3. Mối quan hệ củ pháp giữa các thành tổ trong câu ghép nhân quả (cũng như trong câu phép điều kiện, câu ghép nhượng bộ) có đặc điểm khá phức tạp. Mối quan hệ này vừa có nét gần gũi với quan hệ đẳng lập (thể hiện ở tính đồng loại về cấu tạo của các thành tố trực tiếp), vừa có tính chất phụ thuộc qua lại ở mức độ nhất định nhưng về cơ bản, có tính chất của quan hệ chính phụ trong đó thành tố nguyên nhân (điều kiện, nhượng bộ) là thành tố phụ.
Như vậy, khi nói về quan hệ cú pháp nói chung, về quan hệ chính phụ nói riêng, cần thấy rằng bên cạnh quan hệ có tính điển hình (đích thực) còn có quan hệ không điển hình mang đặc tính trung gian ở mức độ nhất định,
6 trang |
Chia sẻ: yendt2356 | Lượt xem: 399 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Về tính chất của mối quan hệ cú pháp giữa thành tố nguyên nhân và thành tố kết quả trong câu ghép nhân quả, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
So 5 (247)-2016 NGON N G C & D 6 I S 6 N G
VE TINH CHAT CUA MOI QUAN HE CU PHAP GICA
THANH TO NGUYEN NHAN VA T H A N H TO KET QUA
TRONG CAu GHEP NHAN QUA
ON THE NATURE OF SYNTACTIC E^LATIONSHIP BETWEEN THE CAUSE COMPONENTS
AND EFFECT COMPONENTS IN CAUSE-AND-EFFECT COMPOUND SENTENCES
NGUY£N VAN LQC
(PGS.TS; Dai hgc Sir pham, DH Thjii Nguyen)
NGUYEN THJ THU H A
(ThS-NCS; Dai hgc Sir ph9m, DH Thiii NguySn)
Abstract: Considering the characteristics of syntactic relationship between the cause
components and effect components cause-and-effect compound sentences, the author do believe
that although this relationship has the similar features with Ihe coordinated relationship and has
reciprocal dependent characteristics, basically, it has the natures of the major - subordinate
relationship, in which "the cause" component is subordinate clause.
K ^ words: cause-and-effect compound sentence; coordinated relationship; reciprocal
dependent relationship; major - subordinate relationship.
1. Trong nghien ciiu cii ph^ tieng Vift, hay cdu true nhan qua nhu neu tren day mpt
din nay van ton tai kh6ng it nhung van dh c6n
c6 '^ ki^ n tranh luan. M^t trong s6 d6 la vi?c
de xac dinh tinh chat cua moi quan hf cii phdp
gifta c ^ ve trong kieu cau thirdng dugfc ggi 1^
cau gh^p nh3n qua. Vi du: Vi tdi thdng tgn n§n
hai cdu chii ciia toi yeu qity tdi ldm. Trong
vi^ xac dinh tinh chdt cua m6i quan h? cii
phdp giOa th^nh to nguyen nhan va thanh to
kit qua trong cau nhan quii kieu tien day, c6
thi thdy c6 nhiing y kiln chinh sau;
(i) Cho rSng thanh to nguyen nhan c6 quan
h$ phu thuoc qua lai voi th^ inh t6 kit qua. [4,
588], [2,40], [6,259- 260].
(ii) Coi thdnh t6 nguySn nhdn la thanh to
ph\i (c6 quan h$ ph\i thuOc mpt chieu vdo
th^nh t^ kit qua) [7, 565-570], [1, 305-307],
[8,405-413].^
(iii) Cho ring quan h$ giiia thjlnh tl nguyen
nhSn vS thMi to kit qua tirong cau hay cau
tnic nhan qui (kieu nhir "Vi ludn nen hgc
kim ") la mpt kieu nhd (kieu quan he qua lai)
thu§c quan h$ ddng ldp [5,255].
Vi?c d6ng thai ton tai drai ba each phan
tich khdc nhau (ma co sd thuong khfing dupe
trinh biy c3n ke, thau ddo) doi voi kieu cau
m^ cho fliay tinh chat phiic tap ciia kieu cau
dang xem x t^; mat khdc, khiln cho trong vi§c
day hpc ngO ph^, ngii6i d^ y vd ngudi hpc
gap nhiing kh6 khSn nhit dinh khi c ^ l\ra
chpn dua ra cdch phan tich cu the doi voi kieu
cdu (ciu tnic) ndy.
Tru6c tiiuc te do, trong bm vilt ndy, chiing
t6i sS nSu mOt s6 y kiln trao doi voi muc dich
g6p phdn ldm r5 hon tmh chdt cua moi quan
h? cii phap gifta thanh tl nguySn nhan va
thanh to ket qua troi^ cau nhdn qud trong
tieng Vipt.
2.1. Theo chiing t6i, cdch phdn tich thii ba
m|c di CO CO sd nhit dinh - d6 la n^ tuong
dong giua kilu cdu (cdu tnic) nhan qua dang
xem xet va cau tnic ding l|lp till hipn d tinh
dong loai cua cdc thanh to cdu t ^ - nhung rdt
kh6 dupe chap nhan \i nhttag IS sau:
a) Cau tnic ddng lap thudng dupe coi Id ciu
tnic md md s6 lupng thanh tl tiorc tilp vl
nguySn tdc, cd thi hon hai ho|c khong han
che. Nhung d cau hay ciu tnic dang xem x6t,
so lupng thanh td chi la hai.
b) d ciu tnic ddng l^ p, tr$t tir giiia cdc
tiidnh t l vl nguyen tdc Id ti^ do (de dang thay
N G 6 N NGU* & DCW S 6 N G S I 5 (247)-2016
dii md khong !dm thay ddi co ban 3? nghia ciia
ciu tnic); trong. Wii dd, d cdu hay ciu tnic
dang xem x6t, khi tiiay ddi trat t\r, ^ nghia sB
thay doi cabdn. So sanh;
- ciu tnic ddng lap:
(la) Anh vd em cung ^ .—> (lb) Em vd anh
cimg di.
(2a) Hodc anh di, hoac tdi di .-+ (2b)
Hoac tdi di hoac anh di.
(3a) Cd dy vica thdng minh, vCca xinh d?p.
—*(3b) Co ay viia xinh dep, vOa thdng minh
- Cau tmc nhdn qud:
(4a) Vi (nd) ludi nen (nd) hgc Mm —* (4b)
Vi (nd) hgc kem nen (nd) ludi. (?)
2.2. E>li vdi -^ kiln thii nhit, mdc du cdc tdc
gid khdng trinh bay that ro rang ca sd ciia cdch
phdn tich dupe dua ra nhung c6 thi nh§n thiy
chd dya chinh cua each phdn tich ndy Id:
a) Vi ngi dung: Hai thdnh tl trong cdu
nhan qua c6 moi quan he chdt che vdi nhau
theo kieu quan h$ tiln de - h$ qud (m$t thdnh
tl neu su tinh la tien dl, m$t thdnh tl neu s\r
tinh Id h? qud xdy ra tr6n ca sd tiln dl dd).
Nguyen Kim Than xep kieu cau nhan qud
dang xem x t^ tren day vdo "cau phiic hpp"
bSn canh "cdu dieu kifn" vd "cdu nhupng bO"
vd chi r5: "Logi cdu phiic hgp ndy bao gid
ciing ddi hdi s^c hd ieng cua hai dogn cdu lien
quan m0t cdch hiiu co voi nhau vd d^ca vdo
nhau md tdn tgi" [4,588]. Hodng Trpng Philn
cCing thita nhdn s\r tin tai ciia "cdu ghep qua
Igi" vd cho rang: "Trong tieng Vi$t cdu ghip
qua Igi gdm hai vi quan h$ voi nhau theo kiiu
ngi dung diiu ki^n - kit qua, ngi^in nhdn -
kit qud, nhugng bg - tdng tien. Hai vi ndy Hin
quan vdi nhau vd dua vdo nhau md tdn tgi."
[2, 210 -211]. Tap thi cdc tac gia cuon NgU
phap tieng Vi?t (2002) cho rdng "ndng cot cua
cdu ghep qua Igi chi cd hai ve, vd nhdt thiit
phdi cd hai ve. Ve nay la diiu ki$n ton tgi cua
vi kia vd ngugc Igi. Cd da hai vi mdi thdnh
mgt cdu ghep cd nghTa trgn v?n, mdi bieu thf
mgt suy li bao ham mgt tien de vd mot h^
ludn. "[6,259].
b) vi hinh thuc: Hai tiianh tl tiyc tilp
tiiupc kilu cdu ndy thudng dupe nii ket bdng
cdc c|p quan h? tCr (vl..nin, do... nen, bdi...
nin, nhdr... nen, tgi... nen). Noi nhu Nguyen
Kim Thdn, hai dogn cau trong cdu phiic qua 1^
"bao gid ciing cd nhiing yeu to hinh thiic gdn
bd Igr [4, 588]. Nhung yeu to hinh tiiiic ndy
gIm "lien tit qua IgV ho§c "lien tu co sv hd
Ong cita phd ti^' [4,588- 589].
Theo chiing tdi, y kiln l|ip lu|in ung hp cdch
phdn tich thii nhit tren ddy tuy phin ndo chi ra
dupe d5c dilm, tinh chdt ciia moi quan h$ giUa
cdc tiidnh t l nhung dd chua phdi Id ca sd day
diX chdc chin dl khdng dinh d nhiing cdu nhdn
qua kilu tr&i ddy cd moi quan h$ phy thudc
qua 1^ giiia thdnh to nguyen nhdn vd thdnh tl
kit qud. Sd dl cd the ndi nhu v%y Id \i:
(1) vi n^i dung:
- Khdo sdt c\i the cho thiy moi quan hf vl
npi dung giOa cdc tiidnh tl trong nhihig cdu
thudng dupe coi la "cdu gh^p qua 1^" (cd d^
dilm gan giii vdi "cdu gh^ nhdn qud" dang
dupe xem x&) khdng phdi ludn Id mli quan h$
"qua Igi", tiic Id moi quan h? "phy thuOc vdo
nhau". Chdng hgn, thii so sdnh:
(5) Niu cd tiin, tdi cOng khdng mua d td.
(6) Mdc dit bi om, tdi vdn den ldp.
d nhihig cdu tren, su tinh neu d thanh tl
thii nhit (chi dilu ki$n ho§c s\r nhupng bO)
khdng he chi phoi (quy dinh) kit qud n6u d ve
thii hai. Ndi cdch khdc, s\r tinh neu d ve thii
hai khdng phdi Id kit qua logic hay tit yeu cua
sy tinh neu d ve tiiii nhit. Vl thyc chit, vl thu:
nhit ciia nhihig cdu ndy chi nfiu hodn cdnh,
(filu ki?n trong dd sy tinh neu d vl thii hai da
hoac cd thi diln ra.
- Tinh chat "phu thupc qua lai" thudng
dirpc ndi den nhu mpt d§c dilm '"npi dun^
cua "cdu ghep nhdn qud" cung nhu cim cdc
ki6u cau gh6p cd dac ^ em gdn gui vdi nd (c&i
ghdp dilu kifn, nhupng b§), thyc ra, cd tinh
logic - ngii nghia han Id tinh chit ct pUp.
Chdng han, d cdu (7a) Nhd cdc bdc sTtgn drih
cuu chua, tdi dd khoi b?nh, qud la c6 moi quan
s i 5 (247)-2016 NG6N NGC & D6I S6NG
hf qua lai (quan h$ logic - ngU nghia) giiia sy
tinh nguyen nhdn (cdc bdc sT tgn tinh cOu
chad) vd sy linh kit qud (toi dd khoi b$nh).
Tuy nhidn, mli quan h$ qua lai Idlu ndy
khdng chi dupe quan sdt d cau tr€n ddy md
cdn cd thi thay d nhiing cdu vdi trang ngii
myc dich, trang ngii dieu k i ^ (vi dy: (8) De
hiiu biet, chiing ta cdn hgc tap. (9) Anh se
dugc vay tiin ngdn hang vdi diiu ki$n anh
phdi cd tdi sdn thi chdp).
Trong nhiing cdu tren ddy, ro rdng gifta
trang ngft chi myc dich (de hieu biet) vd trgng
ngft chi £eu kien (vdi dieu kien anh phdi cd
tdi sdn thi chap) vd cdc thdnh \6 chi hogt di^ng
neu d vj ngft (cdn hgc tdp.dugrc vay tien) ciing
cd mdi quan hp qua lai (quan h$ logic - ngft
nghia) d miic dO nhit dinh; Myc dich hiiu biit
thdi thiic dSn din hogt dpng hgc tgp, con cd tdi
son thi ch^ la dilu kipn dl dgt dupe hoat
dOng vay tiin ngdn hdng.
Mat khac, cung cin thiy rdng cau (7a) ti^n
ddy hodn toan cd the chuyln thdnh cdu: (7b)
Nhd sif ciiu chua tdn tinh cOa cdc bdc sT, tdi
dd khdi b$nh. Xet vl m t^ quan hp logic - ngft
nghia, cd thi thdy cdc cau (7a) vd (7b) ding
nghia (nghia bieu hien) vdi nhau (trong do deu
cd mli quan hp qua Igi ve logic - ngft nghia
gifta thdnh tl nguyen nhdn vd thdnh to kit
qud). Tuy nhien, that khd ma ddng y vdi y
kiln cho rdng tiidnh tl dupe thiia nh|in rOng rai
la trgng ngft nguyen nhan d cdu (7b), ve cii
phdp, cd quan h^ qua lai vdi thdnh to kit qua.
Tren thyc tl, trong hau hit cdc tdi Upu ngft
phdp hi$n nay, tiidnh t l ndy deu dupe thira
nhan Id trgng ngft nguyfin nhan, tiic Id thdnh
phin phy thu^ mOt chilu vdo vi ngft hay
ndng cit cdu diing sau.
(2) vi hinh thuc:
Nhung diem ddng chii y d nhiing cdu dang
xem x6t Id:
- Cdc hu tft noi ket hai vl thyc ra khdng
hodn todn tuang ddng vdi nhau ve ngft phdp.
Tiong cdc hu tir dd, chi hu tir dan nil thanh to
nguyen nhdn mdi thuc sy Id quan hp tft phy
thupc (chi ra sy phy thudc cua yiu t l dupe dan
noi). Chdng han, thu xet quan h^titmd dving
dl din nii tiianh to chi kit qud.
Cd thi thay, md tixmg cdu nhan qud tiiudng
dupe coi Id tft ddng nghia vdi nen (deu chi ket
qua) va dupe coi la tft diing thdnh c$p vdi vl
(do, bdi, tgi, nhd). Dilu ndy cd thi fliiy qua
khd ndng thay thi lan nhau giua ma vd nin.
So sdnh:
(1 Oa) Vd Igi. cung do chiing ta Idn chdn ma
xe din day cham. (Chu Lai)
(10b) Yd Igi, cUng do chiing ta lan chdn
nen xe den day cham.
(11a) Vi bd m? Chi mdi chdng ndi chudi
qua lau nen Chi trdt mdt chuyen xe hdng cuoi
cung.
(lib) Vi bd m? Chi mdi chdng ndi chudi
qud Idu md Chi trgt mdt chuyin xe hdng cudi
cimg. (Nguyin Minh Chdu)
Tuy nhiSn, neu vi ludn ludn din ndi liianh
t l cd tinh phy thupc (nd khdng bao gid dan nii
thdnh tl chinh) thi md cung nhu nen, cho n§n,
tixing nhieu trudng hpp, dupe thira nhdn r^ng
rdi Id quan he tft din nil thdnh td chinh rd
rdng. Bdng chiing Id md, (nen. cho nen) cd the
dSn nii cym chu vj ndng cdt md trudc no la
trang i ^ chi nguySn nhdn cd dang cdu tao vi
+ danh ta (dgi tii). Vi dy:
(12)Fin£imatdikhl.
(13) Vi mtJic dich phuc vu so ddng md anh
qu6n tdi di hd? (Nguyen Minh Chau)
Trong nhftng cau (12), (13), thanh to kit
qud d sau Tna chdc chdn la thdnh t l chMi, cdn
thanh td chi nguyfin nhdn (Id danh tft, dai tft)
dupe din nii bdi quan hp tft vi dftng tiirdc
dupe thira nhan rpng rdi Id thdnh to phy (trgng
ngft).
- Mac dil cdc quan hp tft nhdn qud trong
nhftng cdu nhdn qud dang xem x^ tren ddy
thudng dupe coi la cdc "c$p quan h$ tft", tftc
Id chdng dupe coi Id nhiing tft thudng xuygn
dupe diing sdng ddi vdi nhau, nhung cd the
thiy rdng trong cac "c$p quan hp tir" dd, chi
cdc quan h$ tu dan ndi thdnh to nguyen nhdn
N G 6 N N G C & pen S 6 N G S6 S (247)-2016
xudt hipn thudng xuyen (chiing xuit hipn trong
883/U51 cdi^ chilm 76,7% t6ng s i cdu nhdn
qua duoc tiidng ke). D|u; b i ^ khi tiidnh t l
nguyen nhdn chilm vi tri thii hai, tiic Id dung
sau thdnh td kit qua (tnidng hpp ndy ed
957/1151 cdu, chilm 8 3 ^ % tong s i cau nhan
qud dupe thong kS) thi sy cd mat cfta cdc quan
h$ tii ddn ndi chiing hdu nhu Id bdt bupe. Cdc
quan he tft dan ndi thanh t l kit qud, trdi lai,
xuit hien han chi hem rit nhilu (ehi c6 d
194/1151 cdu, chilm 16,8% ting s i cdu nhan
qud dupe thong k6) vd hon nfla, quan hp tft chi
kit qud hiu nhu ludn cd khd ndng lupvc bd.
(Rieng cac quan hp tu nen, md, cho nen nhit
thilt phdi vdng mdt nlu ve chi kit qud ddng
trudc). So sdnh:
(14a) Vi tdi thdng tgn nen hai cdu chu cua
tdi yeu quy tdi ldm. (Td Hoai)
(14b) Vl tdi thdng tgn, hai cgu cha cOa tdi
yeu quy tdi ldm.
(14c) Hai cdu chu cOa tdi yiu quy tdi lam vi
tdi thdng tgn.
(14d) Hai cgu chu cOa tdi yeu qu^ tdi ldm
toi thdng tgn. (-)
die vi du cho thay, cd khi ve kit qud diing
trudc lan diing sau, quan h$ tft din ni i chiing
Id nen (cho nen, md) deu cd the hodc can phdi
lupc bd (klii ve ket qua diing trudc, vi$c khdng
dftng cdc quan hp tft nen, md, cho nen la bdt
buOc). Ngupc lai, khi thanh to nguyen nhan
diing sau thi cdc quan h$ tu din nii chung (vi,
do, bdi, tgi, nhd...) hiu nhu nhdt thiit phdi cd
mat.
Nhu v$y, mdc du dupe coi la cdc "c^p quan
he tft" diing sdng ddi cd y nghia "ho ung" vdi
nhau nhung ti^n thyc tl, cdc quan he tft ndi ket
cdc thdnh to trong cau nhan qud khdng phdi
ludn dupe ddng theo cap ma trong nhilu
ti-udng hpp, cd the dimg ri&ig vd cd mftc dp
phd biln, ddc dilm, gid tri ngft phdp rit khac
nhau.
Cung can phdi ndi thSm ring, ngay cd khi
chftng minh duac rdng cdc quan hp tu tixmg
nhiing cau dang dupe xem xet thudng dupe
dung theo cap tiii (fi&i do ciing chira phai Id
cdn eft d l khdng dinh cdc thanh th dupe ni i kit
bdi chiing la cdc thdnh to phy thudc qua Igi.
Tren tiiuc tl, nhilu hu tft (quan hp tft hodc phd
tft) thudng dupe dilng tiieo cdp cd till ni i kit
^ode dftng tirudc) cac thanh to cd quan h$
ding 1 ^ (quan he lya chpn, quan hp ding thdi,
quan hf bo sung, quan h$ gOp). Vf dy;
+ Hoac... hodc...: (15) Bgn th^ ddn Ph^
hodc ddu hdng hodc bd chay. (Ho Chi Minh)
+ Viea... vMifl...; (16) Hdn ^a di, v^ chUi.
(Nam Cao)
+ Dd.. Igi...: (17) Cd dy da thdng minh lai
cham chi.
+ Cd.. Idn.... (18) Tdi bdn ca sdch cu Idn
sdch mdi.
2.3. Tr6n ca sd sy phan ti'ch tren day, chiing
tdi nghieng vl -^ kiln eho ring quan hp cd phdp
giiia thanh ^ nguyen nhan (trudng hpp thdnh
t l ndy dupe din ni i bdi quan hp tft) vd thdnh to
kit qua trong cdu nhan qud dupe bilu h i ^
bdng quan h$ tu Id quan h$ phy thupc (chft
khdng phdi Id quan hp phy thudc qua Igi).
Gidi phdp tirSn day khdng chi giiip trdnh
dupe nhftng han che efta cdch phdn tich thft
nhit vd thft ba nhu ^ chi ra ma cdn phft hpp
vdi kit qud ciia cdch xdc dinh quan hp cu p h ^
gifta cdc tft do V. S Panfilov d l xuit [8,80-89].
Theo V. S Panfilov, viec xdc dinh tinh chat
eua moi quan hp cu phdp gjGa hai tft (da dupe
khing dinh la cd quan hp cii phdp vdi nhau)
can dupe tiln hdnh dya vao kit qud ddnh gid b
hai mat: danh gid ben trong vd ddnh gid b&
ngodi.
6 sy danh gid ben tix)ng, trong hai tft co
quan hp cu p h ^ vdi nhau, tii phy thupc Id tur:
1/Ve hmh tilde, cd Idia ndng thay thi bdng tii
nghi van; 2/Ve npi dung, mang y nghia cii
phap bo sung xet trong ml i quan hp vdi tft kia.
6 sy ddnh gia bSn ngodi, tft phy thupc Id til
khdng cd kha ndng dai dien cho ca to hpp xet
trong moi quan hp cii phdp vdi yiu ^ b6n
ngodi, tiic Id tft cd kha ndng lupc bd.
s i 5 (247)-2016 NG6N NGt* & Ddi S6NG
Ap dyng cdch xdc dinh mli quan hp cu
phdp trgn ddy vdo cdu hay ciu tnic nhdn qua ta
thiy;
IM nhdt, xet theo su ddnh gid ben trong:
-Vl hinh tiiuc;
+ Trong tiirdng hpp chi tiidnh tl nguyen
nhdn dupe din noi bdi quan h$ tft (trudng hpp
ndy la phd biln nhdt nhu da chi ra d tr6n) tii
chi thdnh td ndy cd khd thay thi bdng tft nghi
vin. Vi dy;
(I9a) Vi con dd dgi hgc, dng Ba rdt vui ~*
_(19b) Vi sao dng Ba rdt vuiV; (19c) Vi con
dSdgi hgc thi ndo (ldm sao)? (?)
+ Trong tnrdng hpp cd thdnh tl nguyen
nhdn lin thdnh to kit qua deu dupe dan nii bdi
quan he tft, khd nang thay thi bing tft nghi vin
ciia tiianh to nguyen nhdn vln Idn hon thanh tl
kit qud. So sanh;
(19d) Vi con do dgi hgc nin dng Ba rdt vui
—t
(19d) Vi sao md dng Ba rdt vuP.\ (19e) Vi
con do dgi hgc nen thi ndo Gdm sao)? (?)
Nhu cdc vi dy tien ddy cho thiy, ti^ng cd
hai trudng hpp (trudng hpp chi thanh to
nguyen nhdn dupe din nii bdi quan h^ tii vd
trudng hpp cd thdnh to nguySn nhdn lan thdnh
to ket qud deu dupe din nii bdi quan h§ tft),
khd nang dat cdu hdi ve thanh nguyen nhdn
deu Idn hon so vdi khd ndng ddt cdu hdi ve
thanh t l kit qud. (Cdu hdi vl thanh td nguygn
nhdn cd tinh tu nhien hon so vdi cau hdi ve
thdnh td kit qud). Sdcffcd linh hinh nhu v|lyc6
IS Id vi pham trft nguySn nhdn Id pham trii hit
sue pho bien nhu logic hpc da khing dinh:
"Mgi sif ki$n dieu cd nguyin nhdn" [3, 142].
Trong khi do, khdng phdi mpi su kipn (sy tinh)
deu gdy ra hodc dan din m^t kit qua ndo dd.
(Chinh vi vgy md ben canh kieu cdu nhdn qua
cdn cd kilu cau nghich nhan qua hay cau
nhupng bp trong dd, sy tinh nhupng bp khdng
din din kit qud theo IS thudng).
Nhu vdy, x6t ve mdt hinh thiic, theo sy ddnh
gia b^n trong, tinh chit chinh hay vai trd chinh
nghi&ig ve thdnh td ket qud.
- Ve ngi dung:
Nhu da ehi ra d tren ddy, m ^ du trong moi
qua hp ngft nghia giiia thdnh t l i^uyen nhan vd
tiidnh to kit qud, cd till nh^ thiy mli quan h$
phy thupc lan nhau giiia hai thdnh td (thanh tl
nguy&i nhan chi nguydn nhan cua sy tinh nSu
d tiianh to kit qua, cdn thdnh to kit qud chi kit
qud gdy ra bdi su tinh n6u d thdnh to nguySn
nhdn) nhung can thiy rang mli quan h$ qua Igi
nay vl thuc chit, Id mli quan hp cd tinh chit
thidn ve ngft nghia (vd cd till xdc dinh gifta
tiidnh to chinh chi kit qud va tiidnh tl phu la
trang ngft chi nguyen nhan nhu d cdu (7b) 6S.
phdn tich tren ddy). Nhu v§y, mli quan he qua
Igi ve ngft nghia giiia thdnh td nguySn nhdn vd
thdnh tl ket qua khdng ed sy tuong ling vdi
moi quan he qua Igi vl mJit hinh thiie eii phdp
nhu da phdn tich.
Tha hai, xet theo s{r ddnh gid ben ngodi:
Nhu chi ra trSn day, trong cdc biln till cOa
cdu nhdn qud, biai till vdr^ quan he tft dthdnh
to kit qud la bien till phd bien nhit (chilm ti Ip
83,2%). Cd till tiiiy khi vdng quan hp tii d
thdnh tl kit qud, tiong dilu kien ngft cdnh bmh
thudng, ve nguyen tdc, chi cd khd nang lupc bd
thdnh to nguyen nhdn chft khdng cd khd ndng
lupc bd thdnh to kit qud. Vi dy:
(20a) Hodng Lan bf dm vi ciedng dg hgc
t^ qud cao. (Bao An nmh thi gidi) —>(20b)
Hodng Lan bi dm; (20e) Vi cudng do hgc tap
qud cao.(7)
(21a) Nha den van to, Binh nhgn rd timg
net mgt Ndm. (Nguydn Hong) -* (21b) Binh
nhdn ro tiing n^t mdt Ndm; (21 c) Nhd den van
to.(?)
Nhu v§y, tiieo cdch ludn gidi ti^n ddy, quan
hp cu phdp giiia thanh to nguyen nhan vd
thanh tl kit qua trong nhftng cdu nhan qud
tiiudng dupe coi Id cdu don cd trgng ngu chi
nguyen nhdn (till dy; (22) Vl no md tdi khd.
(23) Tgi anh, no phdi mdng) va trong nhiing
cdu nhan qua tiiudng dupe coi Id cdu ghep
nhan qud (titi dy; (24) Vi no ludi nen tdi khd.
N G 6 N N G C & D6fl S 6 N G S6 5 (247)-2016
(25) Vi trdi mua nen dudng tran) vl bdn chit,
Id nhu nhau vd deu Id quan h$ chinh phy (trong
do thdnh to phy la thanh ^ chi i^;i^ennhdn).
Tuy nhien, cin thay ring xet vl miic dO phy
tiiudc thi sy phy tfauOc cda thdnh t l nguyen
nhdn vdo thanh td kit qud d hai dang cdu ndy
cd sy khdc nhau nhit ^nh. Vipc khdo sdt, so
sdnh ve m^ n$i dung (y i^h^ quan hp) vd m§t
hinh Ihiic ngft phdp efta hai.dgng cau nay cho
thdy d nhiing cdu tiiudng dupe gpi Id cdu dan
cd trang ngft chi nguy&i nhdn, sy phy thuOc
efta trgng ngft vdo vi ngft hay bp phan ndng cot
cdu la sy phy thuOe hodn todn mang tinh mOt
chilu (quan hp chinh phy d ddy la quan hp
chMi phy dien hinh hay dich thyc); cdn d
nhftng cdu dupe gpi la cdu g^6p nhdn qud titi
nhu viia nhdn xet d tren, cd cd It nhilu tinh
chdt phy thuOc qua Igi. Nlu cho rdng quan h§
tft vi (do, bdi, tgi, nhd) Id diu hifu chi ra sy
phy tiiu$c thi diu hifu ndy chi cd tinh thudng
tryc cao d trgng ngft nguygn nhdn cd dgng Id
danh tft, cym danh tft (quan hf tft d ti:gng i ^
nguyen nhan dupe bieu hifn bing danh tft hiu
nhu khdng thi luoc bd trong khi quan hp tft chi
nguyen nhdn cd till vdng m t^ d mft bien liie vj
tri cua vl chi nguy&i nhdn ciia nhiing cdu dupe
gpi la cdu ghdp nhdn qud (khi vl chi :^uy€n
nhdn chilm vi tri trude vl chi kit qud)).
So sdnh:
(26a). Vi nd md tdi IdtS.
(26b).T6ikhSvind.(+)
(26c). Tdi vindmd khd. (+)
(26d). No md toi IdtS. (-)
(26d).Tdikhdn6(~)
(26e). Tdi nd md khd. (-)
(27a). Vi nd ludi nin tdi khd.
(27b). Tdi khd vi no ludi. (+)
(27c). Toi khd no ludi. (-)
(27d). Nd ludi nin toi khd. (+)
Nhu cdc thi dy tren cho thdy, kha ndng lupc
bd vi chi cd thi cd trong trudng hpp sau v? Id
cym C - V vd cym chu vi ndy chilm vj trudc (d
27d). Chinh vipc lupc bd vi d (27d) da ldm
gidm bin tuih phy thupc (nhit Id vl hinh thiic)
ciia cym chu v\ ehi nguyen nhdn vdo cym chii
vj chi kit qud ddng sau nd. Nhiing cdu nhdn
qud cd dgng nhu cdu (27^ khong phdi Id cdu
gh^ chinh phy dich thyc ma la cau cd ddc tinh
trung gian gifta cdu ghep ehmh phy vd cdu
gh^ ddng lap.
3. Mli quan h$ cii phdp gifta cac thdnh tl
trong cdu ghep nhdn qud (ciing nhu trong cdu
gh^ ^eu kipn, cau gh6p nhupng bO) cd d$c
(film khd phftc t^ . Mdi quan hf nay vfta cd
n^ gdn gui vdi quan he t ^ g l§p (till hifn d
tinh dlr^ logi vl cdu tgo cda cdc thdnh to tryc
tilp), vira cd tinh chdt phy tiiuOc qua Igi d miic
d$ nhit (finh nhung vl ca bdn, cd tinh chdt ciia
quan hf chinh phy trong dd thdnh to nguydn
nhan (<£lu kifn, nhupng bO) la thdnh tl phy.
Nhu vay, khi ndi ve quan hf cu phdp ndi
chung, ve quan hp chinh phy ndi rieng, cdn
thiy ring ben cgnh quan hp cd tinh diln hinh
(dich thyc) cdn cd quan hp khdi^ diln hinh
mang ddc tinh trung g^ an d miic dO nhit dinh.
TAI UpJ THAM KHAO
1. Difp CJuang Ban (2005), NgU phdp tiing
Vi$t, Nxb Gido dye.
2. Hodng Tn?ng Philn (1986), Nga ph^
tiing Vi$t, Cdu, Nxb Dgi hpc vd THCN, Hd
NOi.
3. Nguyin Dire Ddn (1998), Log^c vd tiing
Vi$t, Nxb Gido dye.
4. Nguyin Kim Thdn (1964), Nghien cuu
vi ngU phdp tiing Vi^t, t^p 2, Nxb Khoa hpc
Xdhpi, HaNpi.
5. Nguyin Thifn Gidp, (chu bien), (2004),
Ddn ludn Ngdn ngU hgc, NXB Gi^ dye.
6. Trung tdm Khoa hpc X3 hpi vd Nhdn
vdn QuIc gia, Ngu phdp tiing Vi$t, Nxb Khoa
hpc-XahOi, HaNpi, 2002.
7. Truong Vdn Chmh, Nguym Hiin l i
(1963), Khdo lugn ve ng^phdp Viet Nam. D^ i
hpc Hul.
8. V. S. Panfilov (2008), Co cdu ngfiph^
tieng Vi0t, Nxb Gido dye.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 32835_110179_1_pb_0399_2036876.pdf