Quy trình công nghệ nhân giống

QUY TRÌNH CÔNG NGH Ệ I. QUY TRÌNH NHÂN GI NG VÔ TÍNH B NG GIÂM HOM RAU BÒ KHAIỐ Ằ 1. Ngu n g c, đ c tính sinh h c và giá tr dinh d ngồ ố ặ ọ ị ưỡ 1.1. Ngu n g c và giá tr dinh d ngồ ố ị ưỡ - Tên đ a ph ngị ươ Tên th ng g i: Cây bò khaiườ ọ ; Tên khác: Piéc Y n (Tày), rau “D Y n”, Dây h ngể ạ ế ươ ; Ph c h (Thái)ắ ạ Tên khoa h c: ọ Erythropalum scandens Blume - Giá tr s d ngị ử ụ Lá và ng n Bò khai là th c ăn quen thu c c a nhân dân mi n núi. Ngoàiọ ứ ộ ủ ề ra, nó còn đ c dùng đ ch a các b nh v th n, gan và n c ti u vàng. Đi xaượ ể ữ ệ ề ậ ướ ể m t m i, n c ti u vàng đ c, ch c n ăn rau bò khai m t hai l n, n c ti uệ ỏ ướ ể ụ ỉ ầ ộ ầ ướ ể tr l i trong veo. Theo kinh nghi m dân gian c a B c Thái, toàn cây Bò khaiở ạ ệ ủ ắ s c l y n c u ng ch a viêm gan siêu vi trùng đ t k t qu t t. Thân cànhắ ấ ướ ố ữ ạ ế ả ố t i b lá, thái m ng ph i khô, ngâm r u u ng ch a s t, tê th p.ươ ỏ ỏ ơ ượ ố ữ ố ấ 1.2. Đ c đi m hình tháiặ ể Cây dây leo b ng tua cu n, màu xám vàng hay vàng nh t, già có màuằ ố ạ tr ng m c, non màu xanh. Cành m m, khi non h i có c nh, màu xanh l c. Láắ ố ề ơ ạ ụ m c cách.ọ Qu hình trái xoan, khi chín màu vàng hay đ , mang 1 h t hình tr ng.ả ỏ ạ ứ Mùa hoa qu tháng 4 - 6; Qu chín tháng 6 – 10.ả ả 2. Quy trình nhân gi ng vô tính b ng giâm homố ằ T nh ng k t qu th c nghi m và th c t quan sát, b c đ u chúng tôiừ ữ ế ả ự ệ ự ế ướ ầ đã xây d ng đ c quy trình k thu t nhân gi ng vô tính b ng giâm hom rauự ượ ỹ ậ ố ằ Bò khai v i các b c k thu t c th nh sau:ớ ướ ỹ ậ ụ ể ư 2.1. Th i v giâm:ờ ụ Có th giâm hom t tháng 3 đ n tháng 5 d ng l ch.ể ừ ế ươ ị 1 2.2. V t li u giâm hom:ậ ệ - Nguyên li u giá th : ệ ể t t nh t là cát s ch ho c h n h p cát s ch v iố ấ ạ ặ ỗ ợ ạ ớ đ t b t.ấ ộ - H n h p du t b u: Phân vi sinh 2%, phân chu ng hoai 10%, đ t mùnỗ ợ ộ ầ ồ ấ tán r ng 88%.ừ - Túi b u: S d ng túi b u có kích th c 14 x 16 (cm).ầ ử ụ ầ ướ - Mái che: Cao 1,8 – 2 (m). L p b ng l i c n quang có đ che bóngợ ằ ướ ả ộ kho ng 80%, sau đó gi m xu ng 40% tr c khi xu t v n.ả ả ố ướ ấ ườ 2.3. Chu n b hom giâm và k thu t giâm homẩ ị ỹ ậ - Ch n cành hom rau Bò khai:ọ Ch nọ cành hom đúng tiêu chu n, là nh ng cànhẩ ữ kh e m nh, cành bánh t , to m p, th ng, không sâu b nh, ch n t nh ng câyỏ ạ ẻ ậ ẳ ệ ọ ừ ữ m 3 – 4 năm tu i.ẹ ổ - K thu t c t hom:ỹ ậ ắ Hom đ c c t vào bu i sáng s m ho c chi u mát. Hom cượ ắ ổ ớ ặ ề t dài t 6 –ắ ừ 10 cm, đ m b o m i hom có t 2 – 3 m t m m, và có kho ng 1 – 2 lá tùyả ả ỗ ừ ắ ầ ả kho ng cách phân đ t c a hom, khi c t đ l i 1/2 di n tích lá, c t xiên lá. Kéoả ố ủ ắ ể ạ ệ ắ c t hom ph i s c, đ nhát c t nh n, không làm d p, sây xát v hom. M t c tắ ả ắ ể ắ ẵ ậ ỏ ặ ắ c a hom c t vát so v i tr c cành, nh m t o ti t di n l n đ hom h p thuủ ắ ớ ụ ằ ạ ế ệ ớ ể ấ thu c kích thích ra r và l y n c. Sau khi c t vát xong n u ch a giâm ngayố ễ ấ ướ ắ ế ư thì nhúng vào xô n c s ch cho t i.ướ ạ ươ - X lý hoử m và cách giâm hom: + Nh m gi m t i thi u vi c m t n c c a hom. Do đó khi c t homằ ả ố ể ệ ấ ướ ủ ắ xong nhúng hom vào xô n c s ch cho t i. Sau đó v t ra đ ráo n c r iướ ạ ươ ớ ể ướ ồ ch m ngay vào thu c kích thích sinh ra r kho ng 2 – 3 giây tr c khi giâm.ấ ố ễ ả ướ Nên x lý v i thu c IBA n ng đ 3000ppm s cho t l ra r cao nh t.ử ớ ố ở ồ ộ ẽ ỷ ệ ễ ấ + Cách c m hom: C m hom giâm m t cách nh nhàng vào n n giâm đãắ ắ ộ ẹ ề t i m, n nh sâu kho ng 2 – 3 cm, ho c c m hom th ng vào đúng tâmướ ẩ ấ ẹ ả ặ ắ ẳ b u (n u giâm tr c ti p trên b u). Sau đó, dùng ngón tay n nh l p đ t giầ ế ự ế ầ ấ ẹ ấ ấ ữ cho hom giâm n đ nh.ổ ị 2 + Môi tr ng giâm yêu c u: Đ m t 75% - 80%, nhi t đ trung bìnhườ ầ ộ ẩ ừ ệ ộ t 22 – 25ừ 0C, n n giâm thích h p không ch a m m b nh.ề ợ ứ ầ ệ 2.4. Chăm sóc sau giâm - T i n c:ướ ướ Đi u ti t n c đ v n giâm luôn đ m:ề ế ướ ể ườ ủ ẩ + Trong 7 ngày đ u t i 1 ngày 2 l n.ầ ướ ầ + T 20 ngày sau giâm t i m i ngày m t l n.ừ ướ ỗ ộ ầ + Tùy đi u ki n th i ti t khí h u có th tăng hay gi m s l n t i đề ệ ờ ế ậ ể ả ố ầ ướ ể đ m b o đ m cho v n giâm.ả ả ủ ẩ ườ - Làm c :ỏ Do giâm vào đ u mùa m a, do m a nhi u cùng v i ch đ t iầ ư ư ề ớ ế ộ ướ th ng xuyên nên m đ cao, c d i phát tri n nhanh c n chú ý làm cườ ẩ ộ ỏ ạ ể ầ ỏ th ng xuyên.ườ - Bón phân: sau khi giâm kho ng 40 ngày cành giâm ra lá m nh, dinh d ngả ạ ưỡ trong b u không đ cung c p cho hom giâm nên c n t i b sung phân bónầ ủ ấ ầ ướ ổ qua lá. 2.5. Tiêu chu n cây con xu t v n: ẩ ấ ườ Cây gi ngố đ tiêu chu n xu t v n khi có ít nh t m t m m tr lên, cóủ ẩ ấ ườ ấ ộ ầ ở t 6 lá tr lên. Chi u dài ch i m m đ t kho ng 7 - 15 cm. M m kh e, khôngừ ở ề ồ ầ ạ ả ầ ỏ sâu b nh.ệ Hom gi ng trên 60 ngày tu i là có th xu t v n.ố ổ ể ấ ườ 3 II. QUY TRÌNH NHÂN GI NG VÔ TÍNH B NG GIÂM HOM RAU S NGỐ Ằ Ắ 1. Ngu n g c, đ c tính sinh h c và giá tr dinh d ngồ ố ặ ọ ị ưỡ 1.1. Ngu n g c và giá tr dinh d ngồ ố ị ưỡ - Tên đ a ph ngị ươ Tên th ng g i: ườ ọ Cây rau S ngắ ; Tên khác: cây mì chính, cây rau ngót r ngừ , Ph c van pá (ti ng Thái)ắ ế Tên khoa h c: ọ Melientha suavis Pierre Rau S ng có 2 lo i là rau S ng g và rau S ng thân leo (S ng dây).ắ ạ ắ ỗ ắ ắ Theo các c bô lão t i các b n dân t c Thái loài cây này có cái tên làụ ạ ả ộ Ph c van pá, s dĩ các c trong b n đ t cho cái tên nh v y là vì khi ăn vào cóắ ở ụ ả ặ ư ậ v th m ngon, bùi, ng t, khi n u canh suông càng nhai kĩ t ng lá thì l i càngị ơ ọ ấ ừ ạ ng t nên m i đ t cái tên Ph c van pá nó có nghĩa là rau ng t. ọ ớ ặ ắ ọ - Giá tr s d ngị ử ụ Lá và ng n Bò khai là th c ăn quen thu c c a nhân dân mi n núi. Ngoàiọ ứ ộ ủ ề ra, nó còn đ c dùng đ ch a các b nh v th n, gan và n c ti u vàng. Đi xaượ ể ữ ệ ề ậ ướ ể m t m i, n c ti u vàng đ c, ch c n ăn rau bò khai m t hai l n, n c ti uệ ỏ ướ ể ụ ỉ ầ ộ ầ ướ ể tr l i trong veo. Theo kinh nghi m dân gian c a B c Thái, toàn cây Bò khaiở ạ ệ ủ ắ s c l y n c u ng ch a viêm gan siêu vi trùng đ t k t qu t t. Thân cànhắ ấ ướ ố ữ ạ ế ả ố t i b lá, thái m ng ph i khô, ngâm r u u ng ch a s t, tê th p.ươ ỏ ỏ ơ ượ ố ữ ố ấ 1.2. Đ c đi m hình tháiặ ể S ng dây có d ng leo b ng tua cu n, cành d ng tròn, m m, lá m c đ i.ắ ạ ằ ố ạ ề ọ ố S ng g d ng cây g nh , cành màu xám vàng hay vàng nh t, già có màuắ ỗ ạ ỗ ỡ ạ tr ng m c, non màu xanh, h i có c nh, màu xanh l c, lá m c cách.ắ ố ơ ạ ụ ọ Qu ả S ng g hình trái xoan, khi chín màu vàng hay đ , mang 1 h t hìnhắ ỗ ỏ ạ tr ng. ứ Mùa hoa qu tháng 4 - 6; Qu chín tháng 6 – 10.ả ả 2. Quy trình nhân gi ng vô tính b ng giâm homố ằ T nh ng k t qu th c nghi m và th c t quan sát, b c đ u chúng tôiừ ữ ế ả ự ệ ự ế ướ ầ đã xây d ng đ c quy trình k thu t nhân gi ng vô tính b ng giâm hom rauự ượ ỹ ậ ố ằ S ng v i ắ ớ các b c k thu t c th nh sau:ướ ỹ ậ ụ ể ư 4 2.1. Th i v giâm:ờ ụ Có th giâm hom t tháng 3 đ n tháng 5 d ng l ch đ i v i c 2 lo iể ừ ế ươ ị ố ớ ả ạ rau S ng. Tuy nhiên, v i rau S ng dây cũng có th giâm vào tháng 11, 12ắ ớ ắ ể d ng l ch.ươ ị 2.2. V t li u giâm hom:ậ ệ - Nguyên li u giá th : t t nh t là cát s ch ho c h n h p cát s ch v iệ ể ố ấ ạ ặ ỗ ợ ạ ớ đ t b t.ấ ộ - H n h p du t b u: Phân vi sinh 2%, phân chu ng hoai 10%, đ t mùnỗ ợ ộ ầ ồ ấ tán r ng 88%.ừ - Túi b u: S d ng túi b u có kích th c 14 x 16 (cm).ầ ử ụ ầ ướ - Mái che: Cao 1,8 – 2,0 (m). L p b ng l i c n quang có đ che bóngợ ằ ướ ả ộ kho ng 80%, sau đó gi m xu ng 40% tr c khi xu t v n.ả ả ố ướ ấ ườ 2.3. Chu n b hom giâm và k thu t giâm homẩ ị ỹ ậ - Ch n cành hom rau S ng:ọ ắ Ch nọ cành hom đúng tiêu chu n, là nh ng cànhẩ ữ kh e m nh, cành bánh t , to m p, th ng, không sâu b nh, ch n t nh ng câyỏ ạ ẻ ậ ẳ ệ ọ ừ ữ m 3 – 4 năm tu i (đ i v i s ng dây). Ch n cành bánh t có đ m bì kh ngẹ ổ ố ớ ắ ọ ẻ ố ổ (lang vàng xanh) c a cây m kho ng 3 - 7 tu i (đ i v i S ng g ). ủ ẹ ả ổ ố ớ ắ ỗ - K thu t c t hom:ỹ ậ ắ Hom đ c c t vào bu i sáng s m ho c chi u mát. Hom c t dài t 6 –ượ ắ ổ ớ ặ ề ắ ừ 10 cm, đ m b o m i hom có t 2 – 3 đ t, và có kho ng 1 – 2 lá tùy kho ngả ả ỗ ừ ố ả ả cách phân đ t c a hom, khi c t đ l i 1/2 di n tích lá, c t xiên lá. Kéo c tố ủ ắ ể ạ ệ ắ ắ hom ph i s c, đ nhát c t nh n, không làm d p, sây xát v hom. M t c t c aả ắ ể ắ ẵ ậ ỏ ặ ắ ủ hom c t vát so v i tr c cành, nh m t o ti t di n l n đ hom h p thu thu cắ ớ ụ ằ ạ ế ệ ớ ể ấ ố kích thích ra r và l y n c. Sau khi c t vát xong n u ch a giâm ngay thìễ ấ ướ ắ ế ư nhúng vào xô n c s ch cho t i.ướ ạ ươ - X lý hom và cách giâm hom:ử + Đ gi m t i thi u vi c m t n c c a hom có th nhúng hom vào xôể ả ố ể ệ ấ ướ ủ ể n c s ch cho t i. Sau đó v t ra đ ráo n c r i ch m ngay vào thu c kíchướ ạ ươ ớ ể ướ ồ ấ ố thích sinh ra r kho ng 2 – 3 giây tr c khi giâm. Nên x lý v i thu c IBA ễ ả ướ ử ớ ố ở 5 n ng đ 5000ppm s cho t l ra r cao nh t.ồ ộ ẽ ỷ ệ ễ ấ + Cách c m hom: C m hom giâm m t cách nh nhàng vào n n giâm đãắ ắ ộ ẹ ề t i m, n nh sâu kho ng 2 – 3 cm, ho c c m hom th ng vào đúng tâmướ ẩ ấ ẹ ả ặ ắ ẳ b u (n u giâm tr c ti p trên b u). Sau đó, dùng ngón tay n nh l p đ t giầ ế ự ế ầ ấ ẹ ấ ấ ữ cho hom giâm n đ nh.ổ ị + Môi tr ng giâm yêu c u: Đ m t 75% - 80%, nhi t đ trung bìnhườ ầ ộ ẩ ừ ệ ộ t 22 – 25ừ 0C, n n giâm thích h p không ch a m m b nh.ề ợ ứ ầ ệ 2.4. Chăm sóc sau giâm - T i n c:ướ ướ Đi u ti t n c đ v n giâm luôn đ m:ề ế ướ ể ườ ủ ẩ + Trong 7 ngày đ u t i 1 ngày 2 l n.ầ ướ ầ + T 20 ngày sau giâm t i m i ngày m t l n.ừ ướ ỗ ộ ầ + Tùy đi u ki n th i ti t khí h u có th tăng hay gi m s l n t i đề ệ ờ ế ậ ể ả ố ầ ướ ể đ m b o đ m cho v n giâm.ả ả ủ ẩ ườ - Làm c :ỏ Do giâm vào đ u mùa m a, do m a nhi u cùng v i ch đ t iầ ư ư ề ớ ế ộ ướ th ng xuyên nên m đ cao, c d i phát tri n nhanh c n chú ý làm cườ ẩ ộ ỏ ạ ể ầ ỏ th ng xuyên.ườ - Bón phân: sau khi giâm kho ng 25 - 30 ngày cành giâm b t m m, tuy nhiênả ậ ầ ch a xu t hi n r , vì v y đ cung c p dinh d ng cho ch i sinh tr ng, phátư ấ ệ ễ ậ ể ấ ưỡ ồ ưở tri n c n t i b sung các lo i phân bón qua lá nh : Calci ể ầ ướ ổ ạ ư 20S, KOMIXR, Seaweed – Rong bi n 95%, Đ u trâu 502, Super Grow, Demiral…ể ầ Sau 40 ngày đ i v i S ng dây, 60 ngày đ i v i S ng g hom giâm b t đ u cho r , đây làố ớ ắ ố ớ ắ ỗ ắ ầ ễ th i đi m có th chuy n hom vào b u. Gi m đ che bóng xu ng còn 40% choờ ể ể ể ầ ả ộ ố đ n khi xu t v n. ế ấ ườ 2.5. Tiêu chu n cây con xu t v n: ẩ ấ ườ Cây gi ng đ tiêu chu n xu t v n khi có ít nh t m t m m tr lên, cóố ủ ẩ ấ ườ ấ ộ ầ ở t 6 lá tr lên. Chi u dài ch i m m đ t kho ng 7 - 15 cm. M m kh e, khôngừ ở ề ồ ầ ạ ả ầ ỏ sâu b nh.ệ Hom gi ng trên 60 ngày tu i đ i v i S ng dây, 120 ngày tu i d i v iố ổ ố ớ ắ ổ ố ớ S ng g là có th đem tr ng.ắ ỗ ể ồ 6 III. QUY TRÌNH TR NG RAU BÒ KHAI TH NG PH MỒ ƯƠ Ẩ 1. Ngu n g c, đ c tính sinh h c và giá tr dinh d ngồ ố ặ ọ ị ưỡ 1.1. Ngu n g c và giá tr dinh d ngồ ố ị ưỡ - Tên đ a ph ngị ươ Tên th ng g i: Cây bò khaiườ ọ ; Tên khác: Piéc Y n (ti ng Tày), rau “D Y n”, Dây h ngể ế ạ ế ươ ; Tên khoa h c: ọ Erythropalum scandens Blume - Giá tr s d ngị ử ụ Lá và ng n Bò khai là th c ăn quen thu c c a nhân dân mi n núi. Ngoàiọ ứ ộ ủ ề ra, nó còn đ c dùng đ ch a các b nh v th n, gan và n c ti u vàng. Đi xaượ ể ữ ệ ề ậ ướ ể m t m i, n c ti u vàng đ c, ch c n ăn rau bò khai m t hai l n, n c ti uệ ỏ ướ ể ụ ỉ ầ ộ ầ ướ ể tr l i trong veo. Theo kinh nghi m dân gian c a B c Thái, toàn cây Bò khaiở ạ ệ ủ ắ s c l y n c u ng ch a viêm gan siêu vi trùng đ t k t qu t t. Thân cànhắ ấ ướ ố ữ ạ ế ả ố t i b lá, thái m ng ph i khô, ngâm r u u ng ch a s t, tê th p.ươ ỏ ỏ ơ ượ ố ữ ố ấ 1.2. Đ c đi m hình tháiặ ể Cây dây leo b ng tua cu n, màu xám vàng hay vàng nh t, già có màuằ ố ạ tr ng m c, non màu xanh. Cành m m, khi non h i có c nh, màu xanh l c. Láắ ố ề ơ ạ ụ m c cách.ọ Qu hình trái xoan, khi chín màu vàng hay đ , mang 1 h t hình tr ng.ả ỏ ạ ứ Mùa hoa qu tháng 4 - 6; Qu chín tháng 6 – 10ả ả d ng l ch.ươ ị 2. Quy trình k thu t tr ng, chăm sóc, thu háiỹ ậ ồ 2.1. Ch n đ t và làm đ tọ ấ ấ Cây rau bò khai d tr ng và sinh tr ng t t trên nhi u d ng l p đ a vàễ ồ ưở ố ề ạ ậ ị đ t ấ có thành ph n c gi i khác nhau, t t nh t là đ t còn k t c u sau n ngầ ơ ớ ố ấ ấ ế ấ ươ r y, v n r ng ho c r ng khai thác ki t có đ tàn che t 0,1-0,3.ẫ ườ ừ ặ ừ ệ ộ ừ Trên đ t b ng: Cày, b a, nh t s ch c d i sau đó lên lu ng đ tr ngấ ằ ừ ặ ạ ỏ ạ ố ể ồ v i kích th c chi u r ng 1,2m, chi u dài ớ ướ ề ộ ề theo kích th c c a th a đ t. Đàoướ ủ ử ấ 7 h ố Trên đ t v n đ i, v n r ng: Làm đ t theo băng r ng 1m, băng ch aấ ườ ồ ườ ừ ấ ộ ừ 0,5 m song song đ ng đ ng m c, trên băng làm toàn di n hay c c b t ngườ ồ ứ ệ ụ ộ ừ khóm, cày ho c cu c sâu 30 cm.ặ ố 2.2. Th i v , phân bón k thu t tr ng và chăm sóc:ờ ụ ỹ ậ ồ - Th i v tr ngờ ụ ồ t t nh t là mùa m a t tháng 4 - 10 hàng năm.ố ấ ư ừ - M t đ - Kho ng cách:ậ ộ ả + Trên đ t b ng: ấ ằ tr ng v i kho ng cách 50 x 100 cm (hàng x hàng: 100ồ ớ ả cm, cây x cây: 50 cm), t ng ng v i m t đ 20000 cây/ha;ươ ứ ớ ậ ộ + T i v n đ i, v n r ng: tr ng v i kho ng cách 120 x 120 cm (hàngạ ườ ồ ườ ừ ồ ớ ả x hàng: 120 cm, cây x cây: 120 cm), t ng ng v i m t đ 7000 cây/ha. ươ ứ ớ ậ ộ - Phân bón: + Ch y u là bón lót, t t nh t dùng phân chu ng hoai, c 100 kg phânủ ế ố ấ ồ ứ chu ng tr n thêm 1kg NPK bón cho 30 h c.ồ ộ ố + Khi cây sinh tr ng, phát tri n m nh, b t đ u cho thu ho ch c n bónưở ể ạ ắ ầ ạ ầ b sung các lo i phân bón lá nh : ổ ạ ư Calci 20S, KOMIXR, Seaweed – Rong bi nể 95%, Đ u trâu 502, Super Grow, Demiral… theo li u l ng đ c khuy n cáoầ ề ượ ượ ế trên bao bì. - K thu t tr ng: ỹ ậ ồ + Trên đ t b ng: Trên lu ng đã d n s ch c d i và làm đ t c cáchấ ằ ố ọ ạ ỏ ạ ấ ứ 50cm cu c 1 h có kích th c 30x30x30cm cho phân tr n đ u và ti n hànhố ố ướ ộ ề ế tr ng bình th ng nh tr ng các lo i cây khác. ồ ườ ư ồ ạ + Trên đ t v n đ i, v n r ng: Trên băng đã d n s ch th c bì và làmấ ườ ồ ườ ừ ọ ạ ự đ t c cách 120cm cu c 1 h có kích th c 30x30x30cm cho phân tr n đ uấ ứ ố ố ướ ộ ề và ti n hành tr ng bình th ng nh tr ng trên đ t b ng. ế ồ ườ ư ồ ấ ằ - Chăm sóc: Cây bò khai là cây a đ t m, nên ph i th ng xuyên t i n c nh t làư ấ ẩ ả ườ ướ ướ ấ th i gian đ u. Khi cây đ t chi u cao 0,5 m thì ờ ầ ạ ề b m ng n đ cây ra nhi u ch i,ấ ọ ể ề ồ 8 ch i dài 0,5 m ta l i b m ng n l n 2 và b c đ u đã đ c thu ho ch. Sauồ ạ ấ ọ ầ ướ ầ ượ ạ m t năm thì khép tán đ n tu i thành th c, cây cho nhi u cành đan chéo vàoộ ế ổ ụ ề nhau và xù to ra, ta duy trì b r ng lu ng t 1-1,2 m và cao ngang ng c 1,3 m. ề ộ ố ừ ự - Phòng tr sâu b nh:ừ ệ Đ i v i rau Bò khai, sâu b nh xu t hi n trên đ ng ru ng là r t ít, tuyố ớ ệ ấ ệ ồ ộ ấ nhiên qua quá trình nghiên c u chúng tôi nh n th y có 4 lo i sâu h i ch y uứ ậ ấ ạ ạ ủ ế là: sâu xanh, sâu cu n lá l n, sâu b n gù, nh n. Trong đó ch y u là sâu xanhố ớ ố ệ ủ ế và sâu b n gù là th ng xu t hi n sau các tr n m a, khi có đ m cao. Chúngố ườ ấ ệ ậ ư ộ ẩ th ng ăn c lá non, lá già và m m. Đ tr sâu h i chúng tôi khuy n cáo sườ ả ầ ể ừ ạ ế ử d ng các lo i thu c ụ ạ ố sinh h c, th o m c ọ ả ộ nh CATEX 3.6 EC... đ đ m b o anư ể ả ả toàn v sinh th c ph m.ệ ự ẩ 2.3. K thu t thu ho ch, ch bi nỹ ậ ạ ế ế Bò khai có th thu hái g n ể ầ nh quanh năm ch c n th a mãn đ m vàư ỉ ầ ỏ ộ ẩ dinh d ng phù h p, nh ng mùa thu hái nhi u nh t v n là mùa m a t thángưỡ ợ ư ề ấ ẫ ư ừ 5 đ n tháng 9, 10. ế Th i đi m thu hái t t nh t là vào bu i chi u mát, sau khi thu hái n uờ ể ố ấ ổ ề ế ch a tiêu th đ c ngay thì nên c m ng n rau Bò khai vào ch u n c s ch sư ụ ượ ắ ọ ậ ướ ạ ẽ gi đ c đ t i xanh c a s n ph m.ữ ượ ộ ươ ủ ả ẩ Khi ch bi n ế ế các món ăn, l y lá và ng n non vò k , r a s ch cho h tấ ọ ỹ ử ạ ế mùi khai r i lu c, n u canh ho c sào v i th t hay lòng gan các lo i gia súc hayồ ộ ấ ặ ớ ị ạ gia c m. ầ 9