Xây dựng và sử dụng Website để hỗ trợ dạy học học phần phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 theo hệ thống tín chỉ tại trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế - Phạm Thị Phương Anh

Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế ISSN 1859-1612, Số 01(29)/2014: tr. 39-46 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE ĐỂ HỖ TRỢ DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC LỚP 12 THEO HỆ THỐNG TÍN CHỈ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC HUẾ PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế Tóm tắt: Bài báo đưa ra khái niệm website hỗ trợ dạy học, đề xuất quy trình xây dựng website hỗ trợ dạy học và vận dụng quy trình xây dựng website hỗ trợ dạy học để xây dựng một website hỗ trợ dạy học đối với học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 theo hệ thống tín chỉ tại trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế, đồng thời đề xuất các biện pháp sử dụng website để hỗ trợ quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Từ khóa: Website dạy học, Website hỗ trợ dạy học, Phương pháp dạy học, Phương pháp dạy học Sinh học, Đào tạo theo hệ thống tín chỉ. 1. MỞ ĐẦU Việc đào tạo theo hệ thống tín chỉ bắt đầu được triển khai tại trường Đại học Sư phạm Huế từ năm 2008 và bước đầu đã mang lại những thành công nhất định. Tuy nhiên, phương thức đào tạo theo tín chỉ chú trọng đến quá trình tự học, tự nghiên cứu của sinh viên (SV) nên số giờ lên lớp của giảng viên (GV) bị thu hẹp nhiều so với phương thức đào tạo theo niên chế, điều này đòi hỏi cả GV và SV đều phải thay đổi mạnh mẽ cả về phương pháp dạy và phương pháp học. Đối với học phần Phương pháp dạy học sinh học lớp 12 tại trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế, khi chuyển sang phương thức đào tạo tín chỉ, thời lượng lên lớp giảm từ 3 đơn vị học trình xuống chỉ còn 1 đơn vị tín chỉ, do đó, việc xây dựng một website với hệ thống multimedia đa dạng và hệ thống câu hỏi, bài tập định hướng cho quá trình học tập của SV là một giải pháp giúp làm giảm bớt áp lực cho quá trình dạy học trên lớp, đồng thời, hướng tới việc rèn luyện kỹ năng tự học cho SV và góp phần làm tăng chất lượng của quá trình dạy học. 2. KHÁI NIỆM VỀ WEBSITE VÀ WEBSITE HỖ TRỢ DẠY HỌC Trang web (web page) là một tài liệu siêu văn bản hay là một tập tin được mã hoá đặc biệt, sử dụng ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản - HTML (HyperText Markup Languages). Ngôn ngữ này cho phép tác giả của một tài liệu nhúng các liên kết siêu văn bản (hyperlink) vào trong tài liệu. Mỗi trang web được đánh dấu bằng một địa chỉ để phân biệt với các trang khác và giúp mọi người truy cập đến [1]. Website là một tập hợp các trang web có liên quan được liên kết lại với nhau, xuất phát từ một trang gốc (home page). Mỗi website có một địa chỉ riêng và đó cũng chính là địa 40 PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH chỉ của trang gốc. Mỗi website được lưu trữ trên trên một máy phục vụ web, vốn là các máy chủ Internet lưu trữ hàng ngàn trang web riêng lẻ [1], [2]. Từ khái niệm về website, có thể định nghĩa website hỗ trợ dạy học là một loại website được xây dựng nhằm mục đích hỗ trợ cho quá trình dạy học trên lớp của giáo viên, trên đó chứa đựng các thông tin liên quan đến những môn học xác định mà cả người dạy và người học đều có thể sử dụng được nếu có các phương tiện truy cập Internet. 3. QUI TRÌNH XÂY DỰNG WEBSITE HỖ TRỢ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC LỚP 12 Trên cơ sở nghiên cứu một số quy trình xây dựng Website hỗ trợ dạy học của các tác giả Nguyễn Thị Thanh Tuyên [2] và Hồ Đắc Vinh [3], chúng tôi đề xuất quy trình thiết kế website hỗ trợ dạy học với 6 bước cơ bản như sau: Hình 1. Quy trình xây dựng website hỗ trợ dạy học Bước 1: Xác định đối tượng và mục đích của website. Bước đầu tiên để thiết kế một website là phải xác định được đối tượng và mục đích của website. Website hỗ trợ dạy học hướng tới đối tượng là người học. Việc xác định rõ đối tượng của website là người học là cơ sở để người thiết kế lựa chọn giao diện, cấu trúc và nội dung phù hợp với nhu cầu và mong muốn của người học. Mục đích của website hỗ trợ dạy học là trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho quá trình dạy học trên lớp của thầy và trò. Do đó, cấu trúc và nội dung của website phải phù hợp với nội dung quá trình dạy học trên lớp. Việc xác định được đối tượng và mục đích của website là cơ sở để người thiết kế xây dựng nên cấu trúc chung của website đáp ứng yêu cầu của việc dạy học. Bước 1: Xác định đối tượng và mục đích của website Bước 2: Thiết kế cấu trúc của website Bước 3: Xây dựng cơ sở dữ liệu của website Bước 4: Xây dựng website Bước 5: Đánh giá website Bước 6: Sửa chữa và cập nhật website XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE ĐỂ HỖ TRỢ DẠY HỌC... 41 Bước 2: Thiết kế cấu trúc của website. Website bao gồm một hệ thống các webpage được liên kết với nhau theo một trật tự xác định. Trước khi tiến hành thiết kế website, người thiết kế cần phải xây dựng nên được bản cấu trúc của website nhằm tạo nền tảng cho việc xây dựng cơ sở dữ liệu và xây dựng website sau này. Trong giai đoạn này, người thiết kế phải xác định được số lượng các trang chính và các trang phụ cũng như mối liên kết giữa chúng để có thể phân cấp các thông tin trong website một cách thích hợp, từ đó, vẽ nên sơ đồ cấu trúc website (site map). Bước 3: Xây dựng cơ sở dữ liệu của website. Trên cơ sở sơ đồ cấu trúc website, GV tiến hành thu thập các dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau để chuẩn bị xây dựng website tương ứng với các nội dung cơ bản đã thiết lập. Nguồn thông tin hiện nay rất phong phú, tuy nhiên, để phù hợp với mục tiêu và nội dung chương trình mà website đề ra, người sử dụng cần xử lí thông tin cho phù hợp với yêu cầu dạy học. Khi đã thu thập đầy đủ được các thông tin cần dùng cho việc thiết kế website, GV cần sắp xếp chúng lại thành các thư mục, tạo ra một hệ thống cơ sở dữ liệu hợp lý cho việc xây dựng website. Bước 4: Xây dựng website. Ở giai đoạn này, GV sử dụng các công cụ xây dựng website để bắt đầu xây dựng nên toàn bộ website theo cấu trúc của website đã vạch ra. Qua quá trình nghiên cứu chúng tôi đã chọn sử dụng trang cung cấp công cụ hỗ trợ xây dựng website và cung cấp tên miền miễn phí www.weebly.com với nhiều ưu điểm như: Hệ thống công cụ thiết kế website đa dạng và hoàn toàn bằng thao tác kéo thả, do đó không cần đòi hỏi người dùng phải am hiểu về ngôn ngữ html, nhiều mẫu giao diện có sẵn, cung cấp tên miền hoàn toàn miễn phí và không giới hạn tổng dung lượng của website. [4] Bước 5: Đánh giá website. Sau khi website đã cơ bản hoàn thành, GV đưa website vào thực nghiệm, đánh giá hiệu quả của website trên các đối tượng cụ thể, từ đó, thu thập số liệu điều tra và tiến hành đánh giá, rút kinh nghiệm để sửa đổi hình thức, cấu trúc và nội dung của website cho phù hợp với yêu cầu dạy học. Bước 6: Sửa chữa và cập nhật website. Trong giai đoạn đầu xây dựng website, rất khó tránh khỏi những sai sót về mặt kỹ thuật (sự không tương thích với các phần mềm trình duyệt, việc bố trí các liên kết chưa hợp lý...) và về mặt nội dung nên sau khi xuất bản và đánh giá website, GV cần sửa chữa website về cả hình thức, cấu trúc và nội dung để website có thể đáp ứng được yêu cầu dạy học. Ngoài ra, GV cũng phải chú ý cập nhật nội dung của website nhằm đáp ứng 42 PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH các yêu cầu mới về nội dung, chương trình dạy học và phương pháp dạy học trong từng giai đoạn cụ thể. 4. CÁC NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA WEBSITE HỖ TRỢ DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC LỚP 12 Trên cơ sở vận dụng qui trình xây dựng website hỗ trợ dạy học, chúng tôi đã xây dựng nên một website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 tại địa chỉ: www.ppdhsinhhoc12.weebly.com với 6 phần cụ thể như hình 2. Hình 2. Cấu trúc của website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 5. SỬ DỤNG WEBSITE ĐÃ XÂY DỰNG TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC LỚP 12 5.1. Sử dụng website để hỗ trợ quá trình dạy học trên lớp Ví dụ: Hướng dẫn SV giảng dạy các khái niệm trong chương 1 - Cơ chế của hiện tượng di truyền và biến dị, phần 5 - Di truyền học. Bước 1: Ôn tập các các bước giảng dạy một khái niệm sinh học. GV: Anh, chị hãy cho biết trình tự các bước để hình thành một khái niệm sinh học? Sau khi SV trả lời, GV có thể sử dụng các nội dung trong phần Lý luận dạy học/Phương pháp dạy học các kiến thức sinh học để nhắc lại cho SV nhớ về những kiến thức đã được học về các con đường hình thành khái niệm sinh học. Hình 3. Sơ đồ hình thành các khái niệm sinh học trên website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 Bước 2: GV minh họa cho SV một ví dụ về việc hình thành khái niệm Gen theo các bước hình thành khái niệm sinh học trên website. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE ĐỂ HỖ TRỢ DẠY HỌC... 43 Hình 4. Ví dụ về giảng dạy khái niệm gen trên website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 Bước 3: GV chiếu các hình ảnh trong kho tư liệu và yêu cầu SV hoạt động nhóm, sử dụng các hình ảnh trên website để thiết kế hoạt động dạy học cho nội dung khái niệm Đột biến gen. Hình 5. Tư liệu dạy học thuộc bài Đột biến gen trên website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 44 PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH Sau khi SV thực hiện xong bài tập, GV yêu cầu các nhóm SV báo cáo kết quả và phân tích kết quả hoạt động của SV để thống nhất những vấn đề cần lưu ý khi giảng dạy khái niệm đột biến gen. 5.2. Sử dụng website để định hướng quá trình tự học của sinh viên Đối với những vấn đề đơn giản, GV cũng có thể giao các bài tập cho SV tự nghiên cứu ở nhà dựa trên những thông tin có sẵn trên website. Điều này vừa làm tăng tính hiệu quả trong quá trình tự học của SV, vừa giúp sử dụng thời gian của quá trình lên lớp một cách hiệu quả. Ví dụ: Để hướng dẫn SV nghiên cứu chương 2 – Quần thể sinh vật, phần 7 – Sinh thái học, GV có thể giao cho HS một số công việc sau để nghiên cứu ở nhà. 1. Nghiên cứu nội dung chương 2 – Quần thể sinh vật trong chương trình Sinh học lớp 12 hiện nay để phân tích sơ đồ cấu trúc chương 2 trên website hỗ trợ dạy học. Hình 6. Nội dung phần Phân tích chương 2 – Quần thể sinh vật trên website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 2. Sử dụng các tư liệu dạy học cơ bản thuộc bài 37 – Quần thể sinh vật, chương 2 – Quần thể sinh vật, phần 7 -Sinh thái học để thiết kế các hoạt động dạy học về khái niệm quần thể sinh vật và các mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể sinh vật. Sau khi SV tự chuẩn bị ở nhà, trong giờ lên lớp, GV cho các nhóm SV lên trình kết quả tự nghiên cứu của mình, sau đó, GV dựa vào sự trình bày của SV để phân tích những vấn đề trọng tâm của chương và phân tích giá trị của các hoạt động dạy học mà SV đã thiết kế. 5.3. Sử dụng website trong kiểm tra, đánh giá Website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 cũng có thể được sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV. Trong kiểm tra học trình, GV có thể sử dụng các tư liệu trên website để biên soạn các câu hỏi kiểm tra. Ví dụ: Trong kiểm tra học trình, GV có thể sử dụng câu hỏi sau: 1. Anh (chị) hãy phân tích giá trị dạy học của bức tranh sau đây đối với chương trình Sinh học lớp 12 hiện nay? XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE ĐỂ HỖ TRỢ DẠY HỌC... 45 Hình 7. Sự phân tầng theo chiều thẳng đứng ( Hình 55.6, bài 55- Khái niệm và các đặc trưng cơ bản của quần xã – phần Tư liệu dạy học) trên website hỗ trợ dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12 2. Anh (chị) hãy thiết kế các hoạt động dạy học để dạy những nội dung kiến thức có thể khai thác được từ bức tranh trên. Ngoài ra, hệ thống tư liệu trên website còn là nguồn tư liệu dạy học mà sinh viên có thể tham khảo trong thiết kế các giáo án thực hành tập giảng phần Sinh học lớp 12 thuộc học phần Thực hành dạy học Sinh học. Trong quá trình SV tập giảng, GV có thể đánh giá được mức độ phát triển các kỹ năng dạy học của SV thông qua việc khai thác được các tư liệu cần thiết phục vụ cho mục đích dạy học. 6. KẾT LUẬN Từ các kết quả thực nghiệm ban đầu tại 2 lớp Sinh 4A và Sinh 4B gồm 60 SV thuộc khoa Sinh học, trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế cho thấy trong giai đoạn đầu sử dụng website trong quá trình dạy học học phần Phương pháp dạy học Sinh học lớp 12, đa số SV đánh giá khá cao về vai trò của website đối với việc hỗ trợ dạy học, đồng thời, việc thực nghiệm sư phạm cũng bước đầu chứng tỏ website hỗ trợ dạy học giúp sử dụng hiệu quả thời gian dạy học trên lớp và hỗ trợ tốt cho quá trình tự học của sinh viên, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn trong chương trình đào tạo theo hệ thống tín chỉ hiện nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Duy Phương, Dương Trần Đức, Đào Quang Chiểu, Phạm Thị Huế, Nguyễn Thị Ngọc Hân (2012), Bài giảng Nhập môn internet và e-learning, Học viện công nghệ Bưu chính Viễn thông, Hà Nội. [2] Nguyễn Thị Thanh Tuyên (2009), Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương trình hình học nâng 46 PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH cao lớp 12 THPT, Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên, Thái Nguyên. [3] Hồ Đắc Vinh (2008), Nghiên cứu thiết kế và sử dụng website hỗ trợ dạy học chương Động lực học chất điểm Vật lí 10 nâng cao THPT, Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế, Thừa Thiên Huế, 2008. [4] Moose, D.C (2013), “Creating a Website Using Weebly.com”, The Delta Kappa Gamma Society International, [Internet]. [5] https://www.dkg.org/sites/default/files/files-for-download/weebly.june_.2013.pdf Title: BUILDING AND USING THE WEBSITE TO SUPPORT TEACHING GRADE 12 BIOLOGY TEACHING METHODOLOGY IN THE CREDIT SYSTEM AT HUE UNIVERSITY - COLLEGE OF EDUCATION Abstract: This paper introduces the concept of teaching support website, proposing a teaching support website building process and apply this process to build a website to support teaching grade 12 Biology Teaching Methodology in the credit system at Hue University – College of Education, and proposing the measures to use this website to support the teaching process in order to improve the quality of teaching this course. Keywords: Tteaching website, Teaching support website, Teaching methodology, Biology teaching methodology, Training in the credit system ThS. PHẠM THỊ PHƯƠNG ANH Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế ĐT: 0905.864.864, Email: fearxu@gmail.com