Quản lý nhà nước - Chương 3: Loại hình sử dụng đất

08/22/11 Chương 3 Loại hình sử dụng đất A. Lựa chọn + mô tả LUT 1. Định nghĩa Là bức tranh mô tả thực trạng sử dụng đất của một vùng đất với những phương thức sản xuất & quản lý trong các điều kiện tự nhiên, KT-XH & kỹ thuật xác định. (FAO/UNEP, 1999): "Land use is characterised by the arrangements, activities and inputs people undertake in a certain land cover type to produce, change or maintain it" 08/22/11 Land use information provides: • What: the purpose of activities undertaken - e.g. the specific products and services, that are sought • Where: the geographic location and extent of the spatial unit under consideration • When: the temporal aspects of various activities undertaken - e.g. the sequence of carried out operations like planting, weeding, etc.. • How: the technologies employed - e.g. technological inputs/ materials such as fertilizer, irrigation, labor, etc.. • How much: quantitative measures - e.g. areas, products • Why: the reasons underlying the current land use – e.g. land tenure, labour costs, market conditions, etc.. 08/22/11 08/22/11 2. Đánh giá hiện trạng các loại hình sử dụng đất Quá khứ - Hiện tại - Tương lai Nội dung đánh giá : - Các loại cây được sản xuất trong vùng nghiên cứu - Sự phân bố + diện tích  Theo bảng thống kê.  Thể hiện trên bản đồ.  Sơ đồ  Viễn thám - Kỹ thuật GIS  Qua ảnh mô tả: - So sánh - Quan sát trực tiếp Ví dụ: Hiện trạng sử dụng đất của tỉnh Ninh Thuận 08/22/11 08/22/11 08/22/11 1 Rainfed agri 2 Irrigated agri 3 Forestry 4 Fisheries 5 Wildlife reserve 6 Urban development 7 Extensive grazing 08/22/11 08/22/11 1. Ñaát phuø sa chöa phaân hoùa phaãu dieän (PQ Khanh) 1. Dieän tích, phaân boá vaø ñaëc ñieåm hình thaønh: coù 2.433 ha (0,25%); phaân boá ôû huyeän: Ñaï Teûh 677 ha, Caùt Tieân 1.756 ha. Ñaát hình thaønh töø saûn phaåm boài tuï cuûa caùc soâng hieän ñaïi. Phaãu dieän phaùt trieån yeáu, kieåu: A-AB-BC-C hoaëc A-AB-Bw- C. Theo FAO/WRB, ñaát naøy töông ñöông vôùi Eutric Fluvisols. 2. Tính chaát lyù hoùa hoïc vaø chaát löôïng ñaát: -Ñaát coù TPCG thòt trung bình (seùt 20-22%); -Phaûn öùng ñaát gaàn trung tính (pHH2O ñaït 6,0-6,5); CEC khaù 13-15 me/100gñ, toång cation kieàm trao ñoåi 50-60%. -Caùc yeáu toá dinh döôõng nhö muøn, ñaïm, laân vaø kali ñeàu ôû möùc khaù (ôû taàng ñaát OM%: 1,86-2,06%, N%: 0,12-0,13%, P2O5: 0,08-0,12% vaø K2O: 0,72-0,79%). 3. Hieän traïng vaø khaû naêng söû duïng: hieän taïi vaø trong töông lai ñaát naøy söû duïng chính cho SX noâng nghieäp vôùi caùc caây troàng chính laø rau, maøu, caây aên quaû vaø luùa... 08/22/11 SÖÛ DUÏNG ÑAÁT PHUØ SA (PQK) 08/22/11 ÑAÁT NAÂU ÑOÛ TREÂN BAZAN: 84.272 ha (8,63%) 1. Dieän tích, phaân boá vaø ñaëc ñieåm hình thaønh: 84.272 ha, (8,63%; phaân boá ôû caùc huyeän: Baûo Laâm 16.837 ha, TP. Ñaø Laït 1.778 ha, Ñöùc Troïng15.360 ha, Ñôn Döông 7.451 ha, Di Linh14.888 ha, Laâm Haø 4.171 ha, Caùt Tieân 12.191 ha, Ñaï Huoai 2.370 ha, Ñaï Teûh 9.226 ha. Ñaát hình thaønh/ ñaù me Bazan, hình thaùi phaãu dieän kieåu A- AB-Bs hoaëc Ah-AB-Bs. Theo FAO/WRB, Humi-Acric Ferralsols (Rhodic), Hapli-Humic Ferralsol (Rhodic). 2. Tính chaát lyù hoùa hoïc vaø chaát löôïng ñaát: TPCG, caáu truùc vieân-cuïm, tôi, xoáp, coù haøm löôïng dinh döôõng khaù cao (seùt 45-65%; pHH2O 4,5- 5,0; M%: 3,0- 3,2%; N%: 0,15-0,18% vaø P2O5%: 0,62-0,82%). Trong 82.272 ha: 64.830 ha (64,83%) ôû ñoä doác <25o, ÑD <15o laø 33.962 ha (40,30%), 15-25o laø 30.868 ha (36,63%) Trong 82.272 ha: 67.300 ha (79,86%) coù taàng daøy treân 100cm, khoâng coù dieän tích taàng moûng < 50 vaø < 30 cm. 3. Khaû naêng SD: caø pheâ, cheø, daâu taèm, caây aên quaû 08/22/11 HIEÄN TRAÏNG VAØ KHAÛ NAÊNG SÖÛ DUÏNG ÑAÁT ÑOÛ TREÂN BAZAN 08/22/11 ÑAÁT ÑOÛ VAØNG TREÂN ÑAÙ PHIEÁN SEÙT 1. Dieän tích, phaân boá vaø ñaëc ñieåm hình thaønh: coù 289.042 ha (29,60%). Phaân boá roäng raõi ôû caùc huyeän. Ñaát hình thaønh/ ñaù seùt hoaëc ñaù bieán chaát, hình thaùi PDø A-AB-BCts-C hoaëc A-AB-BCts-R. Theo FAO/WRB, ñaát naøy töông ñöông vôùi Chromi- Skeletic Acrisols hoaëc Lithi-Chromic Acrisols. 2. Tính chaát lyù hoùa hoïc vaø chaát löôïng ñaát:  TPCG trung bình - naëng, chua, haøm löôïng dinh döôõng trung bình khaù (seùt 42-50%; pHH2O 4,1-4,3; pHKCl laø 3,9-4,0; M%: 2,0-2,2%; N%: 0,15-0,17%; P2O5%: 0,07-0,08% vaø 0,6-0,8% K2O).  Ñaát phaàn nhieàu coù ñoä doác cao: 80,19% coù ñoä doác >25o vaø chæ coù 3,63% coù ñoä doác <15o.  Ñaát FS thöôøng coù taàng ñaát moûng: 4,24%DT coù taàng daøy >100cm; 78,81% DT taàng moûng 30-70cm. 08/22/11 SÖÛ DUÏNG ÑAÁT ÑOÛ VAØNG TREÂN ÑAÙ PHIEÁN SEÙT (KHU VÖÏC ÑAØ LAÏT) 08/22/11 ÑAÁT ÑOÛ VAØNG TREÂN ÑAÙ PHIEÁN SEÙT SÖÛ DUÏNG ÑAÁT ÑOÛ VAØNG TREÂN ÑAÙ PHIEÁN SEÙT (NGOAØI KHU VÖÏC ÑAØ LAÏT) 08/22/11 08/22/11 08/22/11 Lùa chän c¸c LUT trong ®¸nh gi¸ ®Êt 1. C¬ së lùa chän: - Môc tiªu & ph¹m vi nghiªn cøu - Nhu cÇu cña ®Þa ph¬ng trong QH tæng thÓ: ph¸t triÓn hay thay ®æi SDD. - Kh¶ n¨ng thùc tÕ/tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Þa ph¬ng: Quü ®Êt, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, lao ®éng, tiÕn bé kü thuËt VÝ dô: C¸c LUT ®îc x¸c ®Þnh, lùa chän theo môc tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt: L¬ng thùc S¶n xuÊt n«ng nghiÖp C«ng nghiÖp Thuû s¶n - Phôc vô cho quy ho¹ch tæng thÓ: Rõng ®Çu nguån L©m nghiÖp Rõng ®Æc dông Rõng s¶n xuÊt 08/22/11 Lựa chọn các LUT từ các loại sử dụng đất có triển vọng 1. Liệt kê các LUT hiện tại theo thứ tự đánh giá hiện trạng: - Các LUT có ý nghĩa sản xuất của vùng - Các LUT có triển vọng của vùng + các vùng lân cận có cùng điều kiện TN-KT-XH - Các LUT có triển vọng theo kinh nghiệm của các nông dân + các nhà khoa học, kỹ thuật trong vùng nghiên cứu. - Các LUT có triển vọng theo các kết quả thử nghiệm từ nghiên cứu khoa học hay khuyến nông lâm. 2. Mô tả sơ bộ các thuộc tính của các LUT Theo các thông tin điều tra và phương pháp thu thập thông tin để lựa chọn LUT. 08/22/11 08/22/11 3. Lựa chọn các LUT bằng quá trình chắt lọc: - Kiến thức - Trao đổi - Phỏng vấn - Nhà nghiên cứu - Nhà quản lý - Nông dân nhất trí các LUT có triển vọng. - Lao động có phù hợp với các LUT - Các LUT có đáp ứng thị trường ổn định - Các LUT có phù hợp với điều kiện canh tác hiện tại và tương lai của nông hộ? Có được chính người nông dân chấp nhận? - Các LUT có phù hợp với điều kiện sản xuất: kinh tế, tín dụng, hạ tầng cơ sở, vật tư? 08/22/11 Mô tả các loại hình sử dụng đất Mục đích: - Xác định yêu cầu sử dụng đất của mỗi LUT - Mức độ thích hợp của các yêu cầu sử dụng đất Nội dung mô tả: + Các đặc tính - tính chất của LMU + Các thuộc tính của các LUT trên mỗi LMU + Số LUT và mức độ chi tiết trong mô tả sẽ phụ thuộc vào mục đích và tỷ lệ bản đồ của dự án đánh giá đất. Mô tả các thuộc tính của LUT 08/22/11 08/22/11 08/22/11 Mô tả cây Cao su (Lê Anh Tú, 2006) Sản xuất, quản lý:  Diễn biến diện tích  Năng suất, sản lượng 1  Đối tượng QL: 6 -Nông trường:1000 – 2000 ha -Tiểu điền: 4 ha/hộ  Giống: PB 235/260, VM 515, GT 1, RRim 600 1  Tiêu thụ: nguyên liệu cho CN nội địa + XK 2 Yêu cầu SDĐ: đất nâu đỏ, nâu vàng/bazan, nâu vàng/PSC; đất bằng hay ít dốc, tầng dày >100 cm, T0 23 -300 C. Đầu tư & hiệu quả sx: 3+  Đầu tư cơ bản cao  Thời kỳ KTCB dài 5-6 năm, TKKD 25-30 năm  NS bq = 40-50 tạ/ha trên đất bazan, 30-40 tạ/ha trên đất PSC 11  Gỗ 140-220 m3/ha 1 08/22/11 08/22/11 B. Yêu cầu sử dụng đất đai của các LUT. 1. Khái niệm: Yêu cầu sử dụng đất đai (LUR) là những đòi hỏi về đặc điểm và tính chất đất đai đảm bảo cho LUT phát triển bền vững. 2. Mục đích: - Xác định những đặc tính/ tính chất đất cần có cho mỗi LUT - Xác định mức độ thích hợp của LUR cho sát đúng với sản xuất thực tế của mỗi LUT để thuận lợi cho công tác phân hạng thích hợp đánh giá đất. 08/22/11 3. Yêu cầu và giới hạn trong việc xác định các yêu cầu sử dụng đất cho các LUT - Bền vững về kinh tế. - Bền vững về môi trường. - Bền vững về xã hội. Để xác định đúng các yêu cầu sử dụng đất cần so sánh những yêu cầu trên với nhu cầu và điều kiện sản xuất của người sử dụng đất. 08/22/11 4. Nội dung: Có 3 nhóm yêu cầu SDĐ (1). Yêu cầu sinh trưởng hoặc sinh thái - Điều kiện sinh thái môi trường đối với từng loại cây - Đặc tính sinh lý - Yêu cầu đầu tư + quản lý đối với sinh trưởng & phát triển của mỗi loại cây. (2). Yêu cầu quản lý (Chỉ tiêu kỹ thuật & phương thức quản lý) - Quy mô sản xuất của nông hộ - trang trại đối với các LUT - Các chính sách - thể chế quản lý & sở hữu đất đai - Điều kiện làm đất: Cơ giới hoá hay thủ công - Kỹ thuật trồng và chăm sóc các loại cây trồng khác trong LUT. - CSHT: giao thông - bảo quản - chế biến - Quản lý thị trường thu mua nông sản phẩm 08/22/11 (3). Yêu cầu bảo vệ: Nhằm đảm bảo tính bền vững của LUT - Chu kỳ sx các LUT: đảm bảo độ phì đất+sản lượng cây trồng - Bảo vệ tính chất lý hoá học của đất canh tác: Chống xói mòn, rửa trôi, bạc màu hoá, thoái hoá đất - Bảo vệ chất lượng + NS cây trồng không được suy giảm - Chống các nguy cơ thiên tai - ô nhiễm đất. - Bảo tồn động thực vật/ cây trồng/ vật nuôi bằng quỹ gien. (Xem kỹ các thí dụ về LR cho các LUT từ trang 58 - 60) LUR cho chuyên lúa • Đất: đất thủy thành, đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước, đất xám, đất đỏ vàng có địa hình bằng có khả năng giữ nước mùa mưa • Tầng đất: > 30 cm • TPCG: từ nhẹ đến nặng • Ngập: không thường xuyên • Nhiệt độ: TB và cao • Tưới: có • Lượng mưa: TB đến cao (>1500 mm) 08/22/11 08/22/11 Baûng LUR cuûa caùc loaïi hình söû duïng ñaát - 30-50 cm 50-70 cm > 70 cm Taàng daày ñaát - - >8o < 8o Ñoä doác - Ñaát p sa Ñaát xaùm Ñaát ñoû bazan Loaïi ñaát 4. Caây Ñieàu 100 cm Taàng daày ñaát - - >8o <8o Ñoä doác Ñaát phuø sa - Ñaát xaùm Ñaát ñoû bazan Loaïi ñaát 3. Cao su - - Khoâng töôùi Coù töôùi Ñieàu kieän töôùi - - 50 cm Taàng daày ñaát Luùa HT) > 8o - 3-8o < 3o Ñoä doác (Maøu ÑX + Ñaát ñoû bazan - Ñaát xaùm Ñaát phuø sa Loaïi ñaát 2. Luùa + maøu Khoâng töôùi - Coù töôùi Ñieàu kieän töôùi - - 50 cm (345) Taàng daày ñaát (ÑX + HT) > 3o(234) - - < 3o (1) Ñoä doác 02 vu Ñaát ñoû bazan (3) - Ñaát xaùm (2) Ñaát phuø sa (1) Loaïi ñaát 1. Luùa nöôùc N S3 S2 S1 chuaån ñoaùn Söû duïng ñaát Yeáu toá phaân caáp Yeáu toá Loaïi hình Chuyên màu và CCNNN • Đất: đất phù sa, đất đỏ vàng, đất xám • Tầng đất: > 30 cm • TPCG: từ TB đến nhẹ, tơi xốp thoát nước tốt • Ngập: Không + không phèn, mặn • Nhiệt độ: cao • Tưới: có • Lượng mưa: TB đến cao (>1500 mm) • Độ dốc: <150 08/22/11 Cây lâu năm • Đất: đất đỏ vàng, đất mùn vàng đỏ trên núi, đất xám, đất PS địa hình cao, đất cát biển • Tầng đất: > 50 cm • TPCG: TB đến nhẹ, tơi xốp thoát nước tốt • Ngập: Không và không phèn, mặn • Nhiệt độ: tùy theo loại cây • Tưới: tùy lọai cây • Lượng mưa: TB đến cao (>1500 mm) • Độ dốc: < 250 08/22/11 Hội thảo quốc tế 1991 Nairobi về nền tảng cho việc SDĐ bền vững: • Duy trì nâng cao sản lượng (Productivity) • Giảm tối thiểu rủi ro trong sx (Security) • Bảo vệ tiềm năng tài nguyên tự nhiên & ngăn chặn sự thoái hoá đất (Protection) • Tồn tại về mặt kinh tế (Viability) • Chấp nhận về XH (Acceptability) 08/22/11 Trong điều kiện của Việt nam: – Bền vững về kinh tế : hiệu quả kinh tế cao, được thị trường chấp nhận (tổng thu nhập, thu nhập thuần) – Bền vững về môi trường : bảo vệ được đất đai + môi trường tự nhiên, ngăn chặn sự thoái hóa đất, tăng độ che phủ. – Bền vững về xã hội : thu hút được lao động, đảm bảo đời sống xã hội phát triển, tỷ lệ sản phẩm hàng hóa. 08/22/11 LUT bền vững về KT-XH-MT • Lúa 2-3 vụ • Lúa màu : Đậu phụng+Thuốc lá+Lúa ĐX hay thuốc lá+lúa mùa+hành tây, Đậu phụng ĐX+lúa mùa+bắp • Cây CN lâu năm : cà phê, cao su, trà... • Cây ăn trái : cam quít, vải thiều, nhãn, chôm chôm, sầu riêng • Rừng 08/22/11 • LUT không bền vững về KT: • lúa 1 vụ • LUT không bền vững về MT: • cây trồng cạn trên đất dốc • LUT không bền vững về KT-XH-MT: • đất trống đồi trọc • Lưu ý về kết quả kiểm kê đai toàn quốc 2005 08/22/11 LUT toàn quốc • Lúa 2-3 vụ • Lúa màu • Màu+CCNNN (lạc, thuốc lá, rau, hoa) • Cây LN (chè, CF, CS, Đ, dâu tằm, CĂQ) • Cỏ • NTTS • AF 08/22/11 Lut ĐNB • CS • Điều • CF+tiêu • Lúa 2-3 vụ • Lúa màu • CCNNN • Rau • CAQ 08/22/11 LUT Cà mau • Lúa 2-3 vụ • Lúa cá • Lúa tôm/tôm lúa • Mía+thơm • Dừa+CAQ • Chuyên tôm • Rừng ngập mặn • Rừng + tôm • Tràm + cá • Rừng cạn 08/22/11