Quy phạm pháp luật

QUY PHẠM PHÁP LUẬTKhái niệm và đặc điểm của quy phạm pháp luậtCơ cấu của quy phạm pháp luật Phân loại các quy phạm pháp luật Khái niệm và đặc điểm của quy phạm pháp luậtQuy phạm pháp luật XHCN: là quy tắc xử sự chung do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí và lợi ích của nhân dân lao động, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.Đặc điểm của quy phạm pháp luậtDo nhà nước ban hành hoặc thừa nhận.Được nhà nước bảo đảm thực hiệnMang tính bắt buộc chungNội dung của mỗi quy phạm pháp luật đều thể hiện hai mặt: cho phép và bắt buộc Cơ cấu của quy phạm pháp luậtGiả định:Khái niệm: Giả định là một bộ phận của quy phạm pháp luật nêu lên những điều kiện, hoàn cảnh (thời gian, địa điểm, ) có thể xảy ra trong thực tế cuộc sống và cá nhân hay tổ chức khi ở vào những hoàn cảnh, điều kiện đó phải chịu sự tác động của quy phạm pháp luật.Vai trò: giả định xác định phạm vi tác động của pháp luật.Yêu cầu: hoàn cảnh, điều kiện nêu trong phần giả định phải rõ ràng, chính xác, sát với thực tế.Cách xác định: muốn xác định bộ phận giả định của quy phạm pháp luật thì đặt câu hỏi: chủ thể nào? Trong hoàn cảnh, điều kiện nào?Phân loại: căn cứ vào số lượng hoàn cảnh, điều kiện, giả định được chia thành hai loại.Giả định giản đơn: chỉ nêu lên một hoàn cảnh, điều kiện.Người bị tuyên bố mất tích trở về được nhận lại tài sản do người quản lý tài sản chuyển giao sau khi đã thanh toán chi phí quản lý (khoản 2 Điều 80 Bộ Luật Dân sự 2005) Hộ gia đình phải chịu trách nhiệm dân sự về việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự do người đại diện của hộ gia đình xác lập, thực hiện nhân danh hộ gia đình. (khoản 1 Điều 110 Bộ Luật Dân sự 2005) Giả định phức tạp: nêu lên nhiều hoàn cảnh, điều kiện và giữa chúng có mối liên hệ với nhau Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, nếu hợp đồng chỉ quy định thời hạn giao hàng và không xác định thời điểm giao hàng cụ thể mà bên bán giao hàng trước khi hết thời hạn giao hàng và giao thiếu hàng hoặc giao hàng không phù hợp với hợp đồng thì bên bán vẫn có thể giao phần hàng còn thiếu hoặc thay thế hàng hóa cho phù hợp với hợp đồng hoặc khắc phục sự không phù hợp của hàng hóa trong thời hạn còn lại. (khoản 1 Điều 41 Luật Thương mại 2005)Người nào công nhiên chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ năm trăm nghìn đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới năm trăm nghìn đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đọat hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.” ( Khoản 1 Điều 137 Bộ Luật Hình sự)Quy định Khái niệm: Quy định là bộ phận của quy phạm pháp luật, trong đó nêu lên cách thức xử sự mà cá nhân hay tổ chức ở vào hoàn cảnh, điều kiện đã nêu trong bộ phận giả định được phép hoặc buộc phải thực hiện. Bộ phận quy định của quy phạm pháp luật chứa đựng mệnh lệnh của nhà nước. Vai trò: mô hình hóa ý chí của nhà nước, cụ thể hóa cách thức xử sự của các chủ thể khi tham gia quan hệ pháp luật.Yêu cầu: mức độ chính xác, rõ ràng, chặt chẽ của bộ phận quy định là một trong những điều kiện bảo đảm nguyên tắc pháp chế.Cách xác định: muốn xác định bộ phận quy định của quy phạm pháp luật thì trả lời cho câu hỏi: chủ thể sẽ xử sự như thế nào?Phân loại: Căn cứ vào mệnh lệnh được nêu trong bộ phận quy định, có hai loại quy định:Quy định dứt khoát: chỉ nêu một cách xử sự và các chủ thể buộc phải xử sự theo mà không có sự lựa chọn.Hàng hóa quá cảnh lãnh thổ Việt Nam phải chịu sự giám sát của cơ quan Hải quan Việt Nam trong toàn bộ thời gian quá cảnh. (Điều 245 Luật Thương mại năm 2005) Quy định không dứt khoát: nêu ra hai hoặc nhiều cách xử sự và cho phép các tổ chức hoặc cá nhân có thể lựa chọn cách xử sự.Trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện một công việc mà mình phải thực hiện thì bên có quyền có thể yêu cầu bên có nghĩa vụ tiếp tục thực hiện hoặc tự mình thực hiện hoặc giao cho người khác thực hiện công việc đó và yêu cầu bên có nghĩa vụ thanh toán chi phí hợp lý và bồi thường thiệt hại. (Khoản 1 Điều 304 Bộ Luật Dân sự)Điều 50. Đơn đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan(luật sở hữu trí tuệ 2005)1. Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan có thể trực tiếp hoặc uỷ quyền cho tổ chức, cá nhân khác nộp đơn đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan.Chế tàiKhái niệm: Chế tài là một bộ phận của quy phạm pháp luật, nêu lên biện pháp tác động mà nhà nước dự kiến áp dụng đối với cá nhân hay tổ chức nào không thực hiện đúng mệnh lệnh của nhà nước đã nêu ở bộ phận quy định của quy phạm pháp luật.Vai trò: nhằm bảo đảm cho pháp luật được thực hiện nghiêm minh.Yêu cầu: biện pháp tác động phải tương xứng với mức độ, tính chất của hành vi vi phạm.Cách xác định: xác định bộ phận chế tài của quy phạm pháp luật thì trả lời cho câu hỏi: chủ thể phải chịu hậu quả gì nếu không thực hiện đúng quy định của quy phạm pháp luật.Phân loại: căn cứ vào khả năng lựa chọn biện pháp áp dụng, mức áp dụng, có 2 loại chế tàiChế tài cố định:chỉ nêu một biện pháp chế tài và một mức áp dụng.Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi vi phạm quy định về bảo vệ công trình an ninh, trật tự. (khoản 3 Điều 19 Nghị định 73/2010/NĐ-CP của Chính phủ ngày 12/7/2010 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh và trật tự, an toàn xã hội)Chế tài không cố định: nêu lên nhiều biện pháp chế tài, hoặc một biện pháp nhưng nhiều mức để chủ thể áp dụng pháp luật có thể lựa chọn.“Người nào nhằm chống chính quyền nhân dân mà xâm phạm tính mạng của cán bộ, công chức hoặc công dân, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình.” (khoản 1 Điều 84 Bộ Luật Hình sự: Tội Khủng bố)Căn cứ vào tính chất của chế tài và thẩm quyền áp dụng, chế tài được chia thành 4 loại:Chế tài Hình sự Chế tài Hành chínhChế tài Dân sựChế tài kỷ luật.LƯU ÝMột quy phạm pháp luật có thể được trình bày trong một điều luật Vd: Điều 44 Luật Cạnh tranh: Gây rối hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp khác“Cấm doanh nghiệp gây rối hoạt động kinh doanh hợp pháp của doanh nghiệp khác bằng hành vi trực tiếp hoặc gián tiếp cản trở, làm gián đoạn hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đó.”Trong một điều luật có thể có nhiều quy phạm pháp luật Vd: Điều 187 Bộ Luật Tố tụng hình sự: Sự có mặt của bị cáo tại phiên tòa:“1. Bị cáo phải có mặt tại phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án; nếu vắng mặt mà không có lý do chính đáng thì bị áp giải theo quy định tại điều 130 của Bộ luật này; nếu vắng mặt mà có lý do chính đáng thì phải hoãn phiên tòa. Nếu bị cáo bị bệnh tâm thần hoặc bị bệnh hiểm nghèo khác thì Hội đồng xét xử tạm đình chỉ vụ án cho đến khi bị cáo khỏi bệnh. Nếu bị cáo trốn tránh thì Hội đồng xét xử tạm đình chỉ vụ án và yêu cầu Cơ quan điều tra truy nã bị cáo.2. Tòa án có thể xử vắng mặt bị cáo trong những trường hợp sau đây:a.Bị cáo trốn tránh và việc truy nã không có kết quả;b.Bị cáo đang ở nước ngoài và không thể triệu tập đến phiên tòa;c.Nếu sự vắng mặt của bị cáo không làm trở ngại cho việc xét xử và họ đã được triệu tập hợp lệ.”Trật tự các bộ phận giả định, quy định, chế tài trong quy phạm pháp luật có thể bị đảo lộnVd:Điều 221 khoản 1 Bộ Luật Hình sự: Tội chiếm đoạt tàu bay, tàu thủy “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc dùng các thủ đoạn khác nhằm chiếm đoạt tàu bay hoặc tàu thủy, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm”(Giả định- chế tài)Điều 164 khoản 2 Bộ Luật Hình sự: Tội làm tem giả, vé giả, tội buôn bán tem giả, vé giả.“Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:Có tổ chức;Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;Thu lợi bất chính;Tái phạm nguy hiểm.”(Chế tài- giả định)Một quy phạm pháp luật không nhất thiết phải có đủ cả ba bộ phận giả định, quy định, chế tài. Một số phương thức thể hiện các bộ phận cấu thành của quy phạm pháp luật:-phương thức thể hiện viện dẫn: là phương thức không trình bày đầy đủ các bộ phận cấu thành trong một quy phạm pháp luật, mà viện dẫn (chỉ ra) ở các điều luật khác trong cùng một văn bản pháp luật. Ví dụ: chế tài thường chỉ được quy định ở một hay một số điều luật chung cho toàn bộ một văn bản quy phạm pháp luật. Rất nhiều văn bản pháp luật chỉ có một điều quy định về xử lý vi phạm, chỉ dẫn việc áp dụng các chế tài theo quy định pháp luật hiện hành -phương thức thể hiện mẫu:. phương pháp này lại không viện dẫn điều luật cụ thể nào trong văn bản pháp luật mà chỉ nêu sự cần thiết phải tham khảo ở một hay nhiều văn bản pháp luật khác có liên quan. Thông thường, ở phương thức này, nhà làm luật hay sử dụng cụm từ “ theo pháp luật hiện hành” hay “theo luật định”. Ví dụ: Điều 76 Pháp lệnh Bưu chính – viễn thông có hiệu lực thi hành từ 1/10/2002 quy định: “ Tổ chức, cá nhân có thành tích trong hoạt động bưu chính, viễn thông được khen thưởng theo quy định của pháp luật.” Phân loại các quy phạm pháp luậtCăn cứ vào đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh, quy phạm pháp luật có thể phân chia theo các ngành luật Quy phạm pháp luật hình sự.Quy phạm pháp luật dân sự.Quy phạm pháp luật hành chính,Căn cứ vào nội dung của quy phạm pháp luật có thể chia thành:-Quy phạm pháp luật định nghĩa VD:Điều 3 khoản 3 Luật Cạnh tranh: Hành vi hạn chế cạnh tranh là hành vi của doanh nghiệp làm giảm, sai lệch, cản trở cạnh tranh trên thị trường, bao gồm hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền và tập trung kinh tế. -Quy phạm pháp luật điều chỉnh:Vd: Điều 38 khoản 1 Luật Bảo vệ môi trường:“Việc quy hoạch, xây dựng, cải tạo và phát triển làng nghề phải gắn với bảo vệ môi trường.Nhà nước khuyến khích phát triển khu, cụm công nghiệp làng nghề có chung hệ thống kết cấu hạ tầng bảo vệ môi trường.”-Quy phạm pháp luật bảo vệ: Vd: “Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi xuất bản bản tin, tài liệu, tờ rơi mà không có giấy phép.” (khoản 2 Điều 7 NĐ 56/2006/NĐ-CP ngày 06 tháng 06 năm 2006 về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa – thông tin)Căn cứ vào hình thức mệnh lệnh nêu trong quy phạm pháp luật có thể phân chia thành: Quy phạm pháp luật dứt khoátQuy phạm pháp luật không dứt khoátQuy phạm pháp luật tùy nghiQuy phạm pháp luật hướng dẫnCăn cứ vào cách thức trình bày quy phạm pháp luật có thể chia thành:Quy phạm pháp luật bắt buộcQuy phạm pháp luật cấm đoánQuy phạm pháp luật cho phépĐiều 221 khoản 1 Bộ Luật Hình sự: Tội chiếm đoạt tàu bay, tàu thủy“Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc dùng các thủ đoạn khác nhằm chiếm đoạt tàu bay hoặc tàu thủy, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm”Nghị định của Chính phủ số 152/2005/NĐ-CP ngày 15 tháng 12 năm 2005 quy định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ Điều 16 khoản 1: Xử phạt người đi bộ vi phạm quy tắc giao thông đường bộ “Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 10.000 đồng đến 20.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:a) Không đi đúng phần đường quy định;b) Không chấp hành hiệu lệnh hoặc chỉ dẫn của đèn tín hiệu, biển báo hiệu, vạch kẻ đường.”Trong dân sự, chế tài với những chủ thể vi phạm nghĩa vụ (Vd: nghĩa vụ giao vật( Điều 303Bộ Luật dân sự), chậm thực hiện nghĩa vụ ( Điều 305 Bộ Luật Dân sự)) hoặc chủ thể vi phạm nghĩa vụ đã gây ra sự thiệt hại thì phải bồi thường thiệt hại( vd: chấm dứt hành vi vi phạm, xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường một khoản tiền để bù đắp tổn thất) Điều 85 Bộ Luật Lao động 2002:1.Hình thức xử lý kỷ luật sa thải chỉ được áp dụng trong những trường hợp sau đây:a)Người lao động có hành vi trộm cắp, tham ô, tiết lộ bí mật công nghệ, kinh doanh hoặc có hành vi khác gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của doanh nghiệp;b)Người lao động bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương, chuyển làm công việc khác mà tái phạm trong thời gian chưa xóa kỷ luật hoặc bị xử lý kỷ luật cách chức mà tái phạm;c)Người lao động tự ý bỏ việc năm ngày cộng dồn trong một tháng hoặc 20 ngày cộng dồn trong một năm mà không có lý do chính đáng.