m nh v t quáườ ủ ỉ ệ ữ ế ộ ạ ượ m c đ cho phép. ứ ộ Có 3 ki u can thi p c a chính ph : ể ệ ủ ủ - Ki u can thi p vùng m c tiêu: Chính ph quy đ nh t giá t i đa, t i thi uể ệ ụ ủ ị ỷ ố ố ể và s can thi p n u t giá v t quá các gi i h n đó. ẽ ệ ế ỷ ượ ớ ạ - Ki u can thi p t giá chính th c k t h p v i biên đ dao đ ng: T giáể ệ ỷ ứ ế ợ ớ ộ ộ ỷ chính th c có vai trò d n đ ng, chính ph s thay đ i biên đ dao đ ngứ ẫ ườ ủ ẽ ổ ộ ộ cho phù h p v i t ng th i kỳ. ợ ớ ừ ờ - Ki u t giá đeo bám: Chính ph l y t giá đóng c a ngày hôm tr c làmể ỷ ủ ấ ỷ ử ướ t giá m c a ngày hôm sau và cho phép t giá dao đ ng v i biên đ h p. ỷ ở ử ỷ ộ ớ ộ ẹ Hi n nay, ch đ t giá "bán th n i" hay "c đ nh bò tr n" có nhi uệ ế ộ ỷ ả ổ ố ị ườ ề tính u vi t h n và đ c nhi u n c s d ng, đ c bi t là các n c đangư ệ ơ ượ ề ướ ử ụ ặ ệ ướ phát tri n. Tuy nhiên, câu h i đ t ra là "th n i" hay "bò tr n" m c để ỏ ặ ả ổ ườ ở ứ ộ bao nhiêu nên g n v i th n i hay g n v i c đ nh h n? biên đ dao đ ngầ ớ ả ổ ầ ớ ố ị ơ ộ ộ là bao nhiêu? R t khó đ đ a ra m t câu tr l i chung cho m i qu c giaấ ể ư ộ ả ờ ọ ố mà ph i tuỳ thu c vào đi u ki n th c ti n và m c tiêu c a t ng qu c giaả ộ ề ệ ự ễ ụ ủ ừ ố theo đu i. Nhìn chung, đ i v i các n c kinh t đang phát tri n trong đóổ ố ớ ướ ế ể có Vi t Nam, v i m t h th ng công c tài chính còn nhi u y u kém, sệ ớ ộ ệ ố ụ ề ế ự ph i h p gi a các chính sách còn thi u đ ng b , đ ng ti n y u và d trố ợ ữ ế ồ ộ ồ ề ế ự ữ ngo i t còn h n h p thì t giá h i đoái th n i có qu n lý t ra là m tạ ệ ạ ẹ ỷ ố ả ổ ả ỏ ộ chính sách h p lý nh t.ợ ấ 4/ C ch t giá linh ho t:ơ ế ỷ ạ Đây là c ch có s pha tr n gi a c đ nh, th n i và qu n lý - nghĩaơ ế ự ộ ữ ố ị ả ổ ả là tùy t ng đi u ki n c th mà ch đ ng đi u ch nh t giá m t cách linhừ ề ệ ụ ể ủ ộ ề ỉ ỷ ộ ho t.ạ C. TH C TI N VI T NAMỰ Ễ Ở Ệ : 1/Giai đo n t 1989-1992.ạ ừ Giai đo n này có th đ c coi là cái m c quan tr ng trong phát tri nạ ể ượ ố ọ ể TGHĐ n c ta khi quan h ngo i th ng đ c bao c p v i các thở ướ ệ ạ ươ ượ ấ ớ ị tr ng truy n th ng Đông Âu và Liên Xô(cũ) b gián đo n , khi n chúngườ ề ố ị ạ ế ta ph i chuy n sang buôn bán v i khu v c thanh toán b ng dola M . trongả ể ớ ự ằ ỹ giai đo n này n n kinh t ch u tác đ ng c a chính sách th n i t giá. Tạ ề ế ị ộ ủ ả ổ ỷ ỷ giá h i đoái VND/USD bi n đ ng m nh theo xu h ng giá tr đ ng dolaố ế ộ ạ ướ ị ồ M tăng liên t c kèm theo các c n “s t”, các đ t bi n v i biên đ r t l n (ỹ ụ ơ ố ộ ế ớ ộ ấ ớ T cu i năm 1990ừ ố tr đi ). Tình tr ng leo thang c a giá đ ng dola đã kích thích tâm lý n mở ạ ủ ồ ắ gi đ ng dola , nh m đ u c ăn chênh l ch giá.D n đ n Ngo i t v n đãữ ồ ằ ầ ơ ệ ẫ ế ạ ệ ố khan hi m l i tr nên khan hi m h n. Trong giai đo n này Ngân hàngế ạ ở ế ơ ạ không ki m soát đ c l u thông ti n t , m i c g ng qu n lý ngo i tể ượ ư ề ệ ọ ố ắ ả ạ ệ c a chính ph ít đem l i hi u qu .ủ ủ ạ ệ ả Trong các năm 1991-1992 do nh h ng c a s đ v các m i quanả ưở ủ ự ổ ỡ ố h ngo i th ng v i LiênXô và Đông Âu , nh p kh u gi m sút m t cáchệ ạ ươ ớ ậ ẩ ả ộ nghiêm tr ng (năm 1991 là 357.0 tri u USD đ n năm 1992 ch còn 91,1ọ ệ ế ỉ tri u USD). Các doanh nghi p ti n hành nh p kh u theo hình th c trệ ệ ế ậ ẩ ứ ả ch m và ph i ch u m t lãi su t cao do thi u dola , dola đã thi u l i càngậ ả ị ộ ấ ế ế ạ thi u d n đ n các c n s t dola theo chu kỳ vào giai đo n này.ế ẫ ế ơ ố ạ Đ n đ u năm 1992 Chính ph đã có m t s c i cách trong vi c đi uế ầ ủ ộ ố ả ệ ề ch nh t giá ( nh bu c các doanh nghi p có dola ph i g i vào ngân hàng ,ỉ ỷ ư ộ ệ ả ử bãi b hình th c quy đ ng t giá theo nhóm hàng..) làm cho giá dola b tỏ ứ ị ỷ ắ đ u gi m ( cu i năm 1991 t giá VND/USD có lúc lên t i 14500 đ n thángầ ả ố ỷ ớ ế 3/1992ch còn 11550 VND/USD và ti p t c gi m cho đ n cu i năm 1992.ỉ ế ụ ả ế ố 2/ Giai đo n t 92 đ n khi n ra cu c kh ng ho ng tài chínhạ ừ ế ổ ộ ủ ả Đông Nam á (tháng 7 năm 1997). Tr c nh ng t n t i c a vi c”th n i” m t ki m soát t giá, chínhướ ữ ồ ạ ủ ệ ả ổ ấ ể ỷ ph đã thay đ i c ch đi u hành t giá v i nh ng n i dung c th sau:ủ ổ ơ ế ề ỷ ớ ữ ộ ụ ể - Quy đ nh biên đ giao đ ng c a t giá v i t giá chính th c đ c côngị ộ ộ ủ ỷ ớ ỷ ứ ượ b b i Ngân hàng nhà n c (công b t giá chính th c m i ngày và xácố ở ướ ố ỷ ứ ỗ đ nh rõ biên đ giao đ ng); Tăng c ng s c m nh c a các bi n pháp hànhị ộ ộ ườ ứ ạ ủ ệ chính mà c th là bu c các đ n v kinh t (tr c h t là đ n v kinh tụ ể ộ ơ ị ế ướ ế ơ ị ế qu c doanh) có ngo i t ph i bán cho Ngân hàng theo t giá nh t đ nh.ố ạ ệ ả ỷ ấ ị - Bãi b hoàn toàn hình th c quy đ nh t giá nhóm hàng trong thanh toánỏ ứ ị ỷ ngo i th ng gi a ngân sách v i các đ n v kinh t tham gia vào ho tạ ươ ữ ớ ơ ị ế ạ đ ng ngo i th ng. Thay vào đó là vi c áp d ng t giá chính th c doộ ạ ươ ệ ụ ỷ ứ Ngân hàng nhà n c công b .ướ ố Chính ph đã tăng c ng công tác thông tin,cho công khai hóa m tủ ườ ộ cách nhanh chóng và chính xác ch s kinh t quan tr ng nh t giá chínhỉ ố ế ọ ư ỷ th c, t giá th tr ng, ch s giá, s bi n đ ng giá vàng…Nh v y h nứ ỷ ị ườ ỉ ố ự ế ộ ờ ậ ạ ch đ c ho t đ ng đ u c , gi i tâm lý hoang mang…Chính ph cũngế ượ ạ ộ ầ ơ ả ủ chú tr ng tăng c ng th c l c kinh t cho ho t đ ng can thi p vào t giáọ ườ ự ự ế ạ ộ ệ ủ b ng cách gia tăng m nh m d tr ngo i t ,l p qu bình n giá.ằ ạ ẽ ự ữ ạ ệ ậ ỹ ổ - Đ y m nh ho t đ ng c a trung tâm giao d ch ngo i t ( trung tâm giaoẩ ạ ạ ộ ủ ị ạ ệ d ch ngo i t t i tr c ti p H Chí Minh đ c m c a t tháng 8 nămị ạ ệ ạ ự ế ồ ượ ở ử ừ 1991 ) đ cho các đ n v kinh t và các t ch c tín d ng trao đ i , mua bánể ơ ị ế ổ ứ ụ ổ ngo i t v i nhau theo giá t tho thu n, t o ra môi tr ng đi u ki n đạ ệ ớ ự ả ậ ạ ườ ề ệ ể cung c u th c s g p nhau . Sau đó,ti n d n t i vi c thành l p th tr ngầ ự ự ặ ế ầ ớ ệ ậ ị ườ ngo i t liên Ngân hàng tháng 9 năm 1994.ạ ệ Tính đ n cu i năm 1992, đ u năm 1993, nh ng bi n pháp can thi pế ố ầ ữ ệ ệ đã đem l i m t k t qu nh mong đ i, n n đ u c ngo i t v c b n đãạ ộ ế ả ư ợ ạ ầ ơ ạ ệ ề ơ ả đ c gi i to , nh ng đ ng ngo i t đã đ c h ng m nh và ho t đ ngượ ả ả ữ ồ ạ ệ ượ ướ ạ ạ ộ kinh doanh xu t nh p kh u. Tình hình cung - c u ngo i t đã đ c c iấ ậ ẩ ầ ạ ệ ượ ả thi n v i cùng kỳ trong nh ng năm tr c đó, Dola có xu h ng gi m giá.ệ ớ ữ ướ ướ ả M c t giá trên th tr ng ch đen ch giao đ ng trong ph m vi t 10200ứ ỷ ị ườ ợ ỉ ộ ạ ừ đ n 10400 đ ng Vi t Nam ăn 1 Đôla M . Th m chí có lúc t giá t tế ồ ệ ỹ ậ ỷ ụ xu ng m c USD = 9750 VND.ố ở ứ M c t giá trên th tr ng chính th c cũng không có s chênh l nhứ ỷ ị ườ ứ ự ệ nhi u so v i t giá trên th tr ng ch đen, là minh ch ng cho th y, m cề ớ ỷ ị ườ ợ ứ ấ ặ dù có s can thi p m nh tr l i c a nhà n c, nh ng t giá v n đ c xácự ệ ạ ở ạ ủ ướ ư ỷ ấ ượ đ nh t ng đ i phù h p v i quy lu t c a th tr ng.ị ươ ố ợ ớ ậ ủ ị ườ Nói chung tình hính cung c u ngo i t và TGHĐ luôn đ c n đ nhầ ạ ệ ượ ổ ị trong su t th i gian dài t năm 1993 đ n đ u năm 1997.ố ờ ừ ế ầ 3/Giai đo n t tháng 7 /1997 đ n ngày 26/2/1999ạ ừ ế Ngày 2/7/1997 Thái lan ph i "th n i" TGHĐ k t thúc g n 14 nămả ả ổ ế ầ duy trì m t ch đ c đ nh và cũng là ngày đánh d u làm n ra cu cộ ế ộ ố ị ấ ổ ộ kh ng ho ng tài chính Đông nam á v i m t nh h ng r ng kh p trênủ ả ớ ộ ả ưở ộ ắ ph m vi toàn th gi i. Vi t Nam cũng không th tránh kh i cu c kh ngạ ế ớ ệ ể ỏ ộ ủ ho ng.ả Xét trên góc đ vĩ mô, s tác đ ng c a cu c kh ng ho ng tài chínhộ ự ộ ủ ộ ủ ả Đông nam á đ i v i n n kinh t Vi t Nam t o nên m t c n s c r ng kh pố ớ ề ế ệ ạ ộ ơ ố ộ ắ trên các m t c a n n kinh t ch ng h n nh :ặ ủ ề ế ẳ ạ ư Th nh tứ ấ , đ i v i lĩnh v c tài chính Ngân hàngố ớ ự - T o s c ép gi m giá đ ng Vi t Nam trên th tr ng ngo i tạ ứ ả ồ ệ ị ườ ạ ệ - Tác đ ng x u đ n ho t đ ng giai d ch ngo i tộ ấ ế ạ ộ ị ạ ệ - Tăng gánh n ng n cho các doanh nghi pặ ợ ệ - Gây s c ép đ i v i lãi su t đ ng ti n Vi t Nam và đe do s m t nứ ố ớ ấ ồ ề ệ ạ ự ấ ổ đ nh c a h th ng Ngân hàng.ị ủ ệ ố -Tác đ ng đ n xu t kh u: t tr ng xu t kh u c a Vi t Nam sang khu v cộ ế ấ ẩ ỷ ọ ấ ẩ ủ ệ ự châu á - Thái Bình D ng chi m kho ng 70% t ng kim ng ch, riêng cácươ ế ả ổ ạ n c ASIAN chi m 23% t ng kim ng ch tr c khi s y ra cu c kh ngướ ế ổ ạ ướ ả ộ ủ ho ng nên cu c kh ng ho ng t t y u s làm gi m xu t kh u c a Vi tả ộ ủ ả ấ ế ẽ ả ấ ẩ ủ ệ Nam. - Tác đ ng đ n nh p kh u: S m t giá c a đ ng ti n trong khu v c đãộ ế ậ ẩ ự ấ ủ ồ ề ự kích thích gia tăng nh p kh u, tr c h t là nh p kh u ti u ng ch t Tháiậ ẩ ướ ế ậ ẩ ể ạ ừ lan và hàng trung chuy n t Campuchia, Lào và Vi t Nam.ể ừ ệ Th hai ứ , đ i v i lĩnh v c đ u t :ố ớ ự ầ ư Do t giá tăng, lãi su t tăng, th tr ng hàng hoá di n bi n ph c t pỷ ấ ị ườ ễ ế ứ ạ cùng v i d đoán không t t trong t ng lai t t y u s là các doanh nghi pớ ự ố ươ ấ ế ẽ ệ h n ch đ u t và Ngân hàng cũng r t dè d t khi cho vay. Đ u t n cạ ế ầ ư ấ ặ ầ ư ướ ngoài vào Vi t Nam đã có xu h ng gi m ngay t tr c khi n ra cu cệ ướ ả ừ ướ ổ ộ kh ng ho ng, sau khi cu c kh ng ho ng, nhi u d án đ u t d dang bủ ả ộ ủ ả ề ự ầ ư ở ị đình l i, nhi u ph ng án đ u t m i t m hoãn và đi u này cũng th t rạ ề ươ ầ ư ớ ạ ề ậ ễ hi u khi mà các qu c gia b kh ng ho ng n ng n l i là nh ng qu c giaể ố ị ủ ả ặ ề ạ ữ ố đang d n đ u danh sách nh ng qu c gia đ u t nhi u nh t vào Vi t Nam.ẫ ầ ữ ố ầ ư ề ấ ệ Th baứ , đ i v i thu chi ngân sách nhà n c.ố ớ ướ Gánh n ng n n n và chi phí nguyên li u tăng lên cùng v i s t gi mặ ợ ầ ệ ớ ụ ả c a th tr ng tiêu dùng l n th tr ng xu t kh u đã làm nhi u doanhủ ị ườ ẫ ị ườ ấ ẩ ề nghi p b thua l t đó s nh h ng x u đ n ngu n thu ngân sách. Bênệ ị ỗ ừ ẽ ả ưở ấ ế ồ c nh đó, s xa s t c a n n kinh t t t y u đòi h i ph i ra tăng m t sạ ự ụ ủ ề ế ấ ế ỏ ả ộ ố kho n chi. Báo cáo c a Ngân hàng nhà n c v ho t đ ng ti n t , tínả ủ ướ ề ạ ộ ề ệ d ng Ngân hàng trong 6 tháng đ u năm 1998 đã ch rõ " Thu ngân sách 6ụ ầ ỉ tháng th c hi n đ t 30% so v i k ho ch năm. Chi ngân sách khó khănự ệ ạ ớ ế ạ h n m c b i thu b i chi có xu h ng gia tăng".ơ ứ ộ ộ ướ Th t ứ ư , Tăng tr ng kinh t d tr qu c gia và n n c ngoài.ưở ế ự ữ ố ợ ướ Kh ng ho ng khu v c đã gián ti p nh h ng đ n cán cân vãng lai,ủ ả ự ế ả ưở ế đ n đ u t c a n c ngoài.T đó, gây ra khó khăn cho s phát tri n kinhế ầ ư ủ ướ ừ ự ể t nói chung (t c đ tăng tr ng 5,8% trong năm 1998 là m c tăng tr ngế ố ộ ưở ứ ưở th p nh t k t năm 1989). N kinh t khó khăn s tác đ ng suy gi mấ ấ ể ừ ề ế ẽ ộ ả đ n t ng c u, gi m thu nh p và tiêu dùng c a c dân. th tr ng suy y uế ổ ầ ả ậ ủ ư ị ườ ế m t ph n s tác đ ng ngay l p t c đ n các Ngân hàng th ng m i. Dộ ầ ẽ ộ ậ ứ ế ươ ạ ự tr qu c gia t t y u s ph i ch u s c ép suy gi m m t ph n do ngu nữ ố ấ ế ẽ ả ị ứ ả ộ ầ ồ cung ngo i t gi m b t, m t ph n do đáp ng nhu c u ngo i t thi t yêúạ ệ ả ớ ộ ầ ứ ầ ạ ệ ế cho n n kinh t vàề ế h c tr cho đ ng Vi t Nam vào nh ng lúc cao đi m.ỗ ọ ồ ệ ữ ể Trong b i c nh đó chính sách TGHĐ n c ta đã có nhi u thay đ iố ả ướ ề ổ nh m h n ch nh ng tác đ ng c a cu c kh ng ho ng v i các m c chínhằ ạ ế ữ ộ ủ ộ ủ ả ớ ố nh sau: ư Ngày 13/10/1997 th ng đ c Ngân hàng nhà n c quy t đ nh m r ngố ố ướ ế ị ở ộ biên đ giao d ch nên m c 10%. Ngày 16/2/1998 Ngân hàng nhà n cộ ị ứ ướ quy t đ nh nâng t giá chính th c t 1USD = 11175VND lên m c 1USD =ế ị ỷ ứ ừ ứ 11800VND, tăng 5,6%, ngày 7/8/1998, Ngân hàng nhà n c quy t đ nh thuướ ế ị h p biên đ giao d ch xu ng còn 7% đ ng th i nâng t giá chính th c lênẹ ộ ị ố ồ ờ ỷ ứ 1USD = 12998 là 1USD = 12992 VND, ngày 6/11/1998 là 1USD = 12989VND,ngày 26/11/98 là1USD = 12987VND… cho đ n ngày 15/1/1999ế thì t giá chính th c ch còn m c 1USD = 12980VND.ỷ ứ ỉ ở ứ 4/giai đo n t sau cu c kh ng ho ng tài chính – ti n t khu v c đ nạ ừ ộ ủ ả ề ệ ự ế tr c khi Vi t Nam gia nh p WTO (1999-2006)ướ ệ ậ Trong giai đo n này, k t qu tích c c do vi c đi u ch nh t giá mangạ ế ả ự ệ ề ỉ ỷ l i là nó đã h n ch đ c ph n nào nh p kh u và gi m nh p siêu m tạ ạ ế ượ ầ ậ ẩ ả ậ ộ cách rõ r t. Nh ng đ ng th i,vi c đi u ch nh t giá đã làm tăng gánh n ngệ ư ồ ờ ệ ề ỉ ỷ ặ n n c ngoài. ợ ướ Tính đ n tháng 10/1998,so v i m c n n c ngoài 22 tế ớ ứ ợ ướ ỷ USD, s thay đ i c a t giá h i đoái đã làm cho nó tăng thêm 42,86 tri uự ổ ủ ỷ ố ệ USD, c ng v i 17,86 tri u USD ti n lãi, t ng c ng là 60,72 tri u USD đãộ ớ ệ ề ổ ộ ệ gây khó khăn r t l n cho các doanh nghi p có v n vay n c ngoài, th mấ ớ ệ ố ướ ậ chí đ y thêm nhi u doanh nghi p vào tình tr ng thua l .ẩ ề ệ ạ ỗ Đây chính là cái giá ph i tr khiả ả duy trì l a ch n chính sách t giá thiên v c đ nh b ng cách duy trì nự ọ ỷ ề ố ị ằ ổ đ nh t giá quá lâu. Và m t khi th i gian duy trì c đ nh càng dài thì sị ỷ ộ ờ ố ị ự đánh đ i càng l n cho các nhà ho ch đ nh chính sách.ổ ớ ạ ị Do b tác đ ng b i kh ng kho ng tài chính c a khu v c Đông Á, khiị ộ ở ủ ả ủ ự đó Vi t Nam bu c ph i phá giá VND đ h n ch nh ng tác đ ng tiêu c cệ ộ ả ể ạ ế ữ ộ ự c a cu c kh ng ho ng đ n n n kinh t Vi t Nam. Đ ng th i, ủ ộ ủ ả ế ề ế ệ ồ ờ đ thúcể đ y tăng tr ng kinh t , lãi su t VND có xu h ng gi m, c ng thêm lãiẩ ưở ế ấ ướ ả ộ su t trên th tr ng qu c t có xu h ng tăng nên x y ra hi n t ngấ ị ườ ố ế ướ ả ệ ượ chuy n d ch t VND sang USD, t l ti n g i USD / t ng ti n g i tăng tể ị ừ ỷ ệ ề ử ổ ề ử ừ m c 33% năm 1997 lên m c 36,6% năm 2000 và 41% năm 2001ứ ứ . Ng cượ l i thì các kho n vay b ng ngo i t / trên t ng d n l i có xu h ngạ ả ằ ạ ệ ổ ư ợ ạ ướ gi m t m c năm 1997: 31,3%, năm 1998: 25,4, năm 1999: 16,1%, nămả ừ ứ 2000: 20,6%, năm 2001: 21%.Đi u này, có th s gây m t cân đ i ngu nề ể ẽ ấ ố ồ v n và v i s d ng v n c a các ngân hàng th ng m i, gây m t an toànố ớ ử ụ ố ủ ươ ạ ấ ho t đ ng c a các NHTM. ạ ộ ủ K t ngày 26/02/1999, ngân hàng nhà n cể ừ ướ ch m d t t giá chính th c và gi m biên đ giao đ ng t giá xu ng cònấ ứ ỷ ứ ả ộ ộ ỷ ố 0,1%. T đó, t giá đ c ngân hàng nhà n c công b theo t giá giaoừ ỷ ượ ướ ố ỷ d ch bình quân trên th tr ng liên ngân hàng c a đ ng Vi t Nam so v iị ị ườ ủ ồ ệ ớ đ ng đô la M .ồ ỹ Bi n pháp trên đã góp ph n n đ nh t giá trên th tr ngệ ầ ổ ị ỷ ị ườ chính th c và th tr ng t do, t o đi u ki n cho th tr ng ngo i t liênứ ị ườ ự ạ ề ệ ị ườ ạ ệ ngân hàng ho t đ ng sôi n i. Năm 1999 t giá gi a đ ng VN và USD kháạ ộ ổ ỷ ữ ồ n đ nh, t giá liên ngân hàng tăng 1%, t giá trên th tr ng t do tăngổ ị ỷ ỷ ị ườ ự 1,1% so v i năm 1998. Năm 2000 t giá giao d ch trên th tr ng liên ngânớ ỷ ị ị ườ hàng tăng 3,45%, t giá trên th tr ng t do tăng 3,18% so v i năm 1999.ỷ ị ườ ự ớ Năm 2001 t giá tăng 3,9% so v i cu i năm 2000. Trong năm 2002 t giáỷ ớ ố ỷ bình quân VND/USD trên th tr ng liên ngân hàng tăng 1,97%, so v i nămị ườ ớ 2001. Năm 2003 t giá tăng kho ng 1% so v i năm 2002.ỷ ả ớ Ngày 01/7/2002, NHNN Vi t Nam công b n i l ng biên đ lên 0,25%ệ ố ớ ỏ ộ so v i t giá giao d ch bình quân trên th tr ng liên ngân hàng. Đ i v iớ ỷ ị ị ườ ố ớ các ngo i t khác không ph i là USD, các NHTM đ c quy n ch đ ngạ ệ ả ượ ề ủ ộ t đ nh t giá gi a VND và ngo i t đó.ự ị ỷ ữ ạ ệ Cùng v i nh ng thay đ i trongớ ữ ổ vi c n i l ng biên đ , NHNN Vi t Nam đã cho phép s d ng m t s cácệ ớ ỏ ộ ệ ử ụ ộ ố công c hoán đ i ngo i t gi a NHNN Vi t Nam và các NHTM, góp ph nụ ổ ạ ệ ữ ệ ầ đi u ch nh tình tr ng b t h p lý v huy đ ng và s d ng v n VND vàề ỉ ạ ấ ợ ề ộ ử ụ ố ngo i t c a các NHTM. Ngoài ra, đ gi i quy t nhu c u ngo i t h p lýạ ệ ủ ể ả ế ầ ạ ệ ợ v à phòng ng a r i ro t giá c a các doanh nghi p trong n c, NHNNừ ủ ỷ ủ ệ ướ Vi t Nam đã cho áp d ng thí đi m nghi p v quy n ch n và NHTM cệ ụ ể ệ ụ ề ọ ổ ph n Xu t Nh p Kh u Vi t Nam (Eximbank) th c hi n thí đi m nghi pầ ấ ậ ẩ ệ ự ệ ể ệ v này.ụ 5/Th i kỳ t tháng 11/2006 – nay ờ ừ (T khi gia nh p WTO ).ừ ậ Ngày 7/11/2006, Vi t Nam đã đ c k t n p vào T ch c Th ng m iệ ượ ế ạ ổ ứ ươ ạ Th gi i (WTO). Đ i v i n c ta, s ki n này có m t ý nghĩa đ c bi t.ế ớ ố ớ ướ ự ệ ộ ặ ệ Đây là k t qu c a quá trình đ i m i nh m m c tiêu xây d ng n n kinhế ả ủ ổ ớ ằ ụ ự ề t th tr ng XHCN và h i nh p kinh t qu c t . Gia nh p WTO v iế ị ườ ộ ậ ế ố ế ậ ớ nh ng c h i và thách th c m i cho Vi t Nam khi h i nh p kinh t qu cữ ơ ộ ứ ớ ệ ộ ậ ế ố t . Tr c nh ng c h i và thách th c đó, l a ch n nh ng b c đi đúngế ướ ữ ơ ộ ứ ự ọ ữ ướ đ n và phù h p trong c ch đi u hành t giá là đi u trăn tr c a cácắ ợ ơ ế ề ỷ ề ở ủ nhà ho ch đ nh chính sách.ạ ị Đ u năm 2007, đã có nh ng bi n đ ng l n trong chính sách đi u hànhầ ữ ế ộ ớ ề t giá c a Ngân hàng Nhà n c th hi n nh ng n i dung sau:ỷ ủ ướ ể ệ ở ữ ộ - N i r ng biên đ t giá: Ngày 02/01/2007, NHNN đã n i r ng biên đ tớ ộ ộ ỷ ớ ộ ộ ỷ giá ngo i t t + 0,25% lên +0,5% so v i t giá liên ngân hàng. Vi c đi uạ ệ ừ ớ ỷ ệ ề ch nh này đ c cho là m đ ng cho s gi m giá c a VND so v i USD.ỉ ượ ở ườ ự ả ủ ớ - S can thi p vào chính sách t giá c a NHNN: Trong ngày 2 và 3 thángự ệ ỷ ủ 01 năm 2007, NHNN đã mua ngo i t c a các NHTM v i s l ng nhi uạ ệ ủ ớ ố ượ ề h n nh m gi m b t tình tr ng th a USD trên th tr ng. c tính trong 2ơ ằ ả ớ ạ ừ ị ườ Ướ ngày, NHNN đã mua vào trên 140 tri u USD.ệ - T giá VND/USD bình quân trên th tr ng ngo i t liên ngân hàng ápỷ ị ườ ạ ệ d ng cho ngày giao d ch do Ngân hàng Nhà n c công b có cao h n m tụ ị ướ ố ơ ộ chút (n u ngày 26.1.2006 là 16.090 thì ngày 2.1.2007 là 16.101, ngày 3.1 làế 16.096, ngày 4.1 là 16.100); - T giá VND/USD do ngân hàng th ng m i (Ngân hàng Ngo i th ngỷ ươ ạ ạ ươ Vi t Nam) bán ra v n c b n n đ nh m c trên d i 16.055 m t chút vàệ ẫ ơ ả ổ ị ở ứ ướ ộ th p h n t giá do Ngân hàng Nhà n c công b h ng ngày (t ng ngấ ơ ỷ ướ ố ằ ươ ứ ngày 26.12.2006 là 16.050, ngày 2.1.2007 là 16.051, ngày 3.1 là 16.055, ngày 4.1 là 16.055). - T giá VND/USD trên th tr ng t do cũng c b n n đ nh và ch caoỷ ị ườ ự ơ ả ổ ị ỉ h nơ không đáng k so v i t giá do các ngân hàng th ng m i bán ra và cũngể ớ ỷ ươ ạ th p h n t giá do Ngân hàng Nhà n c công b h ng ngày (ngàyấ ơ ỷ ướ ố ằ 2.1.2007 là 16.070, ngày 3.1 là 16.070, ngày 4.1 là 16.070). - Ngày 10.10.2007, giá bán ra đô la M c a ngân hàng là 16.084 đ ng,ỹ ủ ồ nh ng cũng ngày này tháng tr c thì giá bán ra là 16.244 đ ng. Di n bi nư ướ ồ ễ ế này n u xem t giá c a Vi t Nam là t do bi n đ ng theo th tr ng thìế ỷ ủ ệ ự ế ộ ị ườ chúng ta g i là ti n đ ng Vi t Nam tăng giá (appreciation) 160 đ ng, hayọ ề ồ ệ ồ ng c l i đô la M gi m giá.ượ ạ ỹ ả Đ ng thái m i nh t t phía Ngân hàng Nhà n c nh m ki m soát l mộ ớ ấ ừ ướ ằ ể ạ phát trong năm 2008 là quy t đ nh n i r ng biên đ t giá VND/USD tế ị ớ ộ ộ ỷ ừ +/-0,5% lên +/-0,75% ngay trong nh ng ngày cu i năm 2007ữ ố (ngày24/12/2007) nh m tăng kh năng thanh kho n cho th tr ng và tăngằ ả ả ị ườ c ng s linh ho t c a t giá trong b i c nh ngu n v n đ vào Vi t Namườ ự ạ ủ ỷ ố ả ồ ố ổ ệ ngày càng l n, t o đi u ki n cho dòng v n ra và vào nh p nhàng h n. Theoớ ạ ề ệ ố ị ơ NHNN, vi c m r ng biên đ l n này n m trong ch tr ng t o đi uệ ở ộ ộ ầ ằ ủ ươ ạ ề ki n đ n n kinh t Vi t Nam thích nghi v i m c đ m c a, h i nh pệ ể ề ế ệ ớ ứ ộ ở ử ộ ậ n n kinh t th gi i.ề ế ế ớ Đ gi m b t áp l c cho các ngân hàng trong b i c nh cung ngo i tể ả ớ ự ố ả ạ ệ th a , có đi u ki n n đ nh t giá theo cung c u v n th c t , ngàyừ ề ệ ấ ị ỷ ầ ố ự ế 07/3/2008 NHNN đã m thêm biên đ t giá thêm m t kho ng là +/-ở ộ ỷ ộ ả 0,25% so v i m c +/-0,75% tr c đây, t c là cho phép các ngân hàng đ cớ ứ ướ ứ ượ t đ a ra t giá trong "ph m vi cho phép" là +/-1% so v i t giá chính th cự ư ỷ ạ ớ ỷ ứ liên ngân hàng. - Ngày 26/6/2008 NHNN ban hành quy t đ nh s 1346 m r ng biênế ị ố ở ộ đ lên +2% và ngày 6/11/2008 NHNN ti p t c ban hành quy t đ nhộ ế ụ ế ị s 2635 m r ng biên đ lên + 3% v i m c đích đi u hành chínhố ở ộ ộ ớ ụ ề sách t giá linh ho t h n giúp cho các t ch c kinh t và t ch c tínỷ ạ ơ ổ ứ ế ổ ứ d ng thích ng t t h n v i các bi n đ ng trên th tr ng th gi iụ ứ ố ơ ớ ế ộ ị ườ ế ớ hi n nay.ệ Liên h Tác đ ng c a Chính sách 'Đ ng ti n y u' c a Vi t Namệ ộ ủ ồ ề ế ủ ệ L i nhu n c a doanh nghi p ch u nh h ng khi ti n đ ng m t giá trongợ ậ ủ ệ ị ả ưở ề ồ ấ chính sách “Đ ng ti n y u”.ồ ề ế M t th c t đã và đang di n ra, đó là đ ng ti n Vi t Nam (VND) đangộ ự ế ễ ồ ề ệ gi m giá so v i đ ng dollar M (USD). M t dollar M (1 USD) t ngả ớ ồ ỹ ộ ỹ ươ đ ng 10.000 VND – 12.000 VND cách đây h n 10-12 năm, gi đã làươ ơ ờ kho ng 19.500 VND theo giá th tr ng (g n g p đôi). T giá h i đoáiả ị ườ ầ ấ ỷ ố đ c đi u ch nh t nhiên, khách quan, do “bàn tay vô hình” c a th tr ngượ ề ỉ ự ủ ị ườ t chi ph i và đi u ti t hay do chính sách can thi p t giá c a ngân hàngự ố ề ế ệ ỉ ủ nhà n c và chính ph t m m m i, linh ho t, nh nhàng hay “đ t ng t”ướ ủ ừ ề ạ ạ ẹ ộ ộ gây s c cho th tr ng. Đi u này tác đ ng đ n các doanh nghi p nói chungố ị ườ ề ộ ế ệ và các doanh nghi p làm hàng xu t kh u nói riêng nh th nào?ệ ấ ẩ ư ế Kh o sát tr ng h p doanh nghi p A, B, C, D, E, F nh d i đây:ả ườ ợ ệ ư ướ - Doanh nghi p trong các tr ng h p A, B, C, D, E, F đ u thu đ c doanhệ ườ ợ ề ượ s 100 USD khi xu t hàngố ấ - Các tr ng h p làm hàng xu t kh u v i t l n i đ a hóa khác nhau: A –ườ ợ ấ ẩ ớ ỉ ệ ộ ị nh p kh u 50% (ph i tr cho bên bán n c ngoài 50 USD đ nh p hàngậ ẩ ả ả ướ ể ậ nguyên v t li u v ) t c A ph i mua nguyên li u đ u vào h t 50 USD, cònậ ệ ề ứ ả ệ ầ ế l i mua trong n c hay t l n i đ a hóa đ u vào c a A trong tr ng h pạ ướ ỉ ệ ộ ị ầ ủ ườ ợ này là t i đa 50% (không k hàng hóa A mua đ c trong n c cũng doố ể ượ ướ doanh nghi p khác nh p kh u v ); t ng t B có t l nh p kh u là 60%ệ ậ ẩ ề ươ ự ỉ ệ ậ ẩ hay 60 USD t c t l n i đ a t i đa t i 40% (dùng mua hàng trong n c)…ứ ỉ ệ ộ ị ố ớ ướ và F – nh p kh u 100% hay nh p hoàn toàn cho m i 100 USD doanh sậ ẩ ậ ỗ ố thu v hay F là doanh nghi p nh p kh u 100 USD cho m i 100USD xu tề ệ ậ ẩ ỗ ấ kh u (gi thi t lý thuy t ho c F chính là doanh nghi p chuyên nh pẩ ả ế ế ặ ệ ậ kh u).ẩ - T giá bi n đ ng t 1 USD t ng đ ng 18.000 VND lên 20.000 VNDỷ ế ộ ừ ươ ươ nh th i gian v a qua, t c bi n đ ng 2.000 VND cho m i USD.ư ờ ừ ứ ế ộ ỗ - L i nhu n (sau chi phí) thu v c a các doanh nghi p A, B, C, D, E, F đ uợ ậ ề ủ ệ ề là 10% trên doanh s xu t kh u 100USD; t c là (a) 180.000 VND t i th iố ấ ẩ ứ ạ ờ đi m tr c khi t giá bi n đ ng (doanh nghi p d ki n l i 10% b ng ti nể ướ ỉ ế ộ ệ ự ế ờ ằ ề Đ ng vì các chi phí doanh nghi p trong n c đ c d ki n b ng VND; vàồ ệ ướ ượ ự ế ằ là (b) 10 USD t i th i đi m thu v b ng USD hàng xu t kh u. Gi thi tạ ờ ể ề ằ ấ ẩ ả ế khác: doanh nghi p ch a th tăng giá hàng hóa bán ra.ệ ư ể Gi i thích:ả Chúng ta nh n th y, đ thu v 100 USD, doanh nghi p ph i tr cho bênậ ấ ể ề ệ ả ả bán n c ngoài (hàng 1) b ng USD v i t l tăng t ng ng theo t lướ ằ ớ ỉ ệ ươ ứ ỉ ệ hàng nguyên li u ph i nh p v . S ti n đ ng (VND) ph i tr thêm choệ ả ậ ề ố ề ồ ả ả m i USD cũng gia tăng theo (hàng 2 – nhân v i 2.000VND).ỗ ớ So v i d ki n l i nhu n b ng ti n đ ng (VND) t c tr ng h p (a) thìớ ự ế ợ ậ ằ ề ồ ứ ườ ợ (xem hàng s 3) l i nhu n các doanh nghi p s gi m t A: 80.000VNDố ợ ậ ệ ẽ ả ừ xu ng –F: 20.000VND (thua l ); n u theo d ki n b ng USD nh tr ngố ỗ ế ự ế ằ ư ườ h p (b) (doanh nghi p đ c bán USD theo giá th tr ng khi xu t kh u vàợ ệ ượ ị ườ ấ ẩ thu ti n v ) thì đ h n m t chút (xem hàng s 4). Hàng s 5, cho th y khiề ề ỡ ơ ộ ố ố ấ so sánh gi a các tr ng h p A, B, C, D, E, F thì m i khi t l % s ti nữ ườ ợ ỗ ỉ ệ ố ề USD ph i tr đ mua hàng nguyên v t li u ph c v cho vi c s n xu tả ả ể ậ ệ ụ ụ ệ ả ấ kinh doanh (nh p kh u) tăng lên 10% thì l i nhu n d ki n c a doanhậ ẩ ợ ậ ự ế ủ nghi p gi m 10%. Đi u này t l ngh ch v i t l n i đ a hóa nguyên v tệ ả ề ỉ ệ ị ớ ỉ ệ ộ ị ậ li u. ệ N u doanh nghi p ch ph i thanh toán hàng hóa b ng ti n đ ng VNDế ệ ỉ ả ằ ề ồ trong n c thì s không ph i ch u thi t khi t giá bi n đ ng nh v a quaướ ẽ ả ị ệ ỉ ế ộ ư ừ (ít tác đ ng). ộ Doanh nghi p có t l n i đ a hóa càng cao s có u th l iệ ỉ ệ ộ ị ẽ ư ế ợ nhu n l n h n doanh nghi p có t l n i đ a hóa th pậ ớ ơ ệ ỉ ệ ộ ị ấ , do ch u thi t khiị ệ ti n đ ng Vi t Nam gi m giá hay phá giá ti n đ ng. Ví d : A (nh p kh uề ồ ệ ả ề ồ ụ ậ ẩ 50% và mua n i đ a t i đa t i 50%) s có l i h n B, C, D, E và dĩ nhiên làộ ị ố ớ ẽ ợ ơ F vì có t l nh p kh u cho s n xu t kinh doanh cao h n (xét bi n đ ng tỉ ệ ậ ẩ ả ấ ơ ế ộ ỉ giá ch không kh o sát l i th khi doanh nghi p mua hàng giá r t n cứ ả ợ ế ệ ẻ ừ ướ ngoài). T l n i đ a hóa tùy thu c nhi u vào lĩnh v c, ngành ngh , ch ng lo iỉ ệ ộ ị ộ ề ự ề ủ ạ hàng hóa cũng nh l i th so sánh c a m i qu c gia nh tài nguyên thiênư ợ ế ủ ỗ ố ư nhiên (m qu ng, th y h i s n, nông lâm s n…); c c u dân s và ch tỏ ặ ủ ả ả ả ơ ấ ố ấ l ng dân s lao đ ng già, tr ; trình đ giáo d c, khoa h c công ngh ,ượ ố ộ ẻ ộ ụ ọ ệ phát minh sáng ki n, trình đ qu n lý nhà n c và đi u hành kinh t vĩ môế ộ ả ướ ề ế – th ng t ng ki n trúc và h t ng c s c a chính sách và pháp lu t, khượ ầ ế ạ ầ ơ ở ủ ậ ả năng h c h i, sáng t o, rút kinh nghi m và v t khó trong đi u hànhọ ỏ ạ ệ ượ ề doanh nghi p; và các m i t ng quan l ch s , đ a chính tr , kinh t truy nệ ố ươ ị ử ị ị ế ề th ng c a các qu c gia và khu v c.ố ủ ố ự Do v y, vi c quy t đ nh đi u ch nh tăng hay gi m giá ti n đ ng so sánhậ ệ ế ị ề ỉ ả ề ồ v i m t ngo i t nào đó, đây là USD – m t ngo i t truy n th ng m nhớ ộ ạ ệ ở ộ ạ ệ ề ố ạ nh t trên th gi i, ph i nhìn vào c u trúc hi n t i c a n n kinh t đ tấ ế ớ ả ấ ệ ạ ủ ề ế ấ n c. Ngoài các y u t nh thâm h t ngân sách (b i chi kho ng 5% nămướ ế ố ư ụ ộ ả 2008 và 6.9% năm 2009), tăng tr ng tín d ng nhanh (h n 40% liên ti pưở ụ ơ ế trong 2 năm 2008 và 2009 - theo TBKTSG s 1-2010, trang 12), đ u tố ầ ư kém hi u qu và th t thoát trong các d án ngu n v n nhà n c (cácệ ả ấ ự ồ ố ướ doanh nghi p nhà n c làm ăn kém hi u qu , thua l và nhà n c ph i táiệ ướ ệ ả ỗ ướ ả đ u t đ c u) ho c vay ODA (c n l u ý là các qu c gia có kh năng tầ ư ể ứ ặ ầ ư ố ả ự ch tài chính cao s không c n ph i vay ODA - vay u đãi lãi su t t ngủ ẽ ầ ả ư ấ ươ đ i th p, dài h n và có đi u ki n - ngay c các qu c gia trong khu v cố ấ ạ ề ệ ả ố ự nh Thailand, Indonesia, Malaysia… v i phép tính đ n gi n là ph i thuêư ớ ơ ả ả chuyên gia c a n c cho vay, tr l ng cao; mua hàng hóa c a n c choủ ướ ả ươ ủ ướ vay ODA, thì h đã l i vài ch c ph n trăm cho vi c bán hàng hóa này,ọ ờ ụ ầ ệ th c ch t đây có th là m t bài toán kinh doanh ch không h n là vi n trự ấ ể ộ ứ ẳ ệ ợ hay tr giúp 100% - đây là gánh n ng ph i tr trong t ng lai con cháuợ ặ ả ả ươ chúng ta, n u chúng ta s d ng v n ODA phung phí, không hi u qu , th tế ử ụ ố ệ ả ấ thoát, tham nhũng – h n n a, vi c đi u ch nh t giá cũng có th làm tăngơ ữ ệ ề ỉ ỉ ể gánh n ng n n c ngoài ph i tr khi thanh toán b ng ngo i t ), d trặ ợ ướ ả ả ằ ạ ệ ự ữ ngo i t , vàng m c đ an toàn ra sao, m c đ n n c ngoài và lãi su tạ ệ ở ứ ộ ứ ộ ợ ướ ấ ph i tr hàng năm… chúng ta c n chú ý v n đ t l n i đ a hóa trong cácả ả ầ ấ ề ỉ ệ ộ ị doanh nghi p Vi t Nam hi n t i cũng nh t ng lai. ệ ệ ệ ạ ư ươ Nên chăng các nhà đi u hành kinh t vĩ mô c n có các nghiên c u sâu, cácề ế ầ ứ thông tin l ng hóa đ y đ , c th nh : lĩnh v c nào, ngành ngh nào,ượ ầ ủ ụ ể ư ự ề công ty nào s đ c l i hay h i t bi n đ ng t giá tăng hay gi m? Dẽ ượ ợ ạ ừ ế ộ ỉ ả ự báo tr c s giúp phòng tránh các tác đ ng x u trên th tr ng.ướ ẽ ộ ấ ị ườ Không th máy móc sao chép các mô hinh kinh t các n c khác trongể ế ướ khi đi u ki n m i n c hoàn toàn khác nhauề ệ ỗ ướ . Trung Qu c có n n kinhố ề t s n xu t d a vào s c lao đ ng giá r và tiêu t n tài nguyên môi tr ngế ả ấ ự ứ ộ ẻ ố ườ nh ng cũng có t l n i đ a hóa hàng hóa nâng cao h n Vi t Nam ( hàngư ỉ ệ ộ ị ơ ệ công nghi p chi m t i 95% t ng l ng hàng xu t kh u năm 2008 – theoệ ế ớ ổ ượ ấ ẩ TBKTSG s 1-2010, trang 50); các qu c gia phát tri n nh M , Đ c,… cóố ố ể ư ỹ ứ n n xu t kh u d a vào ch t xám, công ngh cao, hi n đ i có th mu nề ấ ẩ ự ấ ệ ệ ạ ể ố gi chính sách đ ng ti n y u đ h tr xu t kh u. Nói cách khác, cácử ồ ề ế ể ỗ ợ ấ ẩ công ty Trung Qu c v i t l n i đ a hóa cao h n s có l i h n các công tyố ớ ỉ ệ ộ ị ơ ẽ ợ ơ Vi t Nam có t l n i đ a hóa th p trong cùng m t chính sách ‘đ ng ti nệ ỉ ệ ộ ị ấ ộ ồ ề y u’ h tr xu t kh u!ế ỗ ợ ấ ẩ Khi ph i quy t đ nh phá giá hay gi m giá đ ng ti n VND – chính sáchả ế ị ả ồ ề “đ ng ti n y u” - đ c u thâm h t ngân sách hay h tr xu t kh u, nângồ ề ế ể ứ ụ ỗ ợ ấ ẩ s c c nh tranh hàng hóa đ chi m lĩnh th tr ng qu c t , ho c ch ngứ ạ ể ế ị ườ ố ế ặ ố nh p siêu cao (nh p kh u nhi u h n xu t kh u – có l không th tránhậ ậ ẩ ề ơ ấ ẩ ẽ ể kh i trong phát tri n kinh t giai đo n hi n t i), n u không cân nh c kỏ ể ế ạ ệ ạ ế ắ ỹ các y u t l i h i, s ch u các tác đ ng nh giá tiêu dùng gia tăng nhanhế ố ợ ạ ẽ ị ộ ư (nhi u nghiên c u, nh n đ nh t l l m phát s tăng cao trong năm 2010 –ề ứ ậ ị ỉ ệ ạ ẽ đi u này có l là hi n nhiên, b i vì giá USD đã tăng kho ng 5-7% và giáề ẽ ể ở ả vàng đã tăng t 22 – 23 tri u đ ng/l ng t i kho ng 27 tri u đ ng/l ngừ ệ ồ ượ ớ ả ệ ồ ượ nh hi n nay t c h n 17% trong năm 2009 – trên bình di n t 2-3 năm,ư ệ ứ ơ ệ ừ 2007 – 2009, thì c vàng vàUSD đã tăng h n 20% - 25% so v i VND), nhả ơ ớ ả h ng đ n m i t ng l p xã h i mà ng i lao đ ng nghèo s gánh ch uưở ế ọ ầ ớ ộ ườ ộ ẽ ị n ng n nh t ( ví d : gói xôi tăng t 3,000VND lên 5,000VND; bánh mìặ ề ấ ụ ừ ổ tăng t 5,000VND lên 8,000VND thì ng i lao đ ng, h u trí v i m cừ ườ ộ ư ớ ứ l ng và thu nh p c đ nh th p s b thi t h i n ng nh t, không đ ti nươ ậ ố ị ấ ẽ ị ệ ạ ặ ấ ủ ề cho nhu c u t i thi u hàng ngày). ầ ố ể B t n v t giá s khuy n khích doanh nghi p và cá nhân có tâm lý gămấ ổ ề ỉ ẽ ế ệ gi vàng, USD, b t đ ng s n… đ tránh b m t giá tài s n. Không th kêuữ ấ ộ ả ể ị ấ ả ể g i h hy sinh quy n l i riêng vì m t m c đích chung ch a rõ ràng, c thọ ọ ề ợ ộ ụ ư ụ ể ( ví d : tôi bán USD v i giá 18.500 VND cho ngân hàng, li u khi c n nh pụ ớ ệ ầ ậ hàng tôi có đ c mua USD v i giá đó không? Hay ngân hàng v n ‘b t’ượ ớ ẫ ắ doanh nghi p t mua USD t ‘ch đen’? H n n a, ng i khác có hy sinhệ ự ừ ợ ơ ữ ườ nh tôi? Ai đ c h ng l i nhi u h n?). Th c t , n u đ u năm 2009, aiư ượ ưở ợ ề ơ ự ế ế ầ đó bán vàng ra đ u t s n xu t kinh doanh, sau m t năm làm ăn có lãi, cóầ ư ả ấ ộ th không mua l i đ c s vàng đ u năm đã bán.ể ạ ượ ố ầ Trên bình di n qu c t , m t qu c gia có đ ng ti n ch a chuy n đ i t doệ ố ế ộ ố ồ ề ư ể ổ ự đ c (khi đi công tác n c ngoài, chúng ta ph i t mua USD đ mang theoượ ướ ả ự ể dùng, ch a th mang VND theo và đ i ti n ngân hàng n c ngoài) sư ể ổ ề ở ướ ẽ g p r t nhi u b t l i trong th ng m i qu c t cũng nh uy tín vàặ ấ ề ấ ợ ươ ạ ố ế ư th ng hi u c a đ t n c (ví d : doanh nghi p không th th ng th oươ ệ ủ ấ ướ ụ ệ ể ươ ả h p đ ng mua hàng và thanh toán b ng VND). Chúng ta cũng t đánh m tợ ồ ằ ự ấ kh năng s d ng ‘bàn tay vô hình’ c a th tr ng đ đi u ch nh chínhả ử ụ ủ ị ườ ể ề ỉ sách t giá. Các thay đ i chính sách t giá liên t c, mang tính ch quan ho cỉ ổ ỉ ụ ủ ặ thi u kinh nghi m mà sai sót là t t y u, ch y sau bi n đ ng th tr ng sế ệ ấ ế ạ ế ộ ị ườ ẽ làm m t uy tín v kh năng đi u hành kinh t vĩ mô (năng l c c nh tranhấ ề ả ề ế ự ạ c a Vi t Nam năm 2009 đã t t h ng t 68/131 giai đo n 2007-2008 đ nủ ệ ụ ạ ừ ạ ế 70/134 giai đo n 2008-2009 xu ng 75/133 giai đo n 2009-2010, ch y uạ ố ạ ủ ế do y u t v n đ nh kinh t vĩ mô, t t sâu 42 b c, t 70 xu ng 112 – theoế ố ề ổ ị ế ụ ậ ừ ố TBKTSG s 1-2010,ố trang 11) t o m t tâm lý không t t cho c ng i mua,ạ ộ ố ả ườ ng i bán và các th ng v h p tác làm ăn t nh t i l n, cho t i h p tácườ ươ ụ ợ ừ ỏ ớ ớ ớ ợ qui mô qu c t khu v c và th gi i. ở ố ế ự ế ớ Nên chăng ph i có m t l trình rõ ràng giúp đ ng ti n Vi t Nam có khả ộ ộ ồ ề ệ ả năng chuy n đ i t do, sòng ph ng v i các đ ng ti n ph bi n khác trênể ổ ự ẳ ớ ồ ề ổ ế th gi i? Đây cũng là m t n i dung quan tr ng c a h i nh p v i n n kinhế ớ ộ ộ ọ ủ ộ ậ ớ ề t th gi i?ế ế ớ