Quan trọng không phải mình có gì mà là mình là ai

d by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP Cháu sắp thi đại học. Cháu muốn học ở một đại học nước ngoài tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng ba mẹ cháu lại muốn cháu đi du học ở Singapore. Theo ba mẹ, học phí của hai trường (trong nước và ở Singapore) tương đương nhau, nhưng cháu sẽ trưởng thành, tự lập hơn nhờ sống trong môi trường học tập quốc tế. Xa nhà, cháu sẽ b iết tự chăm sóc bản thân, học hỏi được nhiều kinh nghiệm… Theo cô, ba mẹ cháu nói có đúng không và cháu nên thế nào? Thú thật với cháu, theo hiểu biết và kinh nghiệm của cô, cô rất ngạc nhiên khi thấy nhiều gia đình Việt Nam cho con đi học ở nước ngoài, khi bắt đầu vào đại học. Ở tuổi này sự gần gũi, gắn bó với gia đình rất cần thiết cho sự phát triển nhân cách. Nó cũng giúp cho ta không bị mất gốc đối với nền văn hóa nước nhà. Một số du học sinh không thành công là do các bạn rời gia đình quá sớm. Một số nhà giáo dục đồng ý với cô là: ra nước ngoài để học thạc sĩ là lý tưởng nhất. Nên du học nước ngoài hay du học tại chỗ? Việc sống xa nhà để cháu có thể tự lập, trưởng thành cũng đúng phần nào nhưng theo cô, điều này phụ thuộc vào cách giáo dục của gia đình. Ở các nước dù có sống chung với cha mẹ, đứa con vẫn phải tự lo cho mình, làm thêm để kiếm sống… do cha mẹ không “úm con” như ở ta. Học ở Singapore có cái lợi là gần nhà, cháu có thể liên hệ thường xuyên với gia đình và về thăm nhà nhân các dịp lễ. Singapore cũng là một nước Á châu nên vấn đề thích nghi cũng dễ. Cô ủng hộ cháu học ở một trường quốc tế trong nước, nhưng cháu có thể lựa chọn học tại Singapore vì nước này cũng gần. Nếu đi Pháp hay Mỹ có thể sự thích nghi sẽ khó hơn nhiều, và về mặt tâm lý cũng đáng lo hơn… Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP Thưa cô, cháu là sinh viên đang du học năm thứ nhất ngành du lịch tại Thụy Sĩ. Theo ý kiến của cha mẹ cháu đây là ngành dễ kiếm việc làm, đầu vào không khó. Ở Việt Nam cháu thi đại học 2 lần không đậu. Sang bên này cuộc sống xa nhà làm cháu buồn một, thì những rắc rối trong việc học làm cháu buồn hai. Tiếng Anh của cháu không được tốt nên việc tiếp thu bài giảng không đầy đủ lắm, phải mượn sổ ghi chép của bạn, hỏi thêm bạn. Việc đi thực tập ở các nhà hàng, khách sạn (làm bồi phòng, hầu bàn, phụ bếp) cũng làm cháu chán nản, không theo được. Công việc thường kết thúc vào đêm khuya, cháu phải đi bộ ra trạm xe bus (phải đổi 2 trạm), trời lại lạnh, có hôm vừa sợ, vừa mệt mỏi cháu đã bật khóc. Hình như cháu không thích hợp với nghề đang học, hoặc đúng hơn không quen với những khó khăn khi ở xứ người. Thật tình cháu không muốn học tiếp nhưng lại sợ cha mẹ buồn nếu bỏ ngang, gia đình đã tốn nhiều tiền lo cho cháu. Xin cô cho cháu một lời Cháu không muốn học ở xứ người? khuyên. Có lẽ cốt lõi của vấn đề nằm ở chỗ cháu không tự quyết định mà làm theo ý của cha mẹ. Một nhà tâm lý đã nói “Không ai tìm được hạnh phúc khi thực hiện một kế hoạch do người khác vạch ra”. Nhiều người tưởng du học là thiên đàng, nhưng thật ra có không ít trường hợp thất bại không nói ra. Du học cũng không phải lối thoát cho việc thi rớt đại học. Sinh viên ra nước ngoài phải thích nghi với môi trường vật chất, xã hội, văn hóa khác hẳn. Đó là chưa nói đến khó khăn về ngôn ngữ và chuyên môn. Trước kia cô có một thời sinh hoạt với sinh viên Việt Nam du học ở Âu châu, đã gặp nhiều trường hợp thất bại khi họ rời gia đình lúc còn quá trẻ và khuyến cáo rằng chỉ nên đi đu học ở cấp sau đại học vì ở tuổi này người ta chín chắn và không dễ bị mất gốc. Cô cũng đã gặp những trường hợp sinh viên hư hỏng, bệnh tật, rối loạn tâm lý… Chương trình học ở nước ngoài hết sức nghiêm túc. Muốn trở thành một giám đốc khách sạn giỏi sinh viên phải kinh qua tất cả các khâu sau này mới biết tổ chức chỉ đạo. Có nơi muốn thành bác sĩ phải bắt đầu với công việc của y công. Ở Việt Nam các gia đình khá giả lại không tập cho con biết chịu cực, nên cháu thấy khó khăn là phải. Cháu nên nói thật với cha mẹ và quan trọng hơn nữa là suy nghĩ thật kỹ về năng khiếu, sở thích của mình. Không nhất thiết là phải học ở cấp đại học. Nếu cháu thấy thoải mái và vui với việc mình học và làm (sau này) thì cháu sẽ hạnh phúc. Cháu có thể xin đi học ở một nước trong vùng để đỡ phải thích nghi với khí hậu khắc nghiệt và những khác biệt quá lớn về văn hóa. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP Cháu vừa qua kỳ thi vào đại học ngoại thương, nhưng không mấy hy vọng sẽ đậu. Đây là lần thi Đại học thứ hai của cháu. Cháu rất mong muốn được học đại học. Nhưng cháu nghĩ ba mẹ cháu không đồng ý cho cháu thi lần thứ ba mà muốn cháu học nghề hoặc hệ cao đẳng. Xin cô cho cháu lời khuyên, cháu nên tiếp tục ôn thi vào đại học một lần nữa, chọn học cao đẳng hay học một nghề hệ trung cấp cho “chắc ăn” như cha mẹ cháu nói? Thành công ở đời là biết lượng sức mình để lựa chọn công việc phù hợp với năng khiếu và khả năng. Không phải chỉ có bằng cấp đại học mới thành công và có khi học nghề hay cao đẳng lại dễ tìm việc làm hơn. Cháu có thể chọn ngành học có liên thông, để sau khi làm việc ở cấp cao đẳng một thời gian rồi học tiếp đại học. Học kiểu này rất tốt vì kinh nghiệm Phải biết lượng sức mình làm việc sẽ giúp cho kiến thức vững chắc hơn. Quan trọng nhất là biết sức mình tới đâu để khỏi duy ý chí vì sĩ diện. Cháu nên tới Viện Nghiên cứu Giáo dục nằm trong khuôn viên Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh để xin làm một trắc nghiệm tâm lý về năng lực học tập. Nhà tư vấn sẽ cung cấp thêm thông tin để cháu quyết định. Cha mẹ thường hay ép con vào đại học dù quá sức của con. Cha mẹ cháu thì ngược lại, chắc ông bà cũng biết năng lực thật của cháu. Không ai cản cháu thì đại học lần thứ ba, nhưng đừng phí phạm một năm. Hãy tìm một nghề mà cháu thích để học. Làm được điều mình thích sẽ đem lại niềm vui. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần IV. CHUYỆN HỌC HÀNH HƯỚNG NGHIỆP Không chỉ riêng em mà còn nhiều bạn khác, nếu vào đời mà không có tấm bằng đại học thì sẽ thiệt thòi, sẽ khó khăn hơn nhiều trong cuộc sống. Nhưng rồi lại nghĩ nếu “bíp” (xin lỗi đây là từ bọn em thay cho “rớt đại học”) thì sao? Tự tử à? Chắc không. Chắc chắn sẽ sống tiếp. Mọi người xung quanh sống rất thực tế, nhưng lại suy nghĩ và kỳ vọng vào chúng em rất… phi thực tế. Điều này mới đáng sợ. Em rất muốn làm một nhà kế hoạch, làm một người lãnh đạo. Ý tưởng mạnh mẽ, hay ho tụi em không thiếu, nhưng tụi em không b iết cách b iết nó thành hiện thực. Em mong gặp được người dạy em điều đó. Trước tiên ta bàn về cái bằng đại học. Cá nhân và xã hội lựa chọn và hành động theo những xác tín mà xã hội học gọi là giá trị. Đó là những gì mà ta cho là rất quan trọng cho đời sống chúng ta, không có không được. Trong hệ thống giá trị có cái tích cực, Em muốn là một nhà kế hoạch đúng đắn như sự trung thực, sự liêm sỉ, tinh thần vì cộng đồng… Nhưng cũng có những giá trị giả tạo như tiền bạc, vật chất, quyền lực, tiếng tăm. Xã hội ta hiện nay bị chi phối mạnh mẽ bởi hệ thống giá trị giả tạo này, nên cha mẹ đặt nhiều kỳ vọng nơi con cái, bất kể chúng có thực hiện nổi hay không. Tấm bằng đại học là một nỗi ám ảnh lớn của mọi gia đình. Thực tế, một người có bằng cử nhân không có việc làm hay làm việc không phù hợp không dễ dàng hơn một anh thợ giỏi. Một cô gái làm chủ một cửa hàng thời trang không hề thiếu hạnh phúc. Vấn đề là cái giá trị người ta gán cho bằng cấp. Cách phân cấp xã hội “sĩ, nông, công, thương”, truyền thống coi vậy mà còn ảnh hưởng cách suy nghĩ của chúng ta khá nhiều. Gần đây, cô có gặp một cặp vợ chồng người Bỉ, cả hai là tiến sĩ tâm lý học, vậy mà người con trai duy nhất của họ chỉ là một kỹ thuật viên vi tính bậc trung cấp. Ông bà hoàn toàn hài lòng với vị trí của con mình và nói: “Nó muốn vậy đó và định từ từ sẽ chuyển lên học đại học khi nó sẵn sàng”. Điều cô muốn nói với em là phải tập đừng sợ dư luận, khi nó không đúng và không phù hợp với quan điểm của mình. Cách đây vài chục năm, cô có gặp ở phương Tây những gia đình mà ba làm kỹ sư thì con cũng là kỹ sư; mẹ bác sĩ thì con cũng là bác sĩ. Giờ thì khác, tuổi trẻ đã tự khẳng định, chọn những nghề mình muốn và cha mẹ tôn trọng sự lựa chọn của họ. Cái khó là hệ thống giáo dục ở Việt Nam còn “nhốn nháo”. Thay vì là một niềm vui, việc học trở thành một gánh nặng cho lớp trẻ. Ở Mỹ, mà cô biết, học xong phổ thông không cần có những cuộc thi tốt nghiệp đầy bi kịch. Còn muốn học đại học thì chỉ cần đăng ký, nếu điểm tốt nghiệp phổ thông đạt tiêu chuẩn. Chỉ một số ít trường đặc biệt mới phải thi vào. Làm được như vậy vì đầu vào, đầu ra được kiểm soát chặt chẽ, nhất là chất lượng dạy và học ở cấp dưới là chất lượng thật. Không có “điểm xin”, “bằng mua”, “phao cứu hộ”. Trẻ chọn ngành nghề theo khả năng và sở thích. Không những điểm học trong trường, mà ngay cả những trắc nghiệm tâm lý cũng để giúp cha mẹ biết rõ năng lực thật của con cái. Do đó kẻ học bác sĩ, người học kỹ thuật viên, đứa thì tạm thời đi làm tạp vụ…, không có gì là bi kịch cho cha mẹ. Tiến tới bằng đại học là tốt, nhưng một tỷ lệ nào thôi, tùy khả năng của cá nhân và nhu cầu về nguồn nhân lực của một đất nước. Có nhiều trường hợp cử nhân khó kiếm việc làm hơn thợ chuyên môn. Một điều hay là có sự liên thông giữa trung cấp cao đẳng và đại học. Học sinh tốt nghiệp phổ thông đăng ký học một nghề nào đó ở đại học cộng đồng tại địa phương, sau khi làm việc vài năm có thể tiếp tục ngành nghề đó tại một đại học lớn. Còn chuyện em muốn trở thành một nhà hoạch định giáo dục? Tốt lắm! Và làm sao học được điều này. Rất dễ. Trên thế giới nói chung và ở Mỹ nói riêng giáo dục là một ngành khoa học lớn cấp bằng từ cử nhân đến tiến sĩ. Em có thể theo ngành sư phạm là phương pháp giáo dục, hoặc trở thành chuyên gia về một cấp học (từ mẫu giáo, cấp I, II, III đến đại học và sau đại học). Để trở thành nhà hoạch định thì em phải có kiến thức tổng quát như triết lý giáo dục, mối liên quan giữa giáo dục và phát triển, quản lý giáo dục v.v… Một nhà văn nổi tiếng, một kỹ sư giỏi, một người có bằng chính trị cao không thể hoạch định giáo dục, nếu không theo học khoa học về giáo dục. Điều này lý giải tại sao giáo dục ở ta nhốn nháo đến thế. Em hãy lo học thật chăm chỉ, cố gắng học ngoại ngữ giỏi để sau này có thể trở thành nhà hoạch định giáo dục cho đàn em đỡ khổ! Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG Tình yêu là gì? Con tôi yêu quá sớm Nên yêu hay tập trung học? Muốn trả thù rồi tự tử Sao bạn có thể đổi thay? Thích hai người cùng lúc Giải pháp nào cho tình yêu? Mới quen nhau 5 ngày Sao anh không nói lời yêu? ... Created by AM Word2CHM Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu 14 tuổi, đang học lớp 7, nhiều năm liền là học sinh giỏi. Cháu yêu Lâm, bạn nam ở lớp bên cạnh đã 4 tháng rồi. Nhưng cháu không b iết bạn có yêu cháu không mà có vẻ lạnh nhạt với cháu, trong khi ai cũng b iết cháu yêu bạn ấy. Cháu đã viết thư hỏi Lâm có yêu cháu không và nhờ một bạn chuyển. Chẳng may b ị cô giáo bắt được, cô la cháu, mách với cô chủ nhiệm của Lâm làm cháu rất xấu hổ. Cháu cũng không thiết học hành vì một đứa bạn kể: Lâm nói là không yêu cháu. Hơn nữa, nhỏ này còn nói da cháu đen nhẻm, không xứng với Lâm. Theo cô thì cô giáo cháu có ghét cháu không, khi cô la và hỏi cháu “Tình yêu là gì?” cháu không trả lời được. Cô ơi, thế tình yêu là gì? Ai cũng nhắc đến tình yêu, nhưng hiểu nó là gì thì thật không dễ. Cháu có nghe câu danh ngôn nổi tiếng này chưa: “Yêu không phải là nhìn nhau, nhưng mà là cùng nhau nhìn về một phía”. Một tác giả khác Tình yêu là gì? còn nói: “Đời sống lứa đôi là để cho nam nữ giúp nhau tự hoàn thiện”. Điều này có nghĩa là tình yêu không phải là một cảm xúc dễ dãi, vô trách nhiệm. Nó là một tình cảm cao đẹp, qua đó hai người đến với nhau không vì mục đích ích kỷ mà còn để tự hoàn thiện mình và làm những điều hữu ích cho xã hội. Ví dụ tạo ra những công dân tốt để xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp. Tình yêu chính là nguồn cổ vũ cho ta sống tốt và làm điều tốt để duy trì thế giới này. Vì vậy muốn yêu đúng nghĩa ta phải chín chắn về tâm lý, có đầy đủ hiểu biết về cuộc sống, có nghề nghiệp trong tay, biết hy sinh quên mình hầu xây dựng sự nghiệp chung… Kinh nghiệm sống, sự trưởng thành là vô cùng quan trọng… nên đòi hỏi tuổi tác. Cũng vì thế luật hôn nhân gia đình chỉ cho phép con gái kết hôn lúc 18 tuổi. Đó là tuổi tối thiểu. Cảm xúc mà cháu dành cho Lâm chưa phải là tình yêu mà chỉ mới là thích thôi (dù thích đến mê). Vì cháu còn nhỏ quá chưa có kinh nghiệm, chưa chín chắn về tâm lý và đâu biết gì về Lâm trừ bề ngoài của bạn. Vì nếu yêu thì phải hiểu nhau, biết tính tình của nhau nhất là chia sẻ các hoài bão v.v… Chuyện da của cháu đen hay trắng cũng không ảnh hưởng đến tình yêu, vì bề ngoài chưa phải là tất cả. Người ta yêu là yêu một con người, chứ không phải một sống mũi hay làn da. Chắc cô giáo không ghét cháu đâu mà chỉ tội nghiệp cho một cô học trò dại dột. Cháu nên tập trung vào việc học. Càng học càng hiểu đời, hiểu người, hiểu mình. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Con trai tôi 15 tuổi, đang học lớp 9. Gần đây tôi bắt gặp cháu hay thì thầm qua điện thoại rất lâu, thường đi chơi không nói với cha mẹ là đi đâu. Mới đây, tôi tình cờ xem được cuốn nhật ký cháu viết trao đổi hàng ngày với bạn gái, mới khám phá ra là con trai tôi đang yêu say đắm. Các cháu gọi nhau là “anh yêu”, “em yêu”, “vợ chồng”. Cháu học hành sa sút hẳn và có nhu cầu xài tiền nhiều hơn (chắc là bao bạn gái), cháu đã vài lần lấy cắp tiền của cha mẹ. Chúng tôi la rầy cháu, gặp gỡ “nhà gái” để ngăn trở “chuyện tình” này, thậm chí nói chuyện với cả cô giáo chủ nhiệm của hai cháu. Nhưng hình như sự “ngang trái” chỉ càng làm cho hai trẻ “yêu” nhau hơn mà thôi. Điều chúng tôi sợ nhất là làm quá thi các cháu bỏ nhà ra đi, thậm chí tự tử. Theo chị, chúng tôi nên làm thế nào để giải quyết vụ này một cách ổn thỏa nhất? Chuyện xảy ra với con anh không lạ. Ở tuổi Con tôi yêu quá sớm này trẻ bắt đầu bị thu hút bởi người khác phái và biết “yêu”. Đây là quy luật phát triển tâm sinh lý của lứa tuổi mà quy luật thì ta không chống trả hay bẻ gãy được. Đúng như anh nói, “làm quá” có thể dẫn tới hậu quả không tốt. Chuyện yêu đương ở tuổi 14, 15 như con anh không cá biệt chút nào, có điều là cháu đi hơi quá đà. Anh nên nhẹ nhàng nhắc nhở cháu. Cho cháu biết, anh không cấm chuyện cháu có bạn gái, nhưng cháu còn quá trẻ, nên tập trung học hành để chuẩn bị tương lai cho cả đôi bên. Anh nên đề nghị cháu mời bạn gái về nhà chơi để bình thường hóa sự việc. Lúc thuận tiện, anh nên vui vẻ thảo luận với cháu về tình yêu, hôn nhân, trách nhiệm của người đàn ông v.v… Hay anh tìm sách báo có đề cập đến vấn đề đó để cho hai cha con cùng đọc. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu 15 tuổi đang yêu một người bạn cùng lớp là N.H.Đ là người rất tốt và học giỏi. Chúng cháu quen nhau được 5 tháng nay và tình cảm của chúng cháu cũng rất tốt. Nhưng không hiểu sao mấy ngày nay cháu cám thấy bạn ấy lạnh nhạt với cháu và giỡn với một bạn gái khác. Khi bắt đầu yêu nhau, cháu có nói là cháu không thích bạn ấy giỡn với các bạn gái khác. Người kia đẹp hơn cháu. Như vậy có phải là bạn ấy không còn yêu cháu nữa không? Dù sao chúng cháu có nhiều kỷ niệm đẹp và có ai ăn hiếp cháu thì bạn ấy bênh vực ngay. Cô nghĩ thế nào và xin cô cho b iết cháu có nên đặt tình yêu lên hàng đầu không? Có lúc cháu nghĩ mình không nên yêu nữa, mà nên tập trung học hành để chuẩn b ị cho tương lai. Xin cô cho cháu một lời khuyên. Cháu đã tự trả lời cho mình rồi. Ở tuổi của Nên yêu hay tập trung học? cháu là phải tập trung học tập để chuẩn bị cho tương lai, cũng là chuẩn bị cho một tình yêu chín chắn và tốt đẹp nhất. Ở tuổi học đường, tâm lý và tình cảm của các cháu chưa chín chắn và ổn định. Ở tuổi này đã có sự thu hút giữa những người bạn khác phái, nhưng đó chưa phải là tình yêu theo đúng nghĩa của nó. Tình yêu phải nghiêm túc, phải có trách nhiệm và giúp nhau tự hoàn thiện để tiến tới xây dựng một gia đình tốt đẹp. Con đường ấy còn xa lắm vì các cháu phải học hành đến nơi đến chốn, có nghề nghiệp, v.v… Ở tuổi còn đùa giỡn và ăn hiếp nhau thì cháu hãy coi đây là tình bạn thôi, và trong tình bạn, cháu không nên độc quyền bắt Đ. chỉ chơi với một mình cháu. Người con gái càng độc quyền, càng ghen tuông thì bạn trai càng chán ngán. Cháu hay tiếp tục chơi với Đ. và các bạn trai khác như bạn. Khi cháu tập trung học tập thì vấn đề chỉ còn là “chuyện nhỏ” thôi. Created by AM Word2CHM Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu đang đi học. Hơn một năm nay, cháu có người yêu và đã trao tất cả cho người ấy. Bây giờ anh ta thay đổi, nhất quyết không chịu tiếp tục nữa mặc dù cháu đã tự tử… hụt. Cháu là con một, nhà cháu kinh tế khá hơn nhà anh ấy. Cha mẹ lo cho cháu tất cả, nhưng cháu không được làm gì theo ý mình từ việc học đến việc khác. Trong chuyện này, cha mẹ cũng ngăn cản dữ lắm, vì cho rằng anh ấy nghèo và lợi dụng cháu… Cháu đã bỏ học nửa năm nay vì học không vô. Hiện giờ cháu chỉ có một mong muốn duy nhất là gặp lại anh ấy và tiếp tục như trước. Nhưng sau lần tự tử, anh ấy đã tránh mặt cháu luôn và tuyên bố chấm dứt quan hệ. Cháu muốn giết anh ấy và tự tử lần cuối. Cháu không thể để anh ấy thuộc về người khác. Người lớn khuyên cháu nên quên đi và sau này còn lấy chồng. Nhưng cháu không quên được và cũng không thể lấy chồng, vì mặc cảm tội lỗi, dù người ta có thể chấp nhận cháu. Cháu phải chết cô à. Muốn trả thù rồi tự tử Cháu quá bối rối. Cô giúp cháu tìm một lối ra. Cách đây vài năm, báo chí có nêu trường hợp một anh kiến trúc sư giết người yêu rồi cắt từng khúc. Ngay lúc đó, một bác sĩ tâm thần người Bỉ đến thăm cô. Bà ấy giải thích đó là “phản ứng sơ đẳng” của một đứa trẻ cắn vú mẹ khi sữa không ra như ý nó. Nó chẳng hiểu gì, không chiếm đoạt được cái mình muốn thì tiêu diệt đối tượng đó. Người bạn trai ấy bỏ chạy vì một là cháu đã quá dễ dãi khi trao tất cả cho anh ta. Lý do thứ hai là cái thứ “tình yêu chiếm đoạt” của cháu cũng rất đáng sợ (“Cháu không muốn cho anh ta thuộc về người khác”). Thứ ba là cái nư của cháu… động tới là đòi tự tử. Đáng sợ nhất là xu hướng tự hủy hoại và huỷ hoại người khác. Tuy nhiên, đây không phải là lỗi của cháu, mà do cách giáo dục của cha mẹ cháu đã khiến cháu không kịp lớn lên. Người trưởng thành về tâm lý sẽ biết chấp nhận những thử thách của cuộc sống. Người trưởng thành có người té đau rồi cố gắng vươn lên, bước tới. Mỗi lần như vậy sẽ trưởng thành thêm. Cháu nên tìm đến một nhà tâm lý giỏi để được trị liệu thích hợp và hiệu quả. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cô ơi, con đang yêu và con nghĩ rằng bạn cũng yêu con, vì chính bạn đã viết thư tỏ tình, đã dành cho con nhiều tình cảm và sự quan tâm, chăm sóc hơn hẳn các bạn khác. Thế mà một tuần nay bạn bỗng dưng thay đổi thái độ, lảng tránh, không muốn nói chuyện với con dù hai đứa học cùng lớp. Bạn làm như chưa hề nói yêu con. Người ta bảo con gái hay thay lòng đổi dạ. Con viết thư hẹn bạn nhưng bạn không đến chỗ hẹn, con chận đường rủ bạn đi ăn kem để nói cho ra lẽ nhưng bạn chỉ lắc đầu. Trong khi đó thì bạn lại tỏ ra thân thiết với một bạn trai ở lớp bên cạnh và còn cố tình cho con thấy. Con phải làm sao? Theo cô đoán thì không phải là bạn ấy không còn yêu cháu nữa, nhưng đang hờn cháu điều gì đó mà không nói ra được. Tỏ ra thân thiện với một bạn trai khác một cách cố tình cho cháu thấy có nghĩa là muốn gây sự chú ý của cháu, muốn khiêu khích cháu, Sao bạn có thể đổi thay? chứ nếu thật sự ưa thích ai khác thì bạn ấy sẽ kín đáo hơn. Cháu suy nghĩ xem mình đã làm gì khiến cho nàng hờn cháu. Ví dụ như quá thân thiện với một bạn gái khác, thiếu những cử chỉ chăm sóc mà bạn ấy đang chờ v.v… Rồi tìm cách sửa sai. Cháu cứ bình tĩnh, thoải mái, tỏ ra thật bình thường như không có chuyện gì xảy ra, nhưng đừng quá thờ ơ. Khi nào “mệt” quá, bạn ấy sẽ làm quen lại với cháu. Còn nếu giận luôn thì cũng không hệ trọng lắm, vì trong một đời người, ta gặp gỡ quen biết nhiều người trước khi chọn một người bạn đời. Nếu cô bạn này thuộc típ người hay hờn dỗi thì sự chia tay là một điều may mắn cho cháu. Nhưng cô không tin là hai cháu sẽ chia tay. Cuộc “chiến” yêu đương là một chuỗi dài những trận chiến rồi hòa, hòa rồi chiến. Nó cũng là cơ hội cho hai bên biết rõ nhau hơn để cuối cùng đi đến những quyết định sáng suốt. Giận rồi làm hòa vui làm sao! Cháu còn sẽ trải qua nhiều lần như vậy. Có một điểm cháu không được thua, đó là thua chính mình. Hãy chứng tỏ bản lĩnh con trai là biết làm chủ cảm xúc. Không để tình cảm lấn át nhiệm vụ. Nếu lơ là việc học, dù bạn gái có làm hòa, cháu cũng thua đậm đó. Cố lên! Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu là học sinh lớp 10. Cháu đang rất bối rối vì thích hai bạn nam học cùng lớp, không b iết chọn ai. Một bạn học rất giỏi nhưng ít nói, tính tình hơi cù lần, còn một anh thuộc hàng “quậy”, là học sinh hơi cá biệt trong lớp. Với bạn học giỏi thì cháu phục, nhưng khó nói chuyện. Với bạn “quậy” thì cháu rất thoải mái vì bạn vui vẻ, làm nhiều điều dễ thương cho cháu. Theo cô thế cháu nên chọn ai? Chưa đến lúc để cháu phải chọn một trong hai bạn trai đâu, vì ở tuổi các cháu hãy coi đó là tình bạn thôi. Sau này khi yêu thật và nghĩ đến việc chọn người bạn đời, cô hy vọng cháu sẽ có những tiêu chuẩn nghiêm túc hơn là sự “vui vẻ” hay tính “cù lần”. Thậm chí học sinh giỏi dù là một giá trị đích thực, nhưng cũng chưa đủ. Sau này nếu chọn người bạn đời, cháu phải xem đó có phải là một người có trách nhiệm, có khả Thích hai người cùng lúc năng gánh vác một gia đình, là người cha gương mẫu không. Cháu thích anh bạn “quậy” vì anh ta “làm nhiều điều dễ thương cho cháu”. Đó là một động cơ ít nhiều ích kỷ. Chẳng qua anh bạn kia có lẽ là khéo “nịnh đầm” thôi, còn chiều sâu thì không có gì. Còn anh chàng “cù lần” có thể là một người nghiêm túc. Để kết luận, những lập luận của cháu cho thấy cháu còn rất non nớt trong cuộc sống. Cháu cứ chơi với bạn như bạn thôi. Thậm chí cháu có thể có nhiều bạn nam hơn nữa, nhưng khoan nghĩ đến tình yêu. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu và Nam quen nhau đã 3 năm. Nói lời yêu được 3 tháng thì chúng cháu phải chia tay nhau, vì cháu lên thành phố học đại học. Cháu rất nhớ Nam, mỗi ngày phải đối diện với những kỷ niệm là những món quà Nam tặng, cuốn sổ chúng cháu viết thư chung cho nhau. Một ngày nọ, để quên đi nỗi nhớ, cháu đã đốt quyển sổ có sự chứng kiến của một người bạn chung của cháu và Nam. Người bạn này sau đó kể lại với Nam và Nam đã viết thư chia tay với cháu. Lần cuối cùng viết thư cho cháu cách đây 1 năm, Nam bảo nhớ cháu nhiều, cháu trả lời nhưng không thấy hồi âm. Cháu vẫn yêu Nam ngay cả khi chia tay, vẫn mong Nam quay lại. Cô ơi, cháu phải làm gì để an tâm, không say nghĩ nhiều về chuyện này nữa? Tình yêu giữa hai cháu “hơi bị lãng mạn” và chiếm quá nhiều thời gian và tâm trí của cháu. Có người yêu thì tốt nhưng ở tuổi học hành, cháu phải biết Giải pháp nào cho tình yêu? cân bằng cảm xúc và “nhiệm vụ”. Cử chỉ đốt cuốn sổ của cháu cũng hơi quá đáng và thậm chí buồn cười. Sự giận hờn của bạn trai cháu, cũng (xin lỗi) hơi trẻ con. Cháu hỏi phải làm gì để an tâm và khỏi phải suy nghĩ về chuyện này? Chỉ có một cách là nghĩ đến chuyện khác: chuẩn bị cho tương lai có nghề nghiệp và cuộc sống ổn định. Đây là nhiệm vụ quan trọng duy nhất ở tuổi cháu. Yêu cầu Nam nói rõ cảm nghĩ của mình. Giận luôn hay làm “trận”. Nếu anh ta giận luôn thì quá trẻ con, cháu có thể quên đi. Hiểu rồi mà làm “trận” thì cũng… trẻ con nốt, cháu đề nghị anh ta “xì tốp hia” và làm người lớn. Chúc cháu can đảm, làm chủ được cảm xúc. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu quen một bạn trai tên H. trong khoảng thời gian cháu đi thi vỏn vẹn có 5 ngày. Hôm trước chúng cháu gặp nhau (vì mướn chung khu nhà trọ), thì hôm sau anh đã nói là mến cháu và rủ cháu đi công viên. Anh nắm tay cháu và nói thương cháu hỏi cháu có đồng ý làm bạn gái anh không. Sau cuộc thi cháu về nhà, anh viết thư cho cháu, nhưng cháu viết trả lời là chỉ xem anh như anh trai thì anh bặt vô âm tín, không gửi thư cho cháu nữa. Thật ra, anh là người như thế nào? Tội nghiệp, sao cháu dễ bị “cắn câu” quá? Sao cháu ngây thơ đến thế? Quen nhau mới 5 ngày làm gì có chuyện yêu với đương! Mới quen hôm trước, hôm sau đã “mến” với “thương” rồi! Anh ta trêu cháu chút xíu vậy thôi. Nhưng tiếc rằng trên đời này có không ít cô gái ngây thơ, nhẹ dạ, dễ bị gạt nên đã góp phần tạo ra nhiều tay sở khanh. May là anh ta đã cao chạy xa bay. Mới quen nhau 5 ngày Cháu hỏi “Anh ta là người như thế nào”? Đó là một tên sở khanh đầy tiềm năng nếu gặp nhiều bạn gái như cháu. Nếu gặp cháu gái khó tính khác, chưa gì đã nắm tay, tỏ tình thì chắc anh ta sẽ… ăn bạt tai rồi. Cháu hãy cố gắng học hỏi thêm về sự đời nhé? Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Thưa cô Oanh, năm nay cháu 20 tuổi, anh học cùng lớp với cháu, hơn cháu 2 tuổi. Trước kia cháu thầm yêu trộm nhớ anh. Nhưng cháu được b iết anh đã có bạn gái, cháu lại nhút nhát không dám thể hiện tình cảm và sợ mang tiếng con gái mà tỏ tình trước. Rồi cháu được tin người yêu anh đã đi lấy chồng, anh rất buồn. Cũng từ đó, cháu nhận thấy anh có những cử chỉ, ánh mắt trìu mến đối với cháu, anh quan tâm đến cháu ra mặt nhưng sao anh không tỏ tình với cháu? Vì sao anh ấy im lặng, liệu anh có yêu cháu? Cháu có nên chờ đợi anh không, khi xung quanh có nhiều bạn trai cũng theo đuổi cháu? Cháu đừng bồn chồn mà hãy để cho tình yêu chín muồi và đến từ từ. Nếu anh ấy quan tâm đến cháu thì hãy bày tỏ sự quan tâm của cháu đối với anh. Giữa cháu và anh ấy mới chỉ là sự thu hút bên ngoài. Tình yêu chỉ hình thành trên cơ sở của sự quen biết và thông cảm nhau. Hãy đến với nhau như nhiều người bạn bình thường trước đã. Chưa thật sự quen nhau Sao anh không nói lời yêu? làm sao tỏ tình. Cháu hỏi: “Có nên chờ anh không khi xung quanh có nhiều bạn trai cũng theo đuổi cháu”. Cháu nói chuyện tình yêu mà sao giống đi “mua hàng” quá. Yêu đương là chuyện hệ trọng, chứ đâu phải hụt cái này thì bắt cái kia. Cháu cứ chơi với tất cả như những người bạn bình thường và chọn một người, khi có tình cảm thật sự 20 tuổi là còn rất trẻ và hình như cháu cũng chưa hiểu tình yêu thật sự là gì. Cứ để thời gian làm nhiệm vụ của nó, nghĩa là giúp chúng ta trưởng thành. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Năm lớp 9 cháu thích Huân, bạn trai học cùng lớp. Bạn cũng rất thích cháu. Nhưng các bạn nữ trong lớp khuyên cháu không nên quen Huân vì Huân là một đứa con trai có vẻ… ong bướm! Năm nay lên lớp 10, một số bạn giới thiệu Duy cho cháu. Duy hơn cháu 1 tuổi, học lớp 11 cùng trường. Có vẻ Duy cũng thích cháu. Nhưng gần đây khi cháu đánh bạo viết thư cho Duy, hỏi Duy có yêu cháu không thì Duy lại trả lời chỉ coi cháu như bạn. Cháu đau khổ quá cô ạ. Rõ ràng là bạn rất thích cháu, quan tâm đến cháu mà lại nói coi cháu như bạn, là sao? Cháu rõ là “cháu gái dại khờ”. Còn nhỏ mà nghĩ tới tình yêu làm gì? Còn sớm quá, hãy chơi với nhau như bạn cái đã. Thời xưa con gái tỏ tình trước bị lên án ngay, nhưng ngày nay thì ai tỏ tình trước cũng được. Nhưng theo cô về mặt “chiến thuật”, để con trai tỏ tình trước thì ít “quê độ” cho người con gái hơn Cháu thích một người nếu bị từ chối… Những tình cảm ban đầu của Duy có thể chấm dứt vì thấy cháu “bạo” quá. Lẽ ra, cứ để tình bạn phát triển dần dần thành tình yêu rồi cái gì phải tới sẽ tới. Cháu không nên “đau khổ” với trò chơi này. Có thể bạn ấy mới thích cháu thôi. Nhưng thích chưa phải là yêu. Cháu nên tập trung vào học tập hay công việc ưa thích nào đó để giải khuây. Vài năm nữa nhìn lại “biến cố” này chắc cháu sẽ buồn cười lắm. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cô ơi, em vừa thi đại học, nhưng chắc là không đậu. Em đang băn khoăn không b iết nên học ôn để thi tiếp hay lấy chồng. Anh trai của bạn em thương em cả năm nay. Tụi em đã chính thức nói yêu nhau. Anh ấy 30 tuổi lớn hơn em 12 tuổi, đã đi làm và thành đạt, có nhà riêng. Gia đình hay bên cũng b iết ảnh có ý định tiến tới hôn nhân với em và không phản đối. Hôm qua ảnh nói với em là nếu không đậu đại học thì cũng đừng lo lắng gì, ảnh sẽ cưới em Tết này. Em không cần đi làm, chỉ cần ở nhà làm vợ và sau này làm mẹ là đủ. Em nghĩ, ai đi học rồi cũng mong có việc làm, mong có tiền nuôi được bản thân, làm giàu, phụ nữ làm gì rồi cũng đến lúc lấy chồng, làm mẹ… Thế thì em lấy chồng, khỏi phải lo đi làm kiếm tiền, làm vợ, làm mẹ như mọi người. Em còn phải học đại học làm gì nữa, em nghĩ vậy có đúng không cô? Em muốn đi đường tắt Phụ nữ ngày nay không còn chỉ trông vào ngày cưới, để được chồng nuôi suốt đời. Họ cần học một nghề. Thi vào đại học cũng không chỉ để tìm việc làm và tự nuôi thân, vì kiến thức rộng còn là một hành trang không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Người phụ nữ có học sẽ dễ chia sẻ với chồng và dễ thành công hơn trong việc giáo dục con cái. Ra ngoài xã hội họ cũng sẽ tự tin hơn. Người phụ nữ đi làm do tiếp xúc nhiều, do phải giải quyết những vấn đề trong công việc sẽ có tầm nhìn rộng rãi hơn là người suốt ngày ru rú trong nhà. Cô không muốn dự trù những điều không hay, nhưng ta luôn phải phòng hờ từ xa. Nếu hôn nhân trắc trở, người chồng đau ốm, người phụ nữ có nghề cũng dễ xoay xở hơn. Người bạn của em có ý tốt, nhưng cũng có suy nghĩ hơi gia trưởng và không mấy hợp thời. Vì ngày nay nam nữ nên bình đẳng ngay cả trong lĩnh vực văn hóa. Chồng tương lai của em sẽ nể em hơn nếu em là một người có kiến thức và có khả năng độc lập về kinh tế. Có khi ra ngoài xã hội anh ta sẽ hãnh diện vì em. Em có thể kết hôn ngay nhưng những năm đầu khi chưa có con, em nên tranh thủ học một nghề mà em thích. Có thể em không đi làm nhưng em sẽ vẫn tự tin, hơn là sống ỷ lại hoàn toàn vào chồng. Mong em suy nghĩ thật kỹ. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cháu và Mai - bạn học cùng lớp 12 với cháu - thân nhau từ cấp II. Thế mà lại xảy ra một chuyện buồn. Hôm qua Mai b ị mất tiền (để trong cặp sách). Ra chơi, bạn ấy lấy tiền rủ cháu xuống căng-tin uống nước thì phát hiện mất bóp đựng tiền. Một số bạn trong lớp xì xào: nghi phạm hẳn phải là những người ngồi cạnh. Cháu lại ngồi cạnh Mai. Bạn ấy không nói gì mà cháu thì chẳng thể thanh minh, vì có ai đổ cho cháu đâu, nhưng Mai cũng ít nói hẳn với cháu. Cháu buồn, không b iết phải cư xử thế nào, nhưng trong lòng cũng đau đớn. Chẳng lẽ là bạn thân, chơi với nhau nhiều năm mà Mai lại nghĩ xấu cho cháu? Như vậy có đáng gọi là bạn thân? Cháu buồn và tự ái nên cũng không thèm nói chuyện với Mai, kết quả là chúng cháu chiến tranh lạnh. Cô ơi, cháu nên làm gì hay là cứ để tình bạn chết? Sự hiểu lầm thật đáng buồn. Cũng nên thông cảm với Mai trong cơn bối rối. Phản ứng “giận lại” của Tình bạn có tan vỡ cháu càng gây thêm rắc rối. Thật ra “cây ngay không sợ chết đứng” nhưng trong trường hợp của các cháu, cần phải thẳng thắn nói chuyện với nhau, nhất là khi hai cháu là bạn thân của nhau. Hãy vượt qua tự ái, đừng để tình bạn chết một cách lãng xẹt, cũng đừng thụ động chờ “thời gian sẽ chứng minh” nếu thật sự cháu không lấy tiền của bạn. Sự chủ động, thái độ ngay thẳng thật lòng của cháu, bản lĩnh của cháu trong lúc này sẽ phần nào xóa đi sự nghi kỵ của bạn bè xung quanh. Nhất là, sau khi chuyện đã xảy ra, mặc những tiếng xì xầm, các bạn vẫn thấy hai “nhân vật chính” là cháu và bạn thân của cháu vẫn vui vẻ, khăng khít với nhau. Điều đó là quan trọng nhất. Chưa kể, sau này “kẻ trộm thật sự” bị phát hiện thì cháu lại càng thanh thản, bạn cháu và mọi người sẽ giật mình, hối hận vì đã có thái độ sai lầm, tình bạn suýt tan vỡ chỉ vì nghi oan cho người khác. Trong tình bạn, điều quan trọng là niềm tin và sự hiểu nhau. Người ta không thể đánh mất tình bạn, không nên phán xét nhân cách một con người chỉ vì những nghi kỵ thiếu cơ sở. Cháu hãy chuẩn bị tinh thần để mời Mai đi uống nước, rồi nói chuyện thẳng thắn với nhau. Không có động tác này sẽ khó nối kết lại tình bạn. Cháu hãy can đảm lên! Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần V. TÌNH YÊU, TÌNH BẠN Cô ơi, cháu đang rất buồn, vì tự nhiên cháu và bạn cháu đang chơi thân với nhau thì lại không thân nữa. Chúng cháu học lớp 11. Cháu và bạn ngồi gần nhau, đi học cùng nhau, chia sẻ với nhau rất nhiều thứ. Đầu năm nay, cô chủ nhiệm phân công bạn cháu ngồi ở bàn khác để kèm cặp một bạn học hơi yếu và có chuyện không vui về gia đình. Bạn cháu gần gũi, quan tâm đến bạn kia hơn và ngày càng thân với bạn ấy. Cháu ganh tị và rất buồn nên có những phản ứng không hay, làm bạn cháu thất vọng. Bạn ấy nói: “Là bạn thân phải hiểu nhau, tôn trọng nhau và hành xử đúng”. Bạn cho rằng cháu làm thế thì không còn là bạn của bạn nữa. Và từ đó, bạn có vẻ lạnh nhạt làm cháu rất đau khổ. Làm thế nào hàn gắn tình bạn hả cô? Trong tình bạn có bao hàm việc tôn trọng sự tự do của nhau và không ích kỷ. Một người có thể chơi Làm thế nào hàn gắn tình bạn? với nhiều bạn cùng một lúc. Ta không nên độc quyền hay sở hữu hóa bạn, nghĩa là xem người đó là duy nhất thuộc về mình. Ganh tị sẽ làm mất bạn. Cháu nên sửa tính tình của mình để sau này lớn lên làm người yêu, làm vợ. Trong vị trí “nhạy cảm” đó, người hay ghen tuông thì gia đình của họ sẽ khó có hạnh phúc. Cháu đã mất bạn vì “những phản ứng không hay” như cháu nói. Vậy thì hãy chuộc lỗi bằng cách làm hòa và kết thân với bạn một cách bình thường. Cháu nên chấp nhận người bạn mới. Hãy cùng bạn cũ giúp người bạn kia vì bạn ấy đang gặp khó khăn. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG “Có gì” và “là ai” Sống thế nào là khôn ngoan, đúng đắn? Tốt + thật thà = thua thiệt? Buồn tủi vì… nghèo Con gái có cần giỏi? Học giỏi là quan trọng nhất? Vì sao họ tự tin hơn? Created by AM Word2CHM Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Bạn cháu đi nước ngoài và tặng cho cháu một tấm thiệp rất đẹp trong đó có câu danh ngôn bằng tiếng Anh “Happiness does not come from what you have, but from what you are” - cháu hiểu như thế này. “Hạnh phúc không đến từ những gì bạn có mà từ những gì bạn làm”. Có nghĩa, bạn là ai quan trọng hơn là bạn có gì. Cháu hiểu vậy đúng không cô, mong cô giải thích rõ hơn ý nghĩa của câu này. Câu này rất hay và rất đúng. Chắc cháu đã gặp những gia đình giàu có, quyền thế mà tan nát vì anh chị em xâu xé nhau để giành của cải và ngược lại. Ta thật hạnh phúc khi làm được điều ta mơ ước. Có khi đó là thể hiện được tài năng (vẽ một bức tranh đẹp, dạy học tốt, phục vụ người nghèo). Ta sẽ hạnh phúc khi tạo được mối quan hệ hài hòa với người xung quanh, khi ta sống với một lý tưởng đẹp, sống có mục đích. “Có gì” và “là ai” Tấm thiệp này tới với cháu rất đúng lúc trong một hoàn cảnh xã hội nhiễu nhương khi người ta chạy theo quyền thế, tiền của và tưởng rằng những thứ ấy sẽ đem lại hạnh phúc cho họ. Nhưng ta đang thấy không ít người đang chạy theo những giá trị sai lầm. Có những bạn trẻ cũng bị cuốn hút vào trào lưu thực dụng này. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Cô ơi, ở nhà và ở trường chúng cháu đều được dạy phải sống như một người tốt, học giỏi, trung thực, nghe lời cha mẹ, thầy cô; ra đời thì làm việc giỏi, có tinh thần cống hiến, b iết hy sinh vì người khác… Những người như thế được yêu mến, được đánh giá cao và nhìn chung thì được mọi người tôn trọng. Nhưng thực tế hiện nay cháu thấy khác hẳn, người ta được đề cao, ngưỡng mộ không hẳn vì giỏi, vì tốt mà vì có địa vị, giàu có, có tài ở một lĩnh vực nào đấy. Mà những người này chưa chắc được tôn trọng. Trong khi người giỏi, người tốt, trung thực chưa chắc được đề cao, ngưỡng mộ, mà có khi sống khổ, rước họa vào thân. Cháu chẳng b iết sống ra sao, sống thế nào là khôn ngoan, đúng đắn. Cô có thể giải thích cho cháu? Dường như cô có thể tóm ý tưởng của cháu như sau: Người tốt, có đạo đức, giá trị thật chỉ được xã hội đề cao trong lời nói, trên lý thuyết. Nhưng cuộc Sống thế nào là khôn ngoan, đúng đắn? sống thì ngược lại. Người nhiều tiền bạc, biết chạy chọt thì được việc, được kính nể, ít lắm là bề ngoài. Còn người trung thực, sống theo những điều họ tin tưởng thì lắm khi gặp khó khăn. Vừa qua một số người có can đảm chống tiêu cực lại bị đì “tới bến”. Người không biết chạy chọt thì không ăn nên làm ra. Đây là một mâu thuẫn gần như muôn thuở thường thấy trong mọi xã hội. Và ở nước ta hiện nay, vấn đề trở nên trầm trọng đến độ nó làm cho ta nghĩ rằng sống tốt là dại, còn bon chen, lấn lướt là khôn. Sự khủng hoảng đạo đức trầm trọng đã khiến các giá trị và chuẩn mực bị đảo lộn, cho nên rất khó để tuổi trẻ các cháu tự định hướng cho mình. Có khi ngay trong gia đình cha mẹ dạy một đàng nhưng làm một nẻo. Nhưng cho dù thế nào đi nữa thì theo cô những giá trị đạo đức cơ bản như sự trung thực, tinh thần vị tha, ý thức trách nhiệm… là vĩnh cửu. Nó không giúp ta ăn trên ngồi trước, không đem lại cho ta tiền bạc, nhưng nó đem lại sự thanh thản của một lương tâm trong sáng, niềm vui của một cuộc sống vì người khác. Tóm lại đó là hạnh phúc. Sống đàng hoàng cũng là để lại con cháu một di sản vô giá. Đó là niềm tự hào và tự tin. Người ngồi mát ăn bát vàng nhờ mánh mung, bản thân không hạnh phúc mà con cháu còn phải mang mặc cảm suốt đời. Sống tốt ngày nay là một chọn lựa khó, vì dường như ta phải đi ngược dòng. Nhưng về lâu về dài ta sẽ không hối tiếc. Trong giới trẻ hiện nay có một số do ảnh hưởng của xu hướng thực dụng nghĩ rằng có tiền là có tất cả. Sự thật không phải vậy. Ở phương Tây, người ta thực hiện rất nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy thiếu tiền thì khổ thật. Nhưng khi có tiền thì tầng lớp trung bình hạnh phúc hơn tầng lớp giàu có. Vì có nhiều tiền thì lòng ham muốn cũng tăng và sự tham lam của con người không bao giờ có chỗ đứng. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Mẹ cháu thường chì chiết ba cháu như vậy, mỗi khi ông có chuyện thất bại trong công việc, trong quan hệ đồng nghiệp ở cơ quan. Ba cháu hay nhường nhịn, nhận thua thiệt về mình, được bạn bè, đồng nghiệp quý mến, trong khi đó mẹ cháu lại chê bai ba là… khờ. Như vậy là sao hả cô? Nhân đó, mẹ cháu đem ba làm… gương, cảnh báo cháu không được noi theo, dù cháu rất yêu và kính trọng ba. Mẹ muốn khuyến khích cháu làm người tốt, sống nhân nghĩa hay là lanh lợi, ăn thua đủ với người khác? Cháu phải sống thế nào cho hợp lẽ? Hành vi đúng không phải là nên theo bên nào mà theo điều mình nhận thức là đúng. Sống đúng không để ăn hay thua người khác mà phải sống theo lương tâm, sự trung thực, công bằng và vì lợi ích chung… Sống theo những nguyên tắc này, lúc nào cần thắng thì ta thắng, cần thua thì ta thua. Tốt + thật thà = thua thiệt? Ví dụ ta nhất định không để mình bị xử ép khi ta làm đúng, cho dù điều này có thể làm tình bạn sứt mẻ. Ta chấp nhận thua, khi ta có lỗi và chân thành nhận khuyết điểm để sửa sai. Nhưng không nên là một người hèn yếu lúc nào cũng chịu lép để không làm mất lòng người khác. Cháu đừng băn khoăn phải theo ai mà cứ theo lẽ phải. Biết đặt vấn đề như vậy, cô nghĩ cháu đã chín chắn, đủ để tự suy nghĩ và lựa chọn. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Cô ơi, người ta nói vật chất không quan trọng, không phải là thước đo chính xác về giá trị con người. Nhưng con không tin, vì thực tế cuộc sống cho thấy một người ăn mặc mô đen, đi xe đẹp, giàu có thường được ngưỡng mộ, trọng vọng hơn người có tài nhưng nghèo khó. Cô có thấy là đi đâu, liên hệ công việc, thậm chí vô nhà hàng ăn uống… mà đi xe đạp, ăn mặc lèng xèng thường không được đón tiếp niềm nở? Ngay các bãi giữ xe cùng không nhận giữ xe đạp! Hôm qua cháu đến nhà bạn gái với chiếc xe đạp ba mẹ bạn tỏ vẻ khó chịu, nhìn dò xét, coi thường cháu, có vẻ họ không muốn con gái quen một đứa con trai nghèo hèn như cháu. Tự nhiên cháu cũng thấy mình thấp kém trong cái nhìn của họ và cháu buồn tủi quá cô ạ. Bạn gái cháu rất tốt, thương mến cháu nhưng có lẽ cháu không nên duy trì tình cảm với bạn nữa vì hai bên quá cách b iệt. Cô đồng ý với cháu một phần. Ấn tượng ban Buồn tủi vì… nghèo đầu luôn bị ảnh hưởng bởi bề ngoài của người đối diện. Đặc biệt ở thời buổi thị trường, theo trào lưu thực dụng này người ta căn cứ vào bề ngoài mà đánh giá con người. Tuy nhiên, không phải mọi người đều làm như vậy. Mối quan hệ trong cuộc sống là một mối quan hệ lâu dài. Sống và làm việc với nhau, điều quan trọng là phẩm chất, tính tình, tài đức. Là tinh thần vị tha, ý thức trách nhiệm… Về lâu, về dài qua quá trình tương tác người ta phát hiện giá trị thật của nhau. Những cái bên ngoài không còn ý nghĩa gì nữa. Cô thông cảm với nỗi buồn của cháu, nhưng không phải vì những phản ứng nhất thời mà cháu đành buông xuôi. Đời sống còn dài, hãy tận dụng thời gian để phát huy nơi mình những phẩm chất tốt đẹp và sự tự tin nhờ những phẩm chất ấy. Sẽ luôn có những người có suy nghĩ và lối sống giống như cháu và chia sẻ những giá trị của cháu. Bên cạnh xu thế của những người sống theo bề ngoài, theo những giá trị giả tạo, cũng có những người chọn những giá trị thật. Châm ngôn “nghèo cho sạch rách cho thơm” của ông cha ta vẫn có giá trị. Bằng chứng là dư luận vẫn lên án gắt gao những kẻ tham lam, trục lợi, đua đòi. Cháu không nên vơ đũa cả nắm và không phải xẩu hổ hay mặc cảm vì nghèo. Cũng có khi cháu tưởng tượng ra vẻ suy diễn về phản ứng của người khác. Hay làm việc tích cực để thoát khỏi cái nghèo. Bạn cháu là người tốt, vẫn yêu thương cháu mặc dù người xung quanh có thể không đồng tình. Tại sao cháu lại từ bỏ tình bạn quý giá này? Làm như thế cháu tự cô lập và làm khổ bản thân. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Cháu đang là sinh viên năm thứ 2. Là người tự tin, nhưng cháu phải hỏi cô điều này và đang đối diện với một thực tế: Cả gia đình cháu và bạn bè đều cho rằng cháu thông mình, sắc sảo, học giỏi (cháu còn vừa học, vừa làm thêm và kiếm được nhiều tiền) rồi ra cuộc đời sẽ khổ. Theo mọi người, người giỏi thường đa đoan không thích ngồi yên hưởng “thái b ình” nên mua trách nhiệm vào thân. Mẹ cháu còn lo cháu… khó lấy chồng, vì chẳng đàn ông nào thích vợ giỏi hơn mình. Ngay người yêu của cháu thỉnh thoảng cũng không vui khi thấy cháu “giỏi”. Chả lẽ giỏi cũng là… bất hạnh hả cô? Từ ngàn xưa, tư tưởng phong kiến không cho phép đàn bà giỏi. Vì trong gia đình hay ngoài xã hội, họ chỉ đóng vai phụ bên cạnh người đàn ông. Nhưng ngày nay thì mọi sự đã thay đổi nhiều, phụ nữ có cơ hội học hành, tham gia hoạt động xã hội nên tài năng của họ có cơ hội phát triển. Họ ngày càng đóng một vai Con gái có cần giỏi? trò quan trọng trong quản lý xã hội. Chỉ cần nhìn vào các nhà khoa học, các nhà doanh nghiệp và hoạt động chính trị nữ ở nước ta thì thấy vai trò của phụ nữ quan trọng đến mức nào. Thế giới đang đi vào mùa “gặt hái” các nữ tổng thống, thủ tướng… Nếu xã hội không cần đến họ thì người dân bỏ phiếu bầu cho họ làm gì. Dư luận cho rằng càng giỏi càng khổ, khá phổ biến. Đó là ý kiến của người thụ động. Người giỏi tìm ra niềm vui và hạnh phúc trong hoạt động. Miễn là họ biết cân bằng trong cuộc sống. Còn đàn bà giỏi khó lấy chồng? Điều này càng phổ biến trong xã hội còn phong kiến. Cô thấy một số bà nguyên thủ quốc gia đều có chồng con bình thường. Điều rất nên quan tâm và nên tránh là mặt trái của sự giỏi giang. Đó là sự kiêu căng, coi thường người khác, lúc nào cũng ta đây v.v… Nếu trời phú cho ta tài năng mà ta không phát huy hết để phục vụ xã hội, ta cũng thiếu sót. Cháu cứ giỏi, nhưng hãy khiêm tốn và tạo mối quan hệ hòa nhã với mọi người. Đôi khi cũng phải biết “ẩn mình” một chút để không gây “lo âu” cho người khác. Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Con đang học lớp 11. Con có cảm tình với một bạn gái cùng lớp. Bạn xinh đẹp, học giỏi, mến con. Con và bạn thường đứng nhất nhì trong lớp. Mỗi khi bạn được xếp hạng trên con thì con thường không vui vì thấy thua kém. Gần đây có một bạn trai trong lớp tự nhiên học tiến bộ vượt bậc, cạnh tranh với con về thứ hạng và hình như cả cảm tình của bạn gái con. Nó cũng dễ thương nhưng nó càng học giỏi, thì con càng ghét. Hôm qua con đã bắt gặp nó đi xem phim với bạn gái mà con có cảm tình. Có phải vì con học tụt hạng mà bạn gái đã bỏ con để theo người khác không cô? Có phải trong chuyện của tụi con, học giỏi là quan trọng nhất để chinh phục bạn gái? Xử sự như cháu sẽ đau khổ suốt đời, chứ không chỉ lúc này thôi. Học giỏi rất quan trọng, nhưng không phải là tất cả. Nhưng theo cách cháu diễn đạt, cô hiểu quan niệm của cháu là: luôn luôn đứng đầu, Học giỏi là quan trọng nhất? luôn luôn thắng người khác mới là quan trọng. Điều này không đúng vì cạnh tranh hay thi đua lành mạnh phải có người thắng kẻ thua, lúc thắng lúc thua. Đó mới là tinh thần fair play (chơi đẹp) của thể thao. Trong học tập, luôn ở vị trí top 5, top 10 trong lớp là tốt rồi. Vả lại ở đời, người chỉ học giỏi không phải luôn luôn là người thành đạt hay hạnh phúc. Điều quan trọng là tính cách con người, biết cách xử sự. Cháu là người sẽ khó tìm hạnh phúc, tình bạn, tình yêu vì người cháu yêu mà nổi trội hơn cháu thì cháu buồn, bạn giỏi hơn cháu thì chán ghét bạn. Đây là biểu hiện của sự háo thắng, chứ không phải cạnh tranh lành mạnh để học giỏi. Câu chuyện giữa 3 cháu chưa chắc là tình yêu vì còn sớm quá để xác định, nhưng cháu cũng có thể mất bạn gái vì tính hay ganh ghét của cháu. Cháu hãy nhìn kỹ lại mình để có những giá trị sống và cách xử sự đúng. Chúc cháu can đảm nhìn nhận sự thật. Created by AM Word2CHM Created by AM Word2CHM TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG à Phần VI. THÁCH THỨC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG HIỆN HÀNH Có một điều cháu suy nghĩ và thắc mắc: Tại sao các bạn trẻ nước ngoài có vẻ tự tin hơn bọn trẻ chúng cháu (sinh viên Việt Nam) về giao tiếp, tranh luận, sống tự lập, độc lập, dám nghĩ dám làm? Ngay các bạn trẻ châu Á khác như Singapore, Hàn Quốc trông cũng tự nhiên, thoải mái hơn chúng cháu, khi phát b iểu trước đám đông. Điều này có phải do tính cách ảnh hưởng từ nếp văn hóa, giáo dục phương Tây, hay do họ sống ở những nước phát triển giàu có hơn nên tự tin hơn? Còn chúng cháu, có lẽ do chưa được người lớn chú trọng giáo dục về các kỹ năng trên… Cô rất thích câu hỏi của cháu vì đây là một vấn đề cô đặc biệt quan tâm. Những điều mà cháu tự trả lời đều đúng hết. Tuy nhiên theo cô, nguyên nhân cốt lõi là giáo dục gia đình và học đường. Cha mẹ Việt Nam thường “úm” con quá mức: bồng bế quá lâu, sợ con té; đút con ăn tới 5-6 tuổi, trong khi ở một tuổi rưỡi, Vì sao họ tự tin hơn? hai tuổi thì trẻ ăn một mình được rồi. Vì sợ ăn lâu, sợ dơ, người mẹ giành đút con và tước khỏi nó niềm vui tự thưởng thức món ăn và nhất là tập tự lo cho mình. Khi con đã ở tuổi vị thành niên, cha mẹ vẫn rất sợ con không biết tự định đoạt nên hay quyết định thay con. Lẽ ra, cha mẹ dù rất quan tâm, nên trao đổi với con, cung cấp những thông tin cần thiết rồi để cho con tụ quyết định. Đây là những bài tập vô cùng quý giá để trưởng thành mà nhiều bạn trẻ Việt Nam đã bị thiếu hụt! Còn giáo dục học đường thì áp đặt từ trên xuống, dạy và học máy móc. Người học không có cơ hội tự suy nghĩ hay có sáng kiến. Học sinh bị đánh giá theo kết quả học thuộc lòng thay vì theo khả năng tư duy, ý thức trách nhiệm, tinh thần sáng tạo. Trong xã hội ta, người trẻ ít được lắng nghe, khuyến khích nhận trách nhiệm và tin tưởng. Người lớn làm điều này cũng một phần vì trót “quen” với một xã hội tôn tiếng, hễ “nhỏ là không được trả lời không được giải thích, nói ngược lại người lớn” cho dù có khi chúng thực sự đúng. Tình hình này nhất định phải thay đổi và đang bắt đầu thay đổi. Nếu không, đất nước ta tiếp tục thua thiệt. Các bạn trẻ cũng phải nỗ lực tự khẳng định mình. Cái gì thấy đúng là cứ việc làm theo lương tâm của mình. Văn hóa là do con người tạo ra và không bất di bất dịch. Mỗi chúng ta phải góp phần thay đổi các mặt chưa tiến bộ của nó để đưa xã hội đi lên. Hy vọng đến khi các cháu làm cha mẹ thì việc giáo dục trẻ ở gia đình và nhà trường sẽ khác hơn. Created by AM Word2CHM Phần I. Gia đình Phần II. Nghĩ về bản thân Phần III. Nhà trường Phần IV. Chuyện học hành, hướng nghiệp Phần V. Tình yêu, tình bạn Phần VI. Thách thức những giá trị sống hiện hành ---//--- TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG Quan trọng không phải MÌNH CÓ GÌ mà là MÌNH LÀ AI? Th.s NGUYỄN THỊ OANH Chịu trách nhiệm xuất bản: TS. QUÁCH THU NGUYỆT Biên tập: KIM TUYẾN Bìa: BÙI NAM Sửa bản in: NGUYỄN PHƯỚC MỤC LỤC Kỹ thuật vi tính: THU TƯỚC BÁO PHỤ NỮ TP. HỒ CHÍ MINH NHÀ XUẤT BẢN TRẺ 161B Lý Chính Thắng - Q.3 - TP. Hồ Chí Minh ĐT: 9.316289 - 9.317849 - 9.316211 - 9350973 E-mail: nxbtre@hcm.vnn.vn Website: CHI NHÁNH NXB TRẺ TẠI HÀ NỘI Số 20 Ngõ 91 Nguyễn Chí Thanh - Q. Đống Đa - Hà Nội ĐT: (04) 7734544 - Fax: (04) 7734544 E-mail: vanphongnxbtre@hn.vnn.vn Khổ 14x20 cm. Số: 60-2008/CXB/1130-189/Tre. Quyết định xuất bản số: 645A/QĐ - Tre, ngày 09 tháng 10 năm 2008. In 1.500 cuốn, tại Xí nghiệp In Nguyễn Minh Hoàng. Địa chỉ: 100 Lê Đại Hành, P.7, Q.11, TP HCM. ĐT: 8555812. In xong và nộp lưu chiểu tháng 10 năm 2008. Created by AM Word2CHM