Suy ngẫm về định hướng tiếp tục hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam trong tương lai
The article discusses the content related to the orientation of continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future, such as: The concept and the content of the orientation of continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; the principles and the scientific-practical basis of the orientation of continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; History of science on the legislative model of the concrete legislative interpretations under the orientation of continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; and the reception and apprehension of lawmakers about the specific legislative interpretations in the scientific works of the author.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Suy ngẫm về định hướng tiếp tục hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam trong tương lai, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
NGHIÊN C U
Suy ng m v nh h ng ti p t c hoàn thi n
pháp lu t hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai
Lê V n C m*
Khoa Lu t, HQGHN, 144 Xuân Th y, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam
Nh n ngày 15 tháng 3 n m 2016
Ch nh s a ngày 30 tháng 4 n m 2016; Ch p nh n ng ngày 20 tháng 5 n m 2016
Tóm t t: Bài vi t bàn v nh ng n i dung liên quan n nh h ng ti p t c hoàn thi n pháp lu t
hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai nh : Khái ni m và n i hàm c a nh h ng ti p t c hoàn thi n
pháp lu t hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai; nh ng nguyên t c và c s khoa h c-th c ti n c a
nh h ng ti p t c hoàn thi n pháp lu t hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai; L ch s khoa h c v
mô hình l p pháp c a nh ng ki n gi i l p pháp c th theo nh h ng ti p t c hoàn Ph n chung
pháp lu t hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai; và v n ti p thu, l nh h i c a nhà làm lu t i v i
nh ng ki n gi i l p pháp c th trong các công trình khoa h c c a tác gi .
T khóa: B lu t hình s 2015, hoàn thi n pháp lu t hình s .
1. Khái ni m và n i hàm c a nh h ng ti p " nh h ư ng ti p t c hoàn thi n trong t ươ ng
t c hoàn thi n pháp lu t hình s Vi t Nam lai ". Có ngh a là: 1) i t ng c a các công
trong t ơ ng lai ∗∗∗ trình nghiên c u khoa h c thu c l nh v c lu t
hình s mà các m c khác nhau có liên
1.1. Cách ti p c n v n . Chính vì do quan n nh t thi t không ph i và không th là
pháp lu t hình s (PLHS) qu c gia m i c nh m hoàn thi n PLHS n c nhà ngay t c
pháp i n hóa l n th ba v i vi c thông qua kh c trong 1 vài n m t i (vì BLHS n m 2015
BLHS n m 2015 nên trong giai o n ơ ng i v a m i thông qua nên rõ ràng là v m t th c
khi c p n 2 t " hoàn thi n" d i góc ti n ch a th ki m nghi m c m t cách chính
nghiên c u c a khoa h c lu t hình s , chúng tôi xác s b t c p hay kh thi c a các quy ph m
cho r ng c n ph i s d ng thu t ng sao cho m i nào ó) mà; 2) Vi c nghiên c u ó hi n
b o m c s chính xác v m t khoa h c nay tr c h t là nhi m v th ư ng xuyên c a b t
không ph i ch có 2 t " hoàn thi n" ơ n gi n k m t nhà khoa h c-lu t gia hình s h c nào
nh tr c ây (khi PLHS ch a thông qua có s say mê h ng thú nh t nh i v i m t
BLHS n m 2015) n a, mà ph i y h ơn là ho c nhi u l nh v c t ơ ng ng nào y trong
khoa h c lu t hình s ; 3) Vi c nghiên c u hi n
_______
∗ nay n u nh có c p n khía c nh hoàn thi n
T.: 84-4-37547786 PLHS ch là ưa ra m t mô hình l p pháp
Email: levancam54@gmail.com
1
2 L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
(MHLP) c a các ki n gi i l p pháp (KGLP) c MHLP v i nh ng KGLP c th ó phù h p v i
th cho nh h ư ng ti p t c hoàn thi n PLHS m t v n b n PLHS qu c gia nh t nh góp
trong t ươ ng lai ; 4) Ph m trù " tươ ng lai " trong ph n làm sáng t v m t khoa h c ho t ng
bài này là m t thu t ng không mang tính xác LPHS n c nhà.
nh vì nó có th ư c hi u là sau kho ng 3, 5,
hay 10 n m n a tùy thu c vào nhi u v n
khác nhau (Ví d : N u Qu c h i ngh t m 2. Nh ng nguyên t c c a nh h ng ti p t c
d ng l i ch nh s a mà ch a thi hành m t s hoàn thi n pháp lu t hình s Vi t Nam trong
quy nh nào ó c a BLHS n m 2015 thì l i là t ơ ng lai
câu chuy n khác) và; v.v....
2.1. Khái ni m và các c i m chính c a
1.2. Khái ni m nh h ư ng ti p t c hoàn
(m t) nguyên t c c a nh h ư ng ti p t c hoàn
thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai . Nh v y,
thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai . Xu t
trên c ơ s cách ti p c n v n ã c phân
phát t s phân tích trên ây, có th a ra
tích trên ây chúng ta có th a ra nh ngh a
NKH c a khái ni m (m t) nguyên t c c a
khoa h c ( NKH) c a khái ni m ang nghiên
nh h ng ti p t c hoàn thi n PLHS Vi t Nam
c u v i t cách là m t ph m trù khoa h c lu t
trong t ơ ng lai là t t ng ch o và là nh
hình s nh sau: nh h ư ng ti p t c hoàn
h ng c ơ b n trong vi c S BS các quy ph m
thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai là vi c
và các ch nh PLHS mà thông qua ó cho
xác nh ph ươ ng h ư ng nghiên c u v n mà
th y hi u qu c a vi c b o v các quy n
c n c vào ó ng ư i nghiên c u có th ưa ra
(BVCQ) và t do c a con ng i và c a công
ư c nh ng nguyên t c và nh ng c ơ s khoa
dân, các l i ích c a xã h i và c a Nhà n c
h c-th c ti n áp ng ư c các quy lu t khách
tránh kh i s xâm h i c a t i ph m nói riêng,
quan ang t n t i và s phát tri n nh m s a
c ng nh c a vi c phòng ng a và u tranh
i-b sung (S BS) các quy ph m PLHS t ươ ng
ch ng t i ph m nói chung, ng th i ph n ánh
ng d ư i hình th c MHLP c a các KGLP c th
m t m c nh t nh các quy lu t phát tri n
phù h p v i m t v n b n PLHS qu c gia nh t
khách quan góp ph n b o m cho th ng l i
nh góp ph n làm sáng t v m t khoa h c
cu i cùng c a công cu c c i cách t pháp
ho t ng l p pháp hình s (LPHS) n ư c nhà.
(CCTP) và s nghi p xây d ng Nhà n c pháp
1.3. N i hàm c a nh h ư ng ti p t c hoàn quy n (NNPQ) Vi t Nam trong giai o n
thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai . T khái ơ ng i. Nh v y, t khái ni m khoa h c này
ni m khoa h c c a ph m " nh h ng ti p t c cho th y, n i hàm c a b t k m t nguyên t c
hoàn thi n PLHS Vi t Nam trong t ơ ng lai" nào c a nh h ng ti p t c hoàn thi n PLHS
cho th y, n i hàm c a nó g m có n m (05) c Vi t Nam trong t ơ ng lai u có nh ng d u
i m c ơ b n nh sau: 1) Tr c h t, ó là vi c hi u ch y u th hi n trên các khía c nh (bình
xác nh ph ơ ng h ng nghiên c u v n di n) chính sau ây:
t ơ ng ng trong ho t ng LPHS; 2) C n c
2.1.1. Tr c h t, v m t l p pháp , nguyên
vào vi c xác nh ó có th a ra c nh ng
t c ó ph i là t t ng ch o và là nh
nguyên t c c a và nh ng c ơ s khoa h c-th c
h ng cơ b n trong vi c S BS các quy ph m
ti n c a vi c ti p t c hoàn thi n PLHS Vi t
và các ch nh PLHS qu c gia.
Nam trong t ơ ng lai; 3) Chúng (nh ng nguyên
t c và nh ng c ơ s khoa h c-th c ti n y) ph i 2.1.2. V m t lý lu n, nguyên t c ó ph i
áp ng c các quy lu t khách quan ang t n phù h p v i các lu n i m ti n b và dân ch ,
t i và s phát tri n trong t ơ ng lai; 4) Chúng c ng nh các giá tr truy n th ng t t p và nhân
(nh ng nguyên t c và nh ng c ơ s khoa h c- v n c a c a khoa h c lu t hình s n c nhà.
th c ti n y) nh m S BS hoàn thi n trong 2.1.3. V m t th c ti n, thông qua nguyên
t ơ ng lai các quy ph m PLHS t ơ ng ng d i t c ó ph i cho th y hi u qu c a vi c BVCQ
hình th c MHLP v i nh ng KGLP c th ; 5) và t do c a con ng i và c a công dân, các l i
L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10 3
ích c a xã h i và c a Nhà n c tránh kh i s c vài tu n hay vài tháng ã nh n th y có sai
xâm h i c a t i ph m nói riêng, c ng cho th y sót và l i ph i l p t c S BS ngay !); 4) Ph i d a
hi u qu c a vi c phòng ng a và u tranh trên s k t h p hài hòa các lu n i m ti n b c a
ch ng t i ph m nói chung. khoa h c lu t hình s qu c gia v i các thành t u
2.1.4. V m t chính tr -xã h i, thông qua tiên ti n c a khoa h c lu t hình s trên th gi i;
nguyên t c ó ph n ánh m t m c nh t và 5) Pháp ch XHCN (nh m lo i tr xu h ng
nh các quy lu t phát tri n khách quan góp gia ình ch ngh a và tùy ti n trong ho t ng
ph n b o m cho th ng l i cu i cùng c a công l p pháp và áp d ng PLHS).
cu c CCTP và s nghi p xây d ng NNPQ Vi t
Nam ích th c c a dân, do dân và vì dân trong
giai o n ơ ng i. 3. Nh ng c ơ s khoa h c-th c ti n c a nh
h ng ti p t c hoàn thi n pháp lu t hình s
2.1.5. qu c t
Và cu i cùng, v m t , nguyên Vi t Nam trong t ơ ng lai
t c ó ph i không c trái v i các nguyên t c
và các quy ph m PLHS c th a nh n chung 3.1. Tr c h t c n l u ý r ng, nh trên ã
c a khoa h c lu t hình s qu c t . phân tích BLHS n m 2015 còn nhi u khi m
2.2. Hê th ng nh ng nguyên t c c ơ b n c a khuy t là b i nhi u nguyên nhân mà 01 trong
nh h ư ng ti p t c hoàn thi n PLHS qu c gia nh ng nguyên nhân ó là do nó c thông qua
trong t ươ ng lai . Tr c h t, c n kh ng nh r ng trong b i c nh nóng v i b i "t ư duy nhi m k "
v i các ph ơ ng pháp ti p c n khác nhau có th c a lãnh o c ơ quan có trách nhi m so n th o
s có r t nhi u nguyên t c c a nh h ng ti p B lu t y. Giá chúng ta ng có v i vàng mà
t c hoàn thi n PLHS Vi t Nam trong t ơ ng hãy h t s c bình t nh (tr c khi thông qua s
lai.Tuy nhiên, ây ch c p n nh ng giao B lu t y cho m t nhóm các chuyên gia
nguyên t c nào mà theo quan i m c a chúng pháp lý có trình cao trong l nh v c TPHS
tôi là ch y u và quan tr ng h ơn c d i khía th m nh ã), ng th i kiên nh n ch i cho
c nh khoa h c lu t hình s và chính vì v y, có n sau i h i l n th XII c a ng ( d a
th xác nh 5 nguyên t c c ơ b n mà nh h ng vào các lu n i m mang tính ch o ã c
ti p t c hòn thi n PLHS Vi t nam trong t ơ ng ghi nh n trong Báo cáo Chính tr c a BCHTW
lai c n d a vào là: 1) Ph i phù h p v i thông l t i i h i XII) r i hãy thông qua BLHS thì t t
qu c t và ph i cân nh c các giá tr PLHS truy n bi t bao (!). Vì n u c n c vào 01 trong 12
th ng t t c a dân t c sao cho phù h p v i các nhi m v t ng quát phát tri n t n ư c
nguyên t c và các quy ph m c th a nh n trong 5 n m t i (2016-2020) và ó là
chung c a PLHS qu c t ; 2) Ph i vì l i ích nhi m v t ng quát th 10 mà Báo cáo
chung c a nhân dân nh m b o v m t cách v ng Chính tr c a BCHTW t i i h i i bi u
ch c các quy n và t o c a con ng i và c a toàn qu c l n th XII c a ng ch ra thì
công dân (t c là ph i th hi n cao nh t và y các lu n i m ó là: " Ti p t c hoàn thi n
nh t ý chí và nguy n v ng c a nhân dân ch Nhà n ư c pháp quy n xã h i ch
không ph i vì l i ích cá nhân c a 1 hay m t vài ngh a...;hoàn thi n h th ng pháp lu t...,
nhóm ng i có th l c nào); 3) Ph i toàn di n và t ng c ư ng trách nhi m, k c ươ ng, k lu t;
khách quan t c là ph i d a trên s phân tích y m nh u tranh phòng, ch ng tham
toàn di n và khách quan các quan h xã h i nh ng, lãng phí, quan liêu, t n n xã h i
(QHXH) ang t n t i (và s phát tri n trong và t i ph m" [1]. Nh v y, t nh ng nguyên
tươ ng lai ) nh m d báo m t cách chính xác và t c c ơ b n c a nh h ư ng ti p t c hoàn thi n
k p th i b o m cho “ s c s ng ” lâu dài và PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai ã c xác
hi u qu xã h i cao nh t c a các quy ph m và nh, ng th i qua vi c phân tích trên ây cho
các ch nh PLHS s c S BS (nh m tránh th y, nh ng c ơ s khoa h c-th c ti n c a nh
xu h ng h i h t-nông c n trong vi c xu t hư ng ti p t c hoàn thi n PLHS qu c gia Vi t
các quy nh c a BLHS nên v a m i ưa in ra Nam trong t ươ ng lai s bao g m nh ng n i
4 L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
dung nào (?). Xung quanh v n này, gi a các cho sa ngã c. Ng i i di n tiêu bi u nh t
nhà khoa h c-lu t gia và các cán b th c ti n ây là nguyên c Chánh án TANDTC nhi m
trong l nh v c TPHS c a t n c có th có r t k 1997-2002, nguyên c thành viên H i ng
nhi u ý ki n khác nhau. Và chính s a d ng Khoa h c và ào t o c a Khoa Lu t tr c thu c
c a các ý ki n y m i làm cho khoa h c tr HQGHN nhi m k 2003-2008, ng i anh C
thành chân chính khoa h c mà trong ó chân mà gi i lu t h c nói chung, gi i t pháp hình s
lý không th là s c oán ho c chuyên quy n (TPHS) nói riêng c a n c ta u r t bi t rõ và
c a m t cá nhân (hay nhóm ng i) riêng bi t có r t quý tr ng vì s liêm khi t trong su t g n 40
th l c nào c , mà chân lý nh t thi t ch có th n m làm vi c trong ngành Tòa án (1963-2002)
và ph i là k t qu c a s tranh lu n nghiêm túc Anh là TS. Tr nh H ng D ơ ng.
và quá trình lao ng trí tu trung th c, t n t y 3.1.2. Quan i m th hai trái ng c v i
phân tích và ư a ra các quan i m khoa h c quan i m trên ây coi khoa h c ch là “b c
ư c th a nh n chung trên c ơ s các lu n bình phong”, m t th “trang i m cho cu c
ch ng có c n c xác áng, khách quan và m s ng” gi i quy t “khâu oai”, "khoe m " v i
b o s c thuy t ph c i v i các ng nghi p m i ng i ho c giao ti p v i các ng
c a mình. Ch ng h n, trong gi i khoa h c-trí nghi p n c ngoài nh m tìm ki m các d án
th c Vi t Nam ang t n t i cách nhìn nh n có th t nhi u USD nên vì v y, h c ng có
cùng m t v n nh ng theo hai quan i m “b ng n c p kia” nh ai (m c dù ó ch là th
hoàn toàn khác nhau, mâu thu n và trái ng c b ng c p “r m” (không th c ch t) do các k t
nhau th ng g p nh sau: qu nghiên c u khoa h c h i h t và nông c n
3.1.1. Quan i m th nh t coi s m nh em l i, vì s n ph m khoa h c c a nh ng ng i
cao c và quan tr ng nh t c a khoa h c chân theo quan i m này th ng c xào xáo, ch
chính (nói chung) là ph i góp ph n d báo bi n, sao chép l i t t ng c a các ng nghi p
úng t ươ ng lai soi ư ng cho th c ti n, t c khác (nh ng vì gian d i- thi u s trung th c
là các nhà khoa h c c a t n c (nh t là các khoa h c nên không trích d n y các ngu n
nhà khoa h c-lu t gia) ph i hi u rõ cu c s ng tài li u ã s d ng) và r i sau ó, “cho ra lò”
hàng ngày c a nh ng ng i dân bình th ng ch y u là d a trên xu h ng lý thuy t suông
nh t t ó lý gi i và “cho ra lò” các k t qu c a th “khoa h c phòng gi y” m t s nhà
nghiên c u khoa h c có giá tr nhân v n cao khoa h c ho c quan ch c phi th c ti n. Vì th c
ho c các KGLP kh thi, phù h p v i th c ti n ra, các k t qu nghiên c u khoa h c do h a
và áp ng c k p th i các quan h xã h i ra không phù h p v i th c ti n ho c không
ang t n t i, ng th i h tr tích c c và có ph c v c gì cho th c ti n. Ví d : Trong
hi u qu cho ho t ng l p pháp, áp d ng pháp l nh v c l p pháp thì các k t qu nghiên c u
lu t, c ng như ho t ng khoa h c- ào t o c a khoa h c ó không h c nhà làm lu t ghi
t n ư c, ph c v c l c cho công cu c CCTP nh n ho c không em l i c l i ích gì cho
và s nghi p xây d ng NNPQ c a T qu c và ho t ng l p pháp, áp d ng pháp lu t hay cho
nhân dân. ây là xu h ng c th a nh n ho t ng khoa h c- ào t o c a t n c.
chung c a i a s các nhà khoa h c chân Thông th ng, tác gi c a các "công trình khoa
chính có l i s ng liêm khi t và kh ng khái, h c" ki u nh v y sau khi ã có b ng c p t ơ ng
thanh cao và trong s ch, không bi t xu n nh và ng r i, thì không ch u nghiên c u khoa h c
cơ h i, không háo danh và th c s t n t y v i m t cách nghiêm túc và t n t y mà ch lo tìm
công vi c. Chúng ta có th nhìn th y h chính ki m a v , ch c quy n b ng nhi u th o n
là các cán b th c ti n có b n l nh c a các c ơ khác nhau. ây chính là i u b t c p r t l n mà
quan b o v pháp lu t (BVPL) và Tòa án, c ng các c p lãnh o có th m quy n c a ng và
nh m t s các cán b NCKH-gi ng d y có Nhà n c ta nên xem xét l i gi i khoa h c-
nhân cách nh ng ng i mà không m t s trí th c Vi t Nam th c s tâm ph c, kh u ph c
cám d v v t ch t hay s v l i nào có th làm các v có ch c quy n y. H là ai v y? H
L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10 5
chính là m t s cán b có ch c quy n c a các ng i trung th c, th ng th n, có b n l nh dám
cơ quan công quy n trong b máy Nhà n c ã vì s th t, công lý và l i ích chung c a t p th
và ang b truy c u trách nhi m hình s v các mà ng ra ơ ng u ch u ti ng "ác" dây
t i ph m do v l i ho c các t i ph m v tham vào "h i" mà v ch m t, ch th ng vào ý x u
nh ng, c ng nh nhi u cán b nghiên c u khoa xa c a h ; c) u á, gây m t oàn k t n i b
h c-gi ng d y thi u nhân cách mà gi i khoa tranh giành quy n l c hay s d ng ti n b c,
h c- ào t o (nói chung) và gi i lu t h c (nói c a c i, v t ch t mua “b ng n , ch c kia”
riêng) u bi t khá rõ “ai là ai” trong s ó
ho c “gi i quy t công vi c” theo h ng có
nh ng ng i này v c ơ b n có th phân thành
l i cho h ; v.v....
02 lo i sau:
2) Lo i ng i th hai n u ã có a v
1) Lo i ng i th nh t do ch a có c
công tác, b ng c p, ch c v ho c ch c danh
a v công tác, ch v ho c ch c danh nh t
nh t nh trong ngành ho c l nh v c công tác
nh (có th vì nhi u nguyên nhân khác nhau
t ơ ng ng nh t nh nào ó nh mong mu n
nh : trình chuyên môn y u kém, không có
r i, nh ng vì "máu tham h th y h ơn ti n là
n ng l c, thi u ch u khó c sách, l i nghiên
mê" nên h r t d b s cám d v v t ch t hay
c u, không c n m n lao ng khoa h c m t
s v l i nào ó lôi kéo, làm cho sa ngã, suy
cách nghiêm túc, v.v....) t c nh ng tiêu
i v o c ho c ánh m t h t c lòng t
chí t i thi u c n và cho vi c b nhi m (ho c
tr ng, s liêm s t i thi u c n ph i có, h th p
b u) vào a v công tác hay ch c v ho c ch c
c t cách ngh nghi p cao quý áng c xã
danh t ơ ng ng. Và l ra nh v y, thì: a) Nên
h i trân tr ng, th m chí s n sàng bán r c danh
yên ph n v i v trí ang m nhi m (n u không
d , nhân ph m c a b n thân mi n sao có
có chí ti n th ) ho c là; b) B ng con ng
c nhi u ti n mua s m nhà c a, ti n nghi, xe
chân chính (nh : ch m ch h c t p, ch u khó
c , dùng sang tr ng, v.v... mà khoe khoang,
nghiên c u, c n m n lao ng khoa h c m t
s di n v i bè b n, ng nghi p và thiên h .
cách nghiêm túc) t c nh ng tiêu chí t i
thi u ã nêu. Tuy nhiên, vì không th kìm ch 3.2. M t khác, theo chúng tôi khi a ra
c máu "tham, sân và si" mà h không t b t nh ng c ơ s khoa h c-th c ti n c a nh h ư ng
k th o n kinh t m, b n th u và ê ti n nào ti p t c hoàn thi n PLHS Vi t Nam trong
i v i các ng nghi p giành cho b ng tươ ng lai s là không khách quan, không có c n
c a v công tác, ch c v ho c ch c danh c và không m b o s c thuy t ph c n u nh
t ơ ng ng mà h ngày êm mong mu n có chúng ta không xu t phát t các ti n úng
c. Và các th o n này có th r t khác nhau n có tính ch t n n t ng nh : 1) Th c ti n xã
nh : a) B ng ki u to m m quát tháo ho c h i Vi t Nam (mà th c ti n pháp lý là m t b
nh ng l i l t c t u vô v n hóa c a "trí th c l u ph n c u thành); 2) Các i u ki n c th v l ch
manh" a " i h c Ch " vào c ơ quan v i m c s , kinh t , chính tr và v n hóa-xã h i, c ng
ích ánh l c h ng d lu n, l n át s th t nh các giá tr pháp lu t truy n th ng c a t
khách quan, làm cho nh ng ng i v n an ph n n c và; 3) Các giá tr pháp lu t qu c t hi n
th th ng (do khôn khéo né tránh ng i i và nh ng thành t u tiên ti n c a khoa h c
khác ng ra ch u ti ng "ác" ho c không bao pháp lý (KHPL) trên th gi i. Vì chính nh ng
gi th hi n rõ chính ki n m b o s an cơ s khoa h c-th c ti n khách quan, có c n c
toàn cá nhân c a mình) ph i khi p s vì không và m b o s c thuy t ph c s óng vai trò
mu n dây vào "h i"; b) Không ch u làm vi c, quan tr ng i v i nhà làm lu t trong nh
n r i ch lo vi t các lo i ơn t , khi u n i t hư ng ti p t c hoàn thi n (ho c pháp i n
cáo (t n c danh n chính danh) gây r i hóa l n th tư) PLHS c a t n c t vi c
lo n tình hình trong c ơ quan, ơ n v , b a t nghiên c u tính h p lý v th c ti n (hay không)
thông tin, vu kh ng, bôi nh danh d nh ng c a các quy ph m PLHS, c ng nh vi c hình
6 L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
thành các nguyên t c, các ch nh và các khái 3.3.5. Và cu i cùng, n m là , vi c ti p t c
ni m c ơ b n c a lu t hình s trong Ph n chung , hoàn thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai c n
cho n vi c xây d ng các CTTP c th trong c xác nh theo h ng là: các S BS c a nó
Ph n riêng BLHS quá trình t i ph m hóa ph i m b o c s k t h p hài hòa các giá
ho c phi t i ph m hóa, hình s hóa ho c phi tr pháp lu t truy n th ng c a dân t c v i
hình s hóa, c ng nh vi c phân lo i t i ph m, nh ng thành t u tiên ti n c a khoa h c pháp lý
v.v... trên th gi i.
3.3. Nh v y, t nh ng phân tích trên ây,
chúng tôi cho r ng, nh h ư ng ti p t c hoàn
4. L ch s khoa h c v mô hình l p pháp c a
thi n PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai (mà c
nh ng ki n gi i l p pháp c th theo nh
bi t là c a giai o n xây d ng NNPQ ơ ng
h ng ti p t c hoàn thi n Ph n chung pháp
i) m c dù ã tr i qua l n pháp i n hóa th
lu t hình s Vi t Nam trong t ơ ng lai
ba nh ng rõ ràng là v n ph i ti p t c nghiên
c u kh c ph c nh ng khi m khuy t nh t 4.1. Tr c h t, c n ph i kh ng nh r ng,
nh ( ã c phân tích trên các trang sách báo MHLP c a nh ng KGLP c th nh m ti p t c
pháp lý hình s c a t n c trong th ơi gian hoàn thi n các quy ph m Ph n chung PLHS
qua) c n d a trên 05 cơ s khoa h c–th c ti n Vi t Nam trong t ơ ng lai không ph i là m c
d i ây. ích t thân mà nó ã b t u hình thành trong
3.3.1. M t là, vi c ti p t c hoàn thi n s suy ng m và tr n tr c a chúng tôi ngay t
PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai c n c xác nh ng n m 90 c a th k tr ư c, r i nó phát
nh theo h ng là: các S BS c a nó ph i áp tri n d n d n theo th i gian trong su t h ơn 25
ng c các òi h i c p bách c a th c ti n xã n m qua (1990-2015), c bi t là qua 2 l n
h i nói chung, c ng nh th c ti n phòng ng a pháp i n hóa PLHS t n c (vào n m 1999
và u tranh ch ng t i ph m, l p pháp và áp và n m 2015). Chính trong su t h ơn 1/4 th p k
d ng PLHS nói riêng c a n c ta. này, v i m c trung bình h ơn 01 công trình /n m
3.3.2. Hai là , vi c ti p t c hoàn thi n PLHS và qua 36 công trình NCKH c a mình
Vi t Nam trong t ươ ng lai c n c xác nh (GS.TSKH Lê V n C m) ã c công b trên
theo h ng là: các S BS c a nó ph i d a trên các trang sách-báo pháp lý hình s n c nhà
các c ơ s lý lu n c a khoa h c lu t hình s chúng tôi ã suy ng m k càng-cân nh c tr c
c làm sáng t m t cách xác áng, khách sau r i m i a ra các lu n ch ng lý gi i cho
quan và m b o s c thuy t ph c v i t duy MHLP v nh ng KGLP c th c a chúng tôi
pháp lý m i, ti n b và dân ch . liên quan n h u nh ư t t c các quy ph m
Ph n chung PLHS Vi t Nam. th y rõ i u
3.3.3. Ba là , vi c ti p t c hoàn thi n PLHS
này, chúng tôi xin d n ra nh ng minh ch ng c
Vi t Nam trong t ươ ng lai c n c xác nh
th v vi c công b các công trình khoa h c mà
theo h ng là: các S BS c a nó ph i m b o
các m c khác nhau có c p riêng n
cho c s phù h p v i các nguyên t c và quy
MHLP v nh ng KGLP c th i v i các quy
ph m c th a nh n chung c a pháp lu t qu c
ph m Ph n chung PLHS theo th t th i gian
t trong l nh v c TPHS.
c th c a t ng công trình (t 1 n 36 ) ã
3.3.4. B n là, vi c ti p t c hoàn thi n c công b t ơ ng ng v i ba (03) giai o n
PLHS Vi t Nam trong t ươ ng lai c n c xác nêu t i các i m 2, 3 và 4 d i ây.
nh theo h ng là: ph i c ti n hành m t
cách ng b v i vi c c i cách h th ng TPHS, 4.2. Trong 10 n m cu i cùng c a th k XX
c ng nh vi c i m i pháp lu t t t ng hình s (1990-1999) ã có 09 công trình NCKH c a
và pháp lu t thi hành án hình s trong s phù chúng tôi c công b c p n MHLP v
h p v i các quy nh c a Hiên pháp m i n m nh ng KGLP c th i v i các quy ph m Ph n
2013 c a n c ta. chung PLHS Vi t Nam là: 1) Hoàn thi n các quy
L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10 7
ph m v trách nhi m hình s - y u t c ơ b n và N i, 2001. − 175 tr; 12) SCK: Các nghiên c u
quan tr ng nh t trong vi c b o v con ng i b ng chuyên kh o v Ph n chung lu t hình s (T p
PLHS (M t s v n lý lu n & th c ti n). −T p IV). NXB Công an nhân dân. Hà N i, 2002. −
chí TAND, các s 2, 3 & 4/1990; 2) Lu t hình s 254 tr.; 13) Bài “ Ch nh mi n trách nhi m
Vi t Nam và s nghi p xây d ng NNPQ: M t s hình s trong lu t hình s Vi t Nam ” & ng
v n hoàn thi n các quy ph m c a Ph n tác gi Bài “ Ch nh th i hi u trong lu t hình
chung. − T p chí TAND, các s 9 & 12/1996 (V s Vi t Nam ”. − Trong sách: Nhà n c và pháp
o lu t hình s ), c ng nh 3) các s 1, 8 & lu t Vi t Nam tr c th m th k XXI (T p th
9/1997 (V t i ph m); 4) V n hoàn thi n các t c gi do TSKH Lê C m ch biên). NXB Công
quy nh v nh ng tr ng h p lo i tr tính ch t an nhân dân. Hà N i, 2002, tr.221-239 và 306-
t i ph m c a hành vi. − T p chí TAND, các s 3 318; 14) Ch nh các nguyên t c c a lu t hình s
& 4/1998; 5) V h th ng các i u kho n trong Vi t Nam. − T p chí Lu t h c, s 3/2000; 15) Hình
b n ch ơ ng u tiên c a D th o biên so n m i ph t & bi n pháp t pháp trong lu t hình s
B lu t hình s (Ph n chung). − T p chí TAND, Vi t Nam. − T p chí Dân ch và pháp lu t (DC
các s 6 & 7/1998; 6) Sách chuyên kh o (SCK): &PL), s 8/2000; 16) V ch nh th i hi u truy
Lu t hình s Vi t Nam trong giai o n xây c u trách nhi m hình s trong PLHS Vi t Nam hi n
d ng nhà n c pháp quy n: Nh ng v n hoàn hành. − T p chí DC & PL, s 11/2000; 17) Ch
thi n các quy nh c a Ph n chung (T p I). nh th i hi u trong lu t hình s Vi t Nam: M t s
NXB “Sáng t o” H i khoa h c-k thu t Vi t v n lý lu n c ơ b n. − T p chí KHPL (c a Tr ng
Nam t i Liên bang Nga. Maxc ơva, 1998. −150 i h c Lu t TP.H Chí Minh), s 2/2001; 18) Ch
tr. (In b ng ti ng Vi t t i Liên bang Nga theo nh các tình ti t lo i tr tính ch t t i ph m c a
Quy t nh c a Trung tâm Vi t Nam h c-Vi n hành vi: V các tình ti t c i u ch nh trong
nghiên c u các n c Á-Phi thu c Tr ng lu t hình s Vi t Nam hi n hành. − T p chí
HTHQG Maxc ơva mang tên TAND, s 4/2001; 19) Ch nh các tình ti t lo i
M.V.Lômônôx v có Tóm t t b ng ti ng Nga & tr tính ch t t i ph m c a hành vi: V m t s tình
ti ng Anh); 7) Hoàn thi n ch nh l i trong ti t c ch a c ghi nh n trong PLHS Vi t
pháp lu t hình s Vi t Nam hi n hành − M t s Nam hi n hành. −T p chí TAND, s 6/2001; 20)
v n lý lu n và th c ti n − T p chí TAND, s Ch nh a (nhi u) t i ph m & MHLL c a nó
12/1998 & s 1/1999; 8) Nh ng c ơ s khoa h c- trong lu t hình s Vi t Nam. − T p chí DC & PL,
th c ti n c a vi c hoàn thi n pháp lu t hình s s 6/2001; 21) Ch nh ng ph m và MHLL c a
Vi t Nam trong giai o n hi n nay. − T p chí nó trong lu t hình s Vi t Nam. − T p chí DC &
Khoa h c c a HQG Hà N i (Ph n khoa h c xã PL, s 8/2003; 22) Ch nh án treo và MHLL c a
h i), t.XV, s 2/1999; 9) SCK: Hoàn thi n pháp nó trong lu t hình s Vi t Nam. − T p chí TAND,
lu t hình s Vi t Nam trong giai o n xây d ng s 2-tháng 01/2005; 23) Ch nh án tích và
NNPQ: M t s v n c ơ b n c a Ph n chung. MHLL c a nó trong lu t hình s Vi t Nam. − T p
NXB Công an nhân dân. Hà N i, 1999. − 230 tr. chí Nhà n c và pháp lu t (NN & PL), s 2/2005;
4.3. Trong 10 n m ti p theo u th k XXI 24) Ch nh c xá, ch nh i xá và mô hình lý
(2000-2009) ã có 19 công trình NCKH sau lu n c a chúng trong pháp lu t hình s Vi t Nam.
ây c a chúng tôi c công b c p n − T p chí TAND, s 5-tháng 3/2005; 25) SCK
MHLP v nh ng KGLP c th i v i các quy Sau i h c: Nh ng v n c ơ b n trong khoa
ph m Ph n chung PLHS Vi t Nam là: 10) h c lu t hình s (Ph n chung). (Tóm t t n i
SCK: Các nghiên c u chuyên kh o v Ph n dung và m c l c b ng các ti ng Nga, Anh, Pháp
chung lu t hình s . (T p I). NXB Công an và Nh t). NXB i h c Qu c gia Hà N i, 2005.
nhân dân. Hà N i, 2000. −150 tr; 11) SCK: Các − 1016 tr; 26) Hình ph t và h th ng hình ph t. −
nghiên c u chuyên kh o v Ph n chung lu t T p chí TAND. s 14-tháng 7/2007; BLHS Vi t
hình s (T p III). NXB Công an nhân dân. Hà Nam n m 1999: 27) Nh ng v n c n hoàn
8 L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
thi n các quy nh c a Ph n chung. − T p chí 5. V n ti p thu và l nh h i c a nhà làm
DC & PL tháng 8/2008 (S chuyên s a i, lu t i v i nh ng ki n gi i l p pháp c th
b sung B lu t hình s n m 1999); 28) SCK: trong các công trình khoa h c
H th ng t pháp hình s trong giai o n xây
d ng NNPQ (Tóm t t n i dung và M c l c Tr c h t c n ph i kh ng nh r ng, v n
b ng các ti ng Nga, Anh, Pháp, Nh t, Hàn này ph thu c r t nhi u vào t ư duy pháp lý c a
Qu c và Trung qu c). NXB i h c Qu c gia các thành viên TBT BLHS (c u th , c i m , bi t
l ng nghe cái úng, ti n b hay là b o th , bi t
Hà N i, 2009. − 536 tr.
là ý ki n c a mình phi khoa h c nh ng v n c
4.4. Và cu i cùng, trong 06 n m ti p theo ch p không ch u c u th l ng nghe ý ki n ng i
n a c a th p k th hai thu c th k XXI này khác, v.v... mà l ch s các cu c h p bàn v 3
(2010-2015) ã có 08 công trình NCKH sau BLHS 1985, 1999 và 2015 trong ba l n pháp
ây c a chúng tôi c công b c p n i n hóa PLHS c a n c nhà ã ch ng minh
MHLP v nh ng KGLP c th i v i các quy rõ) ch không th là m t s m m t chi u mà
ph m Ph n chung PLHS Vi t Nam: 29) SCK: nh ng KGLP c th trong các nghiên c u c a
M t s v n c p bách c a khoa h c pháp lý các nhà khoa h c-lu t gia i v i các quy ph m
Vi t Nam trong giai o n xây d ng Nhà n c trong Ph n chung BLHS có th c ti p thu,
pháp quy n. NXB i h c Qu c gia Hà N i, l nh h i và ghi nh n trong PLHS th c nh. M t
2012. − 500 tr.; 30) MHLP v B lu t hình s khác, th c ti n LPHS Vi t Nam cho th y, ây
(Ph n chung) sau pháp i n hóa l n th ba. − c ng còn là v n c a th i gian n a vì thông
T p chí TAND, các s 22-tháng 11, s 23 & s th ng nh ng KGLP c th a ra thì ít nh t
24-tháng 12/2013 (Bút danh: Lê Vi t Phan th ng là ph i là sau m t vài n m (th m chí c
Anh ); 31) Hình ph t t hình trong pháp lu t ch c n m) m i c nhà làm lu t ti p thu và
hình s Vi t Nam: Gi nguyên hay c n gi m và ghi nh n trong các BLHS t ơ ng ng v i t ng
ti n t i lo i b (?). − T p chí Khoa h c c a giai o n phát tri n c a các quan h xã h i
HQGHN (Chuyên san Lu t h c), s 3/2014; trong t n c. V v n này ngay t tr c khi
32) Nh ng KGLP c th v ch nh các tr ng thông qua BLHS n m 1999 ã có r t nhi u bài
h p lo i tr tính ch t t i ph m c a hành vi vi t c a chúng tôi minh ch ng nh ng d i
trong D th o II Ph n chung B lu t hình s ây chúng tôi ch xin c d n ra 02 minh
(s a i). − T p chí TAND, s 18-tháng ch ng c th :
9/2014; 33) Nh ng KGLP c th v ch nh o 5.1. G n 20 n m tr c ây trong quá trình
lu t hình s trong Ch ơ ng I D th o Ph n chung so n th o BLHS n m 1999 thì KGLP c th v
BLHS (s a i). − T p chí Ki m sát, s 19-tháng quy ph m PLHS mang tính nhân o v vi c
10/2014; 34) Nh ng ki n gi i l p pháp c th v nh ng ng i ng ph m khác không có liên
ch nh t i ph m trong Ch ơ ng II D th o quan gì n hành vi thái quá c a ng i th c
Ph n chung BLHS (s a i). − T p chí Ki m hành ã c chúng tôi lu n ch ng và xu t
sát, s 20-tháng 10/2014; 35) Nh ng KGLP c trên các trang c a T p chí TAND. M c dù lúc
th v ch nh TNHS (1), ch nh hình ph t b y gi TS Tr nh H ng D ơ ng nhà th c ti n
(2) và ch nh các bi n pháp t pháp hình s TPHS hàng u và là s 1 c a t n c, Phó
(3) trong D th o II Ph n chung BLHS (s a Chánh án TANDTC kiêm T ng biên t p T p
i). − T p chí TAND, s 4-tháng 2/2015; 36 ) chí TAND, ã r t tâm c v quy ph m này,
Hoàn thi n ch nh t i ph m trong D th o nh ng r t ti c là lúc b y gi do t ư duy pháp lý
Ph n chung BLHS (S a i) theo nh h ng b o th c a m t s quan ch c "phòng gi y" phi
t ng c ng h ơn n a vi c b o v các quy n con th c ti n thu c B T pháp ch trì T biên t p
(TBT) trong vi c so n th o BLHS n m 1999
ng i. − T p chí NN & PL, s 11/2015.
(ch không ph i là do TBT thu c TANDTC
ng u là TS Tr nh H ng D ơ ng ch trì nh
L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10 9
th i k so n th o BLHS n m 1985 khi tác gi các s 2, 3 & 4/1990; 2) Lê C ảm. Lu t hình s
bài vi t này còn ang thu c biên ch c a Vi t Nam và s nghi p xây d ng Nhà n c pháp
TANDTC) nên t i th i i m y KGLP c th quy n: M t s v n hoàn thi n các quy ph m
v quy ph m này ã nêu ch a c l nh h i. c a Ph n chung. − T p chí TAND, các s 9 &
Kho n 4 i u 18 BLHS n m 2015 là: " Ng ư i 12/1996 (V o lu t hình s ); các s 1, 8 &
ng ph m khác không ph i ch u TNHS v 9/1997 (V t i ph m); 3) Lê C ảm. V n hoàn
hành vi v ư t quá c a ng ư i th c hành " [2]. thi n các quy nh v nh ng tr ng h p lo i tr
ây chính là s ghi nh n h u nh ư nguyên v n n i tính ch t t i ph m c a hành vi. − T p chí TAND,
dung quy ph m nhân o c a chúng tôi xu t t các s 3 & 4/1998;; 4) Lê C ảm. V h th ng các
n m 1997 mà ch b i 01 t " Nh ng " (tr c các t i u kho n trong b n ch ơ ng u tiên c a D
"ng ư i ng ph m") và thay 01 t " thái " (tr c t th o biên so n m i B lu t hình s (Ph n
"quá ") trong KGLP c a chúng tôi = t " vư t" mà chung). − T p chí TAND, các s 6 & 7/1998. 4)
thôi ( Minh ch ng : Xem c th h ơn: Lê C ảm. Lê C ảm. Nh ng c ơ s khoa h c- th c ti n c a
Lu t hình s Vi t Nam và s nghi p xây vi c hoàn thi n pháp lu t hình s Vi t Nam trong
d ng Nhà n c pháp quy n: M t s v n giai o n hi n nay. − T p chí Khoa h c c a
hoàn thi n các quy ph m c a Ph n chung. − HQG Hà N i (Ph n khoa h c xã h i), t.XV, s
T p chí TAND, s 9/1997, tr.8 ). 2/1999; 5) Lê C ảm. Ch nh các tình ti t lo i tr
tính ch t t i ph m c a hành vi: V m t s tình
5.2. i u 9 " Phân lo i lo i t i ph m" (mà ti t c ch a c ghi nh n trong PLHS Vi t
tr c ây là kho n 3 trong cùng i u 8 " Khái Nam hi n hành. −T p chí TAND, s 6/2001; 6)
ni m t i ph m" thu c BLHS n m 1999 ) ã Lê V ăn C ảm. Sách chuyên kh o Sau i h c:
c tách riêng thành m t i u c l p kh i Nh ng v n c ơ b n trong khoa h c lu t hình
i u 8 " Khái ni m t i ph m" thu c BLHS n m s (Ph n chung). NXB HQG Hà N i - 2005,
2015, c ng nh các i u v " phòng v chính tr.510-517; 7) Lê V ăn C ảm & M ạc Minh
áng" , " tình th c p thi t" , v.v...(mà tr c ây Quang . Nh ng ki n gi i l p pháp c th v ch
là n m trong Ch ơ ng III " T i ph m" thu c nh các tr ng h p lo i tr tính ch t t i ph m
BLHS n m 1999) ã c tách riêng cùng v i 3 c a hành vi trong D th o II Ph n chung B lu t
tr ng h p m i lo i tr TNHS m i b sung hình s (s a i). − T p chí TAND, s 18-tháng
trong Ch ơ ng IV c l p " Nh ng tr ư ng h p 9/2014)./.
lo i tr TNHS " thu c BLHS n m 2015 chính là
nh ng KGLP ph n ánh nguyên t c nhân o
mà chúng tôi ã liên t c xu t t h ơn 2 th p Tài li u tham kh o
k tr c ây và kiên trì cho n t n n m 2014
(Minh ch ng : Xem c th h ơn: 1) Lê C ảm. Hoàn [1] V n ki n i h i i bi u toàn qu c l n th XII.
thi n các quy ph m v trách nhi m hình s (M t NXB Chính tr Qu c gia. Hà N i, 2016, tr.79.
s v n lý lu n & th c ti n). − T p chí TAND, [2] B lu t hình s Vi t Nam n m 2015.
10 L.V. C m / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 2 (2016) 1-10
Thinking about the Orientation of Continuing to Perfect
Vietnam's Criminal Law in the Future
Le Van Cam
VNU School of Law, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam
Abstract: The article discusses the content related to the orientation of continuing to perfect
Vietnam's criminal law in the future, such as: The concept and the content of the orientation of
continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; the principles and the scientific-practical
basis of the orientation of continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; History of
science on the legislative model of the concrete legislative interpretations under the orientation of
continuing to perfect Vietnam's criminal law in the future; and the reception and apprehension of
lawmakers about the specific legislative interpretations in the scientific works of the author.
Keywords: Penal Code 2015, to perfect the criminal law.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
suy_ngam_ve_dinh_huong_tiep_tuc_hoan_thien_phap_luat_hinh_su.pdf
