Nông nghiệp - Cây cà chua

20.09.2010 1 khoa nông học cây cà chua 1. Giá trị dinh d−ỡng 2. ý nghĩa kinh tế 3. Nguồn gốc, sự phân bố 4. Phân loại thực vật 5. Đặc điểm thực vật học 6. Yêu cầu điều kiện ngoại cẢnh 7. Kỹ thuật trồng trọt 8. Thu hoạch - BẢo quẢn Giá trị dinh d−ỡng ý nghĩa Kinh tế • Ăn t−ơi: Salad, canh, xào, n−ớc sốt • Chế biến: t−ơng, n−ớc giải khát, mứt, vang • Xuất khẩu • Giá cà chua: tháng 11-3 và 4-10 • Thu nhập của cây cà chua so với cây rau khác Nguồn gốc và phân bố • vùng núi Andes, nam mỹ (equado, pêru, bolivia) – khí hậu nhiệt đới • trồng hầu hết các n−ớc • Việt nam: Cả n−ớc – Thế giới: 2.723.000ha - 70.623.000 t – Việt nam: 12.000-13.000ha • NĂng suất: 25-30 t/ha, cao ~100t/ha 20.09.2010 2 Phân loại • Thuộc họ cà: Solanaceae • Chi: Lycopersicon • Dựa vào màu sắc quẢ ng−ời ta phân thành 2 loài phụ: • Eulycopersicon (quẢ màu đỏ) • Eriopersicon (quẢ màu xanh) Phân loại • Eulycopersicon (quẢ màu đỏ) 1. L. esculentum (dạng trồng thông th−ờng) 2. L. pimpinellifolium (dạng cà chua quẢ nhỏ) 3. L. esculentum Var. Commune 4. L. esculentum Var. grandifolium 5. L. esculentum Var. validum 6. L. esculentum Var. pyriforme Phân loại • Eriopersicon (quẢ màu xanh) 1. L. cheesmanii 2. L. chilense 3. L. validum 4. L. hirsutum 5. L. peruvianum (tỷ lệ thụ phấn chéo cao và kháng bệnh tốt) SỰ ĐA DẠNG NGUỒN GEN CÀ CHUA 20.09.2010 3 Thân, rễ phụ và chồi bất định đặc điểm thực vật học • Bộ rễ: Ăn Nông, phân bố hẹp, chịu hạn hơn chịu úng. Ra rễ bất định • Thân: Loại hình sinh tr−ởng
làm giàn, tạo hènh • Lá: kép lông chim lẻ • Hoa: dạng chùm hoa, số chùm /cây tự thụ, tỷ lệ giao phấn 5 - 20% • QuẢ: loại quẢ mọng, 20- 300g, số quẢ/chùm, số ngĂn hạt/quẢ • Hạt: màu xám bạc, 20 - 250 hạt/quẢ Yêu cầu điều kiện ngoại cẢnh • Nhiệt độ: tối thích 22-250C, Sinh tr−ởng bènh th−ờng 15-350C – NHiệt độ Ảnh h−ởng đến màu sắc quẢ, tỷ lệ đậu quẢ... • ánh sáng: c−ờng Độ A/S mạnh suốt thời gian sinh tr−ởng • độ ẩm: đất 80 - 85%, độ ẩm không khí 55 - 60%. (50 T/ha cần t−ới 600m3 n−ớc/ha) • đất: không kén đất, pH = 6 - 6,5 (5,5 - 6,8) Thời vụ • thời tiết thích hợp tháng 10-3 (đông-xuân): dùng các giống cho nĂng suất chất l−ợng cao • thời tiết nóng, ẩm (xuân hè, hè, hè thu): – Giống chịu nhiệt: tỷ lệ quẢ khá, màu sắc quẢ đỏ – ngắn ngày: nh− MV1, HT7, TN009, TN002, HS902 Những khó khăn của sản xuất cà chua vụ có thời tiết nóng ẩm giống chịu nhiệt 20.09.2010 4 bệnh héo xanh vi khuẩn Ngập úng cà chua trồng vào tháng 7 Nhà nilon che m−a Cây ghép • chống chịu đ−ợc bệnh héo xanh • chịu đ−ợc ngập úng • Tăng năng suất Dao, kéo, khay nhỏ, ống cao su 20.09.2010 5 kỹ thuật ghép Chú ý: hai mặt cắt phải tiếp xúc với nhau Ngốc ghép Ngọn ghép ống cao su Mặt cắt phải tiếp xúc nhau Phòng bảo quản cây sau ghép hiện đại • Giúp cây nhanh liền vết cắt • tỷ lệ sống 95- 100% • độ ẩm 90% • Nhiệt độ 27-290C • C−ờng độ ánh sáng yếu: 12.9àmol/m2/s Phòng bảo quản cây sau ghép (đơn giản) • 4 lớp che • nền trải nilon và đổ n−ớc 5cm • tỷ lệ sống 80-90% Nhà −ơm cây • nhà greenhouse • Gieo −ơm cây con • giúp cây cứng cáp (3-5 ngày) • Bồi dục cây con Cà chua ghép – không ghép 20.09.2010 6 LÂY NHIỄM BỆNH HẫO XANH LÂY NHIỄM BỆNH HẫO XANH Chọn ruộng và làm đất • Ruộng sau trồng lúa, đất thịt nhẹ, dễ t−ới tiêu • Làm đất nhỏ tơi, sạch cỏ • Bón lót • Phủ luống: nilon + (rơm, rạ) • Trồng vào buổi chiều • Trồng 2 hàng: 60-70 x 40-50cm LÀM LUỐNG BẰNG MÁY Phủ nilon bằng máy Gieo hạt • Hạt ngâm hoặc không ngâm • Trồng 1 sào gieo 5-6g hạt • Trộn với cát rồi rắc đều 2-3 lần để hạt phân bố đều • 1 M2 v−ờn −ơm: Phân CHUồNG 2kg; lân 100g; ure 60g, tro bếp 0,2 kg hoặc 30g kali trộn và rắc đều • L−ợng hạt: 2-3g/M2 20.09.2010 7 Gieo hạt Chăm sóc cây con • Phủ trấu kín mặt luống • t−ới bằng n−ớc sạch • T−ới 1 - 2 lần/ ngày • Hạn chế t−ới 5-7 ngày truớc khi nhổ trồng • Thúc đạm (Pha 50g urê trong 10 lít n−ớc) 1-2 lần nếu cây còi cọc phủ trấu - che m−a cây con 3 lá thật Cây con gieo trong khay Cây giống đạt tiêu chuẩn trồng 4-6 lá thật 20.09.2010 8 chú ý khi TRồng • Trộn lẫn phân bón vào đất và tránh phân tiếp xúc với rễ • Lấp đất d−ới lá mầm và ấn nhẹ • Rặm cây sau 5-7 ngày T−ới n−ớc • đất ẩm vẫn nên t−ới • Sau đó 7-10 ngày t−ới 1 lần tuỳ theo thời tiết • T−ới đẫm ngay sau khi trồng (T−ới n−ớc vào gốc) Vun xới • Xới lần 1 sau trồng 10-15 ngày • Lần 2 sau lần 1 15-20 ngày kết hợp vun nhẹ • Sau trồng 35-40 ngày dùng cuốc hoặc xẻng vun cao gốc cây Phân bón cho 1ha Ghi chú N (kg) P2O5 (kg) K2O (kg) Phân chuồng Thời gian Tổng 120- 150 90- 100 120- 150 15-20 tấn đất −ớt khi trồng?? ? Bón lót 1/4 1/1 1/3 1/1 Trồng / làm đất Thúc 1 1/4 - - - 2 tuần sau trồng Thúc 2 1/4 - 1/3 - Ra hoa rộ/qủa lớn Thúc 3 1/4 - 1/3 - Sau 1-2 lần thu Làm giàn Làm giàn ở ruộng đồng • Làm giàn đối với các giống cao cây là cần thiết • Giàn hènh chỮ A hoặc cắm cọc cạnh gốc rồi buộc que dọc luống • Tiến hÀnh khi cây bắt đầu có hoa 20.09.2010 9 Giàn dạng vòm Giàn bằng dây và l−ới Giàn bằng dây và l−ới Tạo hènh Tạo hènh • Loại vô hạn và bán hỮu hạn: 1 thân chính (và 1-2 thân phụ) • Loại hỮu hạn: 1 thân chính và 2 thân phụ) • Vị trí Nên d−ới chùm hoa 1 • tỉa bỏ lá già
thoáng cây • Tỉa chồi ≤5cm • Trồng thuỷ canh giỮ chồi ngọn Phun thuốc đậu quẢ 20.09.2010 10 Phun thuốc đậu quẢ • LOạI THUốC: ga3; naa; cpa; 2,4d (đã cấm) • Nồng độ: ≥5-10ppm • Xịt vào chùm hoa hoặc chấm vào hoa đang nở 1 lần duy nhất • Không xịt vào lá cây • Có hiệu quẢ cao vụ nóng ẩm Phòng trừ sâu bệnh Phòng trừ sâu bệnh ở v−ờn −ơm • Phun phòng vẽ bùa, sâu xanh..., bệnh chết LỤI • Thuốc Padan 0,15%... • Phòng trừ bệnh bằng Validacin 0,2%... sau khi cây mọc 10-15 ngày Bệnh chết rạp (lụi) Nấm Pythium, Rhizoctonia và Sclerotium (Xanthomonas campestris pv. vesicatoria) Đ Ố M V I K H U Ẩ N bệnh mốc trắng (Leveillula taurica (Oidiopsis taurica) 20.09.2010 11 Đốm xám (Stemphyllum solani, S. lycopersici) Bệnh thối nhũn do vi khuẩn Bệnh do tuyến trùng (Meloidogyne incognita, M. javonica, and M. hapla) bệnh héo mốc trắng gốc (Sclerotium rolfsii) Bệnh đốm vòng (Alternaria solani) Thối đỉnh - héo vàng (fusarium) 20.09.2010 12 BỆNH SƯƠNG MAI Phytophthora infestans bệnh xoăn lá HIỆN TƯỢNG DO THỤ PHẤN KẫM bỏng do nắng gắt giòi đục lá (Leaf miner) - Liriomyzae spp. Sâu đục quẢ (Helicovepa armigera Hubner) 20.09.2010 13 bọ xít hại cà chua Nezara viridula (L.) Piezodurus hybneri... Sâu keo da láng (Spodoptera exigua Hubner) Bọ phấn (Bemisia tabaci) rệp xanh (Myzus persicae...) Sâu khoang (Spodoptera litura (F.)) Sâu xám (Agrotis ipsilon Hufnagel) luân canh 20.09.2010 14 luân canh Ph−ơng pháp phòng trừ Phòng trừ sâu bệnh trên đồng ruộng • Sâu: basudin hạt, Tập kỳ, Delfin, Regent, sherpa, pegasus... • Bệnh: Daconil, ridomil... • Mốc s−ơng: phòng bằng Zinep 0,2%, Oxyclorua đồng, dung dịch Boocđô 1% tr−ớc khi trời m−a hoặc ẩm độ cao Xác định khẢ năng chống chịu sâu bệnh hại SỬ DỤNG CÁC NGUỒN GEN ĐỂ TẠO GIỐNG CỦA AVRDC Một số Côn trùng có ích trên ruộng cà chua 20.09.2010 15 bọ rùa bắt mồi Bọ xít bắt mồi Nhện bắt mồi – bọ ba khoang Ong ký sinh ruồi ký sinh trứng sâu Thu hoạch • QuẢ chín cây: màu đỏ, Vàng • QuẢ chín xanh • Thu quẢ già: tai đã quĂn lên, cắt ngang quẢ có n−ớc rỉ ra • Thu vào lúc khô s−ơng • QuẢ −ớT Hong d−ới nắng nhẹ 2- 3 giờ 20.09.2010 16 Thu hoạch thu hoạch cà chua và... rấm quẢ • rấm trong 3-5 ngày • 1 kg đất đèn cho 100 kg quẢ • Khi rấm, nếu thấy rơm hoặc vẢi đậy bị −ớt và QUÁ nóng, nên mở đống quẢ 1-2 tiếng vào buổi tr−a rấm quả cà chua xanh quả cà chua xanh sau dấm H−ớng chọn tạo giống 20.09.2010 17 ĐÁNH GIÁ GIỐNG Sản xuất hạt giống cà chua lai (f1) ĐIỀU KIỆN Lí TƯỞNG • NHIỆT ĐỘ: BAN NGÀY 21-250C, BAN ĐấM: 15-200C • ĐỘ ẨM KHễNG KHÍ <60%, NẾU >60% BỆNH ĐỐM VI KHUẨN HẠI • GIể NHẸ
VỤ ĐễNG-XUÂN (T10-2) • NƯỚC TƯỚI TIấU CHỦ ĐỘNG • LUÂN CANH NGHIấM NGẶT • KHễNG SỬ DỤNG PHÂN CHUỒNG Cể TÀN DƯ CÂY CÀ CHUA DềNG BỐ MẸ • LÀ DềNG THUẦN HAY ÍT NHẤT 6 ĐỜI TỰ THỤ PHẤN LIấN TỤC • THƯỜNG DềNG Cể NĂNG SUẤT HẠT CAO HƠN THè CHỌN LÀM MẸ • BỐ MẸ MANG TÍNH TRẠNG MONG MUỐN: GIÀU β CAROTEN, CHỐNG CHỊU SÂU BỆNH, CHÍN SỚM... • ĐỂ ĐẢM BẢO ĐỦ PHẤN: TỶ LỆ 1 BỐ : 4 MẸ VÀ... CÂY BỐ GIEO TRỒNG TRƯỚC 3 TUẦN CÂY BỐ TRỒNG HÀNG ĐƠN 20.09.2010 18 CÂY MẸ TRỒNG HÀNG ĐễI CÁCH LY • HOA CÀ CHUA TỰ THỤ PHẤN • CHỈ CẦN CÁCH LY 2M • NGOẠI TRỪ LOÀI: L. PIMPINELLIOFLIUM L. ESCULENTUM (DẠNG LÁ KHOAI TÂY) VềI NHUỴ VƯƠN DÀI
CÁCH LY CễN TRÙNG BẰNG LƯỚI NẾU LÀ CÂY MẸ CÁCH LY KHỬ LẪN • SUỐT QUÁ TRèNH SẢN XUẤT • CÂY KHÁC DềNG, GIỐNG • CÂY BỊ BỆNH NGHIấM TRỌNG (VIRUS) BƯỚC 1: KHỬ ĐỰC • SAU TRỒNG KHOẢNG 55-60 NGÀY • LẤY TỪ CHÙM HOA 2 • CÁNH HOA ĐÃ LỘ RA MẦU XANH HƠI VÀNG DỤNG CỤ KHỬ ĐỰC 20.09.2010 19 DÙNG PANH NHẸ NHÀNG MỞ CÁNH HOA VÀ TÁCH BAO PHẤN LẤY TOÀN BỘ BAO PHẤN VÀ TRÁNH TỔN THƯƠNG NHUỴ DÙNG KẫO CẮT ĐÀI HOA ĐỂ ĐÁNH DẤU & LỘ NHUỴ BƯỚC 2: LẤY PHẤN • ĐẦU BUỔI SÁNG • TRƯỚC KHI TUNG PHẤN • HOA MỞ • TRÁNH NGÀY MƯA TÁCH BAO PHẤN KHỎI HOA • ĐỰNG TRONG TÚI GIẤY PARAFIN • (LÀM TRONG PHềNG) LÀM KHễ BAO PHẤN Ở 300C • CÁCH ĐẩN 100W, 30CM • TRONG 24 GIỜ • ĐẶT TÚI BAO PHẤN DƯỚI BểNG ĐẩN 20.09.2010 20 TÁCH HẠT PHẤN • CHO BAO PHẤN KHễ VÀO BÁT • CHÙM LƯỚI • LẮC 10-20 LẦN ĐỂ HẠT PHẤN RƠI RA TÁCH HẠT PHẤN CHUYỂN PHẤN VÀO LỌ NHỎ • TỐT NHẤT ĐEM THỤ PHẤN NGAY • ĐIỀU KIỆN PHềNG MÁT GIỮ ĐƯỢC 24H BẢO QUẢN HẠT PHẤN • KHI ĐIỀU KIỆN THỜI TIẾT BẤT THUẬN • PHẤN HOA ĐỰNG TRONG LỌ KÍN • TỦ LẠNH THƯỜNG (KHễNG ĐễNG): 2-3 NGÀY KHễNG MẤT SỨC NẢY MẦM • NHIỆT ĐỘ <-100C: KHOẢNG 1 TUẦN • HẠT PHẤN CẦN TĂNG ĐỘ ẨM TRƯỚC KHI THỤ PHẤN: ĐẶT LỌ ĐỰNG PHẤN MỞ LẮP TRONG BèNH ĐỰNG CÁT HAY BỌT BIỂN ƯỚT TRONG 1 GIỜ (TRÁNH LÀM ƯỚT HẠT PHẤN) BƯỚC 3: THỤ PHẤN • CÁNH HOA Cể MÀU VÀNG TƯƠI • 2 NGÀY SAU KHỬ ĐƯỢC • CÁNH HOA NấN CẮT BỚT THỤ PHẤN • NHÚNG ĐẦU VềI NHUỴ VÀO LỌ PHẤN HAY... 20.09.2010 21 THỤ PHẤN • NHÚNG ĐẦU VềI NHUỴ VÀO ĐẦU NGểN TAY DÍNH PHẤN HOA GIỮ SỐ QUẢ/CÂY • LOẠI BỎ HOA VÀ QUẢ KHễNG ĐÁNH DẤU • QUẢ TO: 20 • QUẢ TRUNG BèNH: 30 • QUẢ NHỎ: 50 THU HOẠCH • ~50-60 NGÀY SAU THỤ PHẤN • QUẢ CHÍN ĐỎ (hay màu vàng) • QUẢ ĐỎ XANH: RẤM THấM 3-4 NGÀY
MÀU ĐỎ • CHỈ THU NHỮNG QUẢ ĐÁNH DẤU TÁCH HẠT THỦ CễNG • KHễNG ĐỰNG QUẢ TRONG THÙNG KIM LOẠI • LÀM VỠ QUẢ TRONG TÚI LƯỚI BẰNG CHÂN • LấN MEN: TÁCH HẠT KHỎI CHẤT NHẦY • THỜI GIAN: 250C
1 NGÀY) • TÁCH HẠT VÀ THỊT QUẢ: RỬA BẰNG NƯỚC TRONG THÙNG TO 20.09.2010 22 • RỬA NHIỀU LẦN CHO SẠCH CHẤT NHẦY TÁCH HẠT BẰNG MÁY XỬ Lí HẠT BẰNG HCl • NỒNG ĐỘ: 0.7% • LIỀU LƯỢNG: 7ML/KG • THỜI GIAN: 40 PHÚT • KHOẮNG ĐỀU TRONG THỜI GIAN XỬ Lí RỬA SẠCH HẠT VẮT NƯỚC TÁCH RỜI HẠT DÍNH NHAU 20.09.2010 23 LÀM KHễ HẠT • >300C HẠT NẢY MẦM • ĐỘ ẨM: 6-8% • ĐẢO ĐỀU 2-3 LẦN /NGÀY • SẤY: 3-4 NGÀY Ở 28-300C BẢO QUẢN NƠI KHễ MÁT • GHI Rế NHÃN • GIỮ ĐƯỢC 3-5 NĂM • NHIỆT ĐỘ: 200C, ĐỘ ẨM: <30% • TÚI NHễM, NILON, HỘP THIẾC KÍN... MỌI VẤN ĐỀ XIN LIấN HỆ BỘ MễN RAU – HOA – QUẢ KHOA NễNG HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC NễNG NGHIỆP I HÀ NỘI TEL: (04) 8766230 – 8768315 FAX: 04 8276473 E-MAIL: vuhaihau@yahoo.com XIN CẢM ƠN TÀI LIỆU CỦA CÁC ĐỒNG NGHIỆP CUNG CẤP CHO BÀI TRèNH DIỄN HẾT