Lao hệ thống tiêu hoá

LAO HEÄ THOÁNG TIEÂU HOAÙ ÑAÏI CÖÔNG Taêng theo ñaïi dòch HIV/ AIDS Lao tieâu hoùa/HIV gaáp 30-40 laàn Taïi Myõ: Tæ leä maéc beänh: da ñen > 2 laàn da traéng Lao maøng buïng (1975-1990): 3,6% Taïi Anh Da ñen/ da traéng: 24/30 ÑAÏI CÖÔNG Taïi VN (1986) Lao ruoät vaø lao maøng buïng: 1,4% Ñöùng thöù 6 sau Lao phoåi, maøng phoåi, xöông khôùp, naõo vaø haïch Thöôøng gaëp Ngöôøi treû Nghieän röôïu Suy dinh döôõng AIDS ÑÒNH NGHÓA Laø tình traïng vieâm nhieãm laøm toån thöông heä tieâu hoaù do tröïc khuaån lao xaâm nhaäp vaø gaây neân lao maøng buïng-hoài manh traøng-gan-laùch YEÁU TOÁ THUAÄN LÔÏI AÛnh höôûng dòch nhieãm HIV/ AIDS Voâ gia cö, khoâng ngheà nghieäp Di daân töø nôi coù ñoä nhieãm cao Nhieãm HIV deã maéc beänh hôn SINH LYÙ BEÄNH Do MT hay MAC (luoân keøm beänh AIDS) Thöôøng thöù phaùt sau lao phoåi SINH LYÙ BEÄNH Lao maøng buïng: töø oå lao nguyeân phaùt BK lan truyeàn theo ñöôøng baïch huyeát vaø maùu ñeán haïch maïc treo taïo noát lao gaây hoaïi töû vaø phoùng thích vi truøng lao vaøo maøng Lao ruoät: do nuoát ñaøm coù MT gaây toån thöông khu truù hoài manh traøng. Lao ruoät nguyeân phaùt khi TAÊ, nöôùc uoáng bò nhieãm BK, vi truøng xaâm nhaäp vaøo ruoät gaây beänh GIAÛI PHAÃU BEÄNH Ñaïi theå: Maøng buïng vieâm ñoû, phuø neà xuaát tieát dòch Cuû hay noát lao maøu traéng ñuïc raûi raùc trong nieâm maïc ruoät hay maøng buïng, coù theå laø haït keâ vaø hoaïi töû baõ ñaäu, daûi xô gaây dính, co keùo MB. Vi theå Nang lao laø toån thöông ñaëc hieäu cuûa lao MB, 2R: 0,5-1mm, hình troøn, maøu xaùm, trung taâm laø hoaïi töû baõ ñaäu, xq laø caùc TB baùn lieân, ngoaøi cuøng vaønh ñai laø lympho baøo, xen keõ sôïi vaø xô. TRIEÄU CHÖÙNG Lao ñaïi traøng Raát ña daïng tuyø thuoäc cô ñòa beänh nhaân Ñau buïng hoá chaäu phaûi, aâm æ, khoâng lan Phaân loûng coù ñaøm nhôùt hay laãn maùu Soát nheï veà chieàu, suy suïp nhanh Hoá chaäu phaûi Kernig (+), khoái u chaéc di ñoäng, khoâng ñau TRIEÄU CHÖÙNG Lao maøng buïng, 3 theå chính: Coå tröôùng töï do: Treû- nöõ tuoåi daäy thì, dieãn bieán töø töø Soát, meät moûi, chaùn aên, RLTH, RLKN Buïng ngaøy caøng lôùn daàn, buïng baùngKhoâng coù TH baøng heä, gan laùch khoâng lôùn TDMP, TDMT Laø theå nheï, dieãn bieán vaø tieân löôïng toát TRIEÄU CHÖÙNG Lao maøng buïng, 3 theå chính: Loeùt baõ ñaäu: Lôùn tuoåi, dieãn bieán raàm roä Soát cao, maïch nhanh, suy suïp nhanh Ñau buïng, RLTH, RLKN, phaân maùu Buïng chöôùng khoâng ñoái xöùng Coï maøng buïng, laïo xaïo (+) Laø theå naëng, TV do suy moøn vaø bieán chöùng TRIEÄU CHÖÙNG Lao maøng buïng, 3 theå chính: Xô dính: Ngöôøi lôùn, hieám gaëp NT-NÑ maïn tính Ñau buïng khu truù, taùo boùn, xoaén ruoät, baùn taéc, taéc ruoät Buïng loõm loøng thuyeàn, tö theá coø suùng Daáu hieäu thöøng phuùc maïc Lao/ HIV Tieâu chaûy maïn khoù ñieàu trò vaø keùo daøi + suy suïp CAÄN LAÂM SAØNG CTM BC taêng nheï 10000-15000/ mm3, chuû yeáu lympho baøo IDR: (+) 80% XQ phoåi coù söûa soaïn 1/3 lao tieán trieån, 1/3 di chöùng, 1/3 bình thöôøng + TDMP-TDMB CT scan buïng, phaân bieät giöõa MT hay MAC MT: haïch maïc treo hoaïi töû, toån thöông noäi taïng MAC: phì ñaïi nhieàu haïch, gan laùch to CAÄN LAÂM SAØNG Lao ruoät XQ ñaïi traøng coù söûa soaïn: hoài manh traøng teo heïp Noäi soi ñaïi traøng: giuùp sinh thieát toån thöông Nhuoäm- caáy phaân: neáu (+) coù giaù trò chaån ñoaùn cao Mieãn dòch hoïc, ELISA: 0,01-0,001 mcg/ml: (+)/ HIV lao CAÄN LAÂM SAØNG Lao maøng buïng DMB: Vaøng chanh, dòch tieát, Rivalta (+) Tæ troïng vaø protein taêng cao Glucose DMB < glucose maùu: 0,96 Teá baøo: 200-2000 TB/ microL; caáy (+) thaáp CAÄN LAÂM SAØNG Lao maøng buïng Soi oå buïng- sinh thieát MB: haït lao, noát lao, nang lao SAÂ buïng: khi caàn phaân bieät vôùi u trong oå buïng Ñònh löôïng ADA (Adenosine Deaminase) ñoä nhaäy vaø ñaëc hieäu cao trong chaån ñoaùn pb lao MB vôùi xô gan coå tröôùng hay TDMB aùc tính CHAÅN ÑOAÙN Chaån ñoaùn xaùc ñònh Nguoàn laây: quan troïng ñoái vôùi TE Tìm oå vi truøng nguyeân phaùt: XQ phoåi, xöông khôùp, TN-SD, haïch, khung ñaïi traøng Noäi soi khung ÑT vaø sinh thieát: raát coù giaù trò Trieäu chöùng LS CLS: CT scan, SA, choïc doø, sinh thieát MB Phaûn öùng MDH ñeå xaùc ñònh HIV Chaån ñoaùn phaân bieät Theå lao ruoät: Vieâm ÑT maïn, K ÑT Theå lao MB: xô gan, TDMB aùc tính, u buoàng tröùng BIEÁN CHÖÙNG Taéc ruoät Thuûng manh traøng Doø tieâu hoaù ÑIEÀU TRÒ Chuû yeáu ñieàu trò noäi khoa Dinh döôõng: nghæ ngôi tuyeät ñoái, aên ñuû chaát dd Thuoác khaùng lao: phoái hôïp 4 nhoùm chính Rifampicine: 10mg/kg/ngaøy Isoniazide: 5-10mg/kg/ngaøy Ethambutol: 25mg/kg/ngaøy Pyrazinamide: 30mg/kg/ngaøy Thöôøng duøng phaùc ñoà: 2SHRZ/ 4RH ÑIEÀU TRÒ Thuoác khaùng vieâm Traùnh daày dính vaø taïo xô KV + Khaùng lao: 6 tuaàn Prednisolone: 30-40mg/ ngaøy * 10-15 ngaøy ñaàu sau ñoù giaûm lieàu vaø ngöng haún CCÑ: loeùt baõ ñaäu nguy cô doø, thuûng, boäi nhieãm ÑIEÀU TRÒ Ñieàu trò trieäu chöùng Giaûm kích thích nieâm maïc ruoät Ñieàu chænh ñi caàu, choáng taùo boùn Tieát cheá aên uoáng, giaûm môõ beùo Ñieàu trò tieâu chaûy: neân sd thuoác ít t/d phuï Ñieàu trò ngoaïi khoa: thuûng ruoät, loàng ruoät, taéc ruoät TOÙM TAÉT Lao heä thoáng tieâu hoaù taêng theo dòch HIV/ AIDS Thöôøng thöù phaùt sau lao phoåi Thöôøng gaëp ôû ngöôøi treû tuoåi Lan truyeàn chuû yeáu theo ñöôøng maùu Hieän nay nhôø caùc thuoác choáng lao ñaëc hieäu, caùc kyõ thuaät môùi veà thaêm doø vaø XN, Lao TH ñaõ coù nhöõng thay ñoåi veà dieãn bieán, LS, chaån ñoaùn, KQ ñieàu trò vaø tieân löôïng