Quy định pháp luật về thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu ở Việt Nam
Pháp luật thuế BVMT đối với xăng dầu là một trong những công cụ kinh tế quan trọng trong quản lý môi trường đang được áp dụng ở Việt Nam. Thuế BVMTđối với xăng dầu đã nội hoá các chi phí BVMT vào giá thành sản phẩm xăng dầu, buộc người gây ô nhiễm phải chịu phí tổn về các chi phí ô nhiễm do mình tạo ra theo đúng nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền (PPP). Chính phủ Việt Nam đã rất nỗ lực để đảm bảo cho pháp luật thuế BVMT đối với xăng dầu được thực hiện và mang lại hiệu quả trong BVMT. Tuy nhiên, một số quy định về thuế BVMT đối với xăng dầu còn chưa phù hợp, cùng với việc thực hiện pháp luật còn nhiều bất cập là nguyên nhân chủ yếu khiến cho thuế BVMT đối với xăng dầu chưa phát huy được hiệu quả trong bảo vệ môi trường. Vì vậy bài viết đã mạnh dạn đưa ra một số giải pháp Việt Nam có thể áp dụng để đảm bảo phát huy hiệu quả trong BVMT của công cụ kinh tế này, như: điều chỉnh các quy định pháp luật thuế BVMT chưa phù hợp và tăng cường thực hiện nhiều giải pháp để khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm, giải pháp thay thế cũng như nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế BVMT đối với xăng dầu của người tiêu dùng và doanh nghiệp
Bạn đang xem nội dung tài liệu Quy định pháp luật về thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu ở Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80
Quy nh pháp lu t v thu b o v môi tr ng
i v i x ng d u Vi t Nam
Nguy n Th Hu *
Khoa Lu t, Tr ng i h c Công oàn, 169 Tây S ơn, ng a, Hà N i, Vi t Nam
Nh n ngày 15 tháng 7 n m 2016
Ch nh s a ngày 25 tháng 8 n m 2016; Ch p nh n ng ngày 09 tháng 9 n m 2016
Tóm t t: Thu b o v môi tr ng i v i x ng d u ã c áp d ng Vi t Nam t 1/1/2012 trên
cơ s lu t Thu b o v môi tr ng 2010 v i m c ích i u ti t hành vi tiêu dùng, kinh doanh x ng
d u góp ph n b o v môi tr ng và xây d ng n n kinh t xanh Vi t Nam ng th i t ng thu
cho ngân sách nhà n c. Tuy nhiên, sau 4 n m th c hi n, các quy nh pháp lu t v thu b o v
môi tr ng i v i x ng d u ch a phát huy c hi u qu trong b o v môi tr ng. Bài vi t ch ra
nh ng b t c p trong các quy nh pháp lu t v thu b o v môi tr ng i v i x ng d u Vi t
Nam hi n hành và a ra m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu th c hi n các quy nh này.
T khoá : Thu b o v môi tr ng; thu b o v môi tr ng i v i x ng d u; công c kinh t trong
qu n lý môi tr ng.
1. Thu b o v môi tr ng i v i x ng d u 98 USD/ng i vào n m 1999, ã t ng lên 400
là m t trong nh ng công c kinh t quan USD/ng i vào n m 2000 và n m 2010 là 1200
tr ng nh m b o v môi tr ng và góp ph n USD/ng i; n m 2015 GDP bình quân u
xây d ng n n kinh t xanh Vi t Nam ∗∗∗ ng i t kho ng 2200 USD/ng i” [1]. Bên
c nh nh ng tác ng tích c c thì s phát tri n
1.1. Áp d ng thu b o v môi tr ng là phù h p kinh t c ng kéo theo nh ng tác ng tiêu c c
v i xu h ng s d ng các công c kinh t trong i v i i s ng, v n hoá, xã h i, c bi t là i
qu n lý môi tr ng trên th gi i v i môi tr ng. Trong s nh ng v n v môi
tr ng mà Vi t Nam ang ph i i m t thì ô
Trong nh ng n m g n ây, Vi t Nam ã t nhi m môi tr ng là v n c bi t nghiêm
c nhi u thành t u trong phát tri n kinh t , tr ng, ngày càng gia t ng v s l ng và tính ch t.
xoá ói gi m nghèo, i s ng c a ng i dân
c nâng cao rõ r t. S li u th ng kê cho th y, Vì v y, m b o s phát tri n b n v ng,
“GDP c a Vi t Nam ã liên t c t ng tr ng Vi t Nam c ng nh các qu c gia ph i th c hi n
nhanh trong h ơn 20 n m qua, v i t c t ng r t nhi u k ho ch, chi n l c, ph i s d ng r t
bình quân kho ng 7%/n m, cao vào b c nh t nhi u công c khác nhau qu n lý, b o v môi
th gi i. T m t n c có thu nh p th p kho ng tr ng nh công c khoa h c – công ngh ;
tuyên truy n giáo d c, công c pháp lý mang
_______ tính m nh l nh – ki m soát (CAC- Command
∗ and Control) và c bi t là các công c kinh t
T.: 84-987603996
Email: huenguyen.193@gmail.com (hay còn g i là công c th tr ng). Theo nhi u
72
N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80 73
chuyên gia “so v i công c ch huy và ki m n nay, h u h t các qu c gia u ã xây
soát (CAC) là công c chính sách trong qu n lý d ng và ban hành các quy nh pháp lu t i u
môi tr ng bao g m “ch huy” t c là t ra tiêu ch nh v các công c kinh t khác nhau trong
chu n – m c ô nhi m t i a có th cho phép qu n lý môi tr ng. “Theo k t qu nghiên c u
và “ki m soát” t c là s giám sát và th c thi các c a Opshoor và Vos (2 nhà kinh t h c c a
tiêu chu n thì các công c kinh t có nh ng u OECD ã ti n hành kh o sát t ng quát v tình
i m v t tr i h ơn” [2, tr29]. Nguyên nhân là hình s d ng công c khuy n khích kinh t c a
do các bi n pháp CAC mang tính m nh l nh 6 n c Italia, Thu i n; M ; Pháp; c; Hà
hành chính, b t bu c các ch th ph i hành Lan), t ng c ng 85 công c lo i này ã c áp
ng ho c không hành ng theo ý chí áp t d ng, trung bình có 14 công c cho m i qu c
c a nhà n c, trong khi “con ng i hành ng gia” [4]. Trong ó, thu b o v môi tr ng i
ph i có m c ích mang l i l i ích cho b n thân. v i x ng d u là m t trong nh ng công c kinh
ánh vào l i ích thì s có th i u ch nh c t quan tr ng, mang l i nh ng l i ích to l n
hành vi. ây là cách chúng ta áp d ng nhi u trong b o v môi tr ng và ang c áp d ng
nh t hi n nay. Tuy nhiên, ph t n ng nhi u khi t i nhi u qu c gia nh các n c Liên minh châu
ch a ch c ã gi i quy t c v n , c bi t là Âu; Nh t B n; Hàn Qu c, Trung Qu c, Thái
trong i u ki n n ng l c c a các c ơ quan b o v Lan, Singapore
và th c thi pháp lu t còn h n ch . Ph t n ng Th c hi n úng n i dung nguyên t c s 16
trong i u ki n nh v y ch khuy n khích vi c c a Tuyên b Rio 1992, Vi t Nam c ng coi
che d u vi ph m và làm cho v n tr m tr ng vi c “ y m nh áp d ng công c kinh t trong
thêm” [3, tr23]. Còn các công c kinh t trong qu n lý môi tr ng” là m t trong tám gi i pháp
qu n lý môi tr ng l i c xây d ng và v n quan tr ng nh m th c hi n Chi n l c B o v
hành d a vào các quy lu t th tr ng, h ng t i môi tr ng qu c gia n n m 2010 và nh
tác ng vào l i ích kinh t c a các ch th h ng n n m 2020. Trên th c t , Vi t Nam
nh m làm cho các ch th b tác ng s vì l i ã và ang tri n khai th c hi n m t s các công
ích kinh t c a mình mà t nguy n th c hi n c kinh t trong qu n lý môi tr ng nh thu
các hành vi có l i cho môi tr ng. b o v môi tr ng; Phí b o v môi tr ng; Ký
Vi c t ng c ng áp d ng các công c kinh qu c i t o ph c h i môi tr ng trong khai thác
t trong qu n lý môi tr ng là xu th chung c a khoáng s n; Ký qu b o m ph li u nh p
nhi u qu c gia trên th gi i. ã có nhi u v n kh u; Nhãn sinh thái; H tr /tr c p v môi
ki n pháp lý qu c t c p và yêu c u các qu c tr ng Trong ó Thu b o v môi tr ng
gia ph i t ng c ng áp d ng các công c kinh (BVMT) là m t trong nh ng công c kinh t
t trong qu n lý môi tr ng nh nguyên t c s quan tr ng c tri n khai th c hi n t n m
16 c a Tuyên b Rio t i H i ngh c a Liên h p 2012 n nay, trên c ơ s lu t Thu BVMT 2010
qu c v môi tr ng và phát tri n n m 1992 1. (có hi u l c t 1/1/2012).
Vi t Nam cùng g n 200 qu c gia khác ã tham
gia H i ngh , kí k t Tuyên b Rio và sau ó ã 1.2. Thu b o v môi tr ng i v i x ng d u
có r t nhi u n l c th c hi n toàn b các góp ph n b o v môi tr ng và xây d ng n n
nguyên t c c a Tuyên b Rio 1992, trong ó có kinh t xanh Vi t Nam
nguyên t c s 16.
i u 2, Kho n 1, Lu t Thu BVMT 2010
_______ quy nh: “Thu b o v môi tr ng là lo i thu
1 “Các nhà lãnh o các qu c gia c n y m nh vi c n i gián thu, thu vào s n ph m, hàng hóa (sau ây
lu t hóa các chi phí môi tr ng và áp d ng các công c g i chung là hàng hóa) khi s d ng gây tác
kinh t d a trên nguyên t c ng i gây ô nhi m ph i ch u ng x u n môi tr ng”. Tuy nhiên, gi ng
phí t n v các chi phí ô nhi m do mình t o ra v i s quan nh các qu c gia khác, Vi t Nam ch l a ch n
tâm úng m c i v i quy n l i chung c a c ng ng và
không nh h ng x u n ho t ng th ơ ng m i và u t m t s hàng hoá, s n ph m thu thu BVMT,
qu c t ” - Nguyên t c s 16 c a Tuyên b Rio n m 1992 trong ó, x ng d u là i t ng quan tr ng
74 N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80
nh t, c x p v trí u tiên trong danh sách 8 x ng d u hoá th ch. T ó thông qua quy lu t
nhóm hàng hoá, s n ph m ch u thu ( i u 3, cung c u c a th tr ng tác ng các ch th
Lu t thu BVMT 2010). Lí do c a ra s n xu t, kinh doanh x ng d u chuy n i ho c
nh m gi i thích cho vi c a x ng d u vào t ng c ng kinh doanh các s n ph m nhiên li u
nhóm hàng hoá, s n ph m ch u thu là do m c thân thi n h ơn v i môi tr ng, c ng nh
và kh n ng gây tác ng x u t i môi tr ng khuy n khích giao thông công c ng phát tri n.
c a x ng d u khi s d ng là r t l n. X ng d u Bên c nh ó, thu BVMT i v i x ng d u
là m t trong nh ng lo i nhiên li u hoá th ch c ng c xác nh là m t trong nh ng gi i
c s d ng r t th ng xuyên trong s n xu t pháp quan tr ng nh m th c hi n Chi n l c
c ng nh tiêu dùng Vi t Nam và trên th gi i. qu c gia v t ng tr ng xanh th i k 2011 –
L ng x ng d u tiêu th c a Vi t Nam trong 2020 và t m nhìn n n m 2050 do Chính ph
nh ng n m g n ây luôn t ng nhanh, “ c nh ban hành. Chi n l c này ã kh ng nh t
x ng d u tiêu trong n c n m 2015 t c m c tiêu t ng tr ng xanh, Vi t Nam
3
ng 17-17,5 tri u m /t n c i, t ng c n“áp d ng các công c th tr ng nh m thúc
ng 12-15% so v i n m 2014” [5]. Bên y thay i c ơ c u và nâng cao hi u qu s
c nh ó, x ng d u khi b t cháy s th i ra khí d ng n ng l ng, khuy n khích s d ng các
CO2 là nguyên nhân chính d n n s nóng lên lo i nhiên li u s ch, h tr phát tri n n ng
c a trái t, gây ra nhi u tác ng x u t i môi l ng tái t o, có l trình xóa b bao c p i v i
tr ng c a Vi t Nam c ng nh toàn c u vì v y nhiên li u hóa th ch, m b o nguyên t c c nh
vi c h n ch tiêu dùng x ng d u là r t c n thi t tranh, minh b ch, hi u qu ”; “Áp d ng m t s
và óng vai trò quan tr ng trong b o v môi công c kinh t nh thu tiêu th c bi t, thu
tr ng. Nh v y có th nói, thu BVMT v i và phí BVMT i u ch nh nh ng hành vi
x ng d u là m t trong nh ng công c kinh t tiêu dùng không h p lý, tr c h t i v i
trong qu n lý môi tr ng r t quan tr ng mà nh ng s n ph m có h i cho s c kh e, v n hóa
Vi t Nam ang th c hi n nh m b o v môi và môi tr ng”.
tr ng. Thu BVMT i v i x ng d u ã n i
Nh v y có th th y, vi c áp d ng thu
hoá chi phí BVMT vào giá bán s n ph m x ng
BVMT i v i x ng d u c a Vi t Nam là phù
d u ch u thu ng i tiêu dùng – ng i gây ô
h p v i xu h ng t ng c ng s d ng các công
nhi m ph i gánh ch u nh ng chi phí ó theo
c kinh t trong qu n lý môi tr ng trên th
úng tinh th n c a nguyên t c s 16 trong
gi i, không ch góp ph n làm t ng thu cho ngân
Tuyên b Rio 1992, ng th i giúp th c hi n
sách nhà n c mà quan tr ng h ơn là giúp b o
m t trong nh ng nguyên t c c ơ b n c a pháp
v môi tr ng và góp ph n xây d ng n n kinh
lu t BVMT là “ng i gây ô nhi m ph i tr
t xanh Vi t Nam.
ti n” (PPP).
M c tiêu chính c a thu BVMT i v i
x ng d u không ph i là nh m t ng thu cho ngân 2. Nh ng yêu c u t ra nh m m b o thu
sách nhà n c mà nh m làm t ng giá thành c a b o v môi tr ng i v i x ng d u phát huy
các s n ph m x ng d u, t ó d a vào quy lu t c vai trò trong i u ti t hành vi tiêu dùng
giá c c a th tr ng khuy n khích, nh và kinh doanh x ng d u
h ng ng i tiêu dùng t thay i thói quen
tiêu dùng, gi m thi u tiêu th các s n ph m thu BVMT i v i x ng d u - v i t
x ng d u hoá th ch và chuy n i sang s d ng cách là m t công c kinh t trong qu n lý môi
các s n ph m nhiên li u thay th thân thi n h ơn tr ng phát huy c hi u qu trong i u ti t
v i môi tr ng nh x ng sinh h c ho c s d ng hành vi tiêu dùng, kinh doanh, tác gi cho r ng
các ph ơ ng ti n giao thông công c ng ho c các tr c tiên c n th y c s khác nhau v b n
ph ơ ng ti n giao thông s d ng nhiên li u ch t c a các công c kinh t trong qu n lý môi
s ch do có giá thành r h ơn so v i s d ng tr ng v i các công c CAC. Trong qu n lý
N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80 75
môi tr ng, n u s d ng CAC thì nhà n c ch - Xây d ng c h th ng quy nh pháp
c n m b o s ch t ch 2 b c là ra m nh lu t thu BVMT i v i x ng d u công b ng,
l nh và ki m soát vi c th c hi n là có th m minh b ch v i m c thu phù h p v i m c
b o cho các quy nh ó c th c hi n hi u gây tác ng x u t i môi tr ng và i u ki n
qu . Nh ng khi nhà n c s d ng các công c kinh t c a ng i ch u thu
kinh t trong qu n lý môi tr ng - nh ng công - Ng i dân ph i có c ơ h i c ti p c n d
c c v n hành d a vào các quy lu t th dàng v i các s n ph m thay th x ng hoá th ch
tr ng thì hi u qu l i ph thu c vào s ch và các gi i pháp thay th khác. Vì trong khoa
ng, t nguy n thay i hành vi c a ng i tiêu h c hành vi, c ơ h i c ng là m t trong nh ng
dùng. Do v y, công c này t hi u qu , nhà y u t chi ph i hành vi c a con ng i do v y,
n c c n ph i thi t l p c th tr ng và có “ i u ch nh hành vi c a con ng i, chúng ta
bi n pháp thúc y cho th tr ng ó v n có th t o i u ki n cho các hành vi liên quan
hành theo úng nh ng quy lu t v n có c a nó có th x y ra ho c làm ng c l i h n ch
nh ng v n ph i m b o theo úng m c tiêu ã chúng” [3,tr22].
t ra.
- m b o m c thu BVMT i v i x ng
Nh v y, khi s d ng thu b o v môi d u phù h p v i n ng l c tài chính, i u ki n
tr ng i v i x ng d u và mu n công c này kinh t c a ch th ch u thu . i u này là r t
phát huy c vai trò trong i u ti t, h n ch quan tr ng b i x ng d u là m t hàng quan
hành vi tiêu dùng, kinh doanh x ng d u c a tr ng, thi t y u trong i s ng c a ng i dân
ng i tiêu dùng và doanh nghi p thông qua các c ng nh ho t ng s n xu t, kinh doanh c a
quy lu t giá - c và cung - c u c a th tr ng các doanh nghi p. Vi c thu thu BVMT i v i
thì tr c tiên nhà n c c n t o c m t th x ng d u d n n s t ng giá c a x ng d u, có
tr ng trong ó x ng d u hoá th ch có i th th gây nh h ng không nh t i i s ng c a
c nh tranh là các s n ph m x ng sinh h c E5, ng i dân c bi t là nh ng ng i có thu nh p
E10 ho c ng i tiêu dùng có th l a ch n các th p và các doanh nghi p.
gi i pháp thay th khác nh các ph ơ ng ti n
- Tuyên truy n ng i dân bi t c m c
giao thông công c ng, các ph ơ ng ti n s d ng
tiêu c a thu thu BVMT i v i x ng d u,
n ng l ng s ch i u này là r t quan tr ng
nh ng s n ph m, gi i pháp thay th và l i ích
b i n u không thì nhà n c có t ng thu BVMT
khi s d ng s n ph m, gi i pháp thay th vì
cao n âu thì c ng không mang l i hi u qu
“hành vi c a con ng i có liên quan và ph
trong b o v môi tr ng.
thu c vào thông tin mà con ng i n m b t”
Tuy nhiên, th tr ng này c v n hành [3,tr22].
theo úng m c tiêu, nh h ng ã ra, nhà
- Cho ng i tiêu dùng và doanh nghi p th y
n c c n ph i có nh ng bi n pháp phù h p v i
c nh ng l i ích i v i kinh t /môi tr ng
tâm lý ng i tiêu dùng thì m i có th thúc y
khi h h n ch s d ng x ng d u hoá th ch,
h thay i hành vi tiêu dùng c a mình. Theo
t ng c ng s d ng các s n ph m ho c các gi i
GS.TS Nguy n ng Dung, khoa h c hành vi
pháp thay th . Tuy nhiên, ó không ch là
ã ch ra “th ng có 7 y u t tác ng lên hành
nh ng l i ích mang tính nh tính, chung chung
vi c a con ng i: i. Quy t c/Pháp lu t; ii. C ơ
nh s góp ph n BVMT; m b o s phát tri n
h i; iii. N ng l c; iv. Thông tin; v. L i ích; vi.
b n v ng c a t n c; thúc y i m i công
Quy trình; vii. Ni m tin” [3,tr21], ng tình v i
ngh mà còn là nh ng l i ích ng n h n và
quan i m trên tác gi cho r ng, mu n m b o
nh l ng nh giá c vì ây chính là y u t quy t
cho thu BVMT i v i x ng d u c th c
nh tr c h t hành vi c a ng i tiêu dùng.
hi n úng m c tiêu và mang l i hi u qu
trong BVMT thì nhà n c c n m b o 7 yêu - Xây d ng c l trình chuy n i t
c u sau: x ng hoá th ch sang các s n ph m nhiên li u
thay th và a các gi i pháp thay th n g n
76 N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80
hơn v i ng i tiêu dùng. Thói quen tiêu dùng x ng d u ã ch ra trên, tác gi cho r ng, Vi t
x ng hoá th ch và s d ng ph ơ ng ti n cá nhân Nam ã b c u t o l p c th tr ng, trong
nh ô tô, xe máy ã hình thành t lâu nên vi c ó x ng d u hoá th ch ã có i th c nh tranh
thay i thói quen này là không d dàng. Nhà là x ng sinh h c E5, d ki n n u n m 2017
n c ph i xây d ng c m t l trình, th c th tr ng s có thêm x ng sinh h c E10. ng
hi n m t cách ng b v i s tham gia c a th i, Vi t Nam ã và ang thi t l p, hoàn thi n
nhi u ch th nh các doanh nghi p kinh doanh nâng cao ch t l ng c a các gi i pháp thay th
x ng d u; báo chí, truy n thông; các c ơ quan nh phát tri n h th ng giao thông công c ng
qu n lý a ph ơ ng; các doanh nghi p s n xu t và khuy n khích các ph ơ ng ti n giao thông s
xe máy, ô tô; các doanh nghi p s n xu t d ng nhiên li u s ch Bên c nh ó, Vi t Nam
ethanol, doanh nghi p kinh doanh v n t i; các ã làm khá t t 4 yêu c u r t quan tr ng, t o n n
nhà khoa h c; ng i tiêu dùng t ng t t m b o hi u qu c a thu BVMT
- Cam k t, m b o ch t l ng và s ti n i v i x ng d u: i) Xây d ng c lu t thu
l i c a các s n ph m, gi i pháp thay th t o BVMT 2010 t ơ ng i rõ ràng, minh b ch; ii)
d ng và duy trì ni m tin c a ng i tiêu dùng m b o ng i dân có c ơ h i c ti p c n d
vào các s n ph m, các gi i pháp ó vì “lòng tin dàng v i các s n ph m thay th nh x ng sinh
có th d n d t hành ng c a con h c, các ph ơ ng ti n giao thông công c ng; các
ng i”[3,tr23]. ph ơ ng ti n s d ng n ng l ng s ch iii) M c
thu t ra phù h p và không gây tác ng x u
Nh v y có th th y, m b o cho thu
n i s ng kinh t c a ng i dân; iv) B c
BVMT i v i x ng d u phát huy c hi u
u ã xây d ng c l trình a x ng sinh
qu trong i u ti t hành vi tiêu dùng, kinh
h c E5 n g n h ơn v i ng i tiêu dùng c ng
doanh x ng d u thì nhà n c ch c ch n s ph i
nh phát tri n h th ng ph ơ ng ti n giao thông
th c hi n ng b r t nhi u gi i pháp khác
công c ng nh m áp ng nhu c u c a ng i
nhau. Tuy nhiên, n u thành công, thì thu
dân. Tuy nhiên, các quy nh pháp lu t và vi c
BVMT i v i x ng d u s mang l i hi u qu
th c hi n v n còn còn m t s b t c p là nguyên
r t cao trong b o v môi tr ng gi ng m t s
nhân d n n thu BVMT i v i x ng d u m i
các qu c gia nh Canada, Thái Lan ã t
ch mang l i hi u qu trong t ng ngu n thu cho
c t công c này.
ngân sách nhà n c ch ch a phát huy c
hi u qu trong i u ti t hành vi tiêu dùng và
3. B t c p c a pháp lu t thu b o v môi kinh doanh x ng d u.
tr ng i v i x ng d u Vi t Nam hi n nay 3.1. Quy nh v i t ng thu thu ch a phù
Thu BVMT i v i x ng d u Vi t Nam h p khi xác nh c ph n x ng hoá th ch trong
hi n nay c th c hi n trên c ơ s lu t Thu x ng sinh h c E5 là i t ng ch u thu b o v
BVMT 2010 và các v n b n h ng d n nh môi tr ng
Ngh nh s 67/2011/N -CP quy nh chi ti t X ng sinh h c E5 là x ng c pha tr n
và h ng d n thi hành m t s i u c a Lu t gi a 5% nhiên li u sinh h c etanol và 95% là
thu BVMT; Thông t s 32/VBHN-BTC ngày x ng hoá th ch (x ng khoáng). X ng E5 c
14/7/2014 c a B tài chính v h ng d n thi coi là m t trong nh ng lo i x ng sinh h c thân
hành ngh nh s 67/2011/N -CP ngày thi n v i môi tr ng. X ng E5 ã và ang c
8/8/2011 c a Chính ph quy nh chi ti t và s d ng nhi u n c trên th gi i và Vi t Nam
h ng d n thi hành m t s i u c a Lu t thu do có hàm l ng khí th i gây ô nhi m môi
BVMT; Ngh quy t 888a/2015/UBTVQH13 v tr ng th p h ơn nhi u so v i x ng hoá th ch
bi u thu b o v môi tr ng Ron92 thông th ng, c bi t là CO ( n 44%),
Trên c ơ s i chi u v i nh ng yêu c u t Hydrocarbon ( n 25%) và NOx ( n 10%).
ra m b o hi u qu c a thu BVMT i v i
N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80 77
X ng E5 c a ra th tr ng Vi t Nam t ng x u n môi tr ng”. Và m b o hi u
n m 2008 và ngày càng c ph sóng r ng rãi. qu thu thu , Lu t thu BVMT ã quy nh
Tuy nhiên, i u 3 lu t Thu BVMT 2010 m c thu su t tuy t i i v i các hàng hoá,
quy nh v i t ng ch u thu BVMT i v i s n ph m ch u thu . Theo i u 8 lu t Thu
nhóm x ng d u bao g m a) X ng, tr etanol; b) BVMT 2010 và Ngh quy t s
Nhiên li u bay; c) D u diezel; d) D u h a; ) 888a/2015/UBTVQH13 thì m c thu su t tuy t
D u mazut; e) D u nh n; g) M nh n. Và i c a x ng (tr etanol) là 3000 /lít; d u ho
kho n 1, i u 2 Ngh nh 67/2011/N -CP quy 300 /lít; d u diazel 1.500 /lít Ti n thu này
nh c th v i t ng ch u thu thì “ i v i s c c ng vào giá thành c a các s n ph m
x ng, d u, m nh n quy nh t i Kho n 1 i u x ng d u khi bán ra, nh v y, ng i tiêu dùng
3 c a Lu t Thu b o v môi tr ng là các lo i chính là ch th ch u thu BVMT. Quy nh
x ng, d u, m nh n g c hóa th ch . i v i này giúp m b o hi u qu thu thu c a nhà
nhiên li u h n h p ch a nhiên li u sinh h c và n c nh ng l i d n n vi c nhi u ng i tiêu
x ng, d u, m nh n g c hóa th ch, ch tính thu dùng không nh n th c c vi c mình ang là
thu b o v môi tr ng i v i ph n x ng, d u, ch th ch u thu BVMT khi tiêu dùng x ng
m nh n g c hóa th ch ”. Nh v y, theo quy d u c ng nh các s n ph m ch u thu khác. Vì
nh này, 95% ph n x ng khoáng n n c a x ng v y, nhi u ng i tiêu dùng ch a ý th c c
E5 c ng ph i ch u thu BVMT. Do v y, m c vi c s h n ch tiêu dùng x ng d u hoá th ch
thu BVMT c a x ng E5 hi n nay v n là 2.850 ho c chuy n sang s d ng các s n ph m, gi i
ng/lít, ch th p h ơn so v i x ng khoáng pháp thay th khác gi ng nh nhà n c mong
Ron92 thông th ng 150 ng/lít. ây là m t mu n khi xây d ng lu t thu BVMT.
trong nh ng nguyên nhân d n n giá thành
3.3. Nhà n c ch a t o c ni m tin cho
x ng sinh h c E5 không chênh l ch nhi u so
ng i tiêu dùng vào ch t l ng c a các s n
v i x ng khoáng Ron92 (ch t 0 ng n h ơn
ph m, gi i pháp thay th cho x ng hoá th ch
500 ng/lít tu t ng th i i m). Do không t o
c s chênh l ch v giá trên th tr ng gi a Nh ã nói trên, “lòng tin có th d n d t
x ng sinh h c và x ng hoá th ch nên x ng sinh hành ng c a con ng i”[3,tr23]. Vì v y,
h c ch a th c s thu hút c ng i tiêu dùng ng i tiêu dùng có th thay i thói quen tiêu
c ng nh các doanh nghi p v n t i. S th ơ dùng x ng hoá th ch cho các ph ơ ng ti n giao
c a ng i tiêu dùng c ng là lí do d n n vi c thông cá nhân thì nhà n c c n t o c ni m
các doanh nghi p kinh doanh x ng d u không tin cho ng i tiêu dùng vào các s n ph m thay
m n mà v i vi c kinh doanh x ng sinh h c E5. th , các gi i pháp thay th . Tuy nhiên, trên
Vì v y, thu b o v môi tr ng i v i x ng th c t hi n nay, i v i s n ph m thay th
d u v i t cách là m t trong nh ng công c x ng hoá th ch là x ng sinh h c E5, thì ng i
kinh t trong b o v môi tr ng c v n hành tiêu dùng và các doanh nghi p v n t i c ng
d a vào quy lu t giá c và quy lu t cung c u ch a ni m tin vào ch t l ng c a x ng E5
c a th tr ng ã không th phát huy c vai m c dù nhà n c ã có nh ng tuyên b
trò i u ti t hành vi tiêu dùng, kinh doanh kh ng nh ch t l ng c a x ng sinh h c E5 i
x ng d u c a ng i tiêu dùng c ng nh các v i môi tr ng và i v i c ng c ơ xe.
doanh nghi p. Không ch v y, chính b n thân nhi u doanh
nghi p kinh doanh x ng d u c ng không mu n
3.2. Quy nh v thu su t tuy t i là nguyên
kinh doanh x ng E5 vì l i nhu n th p và nhi u
nhân d n n a s ng i tiêu dùng không bi t
nhân viên bán x ng c ng không có s tin t ng
mình là ch th ch u thu b o v môi tr ng
th c s vào ch t l ng c a x ng sinh h c nên
Kho n 1, i u 2 lu t thu BVMT 2010 quy ôi khi, chính h c ng khuyên ng i tiêu dùng
nh “Thu BVMT là lo i thu gián thu, thu không nên s d ng x ng E5 vì có th gây nh
vào s n ph m, hàng hóa khi s d ng gây tác h ng n ng c ơ xe [6]. Còn i v i các gi i
78 N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80
pháp thay th nh ph ơ ng ti n giao thông công s a i các quy nh pháp lu t còn b t c p và
c ng thì th c t hi n nay v n còn nhi u h n ch tri n khai nh ng gi i pháp ng b phát huy
khi nhi u a ph ơ ng không có h th ng giao hi u qu b o v môi tr ng c a thu b o v
thông công c ng, còn các thành ph l n thì h môi tr ng i v i x ng d u là r t c n thi t.
th ng ph ơ ng ti n giao thông công c ng luôn
quá t i, không áp ng nhu c u c a ng i
dân. Bên c nh ó, còn nhi u v n b t c p 4. M t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu
nh ch a thu n l i, an ninh ch a th c s th c hi n pháp lu t thu b o v môi tr ng
c m b o c ng làm nh h ng n lòng i v i x ng d u
tin c a ng i dân
4.1 S a i quy nh t i i u 2 Ngh nh
3.4. Công tác tuyên truy n ch a c th c hi n 67/2011/N -CP v thu thu b o v môi tr ng
t t d n n ch a nh h ng c cho ng i i v i x ng khoáng n n c a x ng sinh h c
tiêu dùng
S n ph m x ng sinh h c E5 ã c a ra
Thông tin là m t trong nh ng y u t quan th tr ng nh m t o thêm s l a ch n cho
tr ng quy t nh hành vi c a con ng i. Vì v y, ng i tiêu dùng x ng d u. M c dù trong n n
mu n i u ch nh hành vi c a ng i tiêu dùng kinh t th tr ng nhà n c c n m b o tuân
c ng nh các doanh nghi p trong vi c h n ch th nh ng quy lu t c a th tr ng nh ng theo
tiêu dùng x ng d u hoá th ch, thay th b ng các quan i m cá nhân v i vai trò c ơ quan qu n lý,
nhiên li u sinh h c, t ng c ng s d ng các nhà n c c ng c n có nh ng bi n pháp nh
ph ơ ng ti n giao thông công c ng thì nhà h ng hành vi tiêu dùng theo h ng có l i cho
n c c n m b o vi c thông tin y n môi tr ng. có th làm c i u này, nhà
ng i tiêu dùng. Nh ng thông tin mà ng i tiêu n c c n tìm cách h giá thành c a x ng
dùng c n bi t bao g m: Thu BVMT là gì? sinh h c xu ng so v i giá c a x ng hoá th ch.
Nh ng hàng hoá nào là i t ng ch u thu ? Nh v y, n u ch nh s a quy nh v thu thu
M c ích thu thu ? Ch t l ng c a các s n BVMT i v i ph n x ng khoáng n n c a x ng
ph m, gi i pháp thay th ? L i ích t c khi sinh h c theo i u 2 Ngh nh 67/2011/N -
s d ng các nhiên li u thay th ho c l a ch n CP thì giá x ng sinh h c s r h ơn so v i x ng
các gi i pháp thay th Tuy nhiên, hi n nay hoá th ch kho ng 3.000 /lít x ng. Và s chênh
công tác tuyên truy n v nh ng v n này l ch v giá này s là m t công c giúp t ng tính
ch a c th c hi n t t. Nhi u ng i tiêu dùng c nh tranh c a x ng sinh h c so v i x ng hoá
ang không bi t mình là ch th ch u thu th ch trên th tr ng. Và ch c ch n v i m c giá
BVMT i v i x ng d u; Không bi t m c thu nh v y, s có nhi u h ơn ng i tiêu dùng và
là bao nhiêu; Không bi t m c ích c a vi c thu c bi t là các doanh nghi p v n t i s chuy n
thu là gì? Nhi u ng i c ng không bi t n sang s d ng s n ph m x ng sinh h c, i u ó
s n ph m thay th là x ng sinh h c E5. Chính c ng góp ph n t o ng l c cho các doanh
s thi u h t thông tin c a ng i tiêu dùng là nghi p kinh doanh x ng d u trong vi c kinh
m t trong nh ng nguyên nhân chính d n n doanh x ng sinh h c. M c dù vi c mi n thu
công c thu BVMT i v i x ng d u ch a BVMT cho x ng sinh h c có th làm nh h ng
phát huy c hi u qu trong BVMT. n kho n thu ngân sách nhà n c, nh ng t
Nh v y có th th y Vi t Nam hi n nay, ban u khi t ra thu BVMT thì các c ơ quan
thu BVMT i v i x ng d u ang góp m t qu n lý nhà n c ã ph i xác nh rõ ràng m c
ph n quan tr ng trong b o m ngu n thu cho tiêu chính c a s c thu này không ph i là
ngân sách nhà n c nh ng hi u qu trong b o m b o cho ngu n thu ngân sách nhà n c mà
v môi tr ng là ch a cao do còn nh ng b t c p BVMT.
trong quy nh pháp lu t c ng nh th c t th c ã nhi u qu c gia trên th gi i s d ng
hi n công c này. Vì v y, trong t ơ ng lai vi c công c thu BVMT k t h p v i các bi n pháp
N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80 79
khác nhau t o s chênh l ch giá gi a s n tiêu dùng và ch t l ng c a các s n ph m thay
ph m b ánh thu v i s n ph m c khuy n th . ây c ng là cách mà Thái Lan ã s d ng
khích tiêu dùng và thu c k t qu cao trong khuy n khích ng i dân s d ng các s n
BVMT. i n hình nh Canada ch ti n hành ph m thay th . i n hình nh t là vi c n m
thu thu BVMT i v i x ng pha chì nh m 2011, hãng hàng không Thai Airway ã b t u
khuy n khích s d ng x ng không pha ch , và s d ng x ng sinh h c trong ho t ng v n t i
k t qu là s chênh l ch giá thành gi a 2 lo i c a mình ã mang l i tác ng tích c c trong
x ng ã giúp Canada lo i b c x ng pha ch vi c s d ng các s n ph m thay th .
ra kh i th tr ng. Hay nh Thái Lan là m t
- Yêu c u t t c các xe công u ph i s
trong nh ng qu c gia u tiên Châu Á áp
d ng x ng sinh h c;
d ng thành công vi c a x ng sinh h c vào
tiêu dùng. t c m c tiêu, Chính ph - u t nâng cao ch t l ng d ch v c a
Thái Lan ã có nh ng bi n pháp m nh m các ph ơ ng ti n giao thông công c ng; a d ng
gi m giá x ng sinh h c nh “mi n thu tiêu th v các hình th c ph ơ ng ti n giao thông công
c bi t i v i ethanol s d ng pha tr n nhiên c ng; a d ng v tuy n ng nh m m b o
li u và thi t l p giá x ng sinh h c r h ơn so v i s thu n l i cho ng i dân khi s d ng các
x ng truy n th ng (Ron 95) 1,5 bath/lít nh ph ơ ng ti n này. C n tính toán và m b o m c
chính sách gi m thu tiêu th c bi t, qu d u chi phí mà ng i dân ph i tr khi s d ng các
và thu b o t n n ng l ng” [7]. ph ơ ng ti n giao thông công c ng s th p h ơn
Vì v y, theo quan i m cá nhân vi c mi n so v i s d ng các ph ơ ng ti n cá nhân.
thu BVMT i v i ph n x ng khoáng n n 4.3 Nâng cao nh n th c và ý th c tuân th
c a x ng sinh h c là r t c n thi t và s góp pháp lu t thu b o v môi tr ng i v i x ng
ph n thúc y công c thu BVMT i v i d u c a ng i tiêu dùng
x ng d u phát huy c hi u qu thông qua
Ch th ch u tác ng tr c ti p, ng th i
quy lu t giá c c a th tr ng gi ng nh nhi u
c ng là ch th quy t nh s thành công c a
qu c gia khác.
thu BVMT i v i x ng d u trong BVMT
4.2. Khuy n khích ng i tiêu dùng s d ng các chính là ng i tiêu dùng. Vì v y, vi c tuyên
s n ph m, gi i pháp thay th truy n nâng cao nh n th c và ý th c c a
ng i tiêu dùng v pháp lu t thu BVMT i
Vi c t o d ng và duy trì lòng tin c a ng i v i x ng d u là r t quan tr ng. Tuy nhiên,
tiêu dùng vào các s n ph m, gi i pháp thay th m b o hi u qu tuyên truy n, nhà n c c n
là c ơ s m b o hi u qu lâu dài c a công ph i xác nh y , rõ ràng nh ng n i dung
c thu BVMT i v i x ng d u. Có nhi u cách c n tuyên truy n cho ng i tiêu dùng nh
th c có th th c hi n nâng cao lòng tin c a thu BVMT là gì; M c ích thu thu ; Các s n
ng i tiêu dùng nh : ph m, gi i pháp thay th mà ng i tiêu dùng
- T ch c ánh giá và ch ng minh hi u qu có th l a ch n là gì? Nh ng l i ích t c
c a nhiên li u sinh h c i v i BVMT c ng khi s d ng các s n ph m, gi i pháp thay
nh i v i ng c ơ máy móc, v i s tham gia th . Hình th c tuyên truy n c ng c n ph i
c a các chuyên gia, t ch c n c ngoài nh m a d ng nh thông qua các ph ơ ng ti n
m b o s khách quan trong k t qu nghiên truy n thông, b ng rôn, kh u hi u; t ch c
c u và t o ni m tin v i ng i dân. các cu c thi Bên c nh vi c tuyên truy n
cho ng i tiêu dùng thì nhà n c c n tuyên
- Khuy n khích các doanh nghi p v n t i, truy n cho c các doanh nghi p v n t i c ng
các ph ơ ng ti n giao thông công c ng, các hãng nh các doanh nghi p kinh doanh x ng d u vì
hàng không s d ng các s n ph m nhiên li u ây c ng là ch th có liên quan và nh
sinh h c thay th cho nhiên li u hoá th ch c ng h ng n hi u qu c a thu BVMT i v i
giúp t o d ng và nâng cao lòng tin c a ng i x ng d u.
80 N.T. Hu / T p chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, T p 32, S 3 (2016) 72-80
5. K t lu n L i c m ơn
Pháp lu t thu BVMT i v i x ng d u là Tác gi xin trân tr ng c m ơn s giúp
m t trong nh ng công c kinh t quan tr ng c a t p th gi ng viên B môn Lu t kinh doanh,
trong qu n lý môi tr ng ang c áp d ng Khoa Lu t HQG Hà N i, c bi t là nh ng
Vi t Nam. Thu BVMT i v i x ng d u ã n i nh n xét, góp ý sâu s c c a TS. Nguy n Th
hoá các chi phí BVMT vào giá thành s n ph m Lan H ơ ng (B môn Lu t Kinh doanh, Khoa
x ng d u, bu c ng i gây ô nhi m ph i ch u Lu t, HQGHN) ã giúp cho tác gi có th
phí t n v các chi phí ô nhi m do mình t o ra hoàn thi n bài vi t này.
theo úng nguyên t c ng i gây ô nhi m ph i
tr ti n (PPP). Chính ph Vi t Nam ã r t n Tài li u tham kh o
l c m b o cho pháp lu t thu BVMT i
v i x ng d u c th c hi n và mang l i hi u [1]
nguoi-viet-nam-thua-the-gioi-toi-8000-usd-
qu trong BVMT. Tuy nhiên, m t s quy nh 20151119151154829.chn
v thu BVMT i v i x ng d u còn ch a phù [2] PGS.TS Ph m V n L i, “Kinh t hoá l nh v c
h p, cùng v i vi c th c hi n pháp lu t còn môi tr ng m t s v n lý lu n và th c ti n”,
nhi u b t c p là nguyên nhân ch y u khi n cho NXB T pháp, 2011
thu BVMT i v i x ng d u ch a phát huy [3] Nguy n Hoàng Anh, V Công Giao, Nguy n
c hi u qu trong b o v môi tr ng. Vì v y Minh Tu n, “T duy pháp lý, lý lu n và th c
bài vi t ã m nh d n a ra m t s gi i pháp ti n”, NXB i h c qu c gia Hà N i, 2016
[4] Tr n Thanh Lâm, Qu n lý môi tr ng b ng công
Vi t Nam có th áp d ng m b o phát huy c kinh t - kinh nghi m qu c t , T p chí Thông
hi u qu trong BVMT c a công c kinh t này, tin khoa h c xã h i s 6 (2009)
nh : i u ch nh các quy nh pháp lu t thu [5]
BVMT ch a phù h p và t ng c ng th c hi n nam-qua-tang-gan-15-32011.htm
nhi u gi i pháp khuy n khích ng i tiêu [6]
dùng l a ch n các s n ph m, gi i pháp thay th sinh-hoc-e5-20141120095717661.htm
c ng nh nâng cao nh n th c và ý th c tuân th [7]
pháp lu t thu BVMT i v i x ng d u c a tuc/993/22182/kinh-nghiem-trien-khai-nhien-lieu-
sinh-hoc-o-thai-lan.aspx
ng i tiêu dùng và doanh nghi p.
Environmental Protection Tax on Gasoline in Vietnam:
Regulations and Practice
Nguyen Thi Hue
Faculty of Law, Trade Union University, 169 Tay Son, Dong Da, Hanoi, Vietnam
Abstract: Environmental Protection Tax on gasoline took effect from January 1, 2012 based on
the 2010 environmental protection law for the purpose of regulating gasoline consumption and
business behaviors in order to protect the environment and develop a green economy in Viet Nam as
well as to increase the State budget revenues. However, after 4 years of the tax’s implementation, its
provisions have not produced the desired effect. This article points out the shortcomings of the
legislative provisions regulating the tax and recommends some solutions to improve the effectiveness
of their implementation.
Keywords : Environmental protection tax, Environmental protection tax on gasoline, economic
instruments for environmental management.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
quy_dinh_phap_luat_ve_thue_bao_ve_moi_truong_doi_voi_xang_da.pdf
