Ngành cà phê Việt Nam sau gia nhập WTO

1 Ngµnh cµ phª ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sau 2 n¨m gia nhËp WTO KÓ tõ ngµy 07/11/2006 ViÖt Nam ®−îc kÕt n¹p lµm thµnh viªn chÝnh thøc thø 150 cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®Õn nay ®· gÇn ®−îc 2 n¨m. ViÖc trë thµnh thµnh viªn cña WTO ®· mang l¹i cho chóng ta nhiÒu c¬ héi lín vµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc lín. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam còng kh«ng ngo¹i lÖ. Nh©n dÞp nµy cïng nhau nh×n l¹i nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra sau 2 n¨m gia nhËp WTO vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng phÊn ®Êu cho toµn ngµnh tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, cã ý nghÜa to lín. I. T×nh h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cµ phª cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam trong mét thêi gian kh«ng dµi chØ trong vßng 26 n¨m, trong mét phÇn t− thÕ kû, kÓ tõ sau n¨m 1975 ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc víi tèc ®é kû lôc so víi nhiÒu n−íc trång cµ phª kh¸c trªn thÕ giíi. B−íc sang thÕ kû 21, ViÖt Nam ®· cã diÖn tÝch kho¶ng 500.000 ha víi l−îng cµ phª xuÊt khÈu hµng n¨m kho¶ng 850.000 tÊn. Cµ phª ViÖt Nam ®−îc b¸n sang trªn 70 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, trªn c¸c ch©u lôc. (Xem b¶ng 1, ®å thÞ 1,2) Xin giíi thiÖu c¸c sè liÖu thèng kª qua c¸c b¶ng vµ ®å thÞ sau, kÕt hîp víi c¸c nghiªn cøu thÞ tr−êng thÕ giíi, chóng ta cã thÓ nãi: ®Õn nay ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn ®¹t ®Õn møc ng−ìng cña nã, ngµnh cµ phª ViÖt Nam nªn dõng më réng mµ ®i vµo thêi kú kiÖn toµn, theo h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2 B¶ng 1. DiÔn biÕn t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª trong 26 n¨m Tõ 1982 - 2007 N¨m DiÖn tÝch( ha) Khèi l−îng xuÊt khÈu (MT) Gi¸ trÞ ( USD) §¬n gi¸ b×nh qu©n ( USD/T) 1982 19.800 4.600 1983 26.500 3.400 1984 29.500 9.400 1985 44.600 23.500 1986 65.600 26.000 1987 92.300 30.000 1988 119.900 45.000 1989 123.100 56.900 1990 135.500 68.700 59.160.000 861,14 1991 135.000 76.800 65.437.000 852,04 1992 135.000 87.500 63.682.000 727,79 1993 140.000 124.300 113.000.000 909,09 1994 163.200 320.000.000 1960,78 1995 205.000 222.900 533.524.000 2393,56 1996 285.500 248.500 366.200.000 1473,64 1997 385.000 375.600 474.116.000 1275,60 1998 485.000 387.200 600.700.000 1551,39 1999 529.000 464.400 563.400.000 1213,60 2000 535.000 705.300 464.342.000 658,36 2001 535.000 844.452 338.094.000 400,37 2002 522.200 702.018 300.330.686 427,81 2003 509.937 693.863 446.547.298 643,57 2004 503.241 889.705 576.087.360 647,53 2005 491.400 803.647 634.230.772 789,20 2006 488.700 822.299 976.919.435 1188,00 2007 506.000 1.074.709 1.643.457.644 1529,20 Nguån: VICOFA, theo C/O cña VCCI 3 4 §å thÞ 1. DiÔn biÕn diÖn tÝch vµ l−îng cµ phª xuÊt khÈu trong 26 n¨m 1982 - 2007 0 200000 400000 600000 800000 1000000 1200000 1 9 8 2 1 9 8 3 1 9 8 4 1 9 8 5 1 9 8 6 1 9 8 7 1 9 8 8 1 9 8 9 1 9 9 0 1 9 9 1 1 9 9 2 1 9 9 3 1 9 9 4 1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 Diện tích (ha) Lượng XK (T) 5 §å thÞ 2 .DiÔn biÕn b×nh qu©n cña ®¬n gi¸ xuÊt khÈu vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 17 n¨m tõ 1991- 2007 - 500,000 1,000,000 1,500,000 2,000,000 2,500,000 3,000,000 3,500,000 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Khối lượng ðơn giá Giá trị 6 Tõ nh÷ng n¨m 1990, 1991 sau sù tan r· cña Liªn X« vµ c¸c n−íc XHCN §«ng ¢u viÖc b¸n cµ phª theo nghÞ ®Þnh th− cña nhµ n−íc kh«ng cßn n÷a, cµ phª ViÖt Nam b¾t ®Çu ®−îc tiÕp xóc réng r·i víi thÞ tr−êng thÕ giíi vµ ®Çu n¨m 1991 ViÖt Nam b¾t ®Çu gia nhËp, lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc quèc tÕ vÒ cµ phª (ICO). Cho ®Õn nay, n¨m 2007 cµ phª ViÖt Nam ®· ®−îc tiªu dïng ë 74 quèc gia vµ vïng l·nh thæ ë kh¾p c¸c ch©u lôc. Vµ chØ sau 25 n¨m ph¸t triÓn sang ®Çu thÕ kû 21 ViÖt Nam ®· chiÕm vÞ trÝ thø 2 trªn thÕ giíi vÒ l−îng cµ phª xuÊt khÈu chØ sau Brasil. Trong 7 vô cµ phª gÇn ®©y tõ 2000/01 ®Õn 2006/07, thèng kª 10 n−íc hµng ®Çu mua cµ phª ViÖt Nam ®· mua 4.283.511 tÊn cµ phª b×nh qu©n mçi vô mua tíi 611.930 tÊn chiÕm thÞ phÇn tíi 73,33%. Cßn l¹i h¬n 60 thÞ tr−êng kh¸c chØ mua 1.557.556 tÊn, b×nh qu©n niªn vô 222.508 tÊn chiÕm thÞ phÇn chØ cã 26,67%. Cã thÓ nãi r»ng trong nh÷ng n¨m qua trong thêi gian kh«ng dµi, chØ cã h¬n 10 n¨m ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· cã ®−îc nh÷ng thÞ tr−êng lín, cã thÓ coi lµ thÞ tr−êng truyÒn thèng cña m×nh bëi lÏ c¸c thÞ tr−êng nµy nhËp khÈu cµ phª Robusta ViÖt Nam víi khèi l−îng t−¬ng ®èi lín vµ ®Òu ®Æn c¶ nh÷ng n¨m khñng ho¶ng gi¸ thÊp vµ nh÷ng n¨m gi¸ cao. ( Xem b¶ng 2, ®å thÞ 3). NÕu xem xÐt thÞ tr−êng tiªu thô cµ phª ViÖt Nam theo tõng ch©u lôc th× cã thÓ thÊy thÞ tr−êng lín nhÊt lµ ch©u ¢u víi tû träng 61,28%, thÊp nhÊt lµ ch©u Phi chØ chiÕm 3,75%. (Xem b¶ng 3) VÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cµ phª ë n−íc ta gÇn ®©y cÇn ph¶i xem xÐt t¸c ®éng cña thêi kú khñng ho¶ng cung cÊp thõa cµ phª. Tõ n¨m 1999 b¾t ®Çu, cïng víi céng ®ång cµ phª thÕ giíi ngµnh cµ phª n−íc ta tr¶i qua mét cuéc khñng ho¶ng nghiªm träng. Gi¸ cµ phª liªn tôc xuèng thÊp 7 ®Õn møc kû lôc trong vßng mÊy chôc n¨m l¹i ®©y. Khñng ho¶ng ®· kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ xÊu cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. N«ng d©n thu nhËp thÊp kh«ng ®ñ trang tr¶i cho cuéc sèng hµng ngµy vµ ®Çu t− cho t¸i s¶n xuÊt. §· cã nh÷ng v−ên cµ phª bÞ bá kh«ng ch¨m sãc. Vµ còng cã t×nh h×nh chÆt ph¸ v−ên cµ phª ®Ó trång c©y kh¸c, kÓ c¶ c©y l−¬ng thùc. Tõ n¨m 2004, gi¸ cµ phª b¾t ®Çu ®−îc c¶i thiÖn vµ gi¸ lªn cao vµo c¸c n¨m 2006, 2007 tuy cßn thÊp nhiÒu so víi gi¸ cµ phª c¸c n¨m 1995- 1998 nh−ng víi ng−êi trång cµ phª th× møc gi¸ hiÖn nay ®· cã søc hÊp dÉn ®¸ng kÓ. Cµ phª ®−îc b¸n víi gi¸ tõ 25- 30 triÖu ®ång ViÖt Nam 1 tÊn. Vµ cã lóc lªn trªn 30 triÖu ®ång 1 tÊn. Lóc nµy l¹i cã hiÖn t−îng ng−îc l¹i tr−íc ®©y lµ ng−êi ta l¹i trång míi, më mang diÖn tÝch cµ phª. Riªng tØnh L©m §ång diÖn tÝch cµ phª vô 2007/08 ®¹t 128.272 ha so víi vô tr−íc 2006/ 07 t¨ng 8,4% −íc tÝnh vô tíi 2008/09 diÖn tÝch cµ phª tØnh L©m §ång sÏ ®¹t 131.590 ha so víi vô tr−íc t¨ng gÇn 3%. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 diÖn tÝch cµ phª trªn tØnh L©m §ång sÏ ®¹t trªn 130.000 ha víi n¨ng suÊt b×nh qu©n 2,5 tÊn/ha, s¶n l−îng ®¹t 325.000 tÊn. Trong ®ã cã 20.000 ha cµ phª Arabica, trong 3 n¨m mçi n¨m trång míi 2.700 ha. TØnh S¬n La n¨m 2007 ®· trång míi 250 ha, dù kiÕn n¨m 2008 trång míi 300 ha, kÕ ho¹ch n¨m 2010 S¬n La sÏ cã 8000 ha cµ phª Arabica. §©y lµ t¸c ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr−êng thÕ giíi lªn t×nh h×nh s¶n xuÊt cµ phª cña n−íc ta. Tuy nhiªn sau 2 n¨m gia nhËp WTO nh×n l¹i ngµnh cµ phª ViÖt Nam, cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn xem xÐt vµ cã h−íng ®i ®óng ®¾n. II. Nh÷ng th¸ch thøc cÇn v−ît qua ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nh×n l¹i t×nh h×nh ngµnh cµ phª ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua chóng ta thÊy râ sù ph¸t triÓn ®¹t tèc ®é rÊt cao ®¸ng ca ngîi, tù hµo. 8 Nh− trªn ®· nªu, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn nhanh chãng trong vßng 30 n¨m l¹i ®©y vÒ më réng diÖn tÝch, th©m canh t¨ng n¨ng suÊt vµ t¨ng khèi l−îng cµ phª xuÊt khÈu. §Õn nay cµ phª ®· trë thµnh mét mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ lùc, cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 1 tû ®« la Mü vµ chiÕm 1 tû träng kh¸ lín trong c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. C©y cµ phª ®· gãp phÇn khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng vµ khÝ hËu ë cao nguyªn vµ miÒn nói, t¹o nªn c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho hµng triÖu n«ng d©n. 9 B¶ng 2: Khèi l−îng nhËp khÈu cµ phª ViÖt Nam cña 10 n−íc hµng ®Çu trong c¸c vô cµ phª tõ 2000/ 01 ®Õn 2006/07 §¬n vÞ: tÊn TT Tªn n−íc 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 Tæng Trung b×nh vô ThÞ phÇn % 1 §øc 134.321 112.739 106.059 164.625 127.852 114.383 178.697 938.676 134.096 16,07 2 Hoa Kú 137.501 89.288 83.991 108.069 117.519 87.932 148.065 772.365 110.337 13,22 3 T©y Ban Nha 73.852 59.777 59.794 81.876 68.262 88.527 100.643 532.731 76.104 9,12 4 ý 62.559 56.263 51.641 61.916 95.667 56.123 90.494 474.663 67.809 8,13 5 BØ 138.603 51.170 60.161 78.624 21.807 21.668 30.804 402.837 57.548 6,90 6 Ba Lan 38.155 47.500 57.179 60.377 19.847 40.496 25.245 288.799 41.257 4,94 7 Hµn Quèc 26.288 26.162 35.310 34.023 34.512 38.491 37.918 232.704 33.243 3,98 8 Ph¸p 45.998 33.956 38.754 36.197 26.265 18.720 24.850 224.740 32.105 3,85 9 Anh 30.153 25.799 23.890 39.961 27.940 25.866 38.925 212.534 30.362 3,64 10 NhËt B¶n 26.905 29.517 19.640 25.164 25.800 31.133 45.303 203.462 29.066 3,48 Tæng céng 714.335 532.171 536.419 690.832 565.471 523.339 720.944 4.283.511 611.930 73,33 Tæng l−îng xuÊt khÈu 874.676 713.736 691.421 867.616 834.086 785.146 1.074.386 5.841.067 834.438 100,00 C¸c n−íc kh¸c 160.341 181.564 155.002 176.784 271.647 261.807 326.442 1.557.556 222.508 26,67 10 Khối lượng nhập khẩu cà phê Việt Nam của 10 nước hàng ñầu trong các vụ cà phê từ 2000/01 ñến 2006/07 Anh 3.64% Nhật Bản 3.48% Pháp 3.85% Hàn quốc 3.98% Balan 4.94% Bỉ 6.90% Ý 8.13% Tây Ban Nha 9.12% Hoa Kỳ 13.22% ðức 16.07% Các nước khác 26.67% §å thÞ 3: 11 12 B¶ng 3. ThÞ tr−êng cµ phª ViÖt Nam b×nh qu©n cña 7 vô tõ 2000/ 01 ®Õn 2006/ 07 §¬n vÞ : tÊn Ch©u ¢u Ch©u ¸ vµ ch©u §¹i d−¬ng Ch©u Mü Ch©u Phi Céng Khèi l−îng b×nh qu©n vô 518.107 147.006 148.575 31.677 845.365 ThÞ phÇn % 61,28 17,39 17,58 3,75 100 Theo thèng kª th× c¶ n−íc cã trªn 500.000 hé n«ng d©n trång cµ phª vµ cã trªn 1 triÖu nh©n khÈu cã cuéc sèng liªn quan víi c©y cµ phª. Trong céng ®ång cµ phª quèc tÕ, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ cao vÒ tèc ®é ph¸t triÓn nhanh ch−a tõng cã vµ v−ên cµ phª ViÖt Nam ®¹t n¨ng suÊt cao hµng ®Çu thÕ giíi. NhiÒu doanh nghiÖp cµ phª ViÖt Nam vµ c¶ c¸c hé n«ng d©n trång cµ phª ®· tham gia vµ ®−îc cÊp c¸c chøng chØ nh− UTZ Certified, Fair Trade, cafe 4C, vµ còng cã nhiÒu doanh nghiÖp ®ang phÊn ®Êu s¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬. Tuy nhiªn qua cuéc khñng ho¶ng cung cÊp thõa trªn ph¹m vi toµn cÇu võa qua chóng ta cã thÓ thÊy râ ngµnh cµ phª n−íc ta ®· béc lé kh«ng Ýt ®iÓm cßn ch−a thùc sù bÒn v÷ng, vµ sau khi gia nhËp WTO chóng ta còng gÆp nhiÒu th¸ch thøc ph¶i v−ît qua. ë ®©y chóng t«i chØ ®iÓm qua nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−îc quan t©m nhÊt cña ngµnh cµ phª n−íc ta. 1. VÊn ®Ò chÊt l−îng s¶n phÈm. Tr−íc hÕt chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét ®iÓm lµ cµ phª Robusta ViÖt Nam cã chÊt l−îng cao, thËm chÝ cao h¬n 13 h¼n cµ phª cïng chñng lo¹i cña nhiÒu n−íc kh¸c. §ã lµ v× cµ phª Robusta vèn cã nguån gèc ph¸t sinh tõ nh÷ng vïng thÊp nãng Èm ë ch©u Phi, nay ®−îc ®−a lªn trång ë c¸c cao nguyªn cã ®é cao trªn mÆt biÓn nh− vËy, biªn ®é nhiÖt ®é ngµy ®ªm lín nªn chÊt l−îng s¶n phÈm cµ phª ë ®©y h¬n h¼n ë c¸c vïng thÊp. Khi ng−êi ta ca ngîi cµ phª vèi Bu«n Ma Thuét chÝnh lµ v× nã ®−îc trång ë ®é cao nh− thÕ céng víi ®Êt badan cã ®é mµu mì lý t−ëng cho c©y cµ phª. Tuy nhiªn vÊn ®Ò chÊt l−îng ®Æt ra ë ®©y lµ t¸c ®éng tæng hîp cña c¶ qu¸ tr×nh trång trät, thu h¸i, chÕ biÕn dÉn ®Õn. NhËn xÐt cña Uû ban §iÒu hµnh Tæ chøc cµ phª quèc tÕ t¹i v¨n b¶n sè EB 3947/08 ngµy 09/5/2008 b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn chÊt l−îng cµ phª n¨m 2007. §©y lµ lÇn thø hai trong 2 n¨m liªn tiÕp ICO cã nhËn xÐt vÒ cµ phª ViÖt Nam. Cã thÓ thÊy chóng ta ch−a thùc hiÖn b¸o c¸o cho ICO theo yªu cÇu cña nghÞ quyÕt 420. Vµ trong b¸o c¸o cña ViÖt Nam chóng ta kh«ng b¸o c¸o ®Çy ®ñ vÒ sè lçi vµ ®é Èm. Tû lÖ b¸o c¸o ®Çy ®ñ cña ViÖt Nam lµ 0,00% trong khi ®ã b¸o c¸o ®Çy ®ñ cña Brasil ®¹t 99,93%, Colombia 99,13%, Ethiopia ®¹t 100,00%, Ên §é ®¹t 96,32%... Vµ mét tån t¹i n÷a lµ trong tæng khèi l−îng cµ phª do LIFFE ph©n lo¹i n¨m 2007 kh«ng ®¹t tiªu chuÈn cña nghÞ quyÕt 420 cña ICO, cµ phª ViÖt Nam chiÕm tíi 66%. B¸o c¸o cña Uû ban ®iÒu hµnh ICO nhËn ®Þnh sù chËm trÔ ¸p dông tiªu chuÈn chÊt l−îng míi cña ViÖt Nam ®· lµm t¨ng l−îng cµ phª bÞ lo¹i ra theo ph©n lo¹i cña LIFFE. Râ rµng nh÷ng ®¸nh gi¸ trªn cña ICO lµ chÝnh x¸c vµ trong quan hÖ mua b¸n cµ phª chóng ta vÉn ®ang ¸p dông Bé tiªu chuÈn cò 4193: 93 mµ Bé khoa häc C«ng nghÖ ®· quyÕt ®Þnh thay thÕ b»ng Bé tiªu chuÈn míi 4193: 2001 råi 4193: 2005. 14 §©y lµ mét vÊn ®Ò ®ang g©y tranh c·i trong ngµnh cµ phª. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ®−a ra mét lé tr×nh cho ngµnh cµ phª ViÖt Nam phÊn ®Êu ¸p dông Tiªu chuÈn nhµ n−íc TCVN 4193: 2005 vµo n¨m 2010. Chóng ta hy väng r»ng chÊt l−îng mÆt hµng cµ phª ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu tiÕn bé. 2. VÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Chóng ta biÕt r»ng hiÖp ®Þnh vÒ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (HiÖp ®Þnh SPS) b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1995, ®èi víi ngµnh cµ phª ViÖt Nam ngµy nay vÊn ®Ò nµy cÇn ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc. C¸c vÊn ®Ò sö dông c¸c lo¹i ho¸ chÊt trong b¶o vÖ thùc vËt ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Chóng ta khuyÕn khÝch ¸p dông biÖn ph¸p phßng trõ s©u bÖnh tæng hîp (IPM) kh«ng dïng thuèc trõ s©u bÖnh trong danh môc cÊm cña nhµ n−íc vµ víi liÒu l−îng, nång ®é, ph−¬ng ph¸p cho phÐp. Võa qua HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam ®· nhËn ®−îc b¸o c¸o kh¶o s¸t mÆt hµng cµ phª cña c¸c n−íc cung cÊp cµ phª nh©n cho NhËt B¶n, trong ®ã cã b¸o c¸o sè 6 vÒ ViÖt Nam cña Promar NhËt B¶n do HiÖp héi cµ phª toµn NËt B¶n chñ tr×, tiÕn hµnh tõ th¸ng 4 ®Õn ®Çu th¸ng 8 n¨m 2007. Trong b¸o c¸o nµy Promar NhËt B¶n ®· kh¶o s¸t mét lo¹t 24 n−íc trong ®ã cã ViÖt Nam, ng−êi ta ®· nªu ra møc tån d− tèi ®a cña 14 lo¹i n«ng d−îc trong h¹t cµ phª do Uû ban Codex quy ®Þnh. (Xem b¶ng 4) B¸o c¸o còng liÖt kª tãm t¾t c¸c lo¹i thuèc trõ s©u bÖnh vµ trõ cá d¹i ®· dïng cho cµ phª ë ViÖt Nam nãi chung ®Òu ë møc thÊp vµ trung b×nh. Ng−êi ta còng ®−a ra b¶ng thèng kª so s¸nh c¸c n−íc cung cÊp cµ phª cho NhËt B¶n trong ®ã cã Brasil, Colombia, Indonesia, Ethiopia, Guatemala, ViÖt Nam, tÊt c¶ 24 n−íc ( xem b¶ng 5), ViÖt Nam ®−îc xÕp thø 6 vÒ l−îng nhËp khÈu cµ phª cña NhËt B¶n n¨m 2006 víi 31.000 tÊn. Promar NhËt 15 B¶n còng thèng kª danh môc l−îng tån d− tèi ®a cña Bé y tÕ lao ®ång vµ phóc lîi (MHLW) RÊt ®¸ng mõng lµ trong c¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t trªn cµ phª ViÖt Nam ch−a m¾c lçi nghiªm träng nµo, nh−ng râ rµng ®©y lµ mét c¶nh b¶o cho toµn ngµnh cµ phª ViÖt Nam trong viÖc sö dông ho¸ chÊt ®Ó b¶o vÖ thùc vËt. Trong th− cña «ng gi¸m ®èc HiÖp héi cµ phª toµn NhËt B¶n cã ghi râ lµ ë cµ phª ViÖt Nam cã mét sè d− l−îng thuèc ®−îc t×m thÊy lµ Glyphosate 0,02 ch−a v−ît qu¸ møc giíi h¹n theo quy ®Þnh cña Bé y tÕ Lao ®éng vµ phóc lîi. HiÖp héi cµ phª toµn NhËt B¶n còng nh¾c chóng ta cÇn quan t©m v× cã thÓ nh÷ng chÊt nµy sÏ ph¸t sinh vÊn ®Ò v−ît qua ng−ìng trong t−¬ng lai. Ngoµi vÊn ®Ò d− l−îng thuèc trõ s©u, ngµnh cµ phª cßn cÇn quan t©m ®Æc biÖt ®Õn vÊn ®Ò nÊm mèc vµ nhiÔm Ochratoxyn A (OTA) trong cµ phª. §©y lµ vÊn ®Ò c¸c kh¸ch hµng ch©u ¢u ®Æc biÖt quan t©m. B¶ng 4. Møc l−îng tån d− tèi ®a theo Uû ban Codex cña 14 lo¹i hãa chÊt n«ng nghiÖp – ngµy 15 th¸ng 6 n¨m 2007 Agrochemicacls MRL ALDICARB 0,1 CARBENDAZIM 0,1 CARBOFURAN 1 CHLORPYRIFOS 0,05 CYPERMETHRIN 0,05 DISULFOTON 0,2 ENDOSULFAN 0,1 16 PERMETHRIN 0,05 PHORATE 0.05 PROPICONAZOLE 0,1 TERBUFOS 0,05 TRIADIMEFON 0,05 TRIADIMENOL 0,1 TRIAZOPHOS 0,05 B¶ng 5. Danh s¸ch 24 n−íc ®−îc b¸o c¸o trong ®ã cã ViÖt Nam 1, Brazil 9, Mexico 17, Jamaica 2, Colombia 10, Honduras 18, Kenya 3, Indonesia 11, PNG 19, Uganda 4, Ethiopia 12, India 20, Yemen 5, Guatemala 13, El Salvador 21, Cuba 6, Vietnam 14, China 22, US (Hawaii) 7, Tanzania 15, Peru 23, Dominican Republc 8, Costa Rica 16, Nicaragua 24, Ecuador 3. X©y dùng ngµnh cµ phª ph¸t triÓn bÒn v÷ng trªn c¶ 3 ph−¬ng diÖn: kinh tÕ, m«i tr−êng vµ x· héi. Mét vÊn ®Ò quan träng lµ ¸p dông thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt, thùc hµnh chÕ biÕn tèt (GAP vµ GMP). Cµ phª ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã n¨ng suÊt cao nhÊt thÕ giíi. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc th©m canh cao ®é v−ên c©y víi viÖc t¨ng c−êng bãn ph©n t−íi n−íc cho cµ phª. N−íc, ph©n, cÇn, gièng lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt cµ phª. 17 Tuy nhiªn còng kh«ng thÓ l¹m dông qu¸ møc c¸c yÕu tè ®ã. Bãn nhiÒu ph©n ho¸ häc, t−íi n−íc víi mét l−îng qu¸ cao, t−íi kh«ng ®óng ph−¬ng ph¸p ®Òu t¸c ®éng xÊu ®Õn ®Êt trång vµ qua ®ã ¶nh h−ëng ®Õn ®é bÒn v÷ng cña v−ên c©y. Chóng ta chñ tr−¬ng x©y dùng hÖ thèng thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt (GAP) trªn c¬ së th©n thiÖn víi m«i tr−êng, th©n cËn sinh th¸i. V−ên cµ phª cã c©y che bãng, cã ®ai rõng, trång xen theo h−íng ®a d¹ng sinh häc, ®a d¹ng s¶n phÈm. Ng−êi ta ®· trång xen trong v−ên cµ phª c¸c c©y ¨n qu¶ nh− sÇu riªng, c©y hoa hoÌ, c©y quÕ vµ c¶ c©y ca cao... Còng cã thÓ trång xen hå tiªu trong v−ên cµ phª víi c©y cho¸i sèng lµ c©y ng©n hoa (silk oak) hä Proteaceae- chÑo thui. §©y lµ mét c«ng thøc cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ ®· ®−îc ¸p dông kh¸ réng r·i ë Ên §é. Trong s¶n xuÊt cµ phª th−êng s¶n sinh ra nhiÒu chÊt th¶i, nhÊt lµ trong kh©u chÕ biÕn víi c¶ 2 ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn kh« vµ −ít. CÇn cã biÖn ph¸p xö lý chÊt th¶i c¶ chÊt th¶i láng vµ chÊt th¶i r¾n. VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc nghiªn cøu vµ cã c¸c ®iÓm tr×nh diÔn ë nhiÒu n¬i tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn S¬n La, Gia Lai, §aklak, L©m §ång... Quan t©m vÊn ®Ò nµy lµ quan t©m ®Õn m«i tr−êng sèng. NhiÒu doanh nghiÖp trong ngµnh cµ phª ®· ®¨ng ký vµ ®−îc cÊp chøng chØ ISO 9000 vÒ chÊt l−îng cµ phª. Nh−ng viÖc ®¨ng ký chøng chØ 14.001 cßn ch−a ®−îc quan t©m phæ biÕn. Râ rµng ngµnh cµ phª ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm. 4. æn ®Þnh diÖn tÝch cµ phª gãp phÇn æn ®Þnh c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr−êng cµ phª quèc tÕ. H¹n chÕ viÖc ®ua nhau më réng diÖn tÝch ra ngoµi quy ho¹ch do gi¸ c¶ lªn cao lµ cÇn thiÕt. Nh− trªn ®· nãi, ngµnh s¶n xuÊt cµ phª n−íc ta ®· ®¹t ®Õn c¸i ng−ìng cña nã. Víi kho¶ng nöa triÖu hecta cµ phª, hµng n¨m lµm 18 ra kho¶ng 1 triÖu tÊn s¶n phÈm cµ phª nh©n xuÊt khÈu lµ phï hîp. Thùc ra chóng ta còng khã më thªm diÖn tÝch cµ phª v× ®Êt ®ai h¹n chÕ. Chóng ta cßn ph¶i dµnh ®Êt cho nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nh− cao su, hå tiªu, ca cao, ®iÒu.... Tuy nhiªn ®¶m b¶o diÖn tÝch æn ®Þnh còng kh«ng ph¶i lµ dÔ v× hiÖn nay còng ®· cã hµng chôc v¹n hecta cµ phª ®· ®Õn tuæi giµ cçi cÇn ®−îc t¹o h×nh trÎ l¹i hoÆc trång thay thÕ. CÇn kÕt hîp viÖc trång l¹i v−ên cµ phª víi viÖc thay ®æi gièng cµ phª víi c¸c ®Çu dßng −u tó chän läc cña cµ phª vèi. Vµ còng tÝnh ®Õn viÖc thay mét sè diÖn tÝch cµ phª vèi b»ng cµ phª chÌ. Trong mét sè héi nghÞ cña ngµnh cµ phª gÇn ®©y còng cã nhiÒu ý kiÕn vÒ viÖc sö dông ®Êt c¸c v−ên cµ phª giµ cçi ®· thanh lý ®Ó trång ca cao. §©y lµ mét ®iÒu hîp lý vÒ thùc tÕ cho thÊy kh«ng thÓ trång l¹i cµ phª trªn c¸c v−ên cò, vµ cã thÓ ®−a vµo mét c©y míi lµ ca cao. III. Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, x©y dùng ngµnh hµng cµ phª vµ qu¶n lý ngµnh hµng cã hiÖu qu¶ cao, ng¨n ngõa rñi ro t¸c ®éng xÊu ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 1. Tæ chøc n«ng d©n ngµnh cµ phª t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn giao kü thuËt tiªn tiÕn, thùc hiÖn c¸c thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt vµ thùc hµnh chÕ biÕn tèt, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, tiÕp cËn thÞ tr−êng, tiªu thô s¶n phÈm cã hiÖu qu¶. L©u nay cã tíi trªn 90% diÖn tÝch vµ s¶n l−îng cµ phª lµ thuéc vÒ c¸c chñ trang tr¹i, chñ v−ên, c¸c hé n«ng d©n lµm ¨n riªng lÎ. Víi trªn 500 ngµn hé n«ng d©n trång cµ phª, viÖc chuyÓn giao kü thuËt, giíi thiÖu th«ng tin… ®Òu rÊt khã kh¨n. Vµ c¶ viÖc ký hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm theo quyÕt ®Þnh 80 còng gÆp nhiÒu trë ng¹i. ë c¸c m« h×nh trinh diÔn vÒ s¶n xuÊt cµ phª bÒn v÷ng, ng−êi ta ®· tæ chøc c¸c nhãm n«ng hé vµ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ tèt. Tõ c¸c nhãm n«ng hé, c¸c c©u l¹c bé, c¸c tæ hîp t¸c råi 19 hîp t¸c x· dÞch vô… chóng ta cã thÓ dÔ dµng h¬n trong viÖc ®Çu t− cho n«ng d©n. Lµ thµnh viªn cña WTO chóng ta cÇn cã tæ chøc ®Çu t− cho n«ng d©n ®óng víi quy ®Þnh cña tæ chøc nµy. Nh÷ng ng−êi trång cµ phª cÇn ®−îc hç trî x©y dùng c¬ së vËt chÊt nh− giao th«ng, thuû lîi, hç trî chuyÓn dÞch c¬ cÊu... Hä còng cÇn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng, cung cÊp th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr−êng... Nh÷ng ®iÒu nµy nhµ n−íc hoµn toµn cã thÓ lµm ®−îc víi chÝnh s¸ch hç trî theo …hép xanh… hoÆc hç trî theo …ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn… cña ViÖt Nam. 2. Ngµnh cµ phª còng cÇn ®−îc tæ chøc ®Ó cã thÓ tù hç trî cho m×nh b»ng quü b¶o hiÓm cµ phª gièng nh− c¸c quü cµ phª Coffee Fund cña Colombia hay th«ng qua c¸c quü hç trî nh− BCC ( Bourse du cafe et cacao ) cña Cot Divoa. 3. T¨ng c−êng ho¹t ®éng cña HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam ®Ó HiÖp héi thùc sù lµ tæ chøc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña ngµnh cµ phª, phôc vô sù nghiÖp x©y dùng mét ngµnh cµ phª ViÖt Nam ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nghiªn cøu kinh nghiÖm ngµnh cµ phª nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi cã thÓ thÊy c¸c n−íc kh¸c cã tæ chøc ngµnh cµ phª tõ hµng tr¨m n¨m nay vµ cã nhiÒu vai trß hÕt søc quan träng trong qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nh− Liªn ®oµn nh÷ng ng−êi trång cµ phª Colombia thµnh lËp tõ n¨m 1927 hay HiÖp héi nh÷ng ng−êi xuÊt khÈu cµ phª Indonesia thµnh lËp n¨m 1979. HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam ra ®êi ngµy 04/1/1990 ®Õn nay ®· ®−îc 18 n¨m. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng vµ cã nh÷ng tiÕn bé nh−ng HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam cßn ch−a lµm ®−îc nhiÒu trong viÖc cung cÊp th«ng tin cho héi viªn, ®µo t¹o héi viªn n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô s¶n xuÊt kinh doanh…. 20 Nh−ng cã mét vÊn ®Ò còng cÇn ph¶i nãi râ lµ muèn HiÖp héi lµm ®−îc tèt h¬n chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh cÇn cã sù quan t©m hç trî, hîp t¸c cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc, vµ tæ chøc HiÖp héi ph¶i ®−îc thÓ chÕ hãa b»ng mét v¨n b¶n luËt chÝnh thøc cña nhµ n−íc. Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cã thÓ nãi lµ ch−a ®ñ ®Ó ngµnh cµ phª ViÖt Nam n©ng cao ®−îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Nh−ng dï sao qua b¶n tham luËn nµy chóng t«i còng muèn ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò cÇn ®−îc quan t©m cña ngµnh cµ phª trong bèi c¶nh hiÖn nay. §oµn TriÖu Nh¹n HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam