Quy hoạch đô thị - Bài 1: Khái quát đô thị và công tác quy hoạch đô thị

KHOA XÂY DỰNG VÀ ĐiỆN Ths KTS. NGUYỄN NGỌC UYÊN Ths KTS. NGUYỄN QUANG VINH  Nguyên tắc học tập  Không nghe điện thoại trong lớp  Khi đi trễ, đề nghị vào lớp nhẹ nhàng, tôn trọng người xung quanh  Không làm ồn trong lớp học  Không ngủ trong lớp   Nguyễn Thế Bá, (2002) Quy hoạch xây dựng phát triển đô thị - NXB. Xây dựng -Hanoi-VietNam.  Khoa Quy hoạch, (2005) Giáo án điện tử Lý thuyết quy hoạch đô thị. Trường Đại học Kiến trúc Tp.HCM Giáo trình chính   Quy hoạch đô thị và khu dân cư nông thôn– Hồ Kiệt (Chủ biên), Trần Trọng Tấn, Nhà xuất bản: Nông nghiệp, năm 2012  Đô thị học nhập môn – trương quang thao, nhà xuất bản x ây dựng, 2001.  Luật quy hoạch đô thị số 30/2009/qh12 ngày 17/06/2009.  Quy hoạch xây dựng đơn vị ở - Ts.Kts Phạm Hùng Cường – Gs.Tskh. Lâm Quang Cường – Pgs.Kts Đặng Thái Hoàng - .. Nhà xuất bản xây dựng, 2006. Tài liệu tham khảo BÀI 1 KHÁI QUÁT ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TÁC QUY HOẠCH ĐÔ THỊ  NỘI DUNG I. Khái niệm cơ bản II. Đô thị và điểm dân cư đô thị III. Phân loại và phân cấp đô thị IV.Công tác quy hoạch xây dựng đô thị 1. Đô thị - điểm dân cư đô thị?. 2. Quy hoạch đô thị?. Đô thị là gì?  Theo Terry Mc Gee, một chuyên gia người Canada: Thành phố là nơi tích lũy của cải, truyền thống, văn hóa, văn minh. Là trung tâm thần kinh của quốc gia.  Trong The America Encyclopeadia, : “ thành phố (city) chỉ là một tập hợp dân cư có một qui mô đáng kể, ở đó điều kiện sống được xem là theo kiểu đô thị, trái ngược với đời sông nông thôn ở miền thôn dã...  Từ lượng – chất  Từ nông nghiệp - phi nông nghiệp  Từ tự cung tự cấp – thị trường  Từ lđộng tập trung – phân chia lao động  Vậy “Đô thị là sản phẩm của văn minh nhân loại phát triển đến một trình độ nhất định, là hình thức quần cư phức tạp xuất hiện trong quá trình đô thị hóa, nó phản ánh một cách tổng hợp quá trình và trình độ phát triển của xã hội” Bản đồ quy hoạch sử dụng đất H1.1: Söï hôïp quaàn vaø ñònh cö cuûa nhöõng cộng đồng dân cư thời XH thị tộc Đô thị là gì? Theo luật quy hoạch đô thị số 30: (17/06/2009) Đô thị: là khu vực tập trung dân cư sinh sống có mật độ cao và chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế phi nông nghiệp, là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hoá hoặc chuyên ngành, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ, một địa phương, bao gồm nội thành, ngoại thành của thành phố; nội thị, ngoại thị của thị xã; thị trấn. => thị tứ, thị trấn, thị trấn huyện lỵ, thị xã, ??? Đô thị mới: là đô thị dự kiến hình thành trong tương lai theo định hướng quy hoạch tổng thể hệ thống đô thị quốc gia, được đầu tư xây dựng từng bước đạt các tiêu chí của đô thị theo quy định của pháp luật. Điểm dân cư đô thị là gì? Điểm dân cư đô thị là điểm dân cư tập trung phần lớn những người dân phi nông nghiệp, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của một vùng lãnh thổ, có cơ sở hạ tầng phù hợp. 2. Quy hoạch đô thị là gì? Quy hoạch xây dựng đô thị là một môn khoa học tổng hợp thuộc nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội, nhân văn, địa lý - tự nhiên, kỹ thuật và nghệ thuật.nhằm xác định sự phát triển hợp lý của đô thị trong từng giai đoạn và việc định hướng phát triển lâu dài cho đô thị. Quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian đô thị cho sự phát triển hài hòa mối quan hệ giữa con người, thiên nhiên, xã hội một cách bền vững. Mặt bằng tổng thể 2 chiều 2. Quy hoạch đô thị là gì? Theo luật quy hoạch đô thị số 30: Quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian, kiến trúc, cảnh quan đô thị, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội và nhà ở để tạo lập môi trường sống thích hợp cho người dân sống trong đô thị, được thể hiện thông qua đồ án quy hoạch đô thị. Phối cảnh tổng thể 3 chiều II. 1. Đô thị và điểm dân cư đô thị 2. Một số khái niệm về qui mô đô thị trên thế giới ĐÔ THỊ VÀ ĐIỂM DÂN CƯ ĐÔ THỊ  TAÄP HÔÏP CAÙC COÂNG TRÌNH XAÂY DÖÏNG ( MOÂI TRÖÔØNG XAÂY DÖÏNG), ÑÖÔÏC PHUÏC VUÏ BÔÛI MAÏNG LÖÔÙI HAÏ TAÀNG KYÕ THUAÄT, ÑÖÔÏC BOÁ TRÍ TAÏI MOÄT ÑÒA ÑIEÅM NHAÁT ÑÒNH CUÛA MOÂI TRÖÔØNG THIEÂN NHIEÂN ÑOÂ THÒ KHOÂNG GIAN VAÄT THEÅ KHOÂNG GIAN KINH TEÁ TAÄP HÔÏP CAÙC CÔ SÔÛ SAÛN XUAÁT ÔÛ BA KHU VÖÏC KINH TEÁ: KV1:NOÂNG NGHIEÄP, KHAI KHOÙANG KV2:COÂNG NGHIEÄP KV3:DÒCH VUÏ VAØ KHOA HOÏC COÙ ÖU THEÁ CUÛA ÑÔØI SOÁNG VAÄT CHAÁT, TINH THAÀN VAØ TAÂM LINH CUÛA COÄNG ÑOÀNG NGÖÔØI LIEÂN KEÁT VÔÙI NHAU BAÈNG MOÄT LOÁI SOÁNG CHUNG. KHOÂNG GIAN VAÊN HOÙA XAÕ HOÄI QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH ÑOÂ THÒ DÖÔÙI TAÙC ÑOÄNG CUÛA HEÄ THOÁNG LYÙ LUAÄN ÑOÂ THÒ => Coâng baèng => Haøi hoøa => Hôïp lyù 1. Veà caáp quaûn lyù Ñoâ thò laø thaønh phoá, thò xaõ, thò traán ñöôïc cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn quyeát ñònh thaønh laäp. Ñoâ thò laø moät khu daân cö taäp trung coù ñuû hai ñieàu kieän: 2. Veà trình ñoä phaùt trieån - Laø trung taâm toång hôïp hay trung taâm chuyeân ngaønh, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá cuûa moät vuøng laõnh thoå (noäi thò vaø ngoaïi thò. Noäi thò laø quaän, phöôøng, ngoaïi thò laø huyeän, xaõ) - Tæ leä lao ñoäng phi noâng nghieäp toái thieåu phaûi ñaït 65% toång soá lao ñoäng - cô sôû haï taàng phuïc vuï caùc hoaït ñoäng cuûa daân cö toái thieåu phaûi ñaït 70% möùc tieâu chuaån - Quy moâ daân soá ít nhaát laø 4000 ngöôøi vaø maät ñoä daân soá toái thieåu phaûi ñaït 2000 ngöôøi/km2 - Laø trung taâm toång hôïp hay chuyeân ngaønh. - Coù haï taàng ñoâ thò phaùt trieån: goàm haï tang kyõ thuaät vaø xaõ hoäi 2. Một số khái niệm về qui mô đô thị trên thế giới 2.1 Đại đô thị (metropolis) Ñaïi ñoâ thò cuõng goïi laø khu vöïc ñoâ thò, ñöôïc hôïp thaønh bôûi thaønh phoá chuû yeáu (haït nhaân) vaø quaàn theå thaønh phoá phuï caän. Thaønh phoá chuû yeáu phaùt huy aûnh höôûng chuû ñaïo veà kinh teá, xaõ hoäi ”. ”. Cuïm töø naøy baét nguoàn töø ø “Thaønh meï-Polis” trong tieáng Hy Laïp. Taïi Nhaät Baûn, taäp hôïp ñoâ thò Tokyo – Yokohama, taïi Anh, Luaân Ñoân. Veà soá löôïng daân cö cuûa ñaïi ñoâ thò (metropolis), coù nhöõng quy ñònh khaùc nhau, Trung Quoác, Anh : treân 1 trieäu daân, Lieân hôïp quoác: treân 4 trieäu daân. Metro - polis Heä thoáng lieân keát baèng giao thoâng Ñoâ thò ñoäc laäp (ñoâ thò meï – thaønh bang) Theo C.A. Doxiadis (Hy Laïp) thì khoâng gian cuûa ñoâ thò seõ tieáp tuïc×phaùt trieån theo xu höôùng thaønh nhöõng chuøm ñoâ thò maø khoâng ñöùng rieâng reõ ñoäc laäp ÑAÏI ÑOÂ THÒ  Hieän traïng caùc Ñoâ thò cöïc lôùn treân theá giôùi naêm 2002 [Nguoàn: Lieân Hieäp Quoác] 2.1 Đại đô thị (megalopolis): Khu ñaïi ñoâ thò (Megalopolis) laø moät khaùi nieäm do nhaø ñòa lyù ngöôøi Phaùp teân laø J. Gottmann neâu ra. Khu ñaïi ñoâ thò laø moät khu vöïc coù nhieàu ñoâ thò, trong ñoù coù nhieàu ñoâ thò trung taâm, soá daân laø 25 trieäu ngöôøi, maät ñoä bình quaân 250 ngöôøi/km2. Chuoãi ñoâ thò trung taâm ï“Vaønh ñai Maët trôøi” Boston-NewYork-Philadelphia- Washington Moät xu theá ñang noåi leân taïi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ laø söï xuaát hieän Vuøng ñaïi ñoâ thò môû roäng maø Mc Gee goïi laø Extended Metropolitan Regions (EMRs Ba nhaân toá quan troïng cho vieäc xuaát hieän Vuøng Ñaïi ñoâ thò môû roäng:  Vieäc ñöa caùc khu coâng nghieäp quan troïng veà vuøng noâng thoân, thu huùt nguoàn lao ñoäng noâng thoân thaønh lao ñoäng coâng nghieäp.  Xu höôùng phi taäp trung hoùa caùc hoaït ñoäng ñoâ thò nhö nhaø ôû, khu vui chôi, khu du lòch nhằm keát noái caùc haït nhaân ñoâ thò vôùi caùc vuøng chung quanh.  Caùc phöông tieän vaø hoaït ñoäng giao thoâng ñöôïc caûi taïo maïnh meõ, noái keát ñöôïc caùc vuøng chung quanh vôùi haït nhaân ñoâ thò, taïo haønh lang phaùt trieån noái lieàn caùc trung taâm ñoâ thò khaùc nhau. Hieän traïng caùc Ñoâ thò cöïc lôùn treân theá giôùi naêm 2002 Việt nam: Tphcm: 7,1 triệu, Ha nội: 6,4 triệu. 2.2 Thaønh phoá theá giôùi (World City) Coù phaïm vò aûnh höôûng ñaëc bieät ñoái vôùi theá giôùi hay khu vöïc Nhö Paris hay Roma. (aûnh höôûng vaên hoùa vôùi theá giôùi phöông taây) Moät soá ñaëc tröng cuûa thaønh phoá theá giôùi nhö sau:  Thaønh phoá theá giôùi thöôøng laø trung taâm chính trò.  Thaønh phoá theá giôùi laø trung taâm thöông maïi  Thaønh phoá theá giôùi laø trung taâm taäp hôïp caùc nhaân taøi.  Thaønh phoá theá giôùi laø trung taâm taäp trung daân cö ñoâng ñuùc. Thaønh phoá theá giôùi laø trung taâm vaên hoùa ngheä thuaät. Thaønh phoá theá giôùi phaûi laø trung taâm chi phoái kinh teá toaøn caàu, cho neân noù phaûi coù hai tieâu chuaån sau: Coù moái quan heä vaø lieân keát vôùi neàn kinh teá theá giôùi ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh Thuaät ngöõ “Thaønh phoá toaøn caàu” (global city) coù noäi dung töông töï vôùi thuaät ngöõ thaønh phoá theá giôùi 2.3 Ñaïi ñoâ thò quoác teá (International metropolis), thaønh phoá quoác teá (International city) Tokyo vaø caùc thaønh phoá veä tinh Hai thuaät ngöõ naøy thöôøng coù nghóa laø nhöõng thaønh phoá coù nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñoái vôùi ñôøi soáng chính trò, kinh teá, vaên hoùa quoác teá; trong khi ñoù, coù khi chæ coù yù nghóa laø tính khu vöïc – moät khu vöïc cuûa theá giôùi. So saùnh ñaïi ñoâ thò quoác teá vaø thaønh phoá quoác teá ngöôøi ta thaáy ñaïi ñoâ thò coù daân soá töông ñoái ñoâng. Đaïi ñoâ thò phaûi coù töø 50 vaïn ngöôøi trôû leân Phaân loaïi vaø phaân caáp quaûn lyù ñoâ thò. 1. Caùc yeáu toá aûnh höôùng ñeán phaân loaïi ñoâ thò 2. Phaân loaïi ñoâ thò. 3. Phaân caáp quaûn lyù ñoâ thò III. 1. Caùc yeáu toá aûnh höôùng ñeán phaân loaïi ñoâ thò 1. Yeáu toá 1: Chöùc naêng cuûa ñoâ thò  Vò trí cuûa moät ñoâ thò trong heä thoáng ñoâ thò caû nöôùc (phuï thuoäc caáp quaûn lyù vaø aûnh höôûng cuûa ñoâ thò).  Caùc chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñoâ thò: toång thu ngaân saùch, thu nhaäp bình quaân, can ñoái thu chi ngaân saùch, taêng tröôûng kinh teá haøng naêm, taêng daân soá bình quaân (%), tyû leä hoä ngheøo, 2. Yeáu toá 2: Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp (noäi thò) trong toång soá lao ñoäng. 3. Yeáu toá 3: Cô sôû haï taàng ñoâ thò : Cô sôû haï taàng xaõ hoäi, Cô sôû haï taàng haï taàng kyõ thuaät. 4. Yeáu toá 4: Quy moâ daân soá ñoâ thò. 5. Yeáu toá 5: Maät ñoä daân soá Ñoâ thò loaïi ñaëc bieät  Thuû ñoâ vaø ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, ñaøo taïo, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao löu trong nöôùc vaø quoác teá, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa caû nöôùc ;  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 90% trôû leân;  Cô sôû haï taàng ñöôïc xaây döïng veà cô baûn ñoàng boä vaø hoaøn chænh;  Quy moâ daân soá töø 1,5 trieäu ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 15.000 ngöôøi/km2 trôû leân. 2. Phaân loaïi ñoâ thò : Ñoâ thò loaïi I  Ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao löu trong nöôùc vaø quoác teá, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät vuøng laõnh thoå lieân tænh hoaëc cuûa caû nöôùc;  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 85% trôû leân;  Coù cô sôû haï taàng ñöôïc xaây döïng nhieàu maët ñoàng boä vaø hoaøn chænh;  Quy moâ daân soá töø 50 vaïn ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 12.000 ngöôøi/km2 trôû leân. Ñoâ thò loaïi II  Ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao löu trong vuøng tænh, vuøng lieân tænh hoaëc caû nöôùc, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät vuøng laõnh thoå lieân tænh hoaëc moät soá lónh vöïc cuûa caû nöôùc;  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 80% trôû leân;  Coù cô sôû haï taàng ñöôïc xaây döïng nhieàu maët tieán tôùi töông ñoái ñoàng boä vaø hoaøn chænh;  Quy moâ daân soá töø 25 vaïn ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 10.000 ngöôøi/km2 trôû leân Ñoâ thò loaïi III  Ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao löu trong tænh hoaëc vuøng lieân tænh, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät tænh hoaëc moät soá laõnh vöïc ñoái vôùi vuøng lieân tænh  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 75% trôû leân  Coù cô sôû haï taàng ñöôïc xaây döïng nhieàu maët tieán tôùi töông ñoái ñoàng boä vaø hoaøn chænh;  Quy moâ daân soá töø 10 vaïn ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 8.000 ngöôøi/km2 trôû leân Ñoâ thò loaïi IV  Ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao löu trong tænh, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät tænh hoaëc moät vuøng trong tænh;  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 70% trôû leân;  Coù cô sôû haï taàng ñöôïc xaây döïng nhieàu maët tieán tôùi töông ñoái ñoàng boä vaø hoaøn chænh; - Quy moâ daân soá töø 5 vaïn ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 6.000 ngöôøi/km2 trôû leân. Ñoâ thò loaïi V  Ñoâ thò vôùi chöùc naêng laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät, du lòch, dòch vuï, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät huyeän hoaëc moät cuïm xaõ;  Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp trong toång soá lao ñoäng töø 65% trôû leân;  Coù cô sôû haï taàng ñaõ hoaëc ñang ñöôïc xaây döïng nhöng chöa ñoàng boä vaø hoaøn chænh;  Quy moâ daân soá töø 4.000 ngöôøi trôû leân;  Maät ñoä daân soá bình quaân töø 2.000 ngöôøi/km2 trôû leân. 3. Phaân caáp quaûn lyù ñoâ thò + Caùc thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông phaûi laø ñoâ thò ñaëc bieät hoaëc loaïi 1 + Caùc thaønh phoá thuoäc tænh phaûi laø ñoâ thò loaïi II hoaëc ñoâ thò loaïi III + Caùc thò xaõ thuoäc tænh hoaëc thuoäc thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông phaûi laø ñoâ thò loaïi III hoaëc ñoâ thò loaïi IV. + Caùc thò traán thuoäc huyeän phaûi laø ñoâ thò loaïi IV hoaëc ñoâ thò loaïi V  4.Ñoâ thò hoïc. Ñoâ thò hoïc (töø thuaät ngöõ la tinh URBS nghóa laø ñoâ thò) laø moät khoa hoïc vaø moät ngheä thuaät toå chöùc chænh trang caáu truùc moâi tröôøng caùc heä sinh thaùi phaùt trieån cuûa moät ñoâ thò töông ñoái ñoäc laäp hoaëc nhoùm ñoâ thò (chuoãi, chuøm, daûi) treân moät ñôn vò laõnh thoå hoaëc caû heä thoáng ñoâ thò treân moät phaïm vi moät laõnh thoå lieân vuøng, moät quoác gia hoaëc lieân quoác gia. Ñoâ thò hoïc nghieân cöùu ñoâ thò vôùi quan ñieåm: Ñoâ thò nhö moät khoâng gian xaõ hoäi, ñoâ thò veà thöïc chaát laø moät hieän töôïng xaõ hoäi trong ñoù söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ñoâ thò laø do caùc döõ lieäu kinh teá-ñòa lyù quyeát ñònh vaø caáu truùc quy hoïach thì do caùc nhaân toá xaõ hoäi chi phoái. “Moâi tröôøng thieân nhieân – Con ngöôøi – Moâi tröôøng nhaân taïo” ñöôïc taïo laäp. Caáu truùc ñoâ thò ñöôïc coi nhö moät heä sinh thaùi hoaøn chænh, moät cô theå soáng coù tính naêng chuyeån hoùa vöøa theo sinh hoïc, vöøa theo cô hoïc. Ñoâ thò hoïc coù boán chöông trình nhieäm vuï chung: -Taïo caùc nguoàn löïc kích thích taêng tröôûng vaø laäp theá caân baèng ñoäng haøi hoøa giöõa caùc heä sinh thaùi – phaùt trieån trong caû quaù trình ñoâ thò hoùa. -Gìn giöõ laâu beàn, choáng gaây oâ nhieãm vaø naâng cao khoâng ngöøng chaát luôïng an toaøn moâi tröôøng soáng ñoâ thò, trong khuoân khoå nhöõng ñieàu kieän haïn cheá cuûa töï nhieân. -Saùng taïo ra moâi tröôøng, kieán truùc caûnh quan ñoâ thò ñaëc tröng loàng gheùp hoøa ñoàng vôùi moâi tröôøng caûnh quan thieân nhieân. -Baûo toàn, toân taïo caùc khu ñoâ thò coå, nhöõng di saûn ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc, keá thöøa, caûi taïo, chænh trang, naâng cao giaù trò söû duïng caùc khu cuõ phuø hôïp vôùi nhu caàu ñöông ñaïi vaø nhöõng döï baùo cho thôøi gian tieáp theo. COÂNG TAÙC QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ 1. Khaùi nieäm coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò 2. Ñoái töôïng vaø muïc tieâu cuûa coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò 3. Noäi dung, nhieäm vuï cuûa quy hoạch ñoâ thò. 4. Ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò. 5. Moät soá phöông phaùp veà quy hoïach ñoâ thò ñang ñöôïc söû duïng treân theá giôùi. IV. 1. Khaùi nieäm coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò Quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò laø moät moân khoa hoïc toång hôïp thuoäc nhieàu lónh vöïc kinh teá, xaõ hoäi, nhaân vaên, ñòa lyù, töï nhieân, kyõ thuaät vaø ngheä thuaät.nhaèm xaùc ñònh söï phaùt trieån hôïp lyù cuûa ñoâ thò trong töøng giai ñoaïn vaø vieäc ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi cho ñoâ thò. 2. Ñoái töôïng vaø muïc tieâu cuûa coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò  Ñoái töôïng cuûa coâng taùc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò chính laø ñoâ thò. Ñoù chính laø toå chöùc saûn xuaát, toå chöùc ñôøi soáng, toå chöùc khoâng gian kieán truùc, caûnh quan vaø moâi tröôøng ñoâ thò. Quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò cuï theå hoùa chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc, cuï theå hoùa chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò quoác gia, ñaûm baûo quaù trình ñoâ thò hoùa vaø söï phaùt trieån caùc ñoâ thò ñaït hieäu quaû cao veà kinh teá-xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. 3. Noäi dung, nhieäm vuï cuûa quy hoạch ñoâ thò. Toå chöùc saûn xuaát: ñaûm baûo phaân boá hôïp lyù caùc khu vöïc saûn xuaát trong ñoâ thò: khu, cuïm coâng nghieäp, xí nghieäp, thuû coâng nghieäp, caûng, khai khoaùng, chaên nuoâi, saûn xuaát ñaëc tröng khaùccaàn giaûi quyeát toát moái quan heä giöõa hoaït ñoäng saûn xuaát vôùi caùc khu chöùc naêng trong ñoâ thò. Toå chöùc ñôøi soáng: toå chöùc toát cuoäc soáng vaø moïi hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân ñoâ thò, toå chöùc hôïp lyù daân cö vaø söû duïng ñaát ñai ñoâ thò, caùc khu ôû, khu trung taâm coâng coäng, vaên hoùa, vui chôi, giaûi trí nghæ ngôi, ñi laïi, giao tieáp. moâi tröôøng trong saïch, an toaøn. Toå chöùc khoâng gian kieán truùc, caûnh quan vaø moâi tröôøng khoâng gian ñoâ thò: boá cuïc khoâng gian kieán truùc, vò trí, hình khoái chuû ñaïo, taàng cao, maøu saéc vaø moät soá chæ tieâu cô baûn trong quy hoaïch, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän ñòa phöông, vaên hoùa, taäp quaùn vaø truyeàn thoáng cuûa ñoâ thò 4. Ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò. (Theo Nghò Ñònh 08/2005/NÑ-CP ngaøy 24/01/2005 Chính phuû) Caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò bao goàm : • Quy hoaïch vuøng • Quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò • Quy hoaïcch phaân khu. • Quy hoaïch chi tieát. • Đoà aùn thieát keá ñoâ thò rieâng.  a. Quy hoaïch xaây döïng vuøng Sô ñoà quy hoaïch xaây döïng vuøng xaùc laäp söï phaân boá caùc löïc löôïng saûn xuaát, heä thoáng daân cö ñoâ thò vaø noâng thoân treân phaïm vi khoâng gian laõnh thoå cuûa moät mieàn, moät tænh hay moät vuøng cuûa ñoâ thò lôùn. QUY HOẠCH VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM VÒ TRÍ SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ TP HOÀ CHÍ MINH TRONG VUØNG NAM TRUNG BOÄ, NAM BOÄ VAØ TAÂY NGUYEÂN Quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò xaùc ñònh phöông höôùng caûi taïo, xaây döïng phaùt trieån ñoâ thò veà toå chöùc khoâng gian vaø cô caáu söû duïng ñaát ñoâ thò, veà cô sôû haï taàng vaø moái quan heä höõu cô veà caùc maët beân trong vaø beân ngoaøi ñoâ thò nhaèm taïo laäp moâi tröôøng vaø khung caûnh soáng thích hôïp cuøng vôùi caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi khaùc B. Quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò. QH HEÄ THOÁNG GIAO THOÂNG B. Quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò. QUY HOẠCH CHI TIẾT KHU LẤN BIỂN CẦN GIỜ C.Quy hoaïch phaân khu. Quy hoaïch phaân khu laø vieäc phaân chia vaø xaùc ñònh chöùc naêng, chæ tieâu söû duïng ñaát quy hoaïch ñoâ thò cuûa caùc khu ñaát, maïng löôùi coâng trình haï taàng kyõ thuaät, coâng trình haï taàng xaõ hoäi trong moät khu vöïc ñoâ thò nhaèm cuï theå hoaù noäi dung quy hoaïch chung. C.Quy hoaïch chi tieát. Quy hoaïch chi tieát laø vieäc phaân chia vaø xaùc ñònh chæ tieâu söû duïng ñaát quy hoaïch ñoâ thò, yeâu caàu quaûn lyù kieán truùc, caûnh quan cuûa töøng loâ ñaát; boá trí coâng trình haï taàng kyõ thuaät, coâng trình haï taàng xaõ hoäi nhaèm cuï theå hoaù noäi dung cuûa quy hoaïch phaân khu hoaëc quy hoaïch chung. D.Ñoà aùn thieát keá ñoâ thò. Khái niệm Thiết Kế Đô Thị được đề xướng vào những năm 50 thế kỷ trước, sau chiến tranh Thế Giới thứ 2. Tuy nhiên, trên thực tế, những nền móng đầu tiên của Thiết Kế Đô Thị đã được xây dựng từ thời đầu thế kỷ 20 ở Mỹ và châu Âu (Anh). Phải chờ đến khoảng năm 1960 - 1970 thì quan điểm Thiết Kế Đô Thị và phạm vi của nó mới được nghiên cứu và thực hành một cách rộng rãi, trước tiên vẫn là ở Mỹ và lục địa châu Âu 1.2. COÂNG TAÙC QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ. Heä thoáng lyù luaän vaø moâ hình vaän haønh cuûa Thieát keá ñoâ thò Ñoà aùn thieát keá ñoâ thò rieâng. Theo (Jon Lang, 2005), vai troø cuûa Thiết Kế Ñoâ Thị ñược naâng cao ở phương Taây bởi hai lyù do: Naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng ñoâ thò vaø tieâu chuaån sinh hoaït Taïo neân moät söï lieân keát chaët cheõ giöõa Quy Hoaïch Ñoâ Thò (Urban Planning), Kieán Truùc Coâng Trình (Architecture) Kieán Truùc Caûnh Quan (Landscape Architecture) vaø caû Kyõ Thuaät Keát Caáu Haï Taàng (Civil Engineering). QUY HOAÏCH QUAÛN LYÙ NHAØ NÖÔÙC # QUY HOAÏCH DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ XAÂY DÖÏNG 5. Moät soá phöông phaùp veà quy hoïach ñoâ thò ñang ñöôïc söû duïng treân theá giôùi.  Phöông phaùp laäp “keá hoaïch truyeàn thoáng” keá hoaïch hoùa taäp trung töø thôøi Lieân Xoâ cuõ cho ñeán nay  Phöông phaùp phoái hôïp: Quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát (Integrated Strategic Planning) vaø keá hoaïch ñaàu tö ña ngaønh (Multi Sectoral Investment Planning)  Phöông phaùp “chieán löôïc phaùt trieån thaønh phoá” - City Development Strategy-CDS  Quy hoaïch coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng.  Phöông phaùp laäp “keá hoaïch truyeàn thoáng” keá hoaïch hoùa taäp trung töø thôøi Lieân Xoâ cuõ cho ñeán nay Quy ñònh thöïc hieän theo phöông thöùc 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1: caùc sôû, ngaønh lieân quan ñeà xuaát döï thaûo keá hoaïch gôûi veà thaønh phoá. Giai ñoaïn 2: Caùc cô quan toång hôïp (Sôû Keá hoaïch - Ñaàu tö) ñieàu chænh keá hoaïch toång hôïp ñoàng thôøi höôùng daãn caáp döôùi ñieàu chænh laïi ñeå laøm caên cöù laäp keá hoaïch chính thöùc vaø toå chöùc trieån khai. Phöông phaùp laäp keá hoaïch truyeàn thoáng coù nhieàu haïn cheá: mang tính ñôn ngaønh, theo cô cheá “xin – cho”.Keá hoaïch vaø chöông trình ñaàu tö thieáu tính lieân keát vôùi caùc chöông trình cuûa caùc cô quan caáp thaønh phoá, khoâng mang tính ña ngaønh, khoâng coù söï tham gia cuûa ñaïi dieän coäng ñoàng. => Gaây phaân taùn, laõng phí voán, choàng cheùo, ñoàng thôøi aûnh höôûng ñeán quaù trình ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò.   Phöông phaùp phoái hôïp: quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát (integrated strategic planning) vaø keá hoïach ñaàu tö ña ngaønh (multi sectoral investment planning). Quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát: “quy hoïach chieán löôïc” (strategic planning) ra ñôøi ôû hoa kyø trong thaäp nieân 1960 vôùi nhieäm vuï höôùng daãn caùc taäp ñoaøn kinh teá, caùc coâng ty ñieàu chænh toå chöùc ñeå caïnh tranh trong moâi tröôøng kinh doanh ñang thay ñoåi mau choùng. Quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát tìm ra caùc “muïc tieâu quy hoaïch” hoäi ñuû caùc ñieàu kieän phaùt trieån beàn vöõng. Treân cô sôû phaân tích SWOT hieän traïng maïnh (strong), yeáu (weaknesses) cuûa moâi tröôøng beân trong (internal environment) höôùng tôùi caùc muïc tieâu quy hoïach ñeå tìm ra “caùc chieán löôïc phaùt trieån” ñaây laø ñaàu ra cuûa quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát. Quy hoïach chieán löôïc hôïp nhaát coù theå noùi laø giai ñoaïn chuyeån töø quy hoïach sang keá hoaïch, töø quy hoaïch ñeán caùc döï aùn ñaàu tö (khoâng ñeå quy hoïach treo), haäu quy hoaïch hay tieàn quy hoaïch.  Laäp keá hoaïch ñaàu tö ña ngaønh: Keá hoaïch ñaàu tö ña ngaønh laø tieán trình phoái hôïp giöõa caùc sôû, ban, ngaønh ñeå laäp caùc döï aùn öu tieân xdcb, noù giuùp chuyeån hoùa caùc keá hoaïch trung haïn vaø daøi haïn thaønh keá hoaïch ñaàu tö haøng naêm. Ñaàu vaøo cuûa keá hoaïch ñaàu tö ña ngaønh laø ñaàu ra cuûa quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát laø caùc chieán löôïc phaùt trieån.   Phöông phaùp “chieán löôïc phaùt trieån thaønh phoá ”-city development strategy-cds) Phöông phaùp cds do lieân minh caùc thaønh phoá (cities alliance-ca) vaø ngaân haøng theá giôùi (wb) khôûi xöôùng naêm 2000 xem nhö laø phaùt trieån beàn vöõng taäp trung vaøo 04 chuû ñeà laø “quaûn lyù toát, deã soáng vaø an toaøn cho ngöôøi ngheøo, caân baèng taøi chính vaø caïnh tranh toát hoaëc saûn xuaát ñöôïc caûi thieän”.  Quy hoaïch coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Töø quan ñieåm thöïc tieãn coù theå coù söï nhaát trí raèng, baûn quy hoaïch toát nhaát phaûi theå hieän ñöôïc söï mong muoán cuûa ngöôøi daân – moät baûn quy hoaïch ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu caàu maø ngöôøi daân cho laø caàn thieát ñoái vôùi hoï. Caùch toát nhaát ñeå coù ñöôïc moät baûn quy hoaïch nhö vaäy laø ñaûm baûo söï tham gia cuûa ngöôøi daân vaøo quaù trình xaây döïng vaø thöïc hieän quy hoaïch. Neáu chæ coù nhöõng nhaø quy hoaïch chuyeân nghieäp tieán haønh caùc khaûo saùt nghieân cöùu vaø söû duïng keát quaû nghieân cöùu naøy ñeå laäp quy hoaïch thì chöa ñuû. Trong nhieàu tröôøng hôïp, ñeå ñaûm baûo nhöõng gì maø ngöôøi daân mong muoán ñöôïc tích hôïp vaøo trong quy hoaïch, chæ coù moät caùc duy nhaát laø ñaûm baûo cho hoï ñöôïc tham gia tröïc tieáp vaøo quaù trình quy hoaïch. Trình töï phöông phaùp coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng - Moâ hình cuûa Tp.Barcelona DẪN NHẬP Ths. KTS NGUYỄN NGỌC UYÊN KHOA XÂY DỰNG VÀ ĐIỆN