Nội dung và phương pháp nghiên cứu về rừng

49 4 Ch−¬ng 4: néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4.1 Néi dung nghiªn cøu §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nghiªn cøu, ®Ò tµi tiÕn hµnh c¸c néi dung nghiªn cøu, thö nghiÖm chÝnh nh− sau: i. Thö nghiÖm giao ®Êt giao rõng vµ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch, chÕ ®é h−ëng lîi: o KiÓm nghiÖm vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p giao ®Êt giao rõng cã sù tham gia o Nghiªn cøu t¨ng tr−ëng vµ x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p tÝnh chÕ ®é h−ëng lîi cho ng−êi nhËn rõng. o Tæ chøc thö nghiÖm x©y dùng 02 giao ®Êt giao rõng ë hai céng ®ång d©n téc thiÓu sè Bahnar vµ Jrai vµ rót ra c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch, tæ chøc, kü thuËt trong G§GR ii. Thö nghiÖm øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ®iÒu tra, m« t¶, ph©n tÝch vµ hÖ thèng hãa kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng cña hai d©n téc thiÓu sè Bahnar vµ Jrai vÒ qu¶n lý tµi nguyªn rõng th−êng xanh vµ rõng khép lµm c¬ së ph¸t triÓn kü thuËt l©m nghiÖp iii. Ph¸t triÓn kü thuËt l©m nghiÖp trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng dùa vµo céng ®ång: o KiÓm nghiÖm vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia – PTD trong x¸c lËp hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt theo tr¹ng th¸i rõng, kiÓu rõng. o Tæ chøc khëi x−íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng, ®Êt rõng ë hai kiÓu th−êng xanh vµ rõng khép. X©y dùng 02 ph−¬ng ¸n PTD ë hai céng ®ång trªn hai kiÓu rõng iv. LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång: o ThiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®¬n gi¶n, lËp kÕ ho¹ch vµ tæ chøc kinh doanh rõng dùa vµo céng ®ång o LËp 02 kÕ ho¹ch kinh doanh rõng ë hai céng ®ång d©n téc thiÓu sè Jrai vµ Bahnar. v. X©y dùng 03 lo¹i tµi liÖu h−íng dÉn ®Ó tæ chøc ph¸t triÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång: o Giao ®Êt giao rõng cã sù tham gia 50 o Ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn gi¶i ph¸p kü thuËt l©m nghiÖp cã sù tham gia. o LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång. 4.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4.2.1 Ph−¬ng ph¸p luËn tiÕp cËn vµ nghiªn cøu Sö dông vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, tiÕp cËn cã sù tham gia kÕt hîp víi øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, tin häc vµ thèng kª to¸n häc ®Ó thö nghiÖm vµ ph¸t triÓn c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vÒ x· héi, kü thuËt trong tiÕn tr×nh x©y dùng m« h×nh qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång. C¸c c¸ch ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông phèi hîp víi nhau nh»m môc ®Ých cñng cè vµ ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt vµ tiÕp cËn thÝch hîp ®Ó øng dông trong ®iÒu kiÖn céng ®ång d©n téc thiÓu sè. - Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia ®−îc ¸p dông bao gåm nghiªn cøu hµnh ®éng cã sù tham gia (Participatory Action Research), ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia (Participatory Rural Appraisal - PRA), ph¸t triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia (Participatory Technology Development – PTD), ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng vµ lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia (Participatory Inventory and Planning), nghiªn cøu hÖ thèng kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng (Local Ecological Knowledge – LEK). C¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy ®−îc sö dông linh ho¹t, phèi hîp víi nhau, ®Æc biÖt lµ øng dông vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c c«ng cô thÝch hîp víi môc tiªu qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång. - C«ng nghÖ th«ng tin ®−îc sö dông lµ phÇn mÒm WinAKT5.0 cña Trung t©m nghiªn cøu N«ng L©m kÕt hîp ICRAF [31] ®Ó hÖ thèng ho¸, s¬ ®å ho¸ vµ t¹o c¬ së d÷ liÖu më vÒ kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng trong qu¶n lý tµi nguyªn rõng - C«ng nghÖ tin häc vµ thèng kª to¸n häc trong l©m nghiÖp ®−îc sö dông bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ph−¬ng sai, m« h×nh håi quy mét ®Õn nhiÒu biÕn vµ tuyÕn tÝnh ®Õn phi tuyÕn tÝnh ®Ó tiÕp cËn tèt nhÊt víi quy luËt sinh häc, ph¸t triÓn rõng; c¸c phÇn mÒm thèng kª ®−îc sö dông ®Ó tiÕp cËn c¸c m« h×nh håi quy lµ SPSS, Statgraphics, Excel. Quan ®iÓm nghiªn cøu lµ sö dông c¸c c«ng cô to¸n häc ®Ó m« t¶ ph¶n ¶nh ®−îc c¸c quy luËt, mèi quan hÖ phøc t¹p, bÞ t¸c ®éng bëi nhiÒu nh©n tè, sau ®ã cô thÓ ho¸, ®¬n gi¶n ho¸ thµnh c¸c c«ng cô, s¬ ®å, biÓu ®å, b¶ng biÓu cã thÓ ¸p dông trong thùc tiÔn qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång. 4.2.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ ®−îc ¸p dông vµ ph¸t triÓn øng víi tõng néi dung nghiªn cøu ®Ó ®¹t ®−îc c¸c kÕt qu¶ vµ môc tiªu ®Æt ra: 51 Häp d©n vÒ G§GR - Lµng §ª Tar 4.2.2.1 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu giao ®Êt giao rõng vµ ph¶n håi vÒ chÝnh s¸ch i) TËp huÊn vµ kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia trong giao ®Êt giao rõng: Víi môc ®Ých n©ng cao n¨ng lùc cho c¸n bé ®Þa ph−¬ng vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p, 02 ®ît tËp huÊn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia trong G§GR ®· ®−îc tiÕn hµnh trong phßng còng nh− kiÓm nghiÖm trªn hiÖn tr−êng hai lµng nghiªn cøu. Thµnh viªn tham gia, bao gåm c¸n bé l©m nghiÖp, c¸n bé ®Þa chÝnh, l©m tr−êng, c¸n bé khuyÕn n«ng l©m, h¹t kiÓm l©m, phßng n«ng nghiÖp ë tØnh, vµ hai huyÖn Mang Yang vµ A Jun Pa. ii) C¸c b−íc tiÕn hµnh G§GR, ph¸t triÓn c«ng cô tiÕp cËn PRA vµ kü thuËt: TiÕp cËn x©y dùng 02 ph−¬ng ¸n G§GR rõng ë hai céng ®ång Jrai vµ B©hnar ®−îc tiÕn hµnh theo 7 b−íc sau: - B−íc 1: ChuÈn bÞ vµ thèng nhÊt kÕ ho¹ch giao ®Êt giao rõng - B−íc 2: Thèng nhÊt triÓn khai giao ®Êt giao rõng ë th«n lµng - Häp d©n lÇn 1 - B−íc 3: §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia theo chñ ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn rõng và ®Êt l©m nghiÖp - B−íc 4: §iÒu tra quy ho¹ch rõng cã sù tham gia cña ng−êi d©n vµ tÝnh to¸n tû lÖ h−ëng lîi - B−íc 5: Thèng nhÊt c¸c ®iÓm c¬ b¶n vÒ giao ®Êt giao rõng víi céng ®ång – Häp d©n lÇn 2 - B−íc 6: Hoµn chØnh hå s¬, ph−¬ng ¸n giao ®Êt giao rõng - B−íc 7: ThÈm ®Þnh ph−¬ng ¸n giao ®Êt giao rõng, tæ chøc 03 héi th¶o, 2 ë cÊp huyÖn vµ 1 ë cÊp tØnh. 52 Sö dông b¶n ®å gi¶i ®o¸n ¶nh vÖ tinh ®Ó hç trî c«ng cô PRA trong vÏ s¬ ®å tµi nguyªn G§GR Cã 16 c«ng cô PRA vµ kü thuËt ®¸nh gi¸ tµi nguyªn cã sù tham gia ®−îc lùa chän ¸p dông thÝch hîp víi tæ chøc G§GR, trong ®ã mét sè c«ng cô míi ®−îc ph¸t triÓn nh−: - TiÕp cËn ®Ó ph¸t hiÖn ph−ong thøc G§GR thÝch hîp: Cho hé, nhãm hé hay c«ng ®ång lµng. - VÏ b¶n ®å tµi nguyªn, ph©n chia rõng: KÕt hîp c«ng cô PRA trong vÏ s¬ ®å tµi nguyªn vµ ph©n chia rõng víi sö dông ¶nh vÖ tinh vµ kü thuËt GIS (Geograhics Information System), gi¶i ®o¸n trªn thùc ®Þa víi hç trî cña m¸y ®Þnh vÞ toµn cÇu GPS (Global Positioning System). PhÇn mÒm GIS ®−îc sö dông trong tiÕn tr×nh nµy gåm: Mapinfo7.2, Arcview 3.2, Spacial Analysis 1.0. Trong ®ã ¶nh vÖ tinh ®· gi¶i ®o¸n ®−îc cung cÊp ®Ó hç trî cho viÖc thùc hiªn c«ng cô PRA vÏ s¬ ®å tµi nguyªn cã sù tham gia mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kiÓm kª diÖn tÝch nhanh chãng. - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu l©m häc vµ c«ng thøc tÝnh to¸n tû lÖ h−ëng lîi dùa vµo t¨ng tr−ëng rõng: o Sö dông « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh 400m2 - 1.000 m2 theo tõng tr¹ng th¸i rõng (rõng non sö dông « 400m2, rõng tõ nghÌo trë lªn « 1.000m2), trong « ®iÒu tra c¸c chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó thèng kª tr÷ l−îng, loµi, chÊt l−îng rõng. §· thu thËp 42 « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh trªn 07 tr¹ng th¸i rõng. Trªn c¸c « tiªu chuÈn ®iÒu tra tØ mØ t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh ®Þnh kú 5 n¨m cña tÊt c¶ c¸c c©y ®Ó ®¸nh gi¸ t¨ng tr−ëng vµ xem xÐt ®Ò xuÊt tû lÖ h−ëng lîi vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt còng nh− ®Ó lËp kÕ ho¹ch tæ chøc qu¶n lý kinh doanh rõng. o ThiÕt lËp c¸c m« h×nh håi quy ®Ó −íc l−îng tr÷ s¶n l−îng, c¸c nh©n tè ®iÒu tra: H = f(D), V = f(D), M = f(N, D), Zm = f(M), N = f(D) 53 o X©y dùng c«ng thøc tÝnh tû lÖ h−ëng lîi s¶n phÈm gç cho ng−êi nhËn rõng theo nguyªn t¾c h−ëng lîi phÇn t¨ng tr−ëng trong thêi gian nu«i d−ìng rõng. iii) Ph©n tÝch, tæng hîp c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch: Tõ kÕt qu¶ thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p, ¸p dông chÝnh s¸ch ®Ó x©y dùng 02 ph−¬ng ¸n G§GR cho hai céng ®ång Jrai vµ Bahnar, tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó ph¸t hiÖn vµ ®Ò xuÊt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tæ chøc G§GR 4.2.2.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng LEK Chñ ®Ò nghiªn cøu chung lµ qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng, trong ®ã chia ra hai chñ ®Ò phô lµ: i) Qu¶n lý ®Çu nguån, vµ ii) Sö dông rõng. Trªn hiÖn tr−êng víi n«ng d©n, sau khi lùa chän ®−îc chñ ®Ò quan träng, sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¬n gi¶n cã sù tham gia ®Ó ph¸t hiÖn kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cña ng−êi d©n. C«ng cô ph©n tÝch nh»m ph¸t hiÖn c¸c mèi quan hÖ: i) Nguyªn nh©n vµ hËu qu¶, ii) T¸c ®éng vµ ¶nh h−ëng Tõ ®©y ph¸t hiÖn ®−îc c¸c kiÕn thøc ®a d¹ng cña céng ®ång, trong tiÕn tr×nh th¶o luËn sö dông d¹ng s¬ ®å liªn kÕt c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng cïng víi ng−êi d©n ®Ó theo dâi vµ chia sÎ th«ng tin, kiÕn thøc. Trªn c¬ së ph©n tÝch nguyªn nh©n, c¸c mèi quan hÖ, thiÕt lËp c¸c s¬ ®å quan hÖ gi÷a c¸c nh©n tè cña kiÕn thøc sinh th¸i, sau ®ã sö dông phÇn mÒm Win AKT 5.0 ®Ó hÖ thèng ho¸ vµ t¹o lËp c¬ së d÷ liÖu kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng theo chñ ®Ò, d©n téc vµ liªn kÕt víi nhau. Tõ hÖ thèng kiÕn thøc nµy sÏ ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn c¸c nghiªn cøu thö nghiÖm míi hoÆc gi¶i ph¸p øng dông nã trong qu¶n lý tµi nguyªn rõng. §Ó hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc ®Þa ph−¬ng trong phÇn mÒm AKT 5.0 cÇn tiÕn hµnh theo c¸c b−íc chÝnh: i) T¹o lËp c¸c nh©n tè kiÕn thøc vµ ph©n biÖt thµnh c¸c kiÓu d¹ng: - Object: Nh©n tè hoÆc ®èi t−îng, vÝ dô: §Êt, rõng - Attribute: Thuéc tÝnh cña ®èi t−îng, vÝ dô: §Êt ®á, thùc vËt th©n gç - Process: TiÕn tr×nh, vÝ dô: Canh t¸c n−¬ng rÉy - Action: Hµnh ®éng, vÝ dô: ChÆt c©y ii) Liªn kÕt c¸c nh©n tè kiÕn thøc theo d¹ng c¸c mÖnh ®Ò: M« t¶ c¸c mÖnh ®Ò thÓ hiÖn mèi quan hÖ d−íi c¸c d¹ng kh¸c nhau (Statement), cã c¸c kiÓu d¹ng quan hÖ nh− sau ®−îc m« t¶: 54 - Attribute value statement (MÖnh ®Ò thuéc tÝnh). VÝ dô: C©y dÇu ®ång cã nhùa tèt. - Causal statement (MÖnh ®Ò nguyªn nh©n): C¸c nh©n tè t¸c ®éng lÉn nhau theo mét chiÒu hay hai chiÒu. - Condition statement (MÖnh ®Ò ®iÒu kiÖn): C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thÓ cã ®Ó sù t¸c ®éng gi÷a c¸c nh©n tè lµ x¶y ra. - Comparation statement (MÖnh ®Ò so s¸nh): B»ng nhau, h¬n kÐm - Link/Effect statement (MÖnh ®Ò liªn kÕt/¶nh h−ëng). VÝ dô: Loµi c©y rõng ¶nh h−ëng ®Õn s¶n l−îng nhùa. iii) ViÕt c©u lÖnh liªn kÕt vµ t¹o lËp c¸c s¬ ®å kiÕn thøc (diagram): Trªn c¬ së c¸c mÖnh ®Ò ®· x¸c ®Þnh, viÕt c¸c c©u lÖnh ®Ó liªn kÕt c¸c nh©n tè cña hÖ thèng kiÕn thøc vÒ mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh. Tõ ®©y t¹o thµnh c¬ së d÷ liÖu ®Çu tiªn, c¬ së d÷ liÖu nµy lµ mét thèng më vµ cã thÓ cËp nhËt, më réng liªn kÕt. NÕu tiÕp tôc nghiªn cøu mét chñ ®Ò kh¸c, trong ®ã cã c¸c nh©n tè trïng l¾p víi chñ ®Ò cò th× hÖ thèng d÷ liÖu sÏ tù ®éng liªn kÕt t¹o nªn bøc tranh toµn diÖn vÒ hÖ thèng kiÕn thøc víi c¸c mèi quan hÖ qua l¹i nhiÒu chiÒu, t¸c ®éng lÉn nhau víi nhiÒu nh©n tè. C¸c mèi liªn kÕt ®−îc tù ®éng thÓ hiÖn theo d¹ng s¬ ®å chØ râ chiÒu t¸c ®éng vµ trªn s¬ ®å cã thÓ cho xuÊt hiÖn c¸c mÖnh ®Ò quan hÖ, c©u tuyªn bè, c¸c kinh nghiÖm. 4.2.2.3 Ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng i) TËp huÊn vµ kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia PTD trªn ®Êt rõng: Hai ®ît tËp huÊn PTD ®· ®−îc tiÕn hµnh cho c¸n bé kü thuËt, khuyÕn n«ng l©m, n«ng d©n nßng cèt ë hai ®Þa ph−¬ng nghiªn cøu, trong tËp huÊn tiÕn hµnh khëi x−íng PTD ë hai lµng ®Ó kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p trong ®iÒu kiÖn ¸p dông lµ ph¸t hiÖn gi¶i ph¸p kü thuËt trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau ii) Sö dông vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p PTD trong l©m nghiÖp PTD lµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia ®Ó ph¸t hiÖn vµ thö nghiÖm ®æi míi s¶n xuÊt trong ®ã ng−êi d©n lµ trung t©m vµ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. C¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña nã lµ: - Ph¸t hiÖn c¸c kü thuËt, c«ng nghÖ míi ®Ó thö nghiÖm - Do n«ng d©n lùa chän vµ qu¶n lý thö nghiÖm - Cã sù hîp t¸c 3 bªn: N«ng d©n, nhµ nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng l©m 55 - KÕt hîp kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng LEK (®· ®Ò cËp ë phÇn trªn) víi kiÕn thøc khoa häc - PTD gåm 6 giai ®o¹n chÝnh: i) ChuÈn bÞ, ii) Khëi x−íng, iii) Thùc thi, iv) Gi¸m s¸t, tµi liÖu ho¸, v) KÕt thóc vµ vi) Lan réng §Ò tµi ¸p dông PTD ®Ó thö nghiÖm vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p PTD trong ®iÒu kiÖn qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång, trong ®ã ®iÓm míi lµ sö dông PTD theo tõng chñ ®Ò øng víi tõng tr¹ng th¸i ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt: - X©y dùng 02 ph−¬ng ¸n PTD ë hai lµng nh»m x¸c ®Þnh hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt ë c¸c tr¹ng th¸i rõng dùa vµo céng ®ång - Hç trî céng ®ång thö nghiÖm mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng: Tæ chøc 10 thö nghiÖm PTD ë hai lµng, mçi lµng 5 thö nghiÖm, mçi thö nghiÖm ®−îc lÆp l¹i 2 – 7 lÇn. C¸c thö nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh 4 giai ®o¹n: chuÈn bÞ, khëi x−íng, thùc thi, gi¸m s¸t – tµi liÖu ho¸. V× c¬ cÊu c©y trång thö nghiÖm dµi ngµy nªn c¸c giai ®o¹n kÕt thóc vµ lan réng ®−îc chuyÓn giao cho ®Þa ph−¬ng. C¸c sæ theo dái gi¸m s¸t thö nghiÖm ®−îc thiÕt kÕ vµ cung cÊp cho n«ng d©n thö nghiÖm, c¸n bé khuyÕn n«ng l©m cÊp x·, huyÖn ®Ó cïng theo dái vµ lan réng thö nghiÖm thµnh c«ng. 4.2.2.4 Ph−¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång i) M« h×nh ho¸ c¸c nh©n tè ®iÒu tra ®Ó x©y dùng ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®¬n gi¶n vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång ThiÕt lËp c¸c hµm håi quy m« pháng c¸c quan hÖ V= f(D), H = f(D), M = f(N, D), Zm = f(M) ®Ó lËp c¸c b¶ng tra chiÒu cao, thÓ tÝch, tr÷ l−îng, l−îng t¨ng tr−ëng xuÊt ph¸t duy nhÊt tõ mét nh©n tè céng ®ång cã thÓ ®o ®Õm lµ ®−êng kÝnh c©y rõng (D) X©y dùng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®éng th¸i cÊu tróc N/D dùa vµo cì kÝnh thay ®æi theo t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh: - M« h×nh ho¸ quan hÖ Zd = f(D) ®Ó x¸c ®Þnh cù ly cì kÝnh thay ®æi - X©y dùng m« h×nh cÊu tróc mÉu N/D theo cù ly cì kÝnh thay ®æi theo Zd ®Ó cã ®éng th¸i æn ®Þnh trong mét ®Þnh kú. §©y lµ c¬ së ®Ó thiÕt kÕ c«ng cô tØa th−a, khai th¸c th¸c rõng ®¬n gi¶n theo s¬ ®å ®ång thêi b¶o ®¶m rõng ®−îc æn ®Þnh trong mét ®Þnh kú nu«i d−ìng. ii) TËp huÊn hiÖn tr−êng vµ kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p Tæ chøc hai ®ît tËp huÊn cho c¸n bé kü thuËt, khuyÕn n«ng l©m vµ ng−êi d©n ë hai lµng; thùc hµnh vµ kiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p trªn hiÖn tr−êng. Tõ ®©y lËp 02 kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng ë hai lµng. 56 4.2.2.5 Ph−¬ng ph¸p hÖ thèng ho¸ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn m« h×nh qu¶n lý rõng céng ®ång vµ x©y dùng c¸c tµi liÖu h−íng dÉn §Ò tµi nµy tËp trung x©y dùng c¸c ph−¬ng ph¸p ®Ó hç trî cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng míi trong thùc tiÔn, c¸c thö nghiÖm nh»m x©y dùng m« h×nh ®iÓm còng nh− ®Ó ®óc rót kinh nghiÖm vµ x©y dùng, c¶i tiÕn hoÆc bæ sung c¸c ph−¬ng ph¸p thÝch hîp; trªn c¬ së ®ã tµi liÖu ho¸ vµ x©y dùng thµnh c¸c h−íng dÉn ®Ó c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau ¸p dông trong thùc tÕ. Ba tµi liÖu h−íng dÉn: i) Giao ®Êt giao rõng, ii) Ph¸t triÓn hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng vµ iii) LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång; ®−îc x©y dùng trªn c¬ së: - KiÓm nghiÖm c¸c ph−¬ng ph¸p trªn hiÖn tr−êng trong suèt thêi gian nghiªn cøu 02 n¨m cïng víi c¸c bªn tham gia vµ ng−êi d©n - Tæ chøc héi th¶o lÊy ý kiÕn ph¶n håi - Tæng hîp thµnh c¸c chu tr×nh, ®¬n gi¶n ho¸, cô thÓ ho¸ ®Ó cã thÓ vËn dông thuËn lîi trong thùc tÕ víi ng−êi d©n. 4.2.3 Ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc, chuyÓn giao ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn Mét trong nh÷ng kÕt qña mong ®îi cña ®Ò tµi lµ gãp phÇn ®µo t¹o, n©ng cao n¨ng lùc vµ ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn cho c¸n bé kü thuËt hiÖn tr−êng vµ ng−êi d©n vÒ tæ chøc thùc hiÖn qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång – mét ph−¬ng thøc míi ®ßi hái c¸ch tiÕp cËn míi. B¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng sau khi ®Ò tµi kÕt thóc lµ ®· cã s½n mét ®éi ngò ë ®Þa ph−¬ng s½n sµng tiÕp tôc ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p ®ã. Do vËy trong suèt tiÕn tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, ®· tæ chøc c¸c ®ît tËp huÊn, héi th¶o, häp, lµm viÖc trªn hiÖn tr−êng ®Ó thu hót sù tham gia cña nhiÒu bªn liªn quan vµ hai céng ®ång lµng; bao gåm: - Hai tËp huÊn vÒ G§GR - Hai tËp huÊn vÒ PTD trong l©m nghiÖp - Hai tËp huÊn vÒ ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång - Ba héi th¶o, gåm hai ë cÊp huyÖn vµ mét ë cÊp tØnh - Thu hót c¸c bªn vµ hÇu hÕt ng−êi d©n trong hai lµng tham gia trªn hiÖn tr−êng theo ®Þnh kú ®Ó gÝam s¸t, häc tËp. 57 Sè l−ît ng−êi tham gia vµo tiÕn tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi Sè l−ît ng−êi Sè ngµy c«ng Héi th¶o 56 112 TËp huÊn 31 88 HiÖn tr−êng 48 203 Tæng 135 403 Tæng céng cã 82 ng−êi tham gia vµo ®Ò tµi víi 135 l−ît ng−êi, tæng ngµy c«ng tham gia lµ 493 ngµy c«ng. Ngoµi ra cßn cã sù tham gia th−êng xuyªn cña 101 hé thuéc hai lµng nghiªn cøu vµ 08 c¸n bé trùc tiÕp thùc hiÖn ®Ò tµi. Danh s¸ch thµnh viªn tham gia vµo tiÕn tr×nh ®Ò tµi tr×nh bµy trong phô lôc 1. C¸c tµi liÖu tËp huÊn, héi th¶o còng ®· ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ cho c¸c bªn liªn quan, thµnh viªn tham gia vµ céng ®ång 4.2.4 Khung logic nghiªn cøu Mèi quan hÖ logic gi÷a môc tiªu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®−îc thÓ tãm t¾t hiÖn trong b¶ng 4.1 vµ s¬ ®å 4.1 B¶ng 4.1: Khung logic nghiªn cøu Môc tiªu tæng qu¸t: Nghiªn cøu, thö nghiÖm c¸c c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó ®Ò xuÊt hÖ thèng gi¶i ph¸p, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong ph¸t triÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång Môc tiªu cô thÓ Néi dung nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, tiÕp cËn i. Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn G§GR vµ ph¶n håi vÒ chÝnh s¸ch Thö nghiÖm G§GR vµ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch - KiÓm nghiÖm vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p G§GR cã sù tham gia - Nghiªn cøu t¨ng tr−ëng ®Ó x¸c ®Þnh chÕ ®é h−ëng lîi - X©y dùng 02 ph−¬ng ¸n G§GR ë hai céng ®ång Tæ chøc 02 tËp huÊn vÒ ph−¬ng ph¸p G§GR vµ kiÓm nghiÖm trªn hiÖn tr−êng ¸p dông vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô PRA ¸p dông vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô ®iÒu tra quy ho¹ch rõng cã sù tham gia: - KÕt hîp GPS/¶nh vÖ tinh/GIS víi vÏ s¬ ®å tµi nguyªn cã sù tham gia ®Ó quy ho¹ch, khoanh vÏ diÖn tÝch giao - §¸nh gi¸ tµi nguyªn, t¨ng tr−ëng: §iÒu tra 42 « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh 400 - 1000m2 cho 07 tr¹ng th¸i rõng. X¸c ®Þnh t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh ®Þnh kú 5 n¨m - M« h×nh ho¸ c¸c mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè t¨ng t−ëng rõng b»ng c¸c hµm håi quy thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh c«ng thøc h−ëng lîi 58 Môc tiªu cô thÓ Néi dung nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, tiÕp cËn Ph©n tÝch tæng hîp c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch G§GR Thö nghiÖm øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ®iÒu tra, m« t¶ vµ hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng vÒ qu¶n lý rõng th−êng xanh vµ rõng khép cña hai céng ®ång Bahnar vµ Jrai Pháng vÊn, s¬ ®å ho¸ kiÕn thøc HÖ thèng ho¸ theo chñ ®Ò vµ lËp c¬ së d÷ liÖu kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng b»ng phÇn mÒm Win AKT5.0 ii. Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p x¸c lËp hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt l©m nghiÖp dùa vµo øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hÖ thèng kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng vµ tiÕp cËn cã sù tham gia Ph¸t triÓn kü thuËt l©m nghiÖp trªn c¸c trạng th¸i rõng dùa vµo céng ®ång: - KiÓm nghiÖm vµ ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p PTD trong x¸c lËp hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt theo tr¹ng th¸i rõng - Tæ chøc khëi x−íng PTD trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng ë hai kiÓu rõng. X©y dùng 2 ph−¬ng ¸n PTD ë hai céng ®ång Tæ chøc 02 tËp huÊn PTD vµ kiÓm nghiÖm trªn hiÖn tr−êng ¸p dông vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô PTD theo chñ ®Ò cho tõng tr¹ng th¸i rõng 10 thö nghiÖm theo ph−¬ng ph¸p PTD ë hai ®Þa ph−¬ng, mçi thö nghiÖm ®−îc lÆp l¹i 2 - 7 lÇn iii. X©y dùng c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn rõng cã sù tham gia vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång: - ThiÕt kÕ vµ kiÕm nghiÖm c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi nguyªn ®¬n gi¶n, lËp kÕ ho¹ch vµ tæ chøc kinh doanh rõng dùa vµo céng ®ång - LËp 02 kÕ ho¹ch kinh doanh rõng ë hai céng ®ång M« h×nh ho¸ c¸c nh©n tè ®iÒu tra ®Ó x©y dùng ph−¬ng ph¸p øng dông vµ b¶ng biÓu ®iÒu tra rõng vµ lËp kÕ ho¹ch kinh doanh ®¬n gi¶n Tæ chøc 02 tËp huÊn cho c¸n bé kü thuËt vµ ng−êi d©n trªn hiÖn tr−êng ®Ó kiÓm nghiÖm tÝnh thÝch øng cña ph−¬ng ph¸p iv. HÖ thèng ho¸ vµ tµi liÖu ho¸ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn m« h×nh qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång X©y dùng 03 tµi liÖu h−íng dÉn: - Giao ®Êt giao rõng - Ph¸t triÓn kü thuËt l©m nghiÖp cã sù tham gia - LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång KiÓm nghiÖm c¸c ph−¬ng ph¸p trªn hiÖn tr−êng cã sù tham gia 3 cuéc héi th¶o cÊp huyÖn, tØnh Tæng hîp vµ tµi liÖu ho¸ c¸c tiÕn tr×nh 59 Môc tiªu tæng qu¸t: §Ò xuÊt hÖ thèng gi¶i ph¸p, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong ph¸t triÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn G§GR vµ ph¶n håi chÝnh s¸ch Ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p x¸c lËp hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt l©m nghiÖp dùa vµo céng ®ång X©y dùng ph−¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång Ph¸t triÓn PRA ¸p dông trong G§GR GPS/GIS kÕt hîp s¬ ®å PRA 42 « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh vµ t¨ng tr−ëng 5 n¨m M« h×nh ho¸ t¨ng tr−ëng tÝnh c«ng thøc h−ëng lîi Pháng vÊn, s¬ ®å ®¬n gi¶n Win AKT Ph¸t triÓn PTD trong l©m nghiÖp 10 thö nghiÖm trªn c¸c tr¹ng th¸i rõng. LÆp l¹i 2- 7 lÇn 2 tËp huÊn G§GR 2 tËp huÊn PTD 2 tËp huÊn lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång HÖ thèng ho¸ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn m« h×nh qu¶n lý rõng dùa vµo céng ®ång M« h×nh ho¸ c¸c hµm håi quy KiÓm nghiÖm ph−¬ng ph¸p trªn hiÖn tr−êng víi ng−êi d©n 3 cuéc héi th¶o cÊp huyÖn, tØnh Môc tiªu cô thÓ Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, nghiªn cøu Ph©n tÝch tæng hîp c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch S¬ ®å 4.1: Quan hÖ gi÷a môc tiªu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu