Thân phận xã hội của người phụ nữ Việt Nam ngày nay

Đỗ Thị Hậu và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 165 - 169 165 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên THÂN PHẬN Xà HỘI CỦA NGƯỜI PHỤ NỮ VIỆT NAM NGÀY NAY Đỗ Thị Hậu*, Vũ Vân Anh, Hoàng Mỹ Hạnh Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Người phụ nữ ngày nay không những đã “Trung hậu đảm đang” mà còn luôn “năng động, sáng tạo”, “ giỏi việc nước đảm việc nhà”. Thiên chức làm vợ, làm mẹ đã được nâng thành nghệ thuật sống. Cuộc sống đã tạo cho người phụ nữ những thân phận mới - “ Thân phận của người phụ nữ Việt Nam thời hiện đại”. Thân phận xã hội của phụ nữ ngày nay phụ thuộc vào nhiều hệ qui chiếu khác nhau. Tùy theo giá trị và tầm quan trọng của từng hệ qui chiếu mà mỗi thân phận có một vai trò xã hội nhất định. Ngày nay, phụ nữ có nhiều cơ hội để nâng cao hiểu biết, nâng cao vị thế và vai trò của mình ngang bằng với nam giới. Do đó ngoài những phẩm chất, những yêu cầu có tính chất truyền thống, người phụ nữ phải có thêm một số phẩm chất mới mang tính thời đại. Từ khoá: thân phận xã hội của người phụ nữ, thân phận phụ nữ Việt Nam. ĐẶT VẤN ĐỀ Cha ông xưa có câu:”Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”. Người phụ nữ xưa với thiên chức làm vợ, làm mẹ của mình thường chỉ bó hẹp trong môi trường gia đình với việc thực hiện đạo lý “ Tam tòng tứ đức”. Người phụ nữ ngày nay không những đã “Trung hậu đảm đang” mà còn luôn “năng động, sáng tạo”, “ giỏi việc nước đảm việc nhà”. Thiên chức làm vợ, làm mẹ đã được nâng thành nghệ thuật sống. Cuộc sống đã tạo cho người phụ nữ những thân phận mới - “ Thân phận của người phụ nữ Việt Nam thời hiện đại”. Chính vì vậy việc tìm ra những đặc điểm về thân phận của người phụ nữ Việt Nam ngày nay sẽ mang lại ý nghĩa thiết thực cho việc khẳng định vai trò, vị trí của người phụ nữ đối với gia đình và xã hội hôm nay. NỘI DUNG Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu gồm 200 phụ nữ trong các gia đình công nhân viên chức thuộc thành phố Thái Nguyên. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi sử dụng hai nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn gồm các phương pháp cụ thể sau: Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết; Phương pháp phân loại và hệ thống lý thuyết; Phương pháp quan sát; Phương pháp trò truyện; Phương pháp  Tel: 0912.806.057 , Email: điều tra bằng anket; Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Nội dung Thân phận xã hội là một vấn đề phức tạp, vì vậy trong phạm vi bài viết này chúng tôi chỉ trình bày hai vấn đề cơ bản sau: Đặc trưng cơ bản của thân phận xã hội của người phụ nữ Việt Nam hiện nay Các chuẩn mực của phụ nữ Việt Nam hiện đại Đặc trưng cơ bản của thân phận xã hội của người phụ nữ Việt Nam hiện nay Trước hết dưới góc độ tâm lý học xã hội , thân phận được hiểu là: “Trong mối quan hệ liên nhân cách, mỗi cá nhân tự nhận thức được mình và có biểu tượng về bản thân mình, biết được vị trí của mình trong mối quan hệ với người khác ở một bối cảnh xã hội nhất định”. Mỗi thân phận có ở một con người cụ thể và trong cuộc đời mỗi người trải qua nhiều thân phận khác nhau. Thân phận có 3 đặc trưng cơ bản: Xác định mình là ai Sự qui thuộc xã hội Sự tham dự xã hội Thân phận không phải là số phận, thân phận không có yếu tố bẩm sinh, di truyền mà nó được hình thành trong quá trình hoạt động và giao tiếp của cá nhân trong các mối quan hệ xã hội. “ Thân phận được xem là điểm hội tụ những nhân tố xã hội và tâm lý bên trong một Đỗ Thị Hậu và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 165 - 169 166 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên cấu trúc tình cảm và nhận thức cho phép cá nhân tự hình dung được mình là ai và trao đổi với thế giới xã hội bao quanh mình để từ đó có một giá trị thừa nhận”. [1] Ngày nay, phụ nữ chiếm 51% lực lượng lao động xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, phụ nữ Việt Nam đã có cơ hội và điều kiện tham gia hoạt động trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt, trước những yêu cầu của sự nghiệp CNH – HĐH đất nước, trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của kinh tế tri thức khi bước vào thế kỉ XXI, vai trò và thân phận của người phụ nữ ngày càng được nâng cao. Người phụ nữ Việt Nam ngày nay ý thức về cái tôi cá nhân: Ý thức về cái tôi cá nhân là đặc trưng đầu tiên của thân phận. Để thấy rõ bổn phận của mình người phụ nữ thường phải trả lời câu hỏi: Mình là ai? Để trả lời câu hỏi này, người phụ nữ phải xuất phát từ vị trí của mình, từ chỗ đứng của mình trong gia đình và ngoài xã hội. Những đặc trưng về cơ thể được xác định bằng giới tính, độ tuổi trong những mối quan hệ nhất định. Ngày nay, cái đẹp là một giá trị, nó là một trong những nhân tố quy định giá trị nhân cách của người phụ nữ. Vai trò của người phụ nữ Việt Nam trong gia đình hiện nay. Trong gia đình, quan niệm cho rằng phụ nữ là người thực hiện chức năng xây dựng gia đình ấm no, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc chiếm đa số (91%), quan niệm vai trò phụ nữ là xây dựng xã hội cộng đồng và là vợ hiền dâu thảo chiếm thứ bậc nhỏ nhất trong 10 quan niệm. Rõ ràng quan niệm về vai trò của phụ nữ Việt Nam trong gia đình hiện đại đã có nhiều thay đổi so với trước đây, ngày nay phụ nữ có vai trò quyết định trong việc xây dựng một nền tảng gia đình ấm no và hạnh phúc. Bảng 1. Kết quả điều tra về vai trò người phụ nữ Việt Nam trong gia đình hiện nay STT Vai trò Số ý kiến Tỷ lệ % Thứ bậc 1 Là người thực hiện chức năng tái sản xuất ra con người của gia đình (GĐ) 140/ 200 70 5 2 Là người thực hiện chức năng giáo dục trong GĐ 166/200 83 2 3 Là người thực hiện chức năng kinh tế GĐ 148/200 74 6 4 Là người thực hiện chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm lý, tình cảm trong GĐ 148/200 74 6 5 Là người thực hiện chức năng xây dựng gia đình ấm no, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc. 182/200 91 1 6 Là người tổ chức đời sống vật chất tinh thần trong GĐ 156/200 78 4 7 Là người tham gia xây dựng xã hội và cộng đồng 137/200 68.5 9 8 Là người đảm nhiệm tốt công việc mà xã hội giao cho 148/200 74 6 9 Là người giáo dục con cái trong GĐ 166/200 83 2 10 Là người vợ hiền, dâu thảo 137/200 68.5 9 Nguồn: Kết quả nghiên cứu ở 200 gia đình (ở thành phố Thái Nguyên) [6] Bảng 2. Kết quả điều tra về vai trò người phụ nữ Việt Nam trong xã hội hiện nay STT Vai trò Số chị em tham gia Tỷ lệ % Thứ bậc 1 Nữ chủ doanh nghiệp 36/200 18 4 2 Trí thức nữ thuộc khoa học tự nhiên 74/200 37 2 Đỗ Thị Hậu và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 165 - 169 167 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 Trí thức nữ thuộc khoa học xã hội 77/200 38.4 1 4 Tiến sĩ 28/200 13.8 5 5 Người lao động bình thường 50/200 25 3 6 Làm nội trợ trong gia đình 16/200 7.8 6 Nguồn: Kết quả nghiên cứu ở 200 gia đình (ở thành phố Thái Nguyên) [6] Vai trò của phụ nữ Việt Nam trong xã hội. Về vai trò của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội hiện đại - quan niệm cho rằng: phụ nữ là những trí thức thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và tự nhiên chiếm tỷ lệ khá cao; sau đó đến quan niệm cho rằng phụ nữ là người lao động bình thường trong xã hội. Theo kết quả điều tra, mặt tích cực nhất là quan niệm về vai trò của phụ nữ trong xã hội đã có sự thay đổi hoàn toàn, rất ít người quan niệm phụ nữ ngày nay chỉ có vai trò nội trợ (chiếm 7,8%), phần lớn các quan niệm đã đánh giá và đề cao vị trí, vai trò người phụ nữ trong xã hội ngày nay, đặc biệt là phụ nữ đã được giải phóng khỏi việc nhà và tham gia tích cực có hiệu quả vào các hoạt động nghề nghiệp và công tác xã hội. Sự qui thuộc xã hội Trong thời kì chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, phụ nữ Việt Nam trong gia đình hiện đại có nhiều cơ hội hơn trong việc lựa chọn việc làm. Họ tham gia vào các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật, văn hóa, chính trị, kinh tế - xã hội ngày càng nhiều hơn. Điều đó khẳng định vị thế của phụ nữ trong sự bình đẳng với nam giới và cũng là biểu hiện năng lực của mình trong hoạt động xã hội. Do hoàn cảnh nghề nghiệp, vị trí xã hội khác nhau, sự phấn đấu của mỗi người khác nhau sẽ làm cho thân phận xã hội được vận hành theo những hệ qui chiếu khác nhau; Đó là những điều kiện về: Đất nước, chủng tộc, tôn giáo, đảng phái, nhóm, tập thể đã in dấu khá đậm nét lên cách sống, cách nghĩ và tạo nên những hành vi xã hội của cá nhân. Tất cả những điều đó đã tạo nên những thân phận mang tính điển hình của người phụ nữ. Thân phận xã hội của người phụ nữ còn phụ thuộc vào các phạm trù về đạo đức, văn hóa thuộc lĩnh vực xã hội, vào tính giai cấp hay trình độ văn hóa văn minh của xã hội. Thân phận xã hội còn phụ thuộc vào giá trị nội tại của nhóm mà người phụ nữ tham gia như gia đình và cơ quan. Thân phận xã hội còn phụ thuộc vào giới tính. Các nhà nghiên cứu cho rằng thân phận xã hội của người phụ nữ được hình thành dưới sự tác động của những yếu tố tiêu cực, khó khăn và xung đột nhiều hơn nam giới. Sự tham dự xã hội Thân phận xã hội không phải là một hiện thực khi đã được khẳng định là cứ thế tồn tại mãi. Nó vận động trong cả cuộc đời và được xây dựng thông qua sự chọn lựa và những tham dự xã hội của con người. Vì vậy thân phận không cố định mà có sự thay đổi do sự vận động của bản thân con người. Thực chất thân phận bao giờ cũng có sự xung đột giữa cái mà nó muốn có, muốn thực hiện với cái bị áp đặt từ vị trí và điều kiện xã hội. Các chuẩn mực của phụ nữ Việt Nam ngày nay Dưới thời phong kiến. người phụ nữ phải tuân theo qui định của luật tam tòng tứ đức. Ngày nay, khi đã có sự bình đẳng giới, luật tam tòng không còn phù hợp với thực tiễn nữa nhưng tứ đức vẫn còn nguyên giá trị. Đó là: Công, dung, ngôn, hạnh. Có thể khẳng định Công, dung, ngôn, hạnh tạo ra thân phận xã hội của người phụ nữ ngày nay. Người đàn ông ở thời đại nào cũng mong muốn có một người vợ đảm đang, hiền hậu, nói năng cư xử khéo léo, nhẹ nhàng và luôn phải biết cách làm đẹp. Tương đương với yêu cầu của người xưa là: có đủ công, dung, ngôn, hạnh. Tuy nhiên yêu cầu về công, dung, ngôn, hạnh của thời kỳ hiện đại ngày nay cũng có những đặc điểm khác xưa. Kết quả khảo sát bước đầu thể hiện tại bảng 3. Theo kết quả điều tra, chuẩn mực đầu tiên đối với người phụ nữ hiện đại là: Yêu chồng, thương con (xuất phát từ vai trò vị trí của phụ Đỗ Thị Hậu và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 165 - 169 168 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nữ trong gia đình). Chuẩn mực thứ 2 là: Có nghề nghiệp ổn định, và thứ 3 là: Chung thủy; Thứ 4 là: Có trí thức; Chuẩn mực sau cùng là: Năng động và sáng tạo. Điều này chứng tỏ người phụ nữ hiện đại vẫn phải đạt những chuẩn chung về tứ đức ngày xưa mà cha ông ta đã đúc kết; đó là “công, dung, ngôn, hạnh”. Chuẩn mực quan trọng thứ hai là nghề nghiệp ổn định, đây là yếu tố quyết định đến sự thay đổi vai trò và vị trí của thân phận người phụ nữ Việt Nam hiện đại. Rõ ràng, trong xã hội hiện đại các quan niệm về chuẩn mực của người phụ nữ đã thay đổi theo chiều hướng tích cực. Đó là sự thể hiện được được phần nào yếu tố bình đẳng giới. Mặt khác, các quan niệm về chuẩn mực cũng phản ánh được xu hướng phát triển và đặc điểm của xã hội thời kỳ hiện đại là: coi trọng tri thức. Tuy nhiên trong sự biến động theo xu hướng toàn cầu hóa nhưng vẫn phải đảm bảo yếu tố truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT Kết luận Thân phận xã hội của phụ nữ ngày nay phụ thuộc vào nhiều hệ qui chiếu khác nhau. Tùy theo giá trị và tầm quan trọng của từng hệ qui chiếu mà mỗi thân phận có một vai trò xã hội nhất định. Ngày nay, phụ nữ có nhiều cơ hội để nâng cao hiểu biết, nâng cao vị thế và vai trò của mình ngang bằng với nam giới. Do đó ngoài những phẩm chất, những yêu cầu có tính chất truyền thống, người phụ nữ phải có thêm một số phẩm chất mới mang tính thời đại. Ngày nay, phụ nữ có rất nhiều cơ hội phấn đấu trong mọi lĩnh vực xã hội theo xu hướng: “Giỏi việc nước, đảm việc nhà”. Tuy nhiên cũng phải đứng trước nhiều khó khăn, phức tạp do mặt trái của lối sống hiện đại mang lại. Bảng 3. Kết quả điều tra về các chuẩn mực của phụ nữ hiện đại STT Các chuẩn mực Số ý kiến Tỷ lệ % Thứ bậc 1 Yêu chồng, thương con 38/200 19 1 2 Có nghề nghiệp ổn định 32/200 16 2 3 Có tri thức 24/200 12 4 4 Có sức khỏe 20/200 10 5 5 Chung thủy 26/200 13 3 6 Năng động 12/200 6 9 7 Sáng tạo 12/200 6 9 8 Có lối sống văn hóa 16/200 8 7 9 Có lòng nhân hậu 14/200 7 8 10 Quan tâm đến lợi ích XH, cộng đồng 22/200 11 6 Nguồn: Kết quả nghiên cứu ở 200 gia đình (ở thành phố Thái Nguyên) [6] Ý kiến đề xuất Phụ nữ là một lực lượng sản xuất to lớn trong xã hội hiện nay, vì vậy họ phải được coi trọng và là đối tượng trực tiếp được chuyển giao các tiến bộ khoa học và công nghệ trong hoạt động nghề nghiệp và trong hoạt động kinh tế gia đình. Cần tổ chức đào tạo các nghành nghề, mở các lớp dạy nghề cho phụ nữ (đối tượng phụ nữ lao động phổ thông) nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Người phụ nữ mang trong mình nhiều thân phận: Là mẹ, là vợ, là người lao động, người cán bộ, công chức, nhà hoạt động xã hội... do đó ảnh hưởng của họ hết sức to lớn đến gia đình và xã hội. Chính vì vậy cần trang bị cho họ những kiến thức cơ bản cần thiết về mọi mặt để họ có thể thực hiện tốt thân phận mình trong gia đình và ngoài xã hội. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] A.G. Coovacio (1967), Tâm lý học xã hội, Nxb Giáo dục, Hà Nội. [2] UBQG vì sự tiến bộ của phụ nữ 2000, Phân tích tình hình và khuyến nghị chính sách về bình đẳng giới và tiến bộ của phụ nữ. [3] TS. Trần Thị Vân Anh (2004), Giới trong xóa đói giảm nghèo và phát triển miền núi, Tạp chí Khoa học về phụ nữ, số 5/2004. [4] TS Dương Thị Minh (2000), Gia đình Việt Nam và vai trò người phụ nữ trong gia đình hiện nay, Nxb Văn hóa, Hà Nội. Đỗ Thị Hậu và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 165 - 169 169 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên [5] TS Nguyễn Thế Hùng (2006), Nghệ thuật làm vợ - làm mẹ, Nxb Văn hóa – Thể thao. [6] Đào Thị Cẩm Nhung, Thân phận xã hội của phụ nữ Việt Nam trong gia đình hiện đại, Khóa luận tốt nghiệp, 2006. Người hướng dẫn: Th.s Đỗ Thị Hậu. THE SOCIAL POSITION OF VIETNAMESE WOMEN NOWADAYS Do Thi Hau  , Vu Van Anh, Hoang My Hanh College of Education – Thai Nguyen University SUMMARY Old woman with a natural as the wife, as his mother often only narrow bundles of family environment with the implementation of moral "tam tong tu duc. Body parts of women's society today depends on many different systems referring. Depending on the value and importance of each system referring each body part has a certain social role. Today, women have more opportunities to enhance understanding, enhance the position and his role on par with men. Thus in addition to the quality, nature and requirements have traditionally, women have also brought a new quality computer time. A woman's body in its many parts: A mother, wife, the workers, the officials, civil servants, social activists ... therefore their influence to enormous family and society. So to equip them with basic knowledge needed in all aspects so that they can make good their body parts in the family and outside society. Key words: the social position of vietnamese women, position of vietnamese women.  Tel: 0912.806.057 , Email: