Tài liệu Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp

m 2 phần: tâm lý + xã hội - Tâm lý: đề cập đến tâm trí và tình cảm của một con người. Nó liên quan đến những khái niệm bên trong như cảm xúc, suy nghĩ, thái độ, niềm tin, và hành vi. - Xã hội: đề cập đến những mối quan hệ bên ngoài và môi trường của một con người. Nó bao gồm những sự tương tác với người khác, kỹ thuật và thái độ xã hội, các giá trị (văn hoá và cá nhân), và sự ảnh hưởng xã hội từ gia đình, bạn bè đồng trang lứa, nhà trường, và cộng đồng. - Tâm lý xã hội là một cách tiếp cận và chiến thuật để bình thường hoá hành vi, và cảm xúc của một đứa trẻ hay người trưởng thành khi tương tác với môi trường. 2. Đánh giá tâm lý xã hội là gì? - Những hỗ trợ tâm lý xã hội cho cộng đồng và các cá nhân giúp họ vượt qua những tổn thương tâm lý để phục hồi trạng thái khỏe mạnh như trước thảm họa. Có ý kiến cho rằng sự hỗ trợ là cần thiết cho mọi cộng đồng bị thảm họa tác động, nhưng cần quan tâm tới bản chất của thảm hoạ. Đặc biệt, ở nơi các tổ chức quốc tế cung cấp các dịch vụ, một câu hỏi luôn được đặt ra: “Có phải chúng ta đang cố gắng áp đặt những cách cung cấp dịch vụ y tế và sinh học lâm sàng một cách chung chung, thay vì quan tâm đến các phương pháp phục hồi đặc thù của riêng từng địa phương?”. Việc đánh giá thực trạng trước, trong và sau thảm hoạ là quan trọng, nhằm phát hiện và khuyến khích các đáp ứng với tâm lý xã hội phù hợp với văn hóa địa phương, và những nhu cầu của trẻ em cũng như của các gia đình trong cộng đồng nơi chịu tác động của thảm họa. - Việc cứu chữa và phục hồi cho các cá nhân và gia đình họ là cần thiết để giúp cho việc phục hồi và tái thiết cộng đồng tốt hơn. Để giải quyết những hậu quả tâm lý xã hội sau một thảm hoạ là rất khó khăn, nguyên tắc cơ bản là khuyến khích quá trình phục hồi ở mọi cấp độ, sự tham gia đầy đủ của cộng đồng trong đánh giá tình hình tại những khu vực bị ảnh hưởng và trong việc đưa ra các khuyến nghị về hỗ trợ tâm lý xã hội. 3. Lý do? - Những hậu quả về vật chất của thảm hoạ rất rõ ràng: tử vong, tàn tật, di dân và nhiều thiệt hại khác. Tuy nhiên, những hậu quả tâm lý xã hội ít rõ ràng hơn. Trong khi đó, việc có thể phát hiện được những phản ứng cảm xúc tức thì của các nạn nhân đối với các thảm họa, việc xác định được hậu quả lâu dài về tinh thần khó khăn hơn rất nhiều. - Việc đánh giá về sức khỏe tâm lý xã hội của trẻ em và cộng đồng trong tình huống khẩn cấp có thể được tiến hành ngay sau khi có thiên tai, hay sau một T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI sự kiện trọng đại của một cuộc xung đột đang diễn ra, và sẽ được cập nhật ngay khi tình huống đó có chuyển biến. - Ngay sau tình huống khẩn cấp, công tác đánh giá tập trung vào nhu cầu sống, bảo vệ, thông tin và đánh giá về các phản ứng có thể xảy ra là quan trọng nhất. Khi tình hình trở nên ổn định hơn thì người ta cần đến các thông tin nhằm phục hồi trạng thái bình thường trong cuộc sống và môi trường của các thành viên trong cộng đồng. Khi cộng đồng đã hồi phục sau thảm hoạ, thì lại cần thiết phải có việc đánh giá để thông báo kế hoạch cung cấp các dịch vụ xã hội mang tính lâu dài. - Các dự án nhằm đảm bảo cho sự sống nếu không được lên kế hoạch và quản lí tốt (bao gồm cả những can thiệp tức thì về tâm lí xã hội như tư vấn về tổn thương hay phỏng vấn) có thể gây ra ảnh hưởng không tốt đến trẻ em và phụ nữ. Tuy vậy, đôi khi nhiều hoạt động giúp tăng cường sức khỏe tâm lí xã hội lại mau chóng bị bỏ qua để tiến hành các dự án viện trợ và giúp đỡ cho sự sống. - Hỗ trợ tâm lý xã hội cần phải hợp tác một cách chặt chẽ với các cơ quan khác trong mọi hoạt động. Điều này chủ yếu là để nhằm đảm bảo rằng các hoạt động viện trợ đều được lên kế hoạch một cách chu đáo và có quan hệ chặt chẽ với các hoạt động hỗ trợ về tâm lí xã hội, đang được thực hiện hoặc sẽ được thực hiện trong tương lai. Đồng thời, việc hợp tác sẽ đem lại hiệu quả cao nhất cho các hoạt động viện trợ, hỗ trợ sự sống và hỗ trợ về tâm lí xã hội trong việc chữa trị và chăm sóc sức khỏe cơ bản của trẻ em và phụ nữ.  Tâm lý xã hội giúp phát triển năng lực đối phó nội bộ, khả năng phục hồi.  Tâm lý xã hội giúp phát triển trí tuệ cảm xúc.  Tâm lý xã hội giúp phát triển ngôn ngữ cảm xúc, giúp kết nối những cảm xúc với lời nói.  Tâm lý xã hội cho phép tâm trí để đối phó với những kỷ niệm.  Tâm lý xã hội cho phép trẻ em chơi có mục đích.  Tâm lý xã hội cho phép người lớn xử lý cảm xúc của họ.  Trong thực tế, nó giúp trong việc chữa lành trái tim và cái đầu.  Tâm lý xã hội là một sự phản ứng đa ngành, xây dựng năng lực địa phương, hỗ trợ tự giúp và tăng cường những nguồn lực đã có sẵn ở các nhóm bị ảnh hưởng.  Tâm lý xã hội cho phép tiếp cận ban đầu, để chuyển tiếp, nếu can thiệp về sức khỏe tâm thần là cần thiết. a) Stress nặng (Profound stress): - Một điều kiện là mối đe dọa tràn ngập, kéo dài và liên tục ảnh hưởng đến sự toàn vẹn về thể chất hoặc tâm lý của một đứa trẻ. - Stress nặng có thể được xác định là việc liên tục sống trong một môi trường mà an ninh cá nhân như: không có khả năng để phát triển lựa chọn sinh kế, dinh dưỡng kém, chỗ ở không đạt tiêu chuẩn, mất cảm giác thuộc về cộng đồng, và đau buồn trong sự tổn thất của gia đình, và trạng thái liên tục của nhiều cá nhân trong cộng đồng có sự xung đột. b) Tổn thương/Chấn thương tâm lý (Trauma): - Trong bối cảnh của chiến tranh, sử dụng cụm từ “ chấn thương tâm lý” có thể làm người ta nghĩ đến “bệnh tật” và “y học” mà không mang ý nghĩa “nhân đạo”. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Chấn thương tâm lý thường đòi hỏi các can thiệp lâm sàng và có thể bị ràng buộc về thời gian trong bối cảnh chữa bệnh. - Bất kể độ tuổi nào, điều này có thể xảy ra với một con người, cụm từ “chấn thương tâm lý" trong cộng đồng có thể chấm dứt. Tuy nhiên, nó có thể phát triển thành một cuộc sống bị cô lập, và từ chối, và làm giảm thiểu khả năng cá nhân để phát triển các mối quan hệ tình cảm xã hội lành mạnh. c) Stress nặng và sự phát triển tình cảm xã hội của một đứa trẻ: - Trẻ em nào đã sống với stress nặng có thể trải qua tình trạng quá tải của hệ thống limbic. Hệ thống limbic là một phần của não có chứa bộ nhớ của một người. - Phần cảm xúc của bộ não là phần chính cốt lõi của bộ não. Nó hỗ trợ các khu vực khác của hoạt động con người như bộ nhớ, khả năng học hỏi, khả năng nhận biết, và khả năng phản ánh cảm xúc. - Kết quả của điều này, thường trẻ em có thể suy giảm khả năng nhận ra xem chúng vui, buồn, đau đớn, và thường không phát triển hoặc nhận ra sự đồng cảm dành cho những người khác. Điều này được gọi là sự tách rời, một kỹ năng tồn tại chỉ mang tính ngắn hạn. - Phương thức tồn tại là một trạng thái mà trí não và cơ thể có phản ứng theo bản năng để tồn tại, đặc biệt là sau khi phải đối mặt với mối nguy hiểm đe doạ cuộc sống và sự sợ hãi liên tục. Ở giai đoạn này, não bộ thường quá tải với chất adrenaline, và được thể hiện ra bằng việc trẻ em không tập trung, thất thường, và không thể đánh giá sự an toàn của cá nhân. - Hiểu biết về tác động của tình trạng quá tải của limbic, sự tách rời và quá kích động có thể có ý nghĩa trong việc trẻ em đấu tranh, để phát triển mối quan hệ lành mạnh với gia đình, bạn bè và cộng đồng. Điều này được phản ánh khi đứa trẻ không thể tiếp tục phát triển trí tuệ về cảm xúc và sự kết nối với bản thân, một sự mất đi cảm giác thuộc về một nơi nào đó, và thiếu ý thức về niềm hy vọng cho tương lai. - Sự gắn bó là một yếu tố của sự phát triển về mặt tình cảm - xã hội, nó khuyến khích phát triển mối liên hệ giữa một đứa trẻ và những người quan trọng trong cuộc sống của chúng.  Những mối quan hệ đặc biệt này giúp đứa trẻ cảm thấy an toàn, cũng như phát triển sự tin tưởng và tính độc lập.  Sự gắn bó an toàn với người lớn đầu tiên (những người chăm sóc, người cố vấn cho thanh thiếu niên, và cha mẹ) tạo nền tảng cho việc phát triển tình cảm xã hội ở khắp các cộng đồng. - Tình cảm - xã hội đề cập đến sự tương tác của một cá nhân với những người khác dựa trên cách họ cảm nhận về bản thân, những người khác, và thế giới. - Hỗ trợ phát triển tình cảm xã hội của trẻ nhỏ cho phép các em:  Được hạnh phúc;  Phát triển kỹ năng tư duy cấp độ cao;  Thiết lập các mối quan hệ tích cực, chặt chẽ, và an toàn với những người khác;  Trải nghiệm và có thể điều chỉnh và thể hiện cảm xúc. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Có một hiệu ứng lan truyền tích cực lên gia đình và cộng đồng khi trẻ em được gắn kết với bản thân và có thể truyền đạt cảm xúc của mình một cách hiệu quả. - Đối với trẻ em đã từng bị stress nặng, việc giúp chúng gỡ bỏ những căng thẳng của cuộc sống và phát triển ngôn ngữ để mô tả những trải nghiệm của chúng là những khía cạnh quan trọng. - Những khía cạnh này được tăng cường thông qua các hoạt động tâm lý xã hội. d) Tại sao không sử dụng can thiệp sức khỏe tâm thần lâm sàng (clinical mental health) trong trường hợp khẩn cấp? - Trị liệu lâm sàng thường liên quan đến một quá trình can thiệp cần nhiều hơn một lần can thiệp. - Phương pháp này giả định rằng thân chủ đang bị sang chấn tâm lý. - Không xây dựng năng lực địa phương để đáp ứng sức khỏe của thân chủ, thiếu các chương trình do cộng đồng làm chủ, quản lý và điều hành. Công tác lâm sàng: - Dùng “nhãn” tư vấn để cho biết rằng mức độ stress mà một người phải trải qua trong tình huống khẩn cấp là không bình thường. - Đáp ứng lâm sàng đòi hỏi phải có sự can thiệp của Sở Y tế (DOH) và chỉ nên được thực hiện bởi chuyên viên có tay nghề cao. e) Có chỗ dành cho đáp ứng sức khỏe tâm thần trong các trường hợp khẩn cấp không? - Có, nếu cần thiết và nếu có khả năng. - Tuy nhiên, điều này nên được thực hiện bởi các chuyên viên có tay nghề cao. - Và cần được đáp ứng trong hợp tác với Sở Y Tế. - Tránh việc tạo ra các dịch vụ sức khỏe tâm thần song song. - Vẫn cần phải có một biện pháp can thiệp sinh học, tâm lý, và xã hội để làm giảm các triệu chứng và mang lại sự bảo vệ trái với quá trình trị liệu thuần tuý. f) Tại sao không sử dụng phương pháp thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (Critical Incidence Stress Debriefing - CISD)? - Thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (CISD) không phải là một khuôn khổ được chấp nhận để phản ứng trong tình huống khẩn cấp. - Không có sự đồng thuận về một khuôn khổ được xác định ở cấp quốc gia cũng như quốc tế. - Thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (CISD) thường được thể hiện bằng một quá trình phản ứng cảm xúc làm sống lại sự việc, nó không đảm bảo rằng mỗi cá nhân nhận ra tiềm năng của mình về cách họ sống sót, những tài nguyên mà họ có trong nội bộ và bên ngoài, về xây dựng khả năng phục hồi cho cá nhân. - Một thuật ngữ phổ biến là mở chiếc hộp Pandora (Opening Pandora's Box) - nó không cho phép khả năng của một người đóng lại cảm xúc cá nhân và lập kế hoạch cá nhân. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (CISD) thường để lại cho người được thẩm vấn cảm thấy dễ bị tổn thương hơn bởi vì không có bất kỳ sự theo dõi nào. - Tầm quan trọng của nguyên tắc đạo đức “không gây hại” của Uỷ ban Thường vụ Liên cơ quan (IASC) là một trong những lý do tại sao Thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (CISD) không được khuyến cáo cho các tình huống khẩn cấp. Suy nghĩ, niềm tin, cảm xúc Cảm xúc, Giá trị , Thái độ, hành vi Gia đình mở rộng Gia đình Tâm lý Bạn bè đồng trang lứa Môi trường/điều kiện sống Hình 1: Hình minh hoạ khái niệm tâm lý xã hội II. SỰ HÒA HỢP 1. Khái niệm: Hoà hợp (Attunement, CFSI) là một phương pháp được dùng để phát triển kỹ năng trong việc làm cho người lớn nhạy cảm với những trẻ em. Các em này không tránh khỏi làm cho người lớn nhạy cảm với khả năng hiểu biết về cảm xúc của chúng. Phương pháp này cho phép người lớn giao tiếp với người khác một cách thiện cảm hơn và trao quyền cho họ. 2. Tác động của sự hoà hợp: Tác động của sự hoà hợp - Người nhận (một người/một đứa trẻ được hòa hợp)  Phát triển sự tự nhận thức về bản thân một cách tích cực  Học cách giải thích các cảm xúc của người khác  Học ngôn ngữ và hành động của cảm xúc  Phát triển cảm giác thoải mái, cảm thấy an toàn và thuộc về một nơi nào đó T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI  Thừa nhận sự chăm sóc và tình yêu  Trẻ em học cách tò mò trong khi giữ an toàn  Giúp bộ não của chúng kết nối lại với trái tim và cơ thể của chúng - Người làm (một người tạo ra sự hoà hợp)  Giữ kết nối với những cảm xúc của mình  Trở nên dễ lĩnh hội để xác định cảm xúc của người khác  Trở nên đồng điệu để thấy sự đồng cảm một cách thích hợp  Giúp trong việc chữa lành, tha thứ và chấp nhận  Trở nên nhân đạo hơn và nhạy cảm hơn với cảm giác của người khác  Trở nên yêu thương và chăm sóc hơn cho bản thân và những người khác  Xây dựng một ý thức về sự thực hiện trong việc xác định sự thay đổi trong hành vi với những người khác và bản thân mình Tạo ra một mối quan hệ nhạy cảm và con người giữa những người tình nguyện và đứa trẻ là điều cần thiết cho sự phát triển như con người của một đứa trẻ. 3. 8 nguyên tắc của sự hoà hợp: 1. Thể hiện tình yêu qua các cách như: hôn, tiếp xúc, mỉm cười, âu yếm, nói giọng nhẹ nhàng, ôm,và thể hiện những cảm xúc tích cực. 2. Làm theo những khởi xướng của trẻ theo các cách sau: làm theo hoạt động của trẻ với chủ ý; quan sát điều trẻ thích và không thích; đoán điều trẻ mong muốn; đọc ngôn ngữ cơ thể của trẻ; thể hiện sự quan tâm đến những việc trẻ đang làm; điều chỉnh bản thân để phù hợp với mức độ sức khỏe thể lý của trẻ; điều chỉnh đến mức độ hiểu biết của trẻ; và từ bỏ những điều bạn muốn. 3. Tạo ra những cuộc đối thoại về cảm xúc bằng các cách sau: bắt chước cử chỉ và nét mặt; thay phiên nhau thể hiện cảm xúc; thiết lập giao tiếp bằng mắt; khiêu vũ cùng nhịp điệu với trẻ; trao đổi nụ cười và ngữ âm; sử dụng giai điệu của giọng nói để phản ảnh cảm xúc; và phản ảnh cảm xúc theo nhiều cách khác nhau (ngôn ngữ không lời). 4. Khen ngợi và thể hiện sự tán dương như sau: khen không dùng lời (thừa nhận đứa trẻ bằng cách liếc nhìn, mỉm cười, và gật đầu); khen ngợi với lời giải thích như: “Làm rất tốt vì em đã cố gắng ”; khen mà không giải thích, chỉ nói câu đơn giản “Làm rất tốt!”. Lưu ý: Xấu hổ là một cảm xúc mạnh mẽ có thể ngăn chặn sự phát triển cảm xúc của một đứa trẻ. 5. Cùng nhau tập trung: tập trung vào những gì đứa trẻ đang làm hay thích làm để lôi kéo sự chú ý của nó; và kêu gọi sự chú ý của đứa trẻ, để nhận ra một điều gì đó, để chia sẻ kinh nghiệm cùng một đứa trẻ khác. 6. Gọi tên và mô tả: nói chuyện với cảm xúc và thể hiện sự nhiệt tình khi mô tả các đồ vật với trẻ; gọi tên các đồ vật, thú vật, hoặc sự kiện và mô tả chúng là gì và chúng như thế nào. Câu hỏi gợi ý: Nó là gì? Nó như thế nào? 7. Mở rộng: thông qua sự tưởng tượng và cách diễn đạt nghệ thuật có thể dựng và kể chuyện, trò chơi biểu tượng, hát, vẽ và khiêu vũ, so sánh cảm xúc với các đối tượng hoặc màu sắc; sử dụng logic: so sánh sự giống và khác nhau, tính toán và xem xét xem một cái gì đó được làm như thế nào, kết nối sự kiện hiện tại với quá khứ hay tương lai. Các câu hỏi gợi ý: trước đây em có thấy nó chưa? Nó nhắc em nhớ đến điều gì? Có bao nhiêu cái? Cỡ nào? Em có biết nó được làm như thế nào? Công dụng của nó? Hãy kể một câu chuyện liên quan đến nó 8. Quy chế tích cực: lập kế hoạch từng bước để đạt mục tiêu; hướng dẫn hoạt động của trẻ bằng cách chỉ ra hay sử dụng những câu hỏi nhầm ngụ ý bước kế T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI tiếp là gì; thiết lập các giới hạn rõ ràng trong lĩnh vực xã hội và đạo đức; đối với đứa trẻ nào chọn lựa những hành vi tiêu cực, cung cấp cho nó những lựa chọn thay thế, đề nghị, và giải thích. Các câu hỏi gợi ý: Bạn muốn làm gì? Tôi có thể giúp em như thế nào? Có cách nào khác để làm điều này không? Em sẽ bắt đầu như thế nào? Ở đâu và cái gì tiếp theo? Mục tiêu là gì? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu em ? Thiết lập giới hạn theo 1 cách tích cực: diễn đạt rõ ràng điều gì không được phép làm và giải thích tại sao: Em có biết khi em làm (điều này), bạn em cảm thấy ? Em sẽ cảm thấy thế nào khi bạn A làm điều tương tự như vậy đối với em?; không ai được phép làm điều đó, bởi vì khi bạn làm điều đó .; đề nghị một chọn lựa tích cực cho đưa trẻ “B, tại sao em không thử làm ” III. TRÁI TIM VÀ CÁI ĐẦU (Nguồn: Hearts and heads, CFSI) 1. Định nghĩa trẻ em: Luật Bảo Vệ, Chăm Sóc và Gia Đình Trẻ Em (BVCSGDTE) Việt Nam qui định “trẻ em là những người dưới 16 tuổi”, Công ước LHQ về QTEqui định “trẻ em là những người dưới 18 tuổi trừ trường hợp luật nước đó qui định khác”. 2. Bảo vệ trẻ em: Trong bối cảnh này là bảo vệ trẻ em khỏi bạo lực, khai thác, lạm dụng, bỏ bê và thúc đẩy sự phát triển của chúng về sức khỏe tâm lý xã hội trong các khu vực có xung đột. 3. Ghi nhãn những cảm xúc bình thường: Khi dùng từ “bị sang chấn tâm lý” có thể làm thân chủ trở thành “bệnh lý học” và “y học”, không mang tính nhân đạo; chiến tranh mang tính chính trị và kinh tế; một vài nền văn hoá đáp ứng bằng cách kết nối sự mê tín với những triệu chứng của stress nặng. 4. Stress nặng và ảnh hưởng của nó đến con người: - Định nghĩa: Một mối đe dọa tràn ngập kéo dài và liên tục đến sự toàn vẹn về thể chất hoặc tâm lý của một đứa trẻ. - Stress nặng có thể thay đổi chức năng của não, có thể xảy ra khi con người sống cả cuộc đời trong cơ chế tồn tại, sự quá tải của hệ thống limbic, và sự tách rời. - Cơ chế tồn tại: một trạng thái con người khi mà cơ thể và trí não có một phản ứng theo bản năng để tồn tại, đặc biệt là sau khi phải đối mặt với những mối nguy hiểm đe doạ cuộc sống và sự sợ hãi liên tục bao gồm: quá kích động, khả năng có giới hạn và kiểm soát để điều chỉnh kích thích và hành động có ý thức. Hành vi có nguy cơ cao, nghiện và bạo lực, sự u mê. - Sự tách rời: khi tâm trí đóng lại một số khu vực đặc biệt của bộ não để cơ thể có thể tồn tại. Nó là một kỹ năng tồn tại tuyệt vời chỉ trong một thời gian ngắn. Nó bao gồm: sự chậm trễ hoặc không có khả năng tiếp nhận thông tin mới, những chỉ dẫn, hoặc những ký ức trong thời gian ngắn; tách ra khỏi sự tự nhận thức về bản thân như không thể hình dung hay cảm thấy: về bản thân mình, đau, đói, và cảm xúc; không nhìn thấy tương lai ngay lúc đó (cảm giác tuyệt vọng); và u mê (thiếu khả năng để thông cảm). - Sự quá tải của hệ limbic: hệ thống limbic là một phần của bộ não của con người chứa trí nhớ của một người (phần não thiên về cảm xúc của con người). T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Sự quá tải của hệ thống limbic sẽ là cho một người: gặp khó khăn để nhớ thông tin mới, gặp khó khăn trong học tập, có tỷ lệ cao bị lo lắng và trầm cảm, mất đi sự thôi thúc kiểm soát, không có khả năng tập trung vào người khác, mất khả năng nhận ra các quy chuẩn xã hội như ngoáy mũi khi nói chuyện, có ký ức được tưởng tượng ra nhưng không phải là nói dối. - Những điều nên lưu ý:  Những vấn đề của trí nhớ  Sự tách rời cảm xúc (ngôn ngữ, những mối quan hệ, bản thân)  Cảnh hồi tưởng  Rối loạn giấc ngủ (xuất hiện ở trẻ em quá kích động)  Những vấn đề về dạ dày và ruột (viêm loét và tiêu chảy)  Những hành vi có nguy cơ cao (vui chơi giải trí, đánh giá hành vi nguy cơ kém)  Nghiện stress (cơ chế tồn tại - quá kích động) - Tác động của stress nặng trong thời gian dài:  Đối với trẻ em: quá kích động, hành vi có nguy cơ, nghiện ngập, sự u mê, khả năng có hạn chế để hình thành những mối quan hệ lành mạnh, thiếu giáo dục, thiếu cơ hội sinh sống, thiếu cảm giác thuộc về một nơi nào đó.  Đối với gia đình: bạo lực gia đình, sự chia cắt, dán nhãn, thoái lui/cô lập, điều sỉ nhục/xấu hổ, và sự nghèo đói.  Đối với cộng đồng: sợ hãi; cộng đồng có thể bị dán nhãn và cô lập khỏi những cộng đồng khác; bị phân biệt đối xử; sự hiện diện của cảnh sát và quân đội gây hoang mang; những ảnh hưởng về chính trị (rido), kinh tế, giáo dục như người có việc làm ít, nghèo đói, dịch vụ xã hội hạn chế. - Cân nhắc thêm: (1) việc đặt các giá trị văn hoá, cá nhân, và cộng đồng vào trung tâm của sự hỗ trợ tâm lý xã hội rất quan trọng; (2) hãy minh bạch và trung thực về sự hỗ trợ của bạn. - Con người xây dựng khả năng phục hồi và thể hiện sức khỏe trong cuộc sống của họ, nếu như họ không phải đương đầu với các vấn đề như nhà ở, an ninh, thực phẩm, và sống còn. Tuy nhiên, stress nặng là một yếu tố của cuộc sống và vấn đề đặt ra là bạn sống bao lâu với nó. 5. Tự kết nối với bản thân: - Tự làm nhẹ đi (ngâm nga, khiêu vũ, ca hát) - Tự nói chuyện với mình (theo cách tích cực) - Đưa sự sợ hãi vào thực tế (VD: Bạn không thể chết vì sợ hãi) - Cầu nguyện - Ngồi thiền (một mình hoặc với người khác) - Thương lượng (với Đức Chúa của bạn) 6. Sự hòa hợp: Tạo ra mối quan hệ nhạy cảm hơn và mang tính người giữa người chăm sóc và đứa trẻ là điều cần thiết cho sự phát triển mang tính nhân văn cho đứa trẻ. Khi bạn thực hành sự hòa hợp, bạn trở nên nhạy cảm và nhân văn hơn. 7. Sự kết nối với bản thân: T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Dạy cho trẻ em hiểu về bộ não của chúng khi bị stress (VD: quá kích động, tại sao chúng không ngủ được, những hành vi nguy cơ) - Quá trình chữa trị đòi hỏi phải có hi vọng và sự trao quyền, khuyến khích việc chữa trị thông qua sự tự do khám phá và biểu hiện cảm xúc và tư tưởng - Mời gọi sự kết nối có ý nghĩa về tinh thần (tôn giáo, môi trường và niềm tin cá nhân) 8. Những ý tưởng về sự kết nối: - Vẽ sơ đồ đường đời - Sự phát triển của ngôn ngữ trí tuệ cảm xúc và nghệ thuật - Thực hành các bài tập thể dục. VD: bài tập não - Các hoạt động thể thao và phiêu lưu - Sắm kịch giải trí để phát triển kỹ năng làm chủ (đối với trẻ nhỏ hơn) - Trọng tâm của sự kết nối - Kể chuyện - Sử dụng âm nhạc và kịch để chúng phản ánh về hành trình của chúng - Những kỹ thuật để tự xoa dịu (nhảy múa, ngâm nga) - Tự xác định kế hoạch hành động về vấn đề an toàn trong cộng đồng IV. SỰ PHÂN TẦNG (Source: Layering- linking words and emotions, CFSI) 1. Khái niệm: Phân tầng là khi bạn sử dụng cách tiếp cận từng bước trong việc xác định cảm xúc và liên kết những cảm xúc này với tình cảm và hành động. Thông thường, sử dụng tất cả 5 giác quan để phát triển trí tuệ cảm xúc để gắn kết và làm cho đứa trẻ nhạy cảm lại với bản thân và những người khác. 2. Khuôn khổ của sự phân tầng (Layering framework): - Nghĩ và nhớ những điều về bản thân và những người khác, ví dụ: nhớ đúng những chuyện xảy ra, chính xác tuổi của mình và người khác. - Nói ra những chuyện này - Chia sẻ câu chuyện (kể to với các bạn) - Thể hiện ra hành động (hoạt động thể chất) và chia sẻ câu chuyện một lần nữa - Đảm bảo bao gồm cả 5 giác quan (nhìn, ngửi, nghe, nếm, chạm vào) 3. Kết nối trái tim vào cơ thể (Connecting the heart into the body): - Em cảm thấy như thế nào? (kể tên cảm xúc) - Em cảm thấy điều đó ở đâu trong cơ thể mình? - Em cảm thấy điều này khi nào trước đây? 4. Sự liên kết: - Hãy tưởng tượng về màu sắc hay cảm giác của cảm xúc - Liên kết màu đó hay cảm xúc đó với 1 điều gì đó Ví dụ: T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Màu vàng là màu tôi nghĩ đến khi tôi hạnh phúc. - Những thứ nào khác có màu vàng? - Quả chuối màu vàng. - Khi bạn ăn chuối, bạn có cảm thấy hạnh phúc không? - Vâng, quả chuối màu vàng làm tôi hạnh phúc. 5. Cảm nhận: - Nó trông giống cái gì? - Nó ngửi giống cái gì? - Bạn cảm thấy như thế nào về nó? - Bạn nghe tiếng nó như thế nào? - Hãy tưởng tượng là . V. HỌC TẬP DỰA TRÊN HỢP TÁC VÀ TRẢI NGHIỆM (Nguồn: Collaborative and experirntial learning, CFSI) 1. Phương pháp học tập có sự hợp tác: - Là một cách tiếp cận trong giáo dục mà trong đó việc dạy và học có liên quan đến các nhóm người học. Họ phải làm việc cùng nhau để giải quyết một vấn đề hoặc hoàn thành một nhiệm vụ. Phương pháp học tập có sự hợp tác được dựa trên ý tưởng cho rằng học tập là một hoạt động tự nhiên xã hội trong đó có sự tương tác lẫn nhau giữa những người tham dự. - Hợp tác: một phương pháp tiếp cận học tập mang tính nhân văn. Nó thúc đẩy sự phục hồi và sự nhạy cảm với người khác trong mỗi học viên thông qua sự đóng góp của nhóm và sự tham gia của chính họ (by Jane Mac Phail). Học viên có cơ hội để trò chuyện với các đồng nghiệp, trình bày và bảo vệ ý tưởng, trao đổi niềm tin đa dạng, chất vấn người khác về khuôn khổ khái niệm, và được tích cực tham gia. 2. Ích lợi của phương pháp học tập có sự hợp tác (by Hari Srinivas): - Tạo ra môi trường học tập tích cực, có sự tham gia và khám phá - Thúc đẩy sự tương tác và hiểu biết lẫn nhau giữa người dạy và TDV - Làm gia tăng trí nhớ và xây dựng sự tự trọng ở học viên - Phát triển những kỹ năng tư duy ở mức độ cao hơn - Thúc đẩy thái độ tích cực đối với vấn đề - Phát triển những kỹ năng giao tiếp bằng lời nói - Phát triển những kỹ năng tương tác xã hội - TDV khám phá những giải pháp thay thế cho vấn đề trong một môi trường an toàn. - Thiết lập một bầu không khí của sự hợp tác và cách tiếp cận dựa trên sự giúp đỡ 3. Phương pháp học tập trải nghiệm (C. Rogers): - Học tập trải nghiệm dựa trên kết quả. Tuy nhiên, tầm quan trọng nằm ở việc “khám phá” và “đi với dòng chảy” để hiểu được kết quả (Jane Maureen MacPhail). T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Thường sử dụng năm giác quan, nhìn, nghe, âm thanh (ngôn ngữ), cảm giác, mùi, đặc biệt là trong việc áp dụng các hoạt động tâm lý xã hội. - Học tập từ kinh nghiệm của chính mình có thể được gọi là “cách học tập tự nhiên”. - Nó là một cách “giáo dục xảy ra khi tham gia trực tiếp vào các sự kiện của cuộc sống”. - Nó bao gồm việc học thông qua sự phản ánh của kinh nghiệm hàng ngày. - Kinh nghiệm học tập của chính mình còn được gọi là “giáo dục không chính thức”. Học tập theo quy ước Học tập trải nghiệm Việc học là trọng tâm - lý thuyết Người học là trọng tâm - thật sự tham gia Nội dung và thiết kế chương trình theo quy ước và không thay đổi Khả năng mở và linh hoạt Cho nhu cầu bên ngoài (tổ chức, các kỳ thi) Cho sự khám phá và phát triển bên trong Chuyển giao/giải thích kiến thức và kỹ năng Phát triển kiến thức/kỹ năng/cảm xúc thông qua kinh nghiệm Giảng dạy/cung cấp kiến thức theo cấu trúc không đổi Không cung cấp, giới hạn tối đa sự giảng dạy, không cấu trúc Hầu hết các yếu tố có thể đo lường được và có thời gian ràng buộc Không ràng buộc về thời gian, rất khó để đo lường Phù hợp cho nhóm và có kết quả cố định Kết quả linh hoạt, do cá nhân quyết định Ví dụ: thuyết trình powerpoint, viết phấn và giảng, đọc tài liệu, tham dự các bài giảng, học để thi, quan sát, làm kế hoạch và giả định, công việc lý thuyết, sắm vai không có thật. Ví dụ: học một hoạt động thể chất, trò chơi và bài tập, kịch và sắm vai có thật trong công việc hay nhiệm vụ, những hoạt động không ràng buộc, dạy những điều khác, sở thích, thú tiêu khiển, niềm đam mê. 4. Làm cách nào học tập qua hợp tác và trải nghiệm có thể giúp chúng ta có thể xây dựng sự phục hồi và cơ chế đối phó? Quá trình học tập qua hợp tác và trải nghiệm bao gồm: a) Làm, cảm nhận, và hình dung trong bối cảnh mà chúng ta tiến hành tương tác xã hội thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ b) Tư duy với chức năng cao hơn (suy nghĩ bên ngoài những cái thông thường) c) Diễn giải các ý kiến của người khác (ý tưởng mới) d) Phỏng vấn và hỏi đáp e) Những cách sáng tạo trong việc nhận những hướng dẫn mới f) Khả năng sâu hơn để liên kết thông tin mới với bản thân và kinh nghiệm của những người khác g) Sử dụng khả năng để nhận biết các phương thức giao tiếp (ngôn ngữ cơ thể, ngữ điệu giọng nói, cử chỉ, ý định) T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Tóm tắt: - Học tập qua hợp tác và học tập trải nghiệm là một phương pháp tiếp cận tâm lý xã hội, có hiệu quả cao cho người dân sống trong stress nặng, nơi mà nhận được thông tin hoặc hướng dẫn mới thường gặp nhiều khó khăn. - Những cách tiếp cận để học tập này nâng cao kỹ năng khả năng phục hồi và gắn chúng ta với chính bản thân mình (suy nghĩ của riêng chúng ta), những người khác và thế giới xung quanh chúng ta. - Những cách tiếp cận học tập này vượt xa những loại thông thường của giảng dạy dùng “phấn và giải thích”. VI. NHỮNG CHIẾN THUẬT GIÚP TRẺ KIỂM SOÁT HÀNH VI (CFSI) 1. Những công cụ trong quản lý: - Hợp đồng trái tim - Nhìn, Nghe, và Học - Những bài hát có hành động - Bài tập thể lực cho não - Vỗ tay - Nói Hi - Hello 2. Hợp đồng trái tim (Heart contract, CFSI): - “Hợp đồng trái tim” là một công cụ tâm lý xã hội, nơi tất cả TDV đóng góp cho một thỏa thuận trái tim về cách quản lý hành vi mỗi cá nhân, tôn trọng lẫn nhau và tạo ra mối quan hệ hài hòa để xây dựng một môi trường an toàn giữa các tình nguyện viên của nơi thân thiện với trẻ em (một số nơi gọi là nhân viên trợ giúp nhân đạo tình nguyện) và trẻ em. - Hợp đồng trái tim tương tự như vậy có thể được sử dụng nhiều lần. Điều quan trọng là xem xét các hợp đồng trái tim vào đầu của mỗi buổi họp và hỏi trẻ em nếu có bất cứ đề nghị bổ sung nào. - Tình nguyện viên của nơi thân thiện với trẻ em cần phải biết rằng có thể mất từ 4 - 8 tuần để cho trẻ em thay đổi hành vi của chúng và phát triển sự an toàn để bày tỏ ý kiến và ý tưởng của chúng trong hợp đồng trái tim. - Quy trình giới thiệu hợp đồng trái tim:  A. Cái gì: Giải thích hợp đồng trái tim trong ngôn ngữ phù hợp với lứa tuổi và dựa trên điểm mạnh.  B. Tại sao: Tình nguyện viên của nơi thân thiện với trẻ em cần giải thích cho trẻ em rằng, họ cần hỗ trợ và chăm sóc lẫn nhau trong khi thực hiện các hoạt động của họ.  C. Làm thế nào: tình nguyện viên hỏi trẻ em “Chúng ta sẽ làm việc này như thế nào?” Động não với tất cả trẻ em những đề nghị mà chúng nghĩ là quan trọng để chơi cùng nhau. Viết những gợi ý của trẻ em trên giấy hình trái tim. 3. Cách xử lý nếu các thành viên có hành vi liên quan đến đánh nhau (CFSI) - Thừa nhận điều đó - Xác định lại vấn đề T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Làm trung gian cho hợp đồng trái tim - Yêu cầu họ giải quyết vấn đề và nói với các em rằng bạn tin tưởng chúng, rằng họ có thể làm điều này (giải quyết vấn đề) và đi khỏi - Nếu điều này vẫn không giải quyết được vấn đề, sau đó lấy đi đồ chơi và cho các em biết rằng, các em có thể nhận lại nó khi các em giải quyết vấn đề xong. 4. Chiến thuật để quản lý nhóm chung - Giao tiếp bằng mắt - Đối thoại bằng cảm xúc - Nói với giọng nghiêm trọng và rắn chắc - Thiết lập ranh giới - Xây dựng Biểu đồ tuyệt vời về bạn - Không chú ý đến hành vi đó nữa VII. LÀM CÁCH NÀO ĐỂ DẪN DẮT MỘT BUỔI HỌC TÂM LÝ XÃ HỘI 1. Hướng dẫn các nội dung tâm lý xã hội như thế nào? - Hãy để trẻ em cảm thấy an toàn khi bước vào (VD: không gian thân thiện với trẻ em) - Dẫn dắt một lời cầu nguyện ngắn - Dẫn dắt hợp đồng trái tim - Bắt đầu với việc làm bài tập - Giải thích về chương trình làm việc - Đưa ra các hướng dẫn - Đảm bảo việc sử dụng phương pháp học tập qua hợp tác và trải nghiệm - Khuyến khích trẻ em để chia sẻ câu chuyện của họ - Hãy kiên nhẫn khi yêu cầu các em trả lời - Sử dụng câu hỏi mở - Sử dụng các câu hỏi thẩm vấn được liệt kê - Nên sử dụng hai tình nguyện viên trẻ tuổi tham gia vào các hoạt động - Không bao giờ để trẻ em không tham gia - Thể hiện sự quan tâm và tán đồng - Quan sát những cử chỉ và hành vi của trẻ em trong khi tiến hành họp - Từ bỏ quyền lực để kiểm soát - Duy trì mức năng lượng cao - Tóm tắt hoạt động vào cuối mỗi buổi - Sau buổi họp, nhanh chóng đánh giá kết quả hoạt động 2. Ví dụ: Kế hoạch của tình nguyện viên của nơi thân thiện với trẻ em: Những điều cần thực hiện: T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Chia cặp (Hợp đồng trái tim) - Số lượng trẻ - 30 trẻ/buổi - Số giờ - tối đa 2 giờ - Số ngày - 3 ngày mỗi tuần - tối thiểu  Ai là nhân viên khác tham gia bảo vệ trẻ em và tình nguyện viên?  Thanh niên nòng cốt  Mạng lưới bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng  Tình nguyện viên an sinh cộng đồng - Hoạt động tâm lý xã hội (cấp độ 1, 2 và 3) - Lập kế hoạch, cập nhật, chia sẻ - Chu kỳ học hỏi - những nhân viên tổ chức cộng đồng Tóm tắt ý chính - Tâm lý xã hội là một cách tiếp cận và chiến thuật để bình thường hoá hành vi và cảm xúc của một đứa trẻ hay người trưởng thành khi tương tác với môi trường. - Tại sao lại sử dụng tâm lý xã hội?  Phân biệt stress nặng và tổn thương  Stress nặng và việc phát triển tâm lý tình cảm ở trẻ em  Tại sao không sử dụng sức khỏe Tâm thần và phương pháp thẩm vấn những sự kiện gây stress quan trọng (CISD)? - Tâm lý xã hội và các yếu tố:  Sự hoà hợp  Trái tim và lý trí  Sự phân tầng  Học tập qua hợp tác và trải nghiệm - Các chiến thuật giúp kiểm soát hành vi trẻ - Làm cách nào để dẫn dắt một buổi học tâm lý xã hội Bài 4: CÁC HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM LÝ XÃ HỘI MẪU CHO TRẺ EM I. KHÁI QUÁT - Các hoạt động tâm lý xã hội mẫu: T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Mục đích: một loạt các hoạt động giúp làm giảm bớt sự chịu đựng stress nặng ở trẻ em. - Chủ đề: tập trung vào mối quan hệ cá nhân của trẻ em với bản thân (nội tâm - intrapersonal), và mối quan hệ với những người khác hoặc thế giới bên ngoài (giữa các cá nhân - interpersonal). - Sử dụng trí tưởng tượng, (tức là kể chuyện) và những chiến lược sáng tạo khác có liên quan đến chủ đề rất quan trọng. - Được thiết kế hoặc cấu trúc theo cách mà trẻ em có thể tham gia và tận hưởng đầy đủ các hoạt động. Chủ đề Hoạt động Tên hoạt động Vị kỷ và quan tâm đến người khác 1 Một người đặc biệt 2 Bạn là ai? 3 Những màu thật của tôi Tự nhận thức 4 Trình bày cảm xúc đó 5 Treo những cảm xúc đó lên tường 6 Một thế giới hạnh phúc của những sinh vật trên dòng sông Thức ăn (ăn đủ những thức ăn dinh dưỡng và khỏe mạnh) 7 Ăn kỹ, khỏe mạnh 8 Chọn thức ăn lành mạnh xung quanh tôi 9 Thức ăn cho sức khỏe của tôi Tự thực hiện/tính độc lập 10 Tôi có thể làm 11 Hãy đi làm nó! 12 Chúng ta có thể làm điều đó: “Câu chuyện của một gia đình Pamugon” Giải quyết vấn đề 13 Cảm nhận, đấu tranh, và tha thứ 14 Thể hiện cảm xúc của bạn 15 Hãy tha thứ và làm bạn! - Thực hành một số hoạt động tâm lý xã hội mẫu: a) Trò chơi 1: Bạn là ai? - Mục đích hoạt động:  Cho phép mỗi đứa trẻ nhận biết những phẩm chất và kỹ năng có liên quan mà mỗi đứa trẻ có thể xác định trong bản thân mình. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI  Cải thiện sự tự tin của mỗi đứa trẻ trong việc chia sẻ những cái tên có liên quan đến chúng trước mặt nhóm.  Đối với mỗi đứa trẻ, giúp nó hiểu rằng mỗi người đều có những điều tốt đẹp về nhân cách của nó và những điều tuyệt vời trong nhân cách của nó làm cho nó trở nên một đứa trẻ duy nhất. - Các bước tiến hành:  Người hướng dẫn từng trẻ em suy nghĩ về các câu hỏi sau và ghi câu trả lời vào phiếu được phát (xem phụ lục): + Bạn là ai? + Bạn biết gì về chính mình? (Bạn thích loại thức ăn nào? Màu sắc nào? Người nào?) + Những điều gì tốt về bạn mà bạn của bạn và gia đình bạn thích về bạn?  Người hướng dẫn vẽ lên bảng số vòng tròn tương ứng với số trẻ tham gia buổi học và viết tên từng trẻ vào từng vòng tròn. Người hướng dẫn cũng nên vẽ một vòng tròn cho mình và ghi tên vào đó.  Người hướng dẫn sẽ làm mẫu trước: ghi vào vòng tròn những gì mô tả về anh ấy/cô ấy.  Lần lượt từng trẻ sẽ được mời đứng lên mô tả về em. Người hướng dẫn sẽ ghi vào vòng tròn những gì trẻ mô tả về chính mình và nên công nhận trẻ bằng cách nói sau khi trẻ trình bày “Anh/chị nghĩ bạn A thật sự rất tử tế, tốt bụng, Anh/chị đã chứng kiến bạn A .”  Khen ngợi trẻ sau khi các em mô tả xong về mình  Chia trẻ theo từng cặp và yêu cầu các em chia sẻ với người bạn đó về một câu chuyện mô tả một điểm tốt của mình, và ngược lại.  Sau khi các em thay phiên nhau kể xong câu chuyện, yêu cầu các em nói về một điểm tốt của người bạn mình.  Người hướng dẫn sẽ hỏi trẻ và ghi những điều trẻ mô tả vào các vòng tròn của các em.  Người hướng dẫn yêu cầu trẻ nhớ hai điều tuyệt vời về mình dựa trên những gì em mô tả và bạn em tả về em.  Người hướng dẫn yêu cầu từng trẻ kêu to một cách đầy tự hào trong nhóm về những điều đó. Ví dụ: “tôi tốt bụng và hát hay”.  Thưởng cho cả nhóm một tràng vỗ tay thật to sau khi các em làm xong hoạt động này.  Tổng hợp, khái quát và đưa ra nội dung mới - THV yêu cầu các thành viên góp ý, nhận xét về hoạt động đã diễn ra - THV làm rõ ý và tổng kết sau khi các thành viên góp ý, nhận xét b) Trò chơi 2 : Hãy thể hiện cảm xúc đó!  Bước 1: (Trải nghiệm, phân tích) - Mục đích hoạt động:  Cho phép mỗi đứa trẻ nhận biết cảm xúc là gì và các loại cảm xúc khác nhau  Giúp cho các em kết nối cảm xúc với các phản ứng của cơ thể T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI  Giúp cho đứa trẻ hiểu rằng cảm xúc là bình thường và tất cả mọi đứa trẻ khác đều cũng có những cảm xúc khác nhau. - Các bước tiến hành  Người hướng dẫn giới thiệu cho các em một số hình ảnh thể hiện cảm xúc khác nhau: vui, buồn, giận, lo lắng, thất vọng, đau đớn  Người hướng dẫn phát cho từng trẻ em một tờ giấy A4 và yêu cầu các em chia làm 4 ô: + Yêu cầu các em nhắm mắt và nhớ lại 4 loại cảm xúc mà các em đã trải qua trong 3 phút + Yêu cầu các em vẽ vào 4 ô, 4 gương mặt, thể hiện 4 cảm xúc khác nhau + Yêu cầu các em làm việc theo cặp và chia sẻ về các cảm xúc đó theo các câu hỏi gợi ý: Em có nhớ em đã cảm thấy (vui, giận, buồn, ) khi nào không? Khi em (vui, giận, buồn, ), thì em cảm nhận được cảm giác này ở phần nào trong cơ thể của em? Em có thể chỉ cho cô/chị/ biết cơ thể của em cảm thấy như thế nào khi em cảm thấy (vui, giận, buồn, )? Em có thể dùng gương mặt em để thể hiện lại cảm xúc đó không?  Người hướng dẫn mời một số trẻ tình nguyện chia sẻ cảm xúc của các em trước lớp.  Người hướng dẫn có thể dùng những tờ giấy cứng làm thành chiếc nón để đội lên đầu những đứa trẻ tình nguyện chia sẻ cảm xúc trong nhóm lớn để cho các em thấy các em là những người can đảm.  Khen ngợi trẻ là can đảm và mạnh mẽ sau khi các em thể hiện cảm xúc đã trải nghiệm  Thưởng cho cả nhóm một tràng vỗ tay thật to sau khi các em làm xong hoạt động này.  Bước 2: (Tổng hợp, khái quát và đưa ra nội dung mới) - THV đưa ra bài học cho trẻ qua trò chơi: Nhiều cảm xúc làm cho các em trở thành người rất tuyệt vời. Việc nhận ra cảm xúc của chúng ta rất quan trọng. Mỗi cảm xúc mà các em đã trải qua là một mảnh được ghép với nhau tạo thành một con người trọn vẹn của các em. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Bài 5: HƯỚNG DẪN CỦA UBTV LIÊN CƠ QUAN VỀ HỖ TRỢ TÂM LÝ XÃ HỘI VÀ SỨC KHỎE TÂM THẦN TRONG TRƯỜNG HỢP KHẨN CẤP 1. Bối cảnh ra đời của Ủy Ban Thường Vụ Liên Cơ Quan (IASC) - Các nhóm bị ảnh hưởng bởi những trường hợp khẩn cấp thường xuyên gặp đau khổ rất lớn. - Nhân viên trợ giúp nhân đạo đang ngày càng chủ động để bảo vệ và cải thiện sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội của người dân trong và sau các trường hợp khẩn cấp. 2. Khoảng cách Sự vắng mặt của một khuôn khổ đa ngành, liên cơ quan để: - Làm cho phối hợp hiệu quả; - Xác định những cách thực hành hữu ích; - Hạn chế những cách thực hành có khả năng gây hại; - Làm rõ cách các phương pháp tiếp cận khác nhau đối với sức khỏe tinh thần và hỗ trợ tâm lý xã hội bổ sung cho nhau; - Để giải quyết khoảng cách này, Đại hội đồng LHQ đã cho ra đời Nghị quyết 46/182, còn được gọi là tăng cường sự phối hợp trong hỗ trợ nhân đạo; - Hưởng ứng Nghị quyết này, những người đứng đầu của một loạt các tổ chức nhân đạo của LHQ và không thuộc LHQ thành lập Ủy ban Thường vụ liên cơ quan (IASC) vào năm 1992. Nghị quyết thành lập Ủy ban Thường vụ liên cơ quan (IASC) được xem là cơ chế chính để thúc đẩy việc ra quyết định của liên cơ quan để đáp ứng lại những trường hợp khẩn cấp và thiên tai phức tạp. II. CÁC NGUYÊN TẮC CỐT LÕI CỦA ỦY BAN THƯỜNG VỤ LIÊN CƠ QUAN 1. Nhân quyền và công bằng Nhân viên nhân đạo nên - Thúc đẩy quyền con người cho tất cả các nhóm bị ảnh hưởng - bảo vệ cá nhân và các nhóm có nguy cơ cao của vi phạm quyền con người. - Thúc đẩy công bằng và không phân biệt đối xử - tối đa hóa sự công bằng trong sự sẵn có, và khả năng tiếp cận của hỗ trợ tâm lý xã hội, và sức khỏe tâm thần giữa các nhóm dân cư bị ảnh hưởng bất kể giới tính, nhóm tuổi, nhóm ngôn ngữ, các nhóm dân tộc thiểu số và các khu vực, theo nhu cầu đã được xác định. 2. Sự tham gia - Trong đáp ứng nhân đạo, hành động nhân đạo cần phải tối đa hóa sự tham gia của dân cư địa phương bị ảnh hưởng. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Sự tham gia nên cho phép các tiểu nhóm khác nhau của người dân địa phương để giữ lại hoặc tiếp tục kiểm soát các quyết định có ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. - Xây dựng ý thức về sở hữu địa phương rất quan trọng để đạt được chất lượng chương trình, sự công bằng và tính bền vững. 3. Không gây hại - “Viện trợ nhân đạo là một phương tiện quan trọng của việc giúp đỡ những người bị ảnh hưởng bởi trường hợp khẩn cấp, nhưng sự viện trợ này cũng có thể gây ra thiệt hại không có chủ ý” (Anderson, 1999). - Làm việc về hỗ trợ tâm lý xã hội và sức khỏe tâm thần có tiềm năng gây ra thiệt hại, bởi vì:  Hỗ trợ tâm lý xã hội và sức khỏe tâm thần đương đầu với các vấn đề rất nhạy cảm.  Hỗ trợ tâm lý xã hội và sức khỏe tâm thần thiếu bằng chứng khoa học phong phú mà chúng lại có sẵn cho một số ngành khác. 4. Xây dựng trên nguồn lực sẵn có và năng lực Nhân viên nhân đạo có thể làm giảm nguy cơ gây hại bằng nhiều cách khác nhau: - Tham gia vào các nhóm phối hợp để học hỏi từ những người khác, và để giảm thiểu sự trùng lặp, và những thiếu hụt trong việc ứng phó; - Thiết kế can thiệp trên cơ sở thông tin đầy đủ; - Có cam kết với việc lượng giá, công khai với các cuộc khảo sát và xem xét bên ngoài; - Phát triển sự nhạy cảm văn hóa và năng lực trong các lĩnh vực mà họ can thiệp/làm việc; - Luôn cập nhật bằng chứng dựa trên cơ sở thực hành hiệu quả; - Phát triển sự hiểu biết, và luôn luôn phản ánh về các quyền chung của con người, mối quan hệ quyền lực giữa những người bên ngoài và những người bị ảnh hưởng bởi trường hợp khẩn cấp, và giá trị của phương pháp tiếp cận có sự tham gia. 5. Hệ thống hỗ trợ tích hợp - Các hoạt động và việc lên chương trình nên được lồng ghép càng nhiều càng tốt. - Các hoạt động được lồng ghép vào các hệ thống rộng hơn (ví dụ như cơ chế hỗ trợ hiện có trong cộng đồng, hệ thống trường học chính thức/không chính thức, dịch vụ sức khỏe nói chung, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần nói chung, dịch vụ xã hội) có xu hướng tiếp cận với nhiều người hơn, thường bền vững hơn, và có xu hướng ít mang đến sự mặc cảm. 6. Phương pháp tiếp cận nhiều lớp - Trong trường hợp khẩn cấp, những người bị ảnh hưởng theo những cách khác nhau và đòi hỏi các cách hỗ trợ khác nhau. - Một điều quan trọng để tổ chức hỗ trợ tâm lý xã hội và sức khỏe tâm thần là phát triển một hệ thống hỗ trợ bổ sung cho nhau gồm nhiều lớp để đáp ứng nhu cầu của các nhóm khác nhau. T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI - Điều này có thể được minh họa bằng một kim tự tháp (xem hình 1). Tất cả các lớp của kim tự tháp là quan trọng và theo một cách lý tưởng thì nên được thực hiện đồng thời. - Nhóm 1: Các dịch vụ cơ bản và an toàn bao gồm thức ăn, nơi ở, nước uống, chăm sóc sức khỏe cơ bản, và kiểm soát các bệnh có thể lan truyền. - Nhóm 2: Các dịch vụ hỗ trợ cộng đồng và gia đình gồm có truy tìm gia đình và đoàn tụ, chương trình hỗ trợ kỹ năng làm cha mẹ, các hoạt động giáo dục chính quy và không chính quy, các hoạt động kiếm sống và kích hoạt các mạng lưới xã hội. - Nhóm 3: những hoạt động có tập trung không do chuyên gia thực hiện bao gồm sự kết hợp giữa các hỗ trợ về sinh kế và tình cảm từ nhân viên cộng đồng, trợ giúp ban đầu về tâm lý và chăm sóc sức khỏe tâm thần cơ bản được thực hiện chủ yếu bởi nhân viên chăm sóc sức khỏe. - Nhóm 4: Các dịch vụ chuyên sâu bao gồm những hỗ trợ về tâm lý và tâm thần cho những người bị rối loạn tâm thần nặng khi nhu cầu của họ vượt quá khả năng của dịch vụ y tế hiện có. Dịch vụ chuyên sâu Những hỗ trợ có tập trung không do chuyên gia thực hiện Các dịch vụ hỗ trợ cộng đồng và gia đình (mạng lưới xã hội) Các dịch vụ cơ bản và an toàn T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Tóm tắt ý chính - Bối cảnh ra đời của Ủy ban thường vụ liên cơ quan - IASC - Những nguyên tắc cốt lõi của IASC 1. Nhân quyền và công bằng 2. Sự tham gia 3. Không gây hại 4. Xây dựng trên nguồn lực sẵn có và năng lực 5. Hệ thống hỗ trợ thích hợp 6. Phương pháp tiếp cận nhiều lớp Nhóm 1: Các dịch vụ cơ bản và an toàn Nhóm 2: Các dịch vụ hỗ trợ cộng đồng và gia đình Nhóm 3: Những hoạt động có tập trung không do chuyên gia thực hiện Nhóm 4: Các dịch vụ chuyên sâu T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI Bài 6: CÁC THÀNH PHẦN CỦA MỘT DỰ ÁN HỖ TRỢ TÂM LÝ XÃ HỘI I. KHÁI QUÁT 1. Các thành phần của một dự án tâm lý xã hội - Duy trì và tăng cường gia đình như một đơn vị, cải thiện các các mối quan hệ trong gia đình - Thúc đẩy cảm giác bình thường hoá và tăng cường khả năng phục hồi - Nhấn mạnh và tập trung vào công tác ngăn ngừa và chăm sóc cơ bản - Xây dựng và hỗ trợ năng lực cho người chăm sóc - Tăng cường và vận động hệ thống chăm sóc trẻ em đã có. 2. Các hoạt động của một dự án hỗ trợ tâm lý xã hội - Thành lập các không gian thân thiện với trẻ em với các thiết bị cung cấp nước và vệ sinh môi trường - Thành lập và định hướng Ủy ban xây dựng - Mua sắm và cung cấp vật liệu xây dựng - Xây dựng không gian thân thiện với trẻ em - Xây dựng năng lực - Đào tạo các tình nguyện viên làm việc tại các không gian thân thiện với trẻ em về chăm sóc và hỗ trợ tâm lý xã hội, bảo vệ trẻ em, và quyền trẻ em - Đào tạo mạng lưới bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng về vai trò và trách nhiệm của mạng lưới bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng (quyền trẻ em, bảo vệ trẻ em, chính sách bảo mật thông tin, chuyển tiếp ca) - Cung cấp/phân phối vật tư và vật liệu cho các không gian thân thiện với trẻ em - Các bộ dụng cụ cho không gian thân thiện với trẻ em (các dụng cụ nghệ thuật, trang phục đóng kịch, và thiết bị cho các hoạt động thể thao) - Các bài học về tâm lý xã hội (các hoạt động được cấu trúc) - Tối đa 2 giờ/ngày và 4 ngày/tuần (đối với trẻ em 3 - 5 tuổi) - Ngày hội gia đình vào ngày thứ 5 - Chu kỳ học tập hàng tuần - Để tiếp tục chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, và những điều được học (tối thiểu 1 lần/tuần và kéo dài ít nhất 1giờ) Tóm tắt ý chính - Các thành phần của một dự án tâm lý xã hội - Các hoạt động cần thiết của một dự án tâm lý xã hội T[Type text] Tài liệu phát - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Community and Family Services International (CFSI). [2] Hà Văn Như. 2006. Hướng dẫn đánh giá tâm lý xã hội trẻ em và gia đình trong tình huống khẩn cấp tại thực địa, Đại học y tế công cộng, Hà Nội. [3] Hà Văn Như, Bạch Lan Phương. 2006. Sổ tay hướng dẫn đánh giá tâm lý xã hội trẻ em và cộng đồng trong những tình huống khẩn cấp, Đại học y tế công cộng, Hà Nội. [4] IASC. 2007. IASC Guidelines on mental health and psychosocial support in emergency settings. [5] IASC. 2010. Mental health and psychosocial support in humanitarian emergencies: What should protection programme manager should know? [6] Kirby, L. D. & Fraser, M. W. (1997). Risk and resiliency in childhood. In Fraser, M. W. (Ed.), Risk and Resiliency (pp. 10 - 33). Washington, DC: NASW Press. [7] Maureen Jane MacPhail, Rahib H. Abdullah, Rabia S. Mustapha, Abdul Raffi A. Abas, Rohannie Q. Baraguir.(n.d.). Draft Psychosocial Activities’ Manual for child - friendly space volunteers, UNICEF, Mindanao. [8] Save the children, 2007, Tài liệu tập huấn công ước quốc tế về Quyền trẻ em, Nhà xuất bản chính trị quốc gia. [9] TDH Germany. 2011. Workshop on psychosocial care, Battambang. [10] UNICEF EAPRO. (n.d.). Mini Action Guide for Psychosocial Assessment of Children and Families in Emergency Situations. [11] UNICEF. 2005. Handbook on psychosocial assessment of children and communities in emergencies. [12] Vladimir Arcilla Hernandez. Protection, CFSI. [13] World Health Organization. 2011. Psychological first aid: guide for field workers. [Type text] Giáo án - Bảo vệ và hỗ trợ tâm lý trẻ trong trường hợp khẩn cấp SDRC - CFSI