Một số bện thường gặp trên heo

một số bệnh trên VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ …Tập 1 Lưu hành nội bộ TRUNG TAÂM CHAÅN ÑOAÙN VAØ COÁ VAÁN THUÙ Y CTY TNHH CHAÊN NUOÂI CP VIEÄT NAM MOÄT SOÁ BEÄNH TREÂN HEO VAØ CAÙCH ÑIEÀU TRÒ LÖU HAØNH NỘI BOÄ Thaùng 12 naêm 2006 Lôøi môû ñaàu Trong ngaønh chaên nuoâi heo coâng nghieäp hieän nay, tình hình beänh gaây ra bôûi caùc loaøi vi khuaån ngaøy caøng nhieàu vaø khoù phaân bieät. Vi khuaån coù theå coù thöôøng xuyeân trong traïi hoaëc truyeàn laây vaøo trong traïi chaên nuoâi qua nhieàu con ñöôøng khaùc nhau. Chuùng gaây ra nhöõng thieät haïi veà kinh teá raát lôùn laøm cho soá ñaàu heo saûn xuaát giaûm vaø laøm cho heo phaùt trieån keùm, taêng troïng chaäm. Vaø ñaëc bieät khi ngöôøi chaên nuoâi söû duïng thuoác khoâng hôïp lyù seõ laøm taêng chi phí ñieàu trò daãn ñeán giaûm lôïi nhuaän trong chaên nuoâi. Do ñoù, ngöôøi chaên nuoâi heo neân hieåu roõ hôn veà moät soá beänh do vi khuaån gaây ra vaø söû duïng thuoác coù hieäu quaû ñeå taêng lôïi nhuaän trong chaên nuoâi. Vì vaäy, Trung Taâm Chaån Ñoaùn vaø Coá Vaán Thuù Y bieân soaïn ra cuoán soå tay“ Moät soá beänh treân heo vaø caùch ñieàu trò…taäp 1” vôùi muïc ñích hoã trôï caùc baùc só thuù y thuoäc Cty TNHH Chaên Nuoâi CP vaø ngöôøi chaên nuoâi trong heä thoáng khaùch haøng cuûa coâng ty hieåu roõ hôn veà vaán ñeà naøy. Ban bieân taäp Thaùng 12 naêm 2006 Những người thực hiện cuốn sổ tay “Một số bệnh trên heo và cách điều trị” Dr. Anan Lertwilai, D.V.M. Trung Tâm Chẩn Đoán và Cố Vấn Thú Y Cty TNHH Chăn Nuôi CP Việt Nam Bác sĩ Thú y Nguyễn Đức Nho Trung Tâm Chẩn Đoán và Cố Vấn Thú Y Cty TNHH Chăn Nuôi CP Việt Nam Bác sĩ Thú y Ngô Nhựt Toàn Trung Tâm Chẩn Đoán và Cố Vấn Thú Y Cty TNHH Chăn Nuôi CP Việt Nam Mr. Weera Thongaya Novartis (Thailand) Limited Dr. Sujin Sukchai, D.V.M. Novartis (Thailand) Limited LỜI GIỚI THIỆU Nghề nuôi heo không ngừng phát triển kể từ sau ngày Việt Nam mở cửa cho nước ngoài vào đầu tư năm 1992, cả về lượng đầu con và quy mô của trại nuôi. Hiện tại số lượng đầu heo tại Việt Nam là trên 20 triệu con. Xét về lượng thịt thì Việt Nam đứng thứ 4 trên thế giới. Và theo ước đoán thì mức tăng trưởng hàng năm đạt 15%, đặc biệt sau sự kiện xảy ra dịch cúm gia cầm vào cuối năm 2003. Yếu tố quan trọng giúp nghề nuôi heo thu được kết quả và có lãi, ngoài yếu tố chất lượng con giống và thức ăn chăn nuôi, còn phải chú trọng đến công tác thiết kế và xây dựng chuồ ẩn và sử dụng dụng cụ chăn nuôi thích ọc kỹ thuật và quản lý tiên tiến, tạo n cho việc phân phối và tiêu thụ sản phẩ i. Ngoài ra, sự hiểu biết về phòng chống và ch nh cho heo là rất quan trọng và cũng là yếu t ng còn của người chăn nuôi. Nhân d ẩn Đoán và Cố Vấn Thú Y của n Nuôi CP Việt Nam được thành lập trên 5 năm, chúng tôi xin được chuyển lời khen ngợi đến bác sĩ thú y Anan Lertwilai, Giám Đốc kiêm người sáng lập cùng toàn thể nhân viên đã tranh thủ thời gian hoàn thành Tập 1 của cuốn sổ tay “Một số bệnh trên heo và cách điều trị”, dựa trên các kết quả xét nghiệm trong phòng thí nghiệm kết hợp với kinh nghiệm thực tế thu thập được qua các lần đến tìm hiểu về một số bệnh thường xảy ra cho heo tại các trại nuôi trên khắp cả nước Việt Nam. Chúng tôi hy vọng cuốn sổ tay này sẽ giúp cho những ai quan tâm và cho các nhà chăn nuôi thu được rất nhiều kiến thức bổ ích. Ngoài ra, cũng xin cảm ơn Ông Weera Thongaya và Bác sĩ thú y Sujin Sukchai của coâng ty Novartis đã góp ý và giúp đỡ để hoàn thành cuốn sổ tay này. Ban lãnh đạo Cty TNHH Chăn Nuôi C.P. Việt Nam Ông Sooksunt Jiumjaiswanglerg TGĐ Cty TNHH Chăn nuôi C.P. Việt Nam Ông Jirawit Rachatanan PTGĐ Cty TNHH Chăn nuôi C.P. Việt Nam Ông Suwes Wangrungarun PTGĐ Cty Charoen Pokphand Việt Nam ng trại đúng tiêu chu hợp, áp dụng khoa h điều kiện thuận tiệ m của trang trạ ữa trị dịch bệ ố quyết định sự số ịp Trung Tâm Ch Công ty TNHH Chă ỤC LỤC M Beänh trang 1. Beänh vieâm hoài traøng (Ileitis) 1 2 4 5 6 7 9 9. Beänh gheû (Mange) 10 se 11 op oniae 12 omes 15 ozoon 16 17 16. Beänh do xoaén khuaån (Leptospirosis) 18 19 20 19. Beänh vieâm da tieát dòch (Greasy pig disease) 21 rh 23 22. Beänh lôû moàm long moùng (FMD) 25 23. Beänh dòch taû heo (Swine Fever) 26 2. Beänh hoàng lî (Swine dysentery) 3. Beänh phoù thöông haøn (Salmonellosis) 4. Beänh tieâu chaûy do E.coli 5. Tieâu chaûy treân heo thòt do Balantidium coli 6. Beänh vieâm ruoät do Clostridium 7. Beänh do caàu truøng (Coccidiosis) 8. Beänh do giun troøn (Ascarids) 3 10. Beänh do Haemophilus parasuis (Glassers’ di 11. Beänh vieâm phoåi ñòa phöông Mycoplasma hy 12. Beänh vieâm phoåi vaø maøng phoåi do Actinobacillus pleuropneumoniae 13. Beänh kyù sinh truøng ñöôøng maùu do Trypanos 14. Beänh kyù sinh truøng ñöôøng maùu do Eperythr 15. Beänh ñoùng daáu son (Erysipelas) ase) neum 13 17. Beänh do Streptococcus 18. Beänh tuï huyeát truøng (Pasteurellosis) 20. Beänh vieâm teo muõi truyeàn nhieãm (Atrophic 21. Beänh vieâm vuù treân heo naùi initis) 22 Viªm håi trμng (Ileitis) Nguyeân nhaân do moät loại vi khuaån kyù sinh noäi baøo môùi ñöôïc xaùc ñònh gaàn ñaây laø Lawsonia intracellularis, soáng trong teá baøo nhung mao ruoät non (ñoaïn hoài traøng) vaø ruoät giaø cuûa heo. Trieäu chöùng laâm saøng Vi khuaån gaây beänh treân heo thòt vaø heo naùi, nhöng naùi beänh naëng hơn vaø coù theå cheát do xuất huyết ruột non. Heo con sau cai söõa vaø heo thòt maéc beänh bò tieâu chaûy nheï, ñi phaân soáng maøu ñen vaø tyû leä ñoàng ñeàu trong ñaøn thaáp. Ñieàu trò Duøng khaùng sinh chích: 1. Dynamutilin 20% injection 1 c.c./ 20 kg theå troïng 2. Tylan 50 injection 1 c.c./ 5 kg theå troïng Chích lieân tuïc trong 3 ngaøy 3. Tylan 200 injection 1 c.c./ 20 kg theå troïng Duøng khaùng sinh troän caùm: Coù theå söû duïng khaùng sinh: 1. CTC 15% premix 300 – 450 ppm (2-3 kg/ 1 taán thöùc aên) 2. Dynamutilin 10% premix 100 ppm (1 kg/ 1 taán thöùc aên) Duøng lieân tuïc 2 tuaàn roài ngöøng 2 tuaàn, sau ñoù söû duïng tieáp. 3. Tylan 40 - sulfa G premix 110 ppm (1.25 kg/ 1 taán thöùc aên) Keát hôïp vôùi vieäc boå sung theâm saét vaø vitamin B12 cho heo bò tieâu chaûy phaân laãn maùu. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 1 BÖnh hång lþ(Swine dysentery) Nguyªn nh©n do vi khuÈn cã tªn Brachyspira hyodysenteriae g©y ra. Vi khuÈn nμy tån t¹i trong ruét giμ cña heo. BÖnh th−êng xuÊt hiÖn trªn heo thÞt vμ heo n¸i. TriÖu chøng l©m sμng Vi khuÈn g©y bÖnh th−êng cã thêi gian ñ bÖnh tõ 2 - 14 ngμy hoÆc dμi h¬n. Heo bÞ nhiÔm vi khuÈn ®ang trong thêi gian ñ bÖnh, khi bÞ stress hoÆc thay ®æi thøc ¨n sÏ biÓu hiÖn triÖu chøng l©m sμng. TriÖu chøng ban ®Çu th−êng lμ tiªu ch¶y ph©n lo·ng, sau ñoù phaân chuyÓn sang mμu n©u cã lÉn m¸u t−¬i, khi ruét bÞ xuÊt huyÕt nhiÒu th× ph©n cã mμu ®oû. ThØnh tho¶ng cã thÊy heo chÕt ®ét ngét trong ®μn. KiÓm tra mæ kh¸m thÊy cã bÖnh tÝch trong ruét giμ. §iÒu trÞ Sö dông thuèc chÝch: 1. Dynamutilin 20% injection 1 c.c./ 20 kg theå troïng 2. Lincospectin injection 1 c.c./10 kg theå troïng 3. Tylan 50 injection 1 c.c./6 kg theå troïng 4. Tylan 200 injection 1 c.c./22 kg theå troïng Thuèc chÝch ngμy 2 lÇn, liªn tôc trong 3 - 5 ngμy Kh¸ng sinh trén c¸m: 1. Dynamutilin 10 % premix 150 ppm (1.5 kg/1 taán thöùc aên) liªn tôc 5 ngμy. 2. Lincomix 50 premix 50 ppm (0.1 kg/1 taán thöùc aên) liªn tôc 5 ngμy 3. Tylan 40 sulfa G premix 100 ppm (1.1 kg/1 taán thöùc aên) liªn tôc 7 - 10 ngμy. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 2 bÖnh phã th−¬ng hμn(salmonellosis) Nguyªn nh©n bÖnh do 2 chñng Salmonella g©y bÖnh chñ yÕu trªn heo lμ Salmonella cholerasuis vμ Salmonella typhimurium g©y ra. BÖnh g©y ra cho heo ë mäi løa tuæi nh−ng phæ biÕn nhÊt lμ ë heo con sau cai s÷a töø 8-14 tuÇn tuæi. BÖnh th−êng kÕ ph¸t sau mét sè bÖnh kh¸c hoÆc khi heo gÆp c¸c yÕu tè stress lμm gi¶m søc ®Ò kh¸ng. TriÖu chøng l©m sμng Heo bÞ nhiÔm Salmonella sÏ cã triÖu chøng h« hÊp, ho vμ sau 2 - 3 ngμy heo seõ bò tiªu ch¶y. Ph©n heo tiªu ch¶y th−êng mμu vμng, láng, cã khi lÉn mμng nhÇy cña niªm m¹c ruét. Khi heo bÞ bÖnh cÊp tÝnh g©y nhiÔm trïng huyÕt vμ h« hÊp dÉn ®Õn sèt, biÕng ¨n, thë khã vμ ñ rò. Trªn nh÷ng vïng da nh− tai, bÑn, mãng, mòi cã nh÷ng nèt hay m¶ng mμu tÝm xanh. NÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi th× tû lÖ chÕt cao. §iÒu trÞ CÇn ph¶i kiÓm tra kh¸ng sinh ®å ñoái vôùi vi khuaån naøy ®Ó sö dông kh¸ng sinh cã hiÖu qu¶ hôn. Nh÷ng kh¸ng sinh cã thÓ sö dông ®−îc lμ: Dïng kh¸ng sinh chÝch: Ampisure 1 c.c./ 10 kg thể trọng Kanamycin 1 c.c./ 10 kg thể trọng Floxidin 10% 1 c.c./ 20 kg thể trọng Octacin - En 5% 1 c.c./ 10 kg thể trọng Proguard 5% 1 c.c./ 10 kg thể trọng Vetrimoxin LA 1 c.c./ 10 kg thể trọng 3 - 5 ngμy liªn tôc Dïng kh¸ng sinh trén c¸m: Sö dông kh¸ng sinh Apralan 12.5 mg/1kg thể trọng hoÆc Neo-mix 20 - 40 mg/1kg thể trọng hoÆc Quixalud 60% premix vôùi lieàu 240 ppm (0.4 kg/1 taán thöùc aên) trén trong c¸m liªn tôc trong 5-7 ngμy. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 3 bÖnh tiªu ch¶y do E. coli E. coli lμ vi khuÈn th−êng trùc trong ®−êng ruét cña heo vaø trong nöôùc bị nhiễm E.coli. Vi khuaån naøy thöôøng gaây tieâu chaûy treân heo con theo meï, heo con sau cai söõa vaø maát söõa treân heo naùi (do ñoäc toá cuûa E.coli). Heo thòt thöôøng nhieãm beänh khi thay ñoåi caùm vaø heo uoáng nước baån (nöôùc trong hoà veä sinh cuûa heo) do khoâng ñuû nöôùc uoáng hoaëc nöôùc uoáng coù pha thuoác coù vò ñaéng. TriÖu chøng l©m sμng Trong tr−êng hîp nÆng, khi heo chÕt coù triÖu chøng m¾t lâm vμ tÝm t¸i tø chi. TriÖu chøng tiªu ch¶y kh«ng phaûi laø ñaëc tröng cuûa beänh khi quan s¸t laâm saøng, ôû mét sè tr−êng hîp cÊp tÝnh triÖu chøng ®Çu tiªn th−êng lμ mÊt søc, mÊt n−íc vμ tiªu ch¶y n−íc. Tiªu ch¶y biÕn ®æi tõ d¹ng n−íc sang d¹ng láng vaø maøu ph©n lμ x¸m, vμng, traéng ñuïc. Tuy nhiªn mμu s¾c ph©n kh«ng cã ý nghÜa nhiÒu trong chÈn ®o¸n l©m sμng. Khi nhiÔm E.coli th−êng kh«ng cã tiªu ch¶y lÉn m¸u vμ mμng nhÇy. Ñieàu trò Caàn phaûi kieåm tra khaùng sinh ñoà ñoái vôùi vi khuaån ñeå söû duïng khaùng sinh coù hieäu quaû hôn. Khaùng sinh coù theå söû duïng töông töï nhö ñieàu trò beänh do Salmonella. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 4 Tiªu ch¶y trªn heo thÞt do Balantidium coli C¨n bÖnh Nang bμo Balantidium Coli §©y lμ mét nguyªn sinh ®éng vËt ®¬n bμo, cã thÓ t×m thÊy trong ruét giμ cña c¶ heo coøi vμ heo bÖnh. Balantidium coli cã thÓ nhiÔm trong n−íc uèng, trong hå t¾m hoÆc nguån n−íc sö dông kh¸c nh− n−íc ao, hå, hå n−íc th¶i… ®Ó t¾m vμ cho heo uèng. Vi khuÈn g©y bÖnh trªn heo cai s÷a vμ heo thÞt, triÖu chøng tiªu ch¶y ph©n láng d¹ng n−íc th−êng gÆp ë heo tõ 4 - 12 tuÇn tuæi. Tû lÖ m¾c bÖnh cao nh−ng tû lÖ chÕt thÊp. 7 §iÒu trÞ - CÇn xö lý nguån n−íc baèng chlorine (5 ppm) tr−íc khi sö dông. - B¶o qu¶n vμ sö dông c¸m tèt ®Ó gi¶m ®éc tè nÊm mèc nhiÔm trong c¸m. - Sö dông Sulphonamide vôùi lieàu 200-240 ppm, lieân tuïc 10-14 ngaøy. - Quixalud 60% premix vôùi lieàu 180-240 ppm (0.3-0.4 kg/1 taán thöùc aên) liªn tôc 10-14 ngμy. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 5 bÖnh viªm ruét do Clostridium Vi khuaån gaây beänh sèng trong ruét giμ cña heo ë mäi løa tuæi. Clostridium cã nhiÒu chuûng nh−ng quan träng nhÊt lμ Clostridium perfringens (th−êng g©y bÖnh trªn heo con), C. novyi, C. chauvoei, C. septicum (th−êng g©y bÖnh trªn n¸i). Nh÷ng chñng nμy g©y bÖnh chñ yÕu trªn heo víi triÖu chøng tiªu ch¶y nÆng vμ tû lÖ chÕt cao. TÊt c¶ nh÷ng chñng cña vi khuÈn nμy ®Òu s¶n xuÊt ®éc tè g©y chÕt nhanh trong thêi gian ng¾n. §éc tè lμ nguyªn nh©n chÝnh g©y bÖnh chø kh«ng ph¶i vi khuÈn, do ®ã viÖc ®iÒu trÞ lμ ph¶i phßng ngõa qu¸ tr×nh nh©n lªn cña vi khuÈn. Vi khuÈn nμy cã thÓ x©m nhËp vμo heo qua nh÷ng tæn th−¬ng trªn da vμ tæ chøc m« d−íi da vμ c¬, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n nu«i con heo n¸i lμ nguån truyÒn bÖnh quan träng cho heo con. Heo con th−êng nhiÔm bÖnh d−íi 7 ngμy tuæi vμ ®Æc tr−ng nhÊt lμ trong vßng 24 - 72 giê ®Çu sau khi sinh. TriÖu chøng l©m sμng Trªn heo con, bÖnh thöôøng x¶y ra ®ét ngét, heo con cã tiÕn triÓn tiªu ch¶y rÊt nhanh, ph©n cã mïi thèi vμ th−êng lÉn m¸u. Heo con chÕt nhiÒu vμ khi heo tiªu ch¶y cã thÓ thÊy trong ph©n cã mμng nhÇy do niªm m¹c ruét bÞ hoaïi töû vaø bong ra, sau khi chÕt thÊy ch−íng h¬i nhanh do gas cã trong ®−êng ruét vμ trong m« bμo. Mæ kh¸m thÊy tæn th−¬ng gan, cã gas trong gan vμ gan chuyÓn mμu s«c«la. Bieåu hieän treân heo naùi thöôøng laø tieâu chaûy vaø laây beänh cho heo con theo meï. §iÒu trÞ - Sö dông BMD 10% vôùi lieàu 275 ppm hoaëc Penicillin víi liÒu 200 ppm hoaëc Quixalud 60% víi liÒu 240 ppm (0.4 kg/1 taán thöùc aên) trén cho heo n¸i 5 ngμy tr−íc khi ®Î vμ trong thôøi gian nu«i con. - Duøng Amoxicilin vôùi lieàu 25mg/ 1kg thể trọng cho uoáng hoaëc chích, ngay sau khi sinh. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 6 bÖnh do cÇu trïng (coccidiosis) Nguyeân nhaân do mét lo¹i kÝ sinh trïng nhá cã tªn Isospora suis, kÝ sinh trïng nμy sèng vμ nh©n lªn trong tÕ bμo vËt chñ, chñ yÕu lμ tÕ bμo ®−êng ruét. BÖnh th−êng xaûy ra treân heo con ë ®é tuæi tõ 7 - 15 ngμy tuæi cã khi ®Õn cai s÷a. TriÖu chøng l©m sμng chÝnh lμ tiªu ch¶y phaân deûo maøu traéng. Vßng ®êi Tröùng caàu truøng ®−îc th¶i qua ph©n ra ngoμi m«i tr−êng vμ ph¸t triÓn (h×nh thμnh bμo tö). Thêi gian ph¸t triÓn thμnh bμo tö cã kh¶ n¨ng l©y nhiÔm trong vßng 12 - 24 giê ở nhiÖt ®é kho¶ng 25 - 350C (770F - 950C). Tröùng caàu truøng cã thÓ tån t¹i ngoμi m«i tr−êng nhiÒu th¸ng vμ rÊt khã diÖt. Chóng kh¸ng víi hÇu hÕt chÊt s¸t trïng. Tröùng ®−îc ¨n vμo vμ tr¶i qua 3 giai ®o¹n ph¸t triÓn trªn thμnh cña ruét non ®Ó hoμn thμnh vßng ®êi. §©y lμ giai ®o¹n mμ chóng g©y tæn th−¬ng cho hÖ ®−êng ruét. §Ó hoμn thμnh vßng ®êi ph¶i mÊt 5 - 10 ngμy do ®ã bÖnh sÏ kh«ng biÓu hiÖn triÖu chøng tr−íc 5 ngμy tuæi. Neáu heo naùi bò nhieãm coù khaû naêng taïo khaùng theå vaø khoâng laây beänh cho heo con neáu coâng taùc veä sinh chuoàng traïi toát. TriÖu chøng l©m sμng CÇu trïng g©y tiªu ch¶y trªn heo do nh÷ng tæn th−¬ng g©y trªn thμnh ruét non. Theo ®ã, nh÷ng vi khuÈn kÕ ph¸t t¸c ®éng. Ph©n heo con bÞ cÇu trïng d¹ng sÖt nh− kem vμ cã mμu vμng Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 7 råi chuyÓn sang x¸m. Tû lÖ chÕt do cÇu trïng lμ rÊt thÊp nh−ng nÕu cã sù l©y nhiÔm kÕ ph¸t cña vi khuÈn vμ virus th× tû lÖ chÕt sÏ t¨ng cao. Khi ®μn heo bÞ nhiÔm cÇu trïng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña heo con dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu, heo con cßi cäc, chËm lín. §iÒu trÞ Kh¸ng sinh trén c¸m cho n¸i: Amprolium hydrochloride víi liÒu 100ppm. Trén liªn tôc trong thêi gian n¸i trªn chuång ®Î. Kh¸ng sinh uèng: Amprolium hydrochloride 25 - 65mg/kg theå troïng Toltrazuril 20mg/kg theå troïng Sö dông ë 5 ngμy tuæi ñeå phoøng beänh. Söû duïng 3 ngaøy lieân tuïc ñeå ñieàu trò. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 8 bÖnh do giun trßn (ASCARIDS) Heo bÞ bÖnh lμ do loμi giun trßn cã tªn lμ Ascaris suum g©y ra. BÖnh x¶y ra trªn heo thÞt tõ 30kg ñeán xuÊt chuång. Vßng ®êi cña giun trßn Heo ¨n trøng giun tõ ngoμi m«i tr−êng vμo ruét, trøng sÏ në thμnh Êu trïng. AÁu trïng nμy sÏ ®i qua thμnh ruét ®Õn gan, töø gan (ôû ñaây aáu truøng seõ gaây beänh tích treân gan) seõ di chuyeån ñeán phoåi vaø khÝ qu¶n. Sau ñoù aáu truøng theo dÞch ®−êng h« hÊp ®i ra ngoμi mieäng vμ ®−îc nuèt ng−îc l¹i ruét. T¹i ®ã, aáu truøng seõ ph¸t triÓn thμnh giun tr−ëng thμnh. TriÖu chøng l©m sμng Quaù tr×nh di tró cña Êu trïng giun trong c¸c giai ®o¹n l©y nhiÔm sÏ g©y ra c¸c triÖu chøng kh¸c nhau. Khi heo bÞ nhiÔm giun trßn sÏ cã c¸c triÖu chøng l©m sμng lμ tiªu ch¶y, ho vμ heo thÞt chËm lín. Cã thÓ gÆp heo ®i ph©n cã lÉn giun ë trong ph©n. Khi mæ kh¸m cã thÓ gÆp nh÷ng tæn th−¬ng trªn gan lμ nh÷ng nèt mμu tr¾ng. Trong lßng ruét cã giun tr−ëng thμnh. Phßng vμ ñiÒu trÞ Ph¶i phßng tr−íc tõ trªn chuång n¸i ®Î do giun trßn cã thÓ truyÒn tõ heo mÑ sang heo con trong giai ®o¹n nu«i con. ChÝch thuèc trÞ néi ngo¹i kÝ sinh trïng cho n¸i khi n¸i chuyÓn lªn chuång ®Î: Cevamec 1% chÝch víi liÒu 1ml/ 33 kg thÓ träng. 1. Flubennol 5% premix 30 ppm (0.6 kg/ 1 taán thöùc aên) 2. Panacur 4% premix 30 ppm (0.75 kg/ 1 taán thöùc aên) 7-10 ngμy liªn tôc, 3 thaùng 1 laàn 3. Piperazine HCL 275 - 440 mg/ 1 kg thÓ träng hoμ n−íc cho uèng 1 lieàu. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 9 BÖnh ghÎ (MANGE) Nguyeân nhaân do mét loμi ngo¹i kÝ sinh trïng cã tªn lμ Sarcoptes scabiei. KÝ sinh trïng nμy l−u tró vμ ph¸t triÓn trªn da. Neáu heo naùi bò nhieãm gheû seõ laây sang heo con, sau khi ñeán giai ñoaïn heo thòt seõ aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa heo thòt (chaäm lôùn, coøi coïc, giaûm söùc ñeà khaùng neân deã nhieãm moät soá beänh khaùc) TriÖu chøng l©m sμng Nh÷ng triÖu chøng l©m sμng th−êng thÊy râ trªn nh÷ng vïng da nh− tai, l−ng, bÑn, n¸ch... da bò dμy lªn vμ sÇn sïi. Phßng vμ ñiÒu trÞ Ñoái vôùi beänh naøy caàn phaûi phoøng beänh cho heo naùi ñeå traùnh laây nhieãm cho heo con theo meï. Coù theå söû duïng caùc loaïi thuoác sau: Taktic hoμ n−íc víi liÒu 40cc/10 lÝt n−íc. Phun −ít ®Òu trªn m×nh heo vμ sμn chuång. Phun ®Þnh kú 2 tuaàn 1 lÇn. Cevamec 1% chÝch d−íi da gèc tai cho heo víi liÒu 1ml/33 kg theå troïng. Ñònh kyø 3 thaùng 1 laàn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 10 BÖnh do Haemophilus parasuis (glassers’ disease) BÖnh nμy cã liªn quan tíi nh÷ng yÕu tè stress nh− mét ®iÒu kiÖn dÉn ®−êng. Vi khuÈn g©y bÖnh ë heo mäi løa tuæi nh−ng phæ biÕn nhÊt trªn heo con tõ 4 - 8 tuÇn tuæi. Vi khuÈn Haemophilus parasuis cã mÆt th−êng xuyªn trong ®−êng h« hÊp cña heo khoÎ m¹nh. D−íi ¶nh h−ëng cña stress, sù x©m nhiÔm cña vi khuÈn hoÆc virus kh¸c, Haemophilus parasuis cã kh¶ n¨ng g©y nhiÔm trïng toμn bé c¬ thÓ. TriÖu chøng l©m sμng CÊp tÝnh: Heo bÞ m¾c bÖnh Glasser trë nªn èm yÕu rÊt nhanh, th©n nhiÖt t¨ng 40 - 410C, bá ¨n, thë nhanh, vμ mét biÓu hiÖn ®Æc tr−ng lμ ho ng¾n 2 - 3 c¸i, tÝm bèn ch©n, vieâm khôùp vaø ®i l¹i khã kh¨n. H. parasuis tÊn c«ng vμo mμng bao khíp, mμng thanh dÞch cña ruét, phæi, tim vμ n·o g©y viªm mñ sîi th−êng kÕt hîp víi h« hÊp, viªm bao tim, viªm phóc m¹c vμ viªm mμng phæi coù theå gaây cheát ñoät ngoät. M¹n tÝnh: Heo beänh th−êng nhît nh¹t vμ ph¸t triÓn chËm. Tû lÖ nhiÔm bÖnh kho¶ng 10 - 15%. Khi viªm mμng bao tim kÐo dμi cã thÓ g©y chÕt. Caàn phaûi loaïi nhöõng heo bò beänh maïn tính vì ñieàu trò seõ khoâng coù hieäu quaû. §iÒu trÞ Sö dông kh¸ng sinh chÝch: Ampisure 1ml/10 kg theå troïng Dynamutilin 20% injection 1ml/15 kg theå troïng Vetrimoxin LA 1ml/10 kg theå troïng Liªn tôc 3 - 5 ngμy. Sö dông kh¸ng sinh trén c¸m: CTC 15% premix 400 ppm (2-3 kg/ 1 taán thöùc aên) Dynamutilin 10%premix 200 ppm (1 kg/ 1 taán thöùc aên) Trén liªn tôc 7 ngμy. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 11 BÖnh viªm phæi ®Þa ph−¬ng do mycoplasma hyopneumoniae Nguyeân nhaân do Mycoplasma hyopneumoniae g©y ra. §é tuæi nhiÔm bÖnh lμ heo con ë giai ®o¹n sau cai s÷a vμ heo choai. TriÖu chøng l©m sμng CÊp tÝnh: BÖnh cÊp tÝnh th−êng gÆp trong ®μn lÇn ®Çu bÞ nhiÔm M. hyo. ë giai ®o¹n 7 - 8 tuÇn tuæi sau khi bÞ nhiÔm mÇm bÖnh cã thÓ thÊy nh÷ng triÖu chøng cÊp tÝnh nghiªm träng nh− viªm phæi nÆng, ho, thë khã, sèt vμ tû lÖ chÕt cao. Tuy nhiªn nh÷ng triÖu chøng nμy thay ®æi vμ mÊt khi bÖnh nhÑ ®i. M¹n tÝnh: BÖnh th−êng gÆp ë trong ®μn cã mÇm bÖnh xuÊt hiÖn nhiÒu lÇn. TriÖu chøng l©m sμng th−êng gÆp ë ®é tuæi tõ 7-18 tuÇn nh− ho kÐo dμi vμ nhiÒu lÇn (heo ho ngoài kieåu choù). Mét sè con bÞ h« hÊp nÆng vμ biÓu hiÖn triÖu chøng viªm phæi. SÏ cã kho¶ng 30 - 70% sè heo cã bÖnh tÝch tæn th−¬ng phæi khi mæ kh¸m. §iÒu trÞ Kh¸ng sinh chÝch: Tylan 50 hoÆc Tylan 200 1ml/6kgP hoÆc 1ml/22kg theå troïng Dynamutilin 20% injection 1ml/15kg theå troïng Lincomycin 1ml/10 kg thÓ träng liªn tôc trong 3 - 5 ngμy. Kh¸ng sinh trén c¸m: Tylan 40 sulfa G premix 100ppm (1.25 kg/ 1 taán thöùc aên) Dynamutilin 10% premix 200ppm (2 kg/ 1 taán thöùc aên) Lincomix 50 premix 100 ppm (0.2 kg/ 1 taán thöùc aên) Liªn tôc 10 - 14 ngμy. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 12 BÖnh viªm phæi vμ mμng phæi do actinobacillus pleuropneumoniae Nguyeân nhaân do mét loaïi vi khuÈn cã tªn Actinobacillus pleuropneumoniae. MÇm bÖnh th−êng l−u tró trong h¹ch amidan vμ c¬ quan h« hÊp. Giai ®o¹n ñ bÖnh khi l©y nhiÔm lμ rÊt ng¾n tõ 12 giê ñeán 3 ngμy. MÇm bÖnh truyÒn l©y gi÷a heo bÖnh vôùi heo khoÎ vμ cã thÓ truyÒn qua kh«ng khÝ trong kho¶ng c¸ch tõ 5 - 10 mÐt. Vi khuÈn ë ngoμi moâi tröôøng chØ sèng ®−îc vμi ngμy. Khi vi khuÈn tÊn c«ng vμo phæi, ®éc tè ®−îc s¶n xuÊt ra g©y tæn th−¬ng nÆng cho tæ chøc m« phæi vμ t¹o ra nh÷ng vïng ho¹i tö mμu xanh thÉm hoÆc ®en cïng víi sù viªm mμng phæi. Xoang ngùc chøa ®Çy dÞch. TriÖu chøng l©m sμng CÊp tÝnh: Vi khuÈn cã thÓ t¸c ®éng trªn heo tõ khi cai s÷a ®Õn khi xuÊt chuång nh−ng chñ yÕu lμ ë ®é tuæi tõ 15-22 tuÇn tuæi. ThÊy heo chÕt ®ét ngét mμ chØ thÊy dÞch mòi cã lÉn m¸u ch¶y ra tõ lç mòi. Trªn heo sèng thÊy triÖu chøng ho ng¾n, thë khã vμ nÆng, tÝm tai. Heo bÞ nÆng th−êng yÕu vμ sèt cao. ¸ cÊp tÝnh: BÖnh xuÊt hiÖn cïng ®é tuæi víi tr−êng hîp bÖnh cÊp tÝnh nhöng coù biÓu hiÖn thë bông do viªm mμng phæi g©y ®au. TriÖu chøng thë bông vμ ho ng¾n ®Ó ph©n biÖt víi Mycoplasma hyopneumoniae Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 13 §iÒu trÞ Kh¸ng sinh chÝch: 1 Ampisure injection 1 c.c. /10 kg theå troïng 2. Dynamutilin 20% injection 1 c.c. /15 kg theå troïng 3. Exenel injection 1 c.c. /17 kg theå troïng 4. Octacin - EN 5% injection 1 c.c. /10 kg theå troïng 5. Vetrimoxin LA injection 1 c.c. /10 kg theå troïng ChÝch l¹i mòi kÕ tiÕp sau 12 - 24 giê liªn tôc trong 3 - 5 ngμy ®Õn khi heo khoÎ. Kh¸ng sinh trén c¸m: Amoxicillin 50 % premix 300ppm (0.6 kg/ 1 taán thöùc aên) Dynamutilin 10% premix 200ppm (2 kg/ 1 taán thöùc aên) Pulmotil 20% premix 200ppm (1 kg/ 1 taán thöùc aên) Liªn tôc trong 2 - 4 tuÇn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 14 bÖnh ký sinh trïng ®−êng m¸u do Trypanosomes Nguyeân nhaân do moät lo¹i tiªn mao trïng sèng trong huyÕt t−¬ng cña m¸u gaây ra. C¨n bÖnh l©y lan tõ tr©u bß bÞ nhiÔm bÖnh do nh÷ng lo¹i c«n trïng hót m¸u truyÒn qua nh− ruåi, mßng. Beänh coù theå laây lan qua ñöôøng kim tieâm (söû duïng chung vôùi con bò beänh). TriÖu chøng l©m sμng Tiªn mao trïng khi nhiÔm vμo heo sÏ g©y tæn th−¬ng tíi c¬ quan s¶n xuÊt hång cÇu nh− tuû x−¬ng, l¸ch, gan. Do ®ã chóng g©y ra nh÷ng triÖu chøng rÊt râ rμng, trªn heo n¸i chóng xuÊt hiÖn triÖu chøng l©m sμng lμ nh÷ng vïng da mμu ®á tÝm ë phÇn m«ng, c¬ quan sinh dôc ngoμi, bông, tai. N¸i sèt cao dÉn ®Õn s¶y thai vμ cã thÓ chÕt. §iÒu trÞ vaø phoøng beänh Ñeå phoøng beänh caàn chuù yù ngaên ngöøa khoâng cho ruoài traâu, moøng töø beân ngoaøi vaøo truyeàn beänh cho heo baèng caùch xaây döïng chuoàng kín hoaëc duøng muøng (maøn). Caàn chuù yù khoâng duøng chung kim tieâm giöõa heo beänh vaø heo khoûe. Kh¸ng sinh chÝch: Diminazene Aceturate 3.5 - 7 mg/ 1kg theå troïng Trypamidium 1 mg/ 1kg theå troïng ChÝch b¾p thÞt trong 2 - 3 ngμy. Nhöõng con coøn laïi (khoâng bò beänh) chích toång ñaøn 1 laàn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 15 BÖnh ký sinh trïng ®−êng m¸u do eperythrozoon Nguyeân nhaân do mét loaïi vi trïng nhá cã tªn Eperythrozoon suis. Vi trïng nμy tÊn c«ng vμo chÝnh tÕ bμo hång cÇu, lμm tæn th−¬ng vμ g©y vì hång cÇu g©y thiÕu «xy huyÕt kÕt hîp víi viÖc gi¶m sè l−îng hång cÇu vaø huyeát caàu toá (lμ chÊt vËn chuyÓn «xy trong m¸u). Khi sè l−îng hång cÇu bÞ tæn th−¬ng nhiÒu sÏ dÉn ®Õn vμng da. Vi trïng nμy còng g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò saûy thai do heo naùi bò soát, vi trïng nμy cã thÓ truyÒn qua nhau thai vμ l©y nhiÔm cho heo con trong giai ®o¹n mang thai cña heo n¸i. MÇm bÖnh cã thÓ truyÒn l©y qua kim tiªm, vÕt c¾n cña ruåi, mßng, ve, ghÎ. TriÖu chøng l©m sμng Eperythrozoon suis t¸c ®éng lªn tÊt c¶ ®μn heo tõ heo n¸i ®Õn heo con, heo cai s÷a, heo thÞt. BÖnh cÊp tÝnh trªn heo con vμ heo sau cai s÷a cã biÓu hiÖn thiÕu «xy huyÕt sau ®ã phô nhiÔm bÖnh kh¸c. Trªn heo con vμ heo cai s÷a cã triÖu chøng l©m sμng lμ da nhît nh¹t, cßi cäc, chËm lín. Trªn n¸i bÞ t¸c ®éng lμm ch¸n ¨n vμ sèt cao 41 - 420C, thiÕu «xy huyÕt. §iÒu trÞ Trªn n¸i mang thai: Trén c¸m 3 - nitro víi liÒu 50 ppm, n¸i mang thai vaø naùi nuoâi con. Söû duïng lieân tuïc. CTC 15% liÒu 400-800 ppm trong 4 - 6 tuÇn. Trªn heo con cai s÷a: Trén c¸m 3 - nitro víi liÒu 50 ppm. Söû duïng lieân tuïc. CTC 15 %víi liÒu 400-800 ppm liªn tôc trong 45 - 60 ngμy §èi víi ®μn ®· tõng bÞ bÖnh: Trén c¸m 3 - nitro víi liÒu 60 ppm, trén trong 4 - 6 tuÇn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 16 BÖnh ®ãng dÊu son (erysipelas) Nguyeân nhaân do moät loaïi vi khuÈn coù teân laø Erysipelothrix rhusiopathiae, gaây beänh chuû yeáu treân heo naùi. Vi khuaån naøy cã mÆt kh¾p n¬i trªn thÕ giíi vaø tån t¹i ngoμi m«i tr−êng, trong ph©n vμ ®Êt ®−îc trªn 6 th¸ng. Vi khuÈn ®−îc th¶i ra ngoμi qua ph©n hoÆc qua n−íc bät. BÖnh th−êng x¶y ra khi cã thay ®æi m«i tr−êng bÊt lîi, dinh d−ìng kÐm, nhiÖt ®é thay ®æi, vËn chuyÓn vμ dån heo. TriÖu chøng l©m sμng CÊp tÝnh: Mét sè n¸i cã biÓu hiÖn ®i l¹i khã kh¨n do vi khuÈn t¸c ®éng tíi khíp, sèt cao tõ 41 - 420C vμ cã thÓ g©y s¶y thai. Trªn n¸i ®Î cã tû lÖ heo con chÕt trong khi sinh cao vμ sè heo kh« thai t¨ng. Trªn da xuÊt hiÖn vïng da cã mμu hång sau ñoù chuyÓn thμnh maøu tÝm ®en vμ cã d¹ng h×nh thoi. BÖnh th−êng biÓu hiÖn trªn 2 - 3 con trong 1 lÇn næ bÖnh nh−ng sè con bÞ t¸c ®éng cã thÓ tõ 5 - 10%. M¹n tÝnh: §©y th−êng lμ hËu qu¶ sau khi bÞ nhiÔm bÖnh cÊp tÝnh hoÆc ¸ cÊp tÝnh hoÆc kh«ng cã biÓu hiÖn triÖu chøng l©m sμng nμo. Khi bÞ bÖnh m¹n tÝnh vi khuÈn c− tró trong khíp g©y viªm khíp m¹n tÝnh. Ngoμi ra, vi khuÈn cßn t¸c ®éng ®Õn tim g©y viªm van tim dÉn ®Õn yÕu tim vμ heo kÐm ph¸t triÓn. §iÒu trÞ: Kh¸ng sinh chÝch: Ampisure 1 c.c./10 kg theå troïng Penicillin G 30000IU/1 kg theå troïng Vetrimoxin 1 c.c./10 kg theå troïng chÝch b¾p 3 - 5 ngμy liªn tôc. Kh¸ng sinh trén c¸m: Cã thÓ sö dông kh¸ng sinh Penicillin hoÆc Ampicillin hoÆc Amoxicilin víi liÒu 200 ppm trén c¸m trong 10 - 14 ngμy liªn tôc. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 17 BÖnh do xo¾n khuÈn (leptospirosis) BÖnh g©y ra bëi mét lo¹i xo¾n khuÈn cã tªn Leptospira spp.. §©y lμ mét bÖnh rÊt khã ®Ó chÈn ®o¸n v× heo bÞ nhiÔm nh−ng kh«ng quan s¸t thÊy triÖu chøng l©m sμng nμo. Xo¾n khuÈn nμy cã thÓ ph¸t triÓn trong tö cung khi heo n¸i ®ang mang thai, g©y s¶y thai hoÆc t¨ng sè con chÕt trong khi sinh. Leptospira spp. cã thÓ tån t¹i trong èng dÉn trøng vμ tö cung cña heo n¸i kh«ng mang thai vμ trong c¬ quan sinh dôc cña heo näc. §©y cã thÓ lμ m«i tr−êng trung gian quan träng cho sù tån l−u vμ l©y nhiÔm mÇm bÖnh trong tr¹i. TriÖu chøng l©m sμng Trong c¬n bÖnh cÊp tÝnh cã thÓ quan s¸t thÊy heo bá ¨n, èm yÕu nh−ng trong tr−êng hîp bÖnh m¹n tÝnh th−êng thÊy triÖu chøng s¶y thai, chÕt thai vμ t¨ng soá löôïng heo con yÕu, deã chÕt sau khi sinh. NÕu trong ®μn cã hiÖn t−îng s¶y thai th× nguyªn nh©n do bÖnh Lepto g©y ra kho¶ng trªn 1%. Trong ®μn cã hiÖn t−îng gi¶m tû lÖ ®Î vμ gi¶m sè heo con s¬ sinh cßn sèng trªn mét løa còng cã thÓ liªn quan ®Õn sù l©y nhiÔm cña Leptospira spp. Khi heo n¸i s¶y thai do Leptospira spp. g©y ra, mæ kh¸m x¸c heo con s¶y thai thÊy cã bÖnh tÝch lμ vμng da, vμng mì, thÞt. §iÒu trÞ Khi heo bÞ nhiÔm Leptospira spp. cã thÓ sö dông kh¸ng sinh chÝch lμ: Streptomycin 25mg/1 kg theå troïng, sö dông liªn tôc trong 3 - 5 ngμy. Phßng trªn n¸i mang thai cã thÓ sö dông kh¸ng sinh Chlotetracyclin/ Oxytetracyclin trén c¸m víi liÒu 400 - 800 ppm. C¸ch 1 th¸ng trén 1 lÇn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 18 BÖnh do streptococcus Nguyeân nhaân do moät loaïi vi khuÈn coù teân laø Streptococcus suis gaây ra. Trªn heo n¸i vi khuÈn nμy kh«ng ph¶i lμ vi khuÈn g©y bÖnh quan träng. Tuy nhiªn, heo n¸i mang mÇm bÖnh rÊt l©u trong h¹ch Amidan vμ c¬ quan h« hÊp, ngoμi ra cßn cã trªn da, ©m ®¹o. §©y lμ nguån l©y bÖnh quan träng cho heo con khi ®ang theo mÑ. Trªn heo con, khi c¾t rèn, c¾t ®u«i, bÊm r¨ng kh«ng tèt vμ khi bÞ trÇy x−íc ñaàu gèi th× heo con cã thÓ bÞ nhiÔm vi khuÈn nμy. Vi khuÈn tån t¹i ë nh÷ng c¬ quan l©y nhiÔm vμ khi heo con bÞ stress vμ gi¶m søc ®Ò kh¸ng th× vi khuÈn nμy x©m nhËp vμo trong ®−êng m¸u g©y nhiÔm trïng huyÕt, viªm khíp, viªm mμng n·o. TriÖu chøng l©m sμng Sù tÊn c«ng cña vi khuÈn rÊt nhanh, heo con th−êng cã biÓu hiÖn n»m óp bông, run rÈy, ruïng loâng. Khi heo bÞ nhiÔm trïng huyÕt g©y viªm mμng n·o sÏ cã nh÷ng triÖu chøng l©m sμng m¾t s−ng, run rÈy, b¬i chÌo vμ co giËt. Ngoμi ra, trong mét sè tr−êng hîp cã thÓ thÊy triÖu chøng h« hÊp. Trong tr−êng hîp nμy cã thÓ thÊy heo chÕt ®ét ngét. Khi heo cã biÓu hiÖn bÞ viªm mμng n·o th× kh«ng cã kh¸ng sinh ®iÒu trÞ, nªn lo¹i th¶i. §iÒu trÞ §iÒu trÞ sím khi ph¸t hiÖn nh÷ng triÖu chøng ban ®Çu, ph¶i sö dông kh¸ng sinh chÝch trong vßng 5 ngμy liªn tôc, heo con theo meï caàn phaûi chích khaùng sinh sau khi caét roán, caét ñuoâi. Ampisure 1 c.c./10 kg theå troïng. Exenel 1 c.c./17 kg theå troïng. Penicillin 10000 - 45000 IU/1 kg theå troïng. Vetrimoxin 1c.c./10 kg theå troïng. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 19 BÖnh tô huyÕt trïng (pasteurellosis) Vi khuÈn Pasteurella multocida th−êng ®−îc t×m thÊy trong nh÷ng bÖnh ®−êng h« hÊp trªn heo vμ chóng bao gåm nh÷ng chñng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®éc tè vaø khoâng saûn xuaát ñoäc toá. TÊt c¶ nh÷ng chñng nμy ®Òu cã thÓ g©y bÖnh h« hÊp trªn heo khi chóng x©m nhËp vμo cô theå. Nh−ng nh÷ng chñng kh«ng s¶n xuÊt ®éc tè th−êng lμ mÇm bÖnh c¬ héi kÕ ph¸t sau nh÷ng bÖnh nh− viªm phæi ®Þa ph−¬ng do M.hyo hoÆc PRRS. TriÖu chøng l©m sμng BÖnh cÊp tÝnh: Tr−êng hîp nμy ®−îc biÓu hiÖn b»ng triÖu chøng viªm phæi ®ét ngét vμ nghiªm träng, vi khuÈn t¸c ®éng trªn toμn bé m« bμo cuûa tæ chøc phæi, th©n nhiÖt vμ tû lÖ chÕt cao. Heo biÓu hiÖn triÖu chøng thë nhanh, da ®æi mμu ®Æc biÖt ë vïng ®Ønh tai. BÖnh ¸ cÊp tÝnh: ë d¹ng bÖnh nμy, hiÖn t−îng viªm phæi Ýt nghiªm träng h¬n nh−ng th−êng g©y viªm ngo¹i t©m m¹c (hiÖn t−îng viªm s−ng mμng bao tim) vμ viªm mμng phæi. Ho vμ gÇy yÕu lμ triÖu chøng ®Æc tr−ng phæ biÕn. C¬n bÖnh th−êng t¸c ®éng trªn heo tõ 10 - 18 tuÇn tuæi. §iÒu trÞ: Coù theå söû duïng khaùng sinh chích 3-5 ngaøy nhö sau: Ampisure vôùi lieàu 1 c.c./10 kg theå troïng. Exenel vôùi lieàu 1 c.c./17 kg theå troïng. Doxycyclin vôùi lieàu 1 c.c./10 kg theå troïng. Dynamutilin 20% vôùi lieàu 1 c.c./20 kg theå troïng. Vetrimoxin LA vôùi lieàu 1 c.c./10 kg theå troïng. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 20 BÖnh viªm da tiÕt dÞch (greasy pig disease) §©y lμ mét bÖnh g©y ra bëi vi khuÈn Staphylococcus hyicus cã mÆt trªn da g©y bÖnh. Vi khuÈn Staphylococcus hyicus s¶n xuÊt ®éc tè, ®éc tè nμy x©m nhËp vμo trong c¬ thÓ ®Õn hÖ thèng gan vμ thËn g©y tæn th−¬ng nh÷ng c¬ quan nμy. BÖnh còng cßn ®−îc gäi lμ bÖnh viªm da tiÕt dÞch. BÖnh biÓu hiÖn râ rμng ngay trong ngμy ®Î, vi khuÈn nh©n lªn nhanh trong ©m ®¹o heo n¸i ®ang ®Î, heo con th−êng bÞ nhiÔm trong khi sinh hoÆc ngay sau ®ã. BÖnh cã thÓ nÆng h¬n khi heo bÞ viªm r¨ng, viªm rèn, ®Çu gèi bÞ trÇy x−íc vμ ®Æc biÖt khi heo con kh«ng ®−îc bÊm r¨ng sÏ g©y tæn th−¬ng trªn da cña nh÷ng con heo kh¸c trong ®μn. Tõ nh÷ng vÕt th−¬ng ®ã vi khuÈn dÔ dμng x©m nhËp vμo trong c¬ thÓ heo. Trong tr−êng hîp bÖnh nÆng, gan bÞ tæn th−¬ng cã thÓ lμm heo con bÞ chÕt. TriÖu chøng l©m sμng BÖnh th−êng biÓu hiÖn nhiÔm trïng côc bé treân mét vïng nhá, mμu ®en xung quanh mÆt hoÆc trªn 4 ch©n, n¬i mμ da bÞ tæn th−¬ng. Trong nh÷ng heo cai s÷a, bÖnh cã thÓ xuÊt hiÖn 2 - 3 ngμy sau khi cai s÷a víi vïng da cã mμu x¸m nh¹t sau ñoù chuyÓn thμnh x¸m ®en vμ vãn côc. Trong tr−êng hîp nÆng da chuyÓn thμnh mμu ®en. §iÒu trÞ T¾m cho heo s¹ch sÏ b»ng xμ b«ng vμ n−íc s¸t trïng tr−íc khi dïng kh¸ng sinh. Kh¸ng sinh nªn sö dông loaïi b«i ngoμi da nhö: Amoxycillin, OTC, Cephalexin, Gentamycin, Lincomycin, Penicillin hoÆc Exenel. Khi sö dông kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ nªn pha lÉn kh¸ng sinh víi dÇu råi b«i lªn ng−êi con heo ®Ó kh¸ng sinh dÝnh l©u trªn da. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 21 BÖnh viªm teo mòi truyÒn nhiÔm (atropic rhinitis) Viªm teo mòi truyÒn nhiÔm trªn heo lμ mét bÖnh l©y lan quan träng g©y ra ë ®−êng h« hÊp trªn do sù l©y nhiÔm cña Bordetella bronchiseptica vaø do ®éc tè cña Pasteurella multocida type A hoÆc do nh÷ng mÇm bÖnh kh¸c. Sù l©y lan mÇm bÖnh chñ yÕu lμ do ghÐp heo tõ c¸c tr¹i kh¸c nhau, mÇm bÖnh cã thÓ t×m thÊy trong ®−êng h« hÊp trªn vμ h¹ch Amidan. BÖnh l©m sμng cã thÓ biÓu hiÖn râ tõ tuÇn thø 3 trë ®i. Beänh naøy seõ môû ñöôøng cho moät soá vi khuaån khaùc xaâm nhaäp vaøo phoåi nhö: Pasteurella spp., APP. Bò beänh Bình thöôøng TriÖu chøng l©m sμng ë heo bÞ beänh cã triÖu chøng l©m sμng ®Çu tiªn lμ ho, h¾t x× vμ cã dÞch mòi ch¶y ra, nh−ng trong tr−êng hîp bÖnh cÊp tÝnh trªn heo mμ cã Ýt kh¸ng thÓ mÑ truyÒn th× viªm mòi sÏ rÊt nÆng vμ cã thÓ thÊy cã m¸u xuÊt huyÕt ch¶y ra tõ mòi. Tõ 3 - 4 tuÇn tuæi vμ sau khi cai s÷a cã biÓu hiÖn râ rμng lμ ghÌn m¾t vμ dÞ tËt trªn mòi nhö vÑo mòi vμ ng¾n mòi. §iÒu trÞ N¸i mang thai: 1 th¸ng tr−íc khi ®Î dïng kh¸ng sinh nhãm sulfa nhö sulfadiazine, sulfamethazine vμ sulfamonothoxine víi liÒu 200 ppm hoÆc sö dông tetracycline víi liÒu 600 - 800 ppm. Dïng liªn tôc trong 2 - 4 tuÇn. Heo con ®ang bó: chÝch kh¸ng sinh nhãm Sulfa víi liÒu 20 - 30 mg/kg theå troïng chÝch 3 lieàu mét tuÇn. Heo cai s÷a: sö dông kh¸ng sinh trén c¸m lμ sulfa hoÆc Tylosin + Sulfa víi liÒu 100 - 200ppm hoÆc Tetracycline víi liÒu 600 - 800ppm. Dïng liªn tôc trong 2 - 4 tuÇn. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 22 BEÄNH viªm vó trªn heo n¸i Viªm vó, viªm tö cung, mÊt s÷a ®−îc coi lμ mét héi chøng phøc hîp cña c¨n nguyªn bÖnh th−êng biÕn ®æi vμ gÆp trªn heo n¸i sinh s¶n. Viªm vó lμ hiÖn t−îng viªm s−ng cña tuyÕn s÷a do t¸c ®éng cña nhiÒu lo¹i vi khuÈn hoÆc kÕ ph¸t tõ nh÷ng bÖnh kh¸c. Nh−ng ë ®μn heo cai s÷a xuÊt hiÖn sù cßi cäc vμ t¨ng tû lÖ chÕt cïng víi träng l−îng cai s÷a thÊp. V× vËy yÕu tè chÝnh g©y bÖnh lμ kh©u vÖ sinh kÐm trªn chuång n¸i ®Î vμ n¸i mang thai, n¸i qu¸ mËp vμ ¨n qu¸ nhiÒu tr−íc khi ®Î… khi ®ã vi khuÈn cã thÓ x©m nhËp vμo tuyÕn vó th«ng qua lç nóm vó hoÆc l©y nhiÔm tõ nh÷ng æ ¸p xe nhá, nh÷ng vÕt th−¬ng trªn nóm vó. thØnh tho¶ng viªm vó cã thÓ b¾t nguån tõ nh÷ng bÖnh g©y nhiÔm trïng huyÕt. Vi khuÈn g©y viªm vó trªn heo n¸i cã thÓ ®−îc nhãm vμo 3 lo¹i chÝnh: Vi khuÈn nhãm Coliform (E. coli, Klebsiella spp.) nhãm Staphylococcus spp. vμ Streptococcus spp., vμ vi khuÈn hçn t¹p. Trong ®ã viªm vó d¹ng Coliform lμ th−êng gÆp nhÊt vμ nguy hiÓm nhÊt. Viªm vó do Stapylococcus spp. vμ Streptococcus spp. còng kh¸ phæ biÕn nh−ng Ýt nguy hiÓm h¬n, Vi khuÈn hçn t¹p Ýt phæ biÕn vμ Ýt nguy hiÓm trªn tõng c¸ thÓ n¸i. TriÖu chøng l©m sμng Viªm vó cÊp tÝnh: Viªm vó do mÇm bÖnh lμ nhãm Coliform g©y ra lμm cho sù thÌm ¨n cña n¸i gi¶m trong nh÷ng ngμy ®Çu sau khi ®Î. Sèt cao tõ 40 - 420C. Toμn bé tuyÕn vó cã biÓu hiÖn l©m sμng lμ bÞ viªm s−ng. Trªn n¸i viªm vó th−êng gÆp hai d¹ng lμ E.coli vμ Klebsiella chóng tiÕt ra mét ®éc tè (néi ®éc tè) g©y ra sù gi¶m s¶n l−îng s÷a vμ ®ång thêi ®éc tè nμy vμo s÷a g©y tiªu ch¶y cho heo con. Viªm vó cÊp tÝnh do Streptococcus spp. vμ Staphylococcus spp. g©y ra th× Ýt nguy hiÓm h¬n vμ Ýt cÊp tÝnh h¬n so víi mÇm bÖnh lμ nhãm Coliform. D¹ng viªm vó nμy chØ xuÊt hiÖn trªn tõng c¸ thÓ n¸i vμ trªn mét hoÆc nhiÒu tuyÕn vó. Ngo¹i trõ sù l©y nhiÔm Staphylococcus qu¸ cÊp trªn 1 tuyÕn vó g©y s−ng, cøng vμ ®æi mμu da bÇu vó vμ g©y ngé ®éc cho n¸i. Nguån gèc cña nh÷ng vi khuÈn nμy th−êng kh«ng l©y nhiÔm trong m«i tr−êng nh−ng chóng cã trªn da vμ nh÷ng lç tù nhiªn cña n¸i. Viªm vó cÊp tÝnh do t¹p khuÈn nh− Pseudomonas spp. cã thÓ g©y ra viªm vó nghiªm träng vμ ngé ®éc m¸u, tr−êng hîp nμy th−êng kh«ng cã t¸c dông khi ®iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh. Tuy nhiªn, may m¾n lμ tr−êng hîp nμy rÊt hiÕm x¶y ra. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 23 Viªm vó m¹n tÝnh: §©y th−êng lμ hËu qu¶ cña viªm vó cÊp tÝnh khi n¸i ®Î hoÆc khi cai s÷a. M« bμo tuyÕn vó h×nh thμnh u cøng vμ ¸pxe nh−ng th−êng kh«ng g©y ®au khi dïng tay sê n¾n. Nh÷ng m« bμo nμy cã thÓ bÞ loÐt ra ®Õn ngoμi da vμ trë thμnh nguån gèc cña vi khuÈn l©y lan sang nh÷ng n¸i kh¸c. Phßng vμ ®iÒu trÞ • VÖ sinh chuång n¸i mang thai vμ n¸i ®Î th−êng xuyªn vμ s¹ch sÏ. • ChÝch oxytocin víi liÒu 2 c.c./ con ®Ó kÝch thÝch tiÕt s÷a khi ph¸t hiÖn n¸i bÞ viªm vó. LiÖu tr×nh chÝch ngμy 2 lÇn. • Sö dông kh¸ng sinh chÝch ®Ó ®iÒu trÞ, nªn kiÓm tra kh¸ng sinh ®å ®Ó sö dông kh¸ng sinh cã hiÖu qu¶ h¬n. Nh÷ng kh¸ng sinh cã thÓ sö dông ®−îc bao gåm Kh¸ng sinh chÝch: Ampisure 1c.c./10 kg theå troïng. Gentamycin 1c.c./10 kg theå troïng. Exenel 1c.c./17 kg theå troïng. Kanamycin 1c.c./10 kg theå troïng. Octacin - EN 5% 1c.c./10 kg theå troïng. Proguard 5% 1c.c./10 kg theå troïng. Terra LA 1c.c./10 kg theå troïng. Sulfatrimethoprim 1c.c./10 kg theå troïng. Vetrimoxin LA 1c.c./10 kg theå troïng. Liªn tôc 3 - 5 ngμy. Kh¸ng sinh trén c¸m: Amoxicillin 50% premix 200ppm. (0.4 kg/ 1 tÊn thøc ¨n). CTC 15% premix 400 - 800ppm. (2.6 - 5.3 kg/ 1 tÊn thøc ¨n). Lincomix 50% premix 110ppm (0.22 kg/ 1 tÊn thøc ¨n). Tylan 40 sulfa G premix 110ppm (0.27 kg/ 1 tÊn thøc ¨n). 2 tuÇn tr−íc khi ®Î ®Õn 2 tuÇn sau khi ®Î. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 24 BEÄNH LÔÛ MOÀM LONG MOÙNG (FMD) Ñaây laø moät beänh truyeàn nhieãm raát quan troïng do virus gaây ra. Beänh laây lan theo gioù vaø raát khoù kieåm soaùt. Heo khoûi beänh seõ coù mieãn dòch khoaûng 6 thaùng vaø khoâng mang virus trong cô theå. Trieäu chöùng laâm saøng Boû aên, soát, ñau moùng, ñi laïi khoù khaên, noåi muïn nöôùc xung quanh mieäng, muõi, moùng vaø ñaàu vuù. Thaáy muïn nöôùc/ veát lôû loeùt ôû mieäng, muõi, moùng, ñaàu vuù. Treân heo con môùi ñeû coù theå thaáy toån thöông treân cô tim (tim coïp), vieâm phoåi vaø pheá nang. Beänh FMD taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng vi khuaån khaùc xaâm nhaäp vaøo cô theå qua ñöôøng veát thöông. Phoøng vaø kieåm soaùt Chöông trình vaccine phoøng beänh cho traïi heo khoâng bò beänh FMD: • Noïc: moãi naêm tieâm 3 laàn. • Naùi: 4 tuaàn tröôùc khi ñeû. • Heo con: Laàn 1 luùc 8 tuaàn. Laàn 2 luùc 12 tuaàn. • Haäu bò: 1 laàn tröôùc khi phoái Chöông trình vaccine cho traïi ôû trong vuøng coù dòch: Tröôøng hôïp khoâng tieâm phoøng vaccine hoaëc coù tieâm nhöng khoâng phaûi chuûng virus ñang noå dòch: • Taùi chuûng toång ñaøn baèng chuûng virus gioáng vôùi chuûng ñang noå dòch. Chích cho heo beänh, heo thòt chuaån bò baùn trong khoaûng 1 thaùng, heo con nhoû hôn 3 tuaàn tuoåi. Taùi chuûng laàn 2 (gioáng muïc 1) sau 1 thaùng. • Treân heo con tieâm 2 muõi luùc 4 vaø 8 tuaàn. • Ba thaùng sau khi ñaõ tieâm vaccine laàn 2 coù theå trôû laïi chöông trình tieâm phoøng nhö luùc bình thöôøng. Phoøng beänh töø beân ngoaøi: khaùch ra vaøo, xe coä, suùc vaät khaùc thaû vaøo khu vöïc chaên nuoâi. Phun thuoác saùt truøng phoøng beänh khi nhöõng ñòa phöông keá beân bò beänh. Caùc thuoác saùt truøng phun 2 laàn trong ngaøy: Sodium hydroxide 2 %, Biocid-30, Virkon-S 1 %. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 25 BEÄNH DÒCH TAÛ HEO (SWINE FEVER) Ñaây laø beänh truyeàn nhieãm laây lan raát maïnh, beänh soá vaø töû soá khaù cao treân nhöõng ñaøn heo nhaïy caûm. Beänh gaëp treân taát caû loaïi heo, nhöng nhaïy caûm vaø deã maéc theå caáp tính nhaát laø heo 5 - 35kg. Virus xaâm nhaäp qua moïi ñöôøng nhöng theo ñöôøng tieâu hoaù laø chuû yeáu. Trieäu chöùng laâm saøng Theå quaù caáp: thôøi gian nung beänh khoaûng 24 giôø, soát cao 41 - 420C, cheát sau 1 - 2 ngaøy. Theå caáp: thôøi gian nung beänh 2 – 6 ngaøy. Heo uû ruõ, keùm aên, soát cao 40.5 - 410C, taùo boùn, thôû khoù, khaùt nöôùc, vieâm keát maïc. Vaøi ngaøy sau da xuaát hieän nhieàu veát xuaát huyeát. Heo bò roái loaïn heä tieâu hoaù, tieâu chaûy hoaëc ñoâi khi thaáy caû oùi möûa. Thaân nhieät haï daàn, thuù naèm choàng leân nhau. Caùc trieäu chöùng naøy thöôøng keùo daøi cho tôùi luùc heo cheát. Giai ñoaïn cuoái, thuù coù theå coù bieåu hieän roái loaïn thaàn kinh: ñi ñöùng xieâu veïo, co giaät, suy nhöôïc naëng 9 - 19 ngaøy. Treân naùi mang thai, thaáy saûy thai hoaëc ñeû ra heo con yeáu ôùt vaø run raåy. Theå maïn tính: nung beänh treân 30 ngaøy. Beänh keùo daøi vaø heo coù theå cheát sau 30 - 95 ngaøy beänh. Thuù gaày yeáu, luùc boùn luùc tieâu chaûy, khoù thôû. Phoøng vaø kieåm soaùt Veä sinh, saùt truøng, chaêm soùc söùc khoeû heo toát, tieâm phoøng vaccine. Neáu traïi thuoäc quoác gia coù dòch hoaëc coù nguy cô noå dòch, thì baét buoäc phaûi tieâm phoøng vaccine (treân naùi vaø treân heo con). Heo con buù söõa ñaàu töø meï ñaõ ñöôïc tieâm phoøng vaccine seõ baûo hoä ñeán 5-6 tuaàn tuoåi. Neáu traïi naèm trong vuøng coù dòch, neân haïn cheá vieäc khaùch ra vaøo traïi. Xe ra vaøo phaûi ñöôïc saùt truøng caån thaän. Vieäc thay ñaøn phaûi choïn heo töø traïi an toaøn vaø caùch ly theo doõi moät thôøi gian tröôùc khi nhaäp ñaøn gioáng. Khoâng ñöôïc ñem caùc saûn phaåm thòt heo vaøo khu traïi heo. Phaûi laøm raøo baûo veä xung quanh traïi. Khi coù dòch xaûy ra ñieàu quan troïng laø phaûi phaùt hieän kòp thôøi. Mét sè bÖnh trªn heo vμ c¸ch ®iÒu trÞ 26 Xuất bản bởi: Công ty TNHH Chăn Nuôi CP Việt Nam Địa chỉ: Khu Công Nghiệp Biên Hoà II Biên Hoà - Đồng Nai Website: www.cp.com.vn Cùng với sự trợ giúp của Cty Novartis (Thailand) Limited