Khái quát về thị trường chứng khoán Việt Nam

PH N IẦ KHÁI QUÁT V TH TR NG CH NG KHOÁN VI T NAMỀ Ị ƯỜ Ứ Ệ 1.1 NH NG KHÁI NI M C B N V TTCKỮ Ệ Ơ Ả Ề 1.1.1 Khái ni m TTCKệ TTCK, theo nghĩa r ng đ c g i là th tr ng v n (Capital market). đây các gi y nộ ượ ọ ị ườ ố Ở ấ ợ trung, dài h n (ch ng kh n cĩ th i h n trên 1 năm) và các lo i c phi u đ c mua bán.ạ ứ ố ờ ạ ạ ổ ế ượ TTCK là th tr ng t o l p và cung ng v n trung, dài h n cho n n kinh t .ị ườ ạ ậ ứ ố ạ ề ế Các c ng c TTCK bao g m: c phi u, trái phi u chính ph , trái phi u c ng ty, tráiơ ụ ở ồ ổ ế ế ủ ế ơ phi u chính quy n đ a ph ng, các h p đ ng vay th ch p.ế ề ị ươ ợ ồ ế ấ Các c ng c trên th tr ng v n th ng cĩ th i h n dài nh trái phi u, c phi u… doơ ụ ị ườ ố ườ ờ ạ ư ế ổ ế đĩ giá c c a nĩ dao đ ng r ng h n so v i các c ng c c a th tr ng ti n t . Vì v y,ả ủ ộ ộ ơ ớ ơ ụ ủ ị ườ ề ệ ậ nĩ đ c coi là nh ng CK cĩ đ r i ro cao h n, và vì v y c ch phát hành và l u th ngượ ữ ộ ủ ơ ậ ơ ế ư ơ chúng khá ch t ch nh m h n ch nh ng bi n đ ng và thi t h i cho n n kinh tặ ẽ ằ ạ ế ữ ế ộ ệ ạ ề ế 1.1.2 Phân lo i TTCKạ ạ Căn c vào tính ch t phát hành hay l u hành ch ng kh n, TTCK đ c chia làmứ ấ ư ứ ố ượ 2 c p:ấ - Th tr ng s c p: hay th tr ng phát hành; là ho t đ ng chào bán ra c ng ch ngị ườ ơ ấ ị ườ ạ ộ ơ ứ l n đ u tiên m t lo i ch ng kh n c a Chính Ph hay doanh nghi p, đĩ chính là vi cầ ầ ộ ạ ứ ố ủ ủ ệ ệ phát hành ch ng kh n ra c ng chúng. Tr trái phi u chính ph , t t c các t ch c kinhứ ố ơ ừ ế ủ ấ ả ổ ứ t mu n phát hành ch ng kh n đ u ph i đ c phép c a UBCKNN. Th ng th ngế ố ứ ố ề ả ượ ủ ơ ườ vi c phát hành CK ra c ng ch ng đ c s giúp đ c a các t ch c tài chính trung gianệ ơ ứ ượ ự ỡ ủ ổ ứ nh c ng ty ch ng kh n, ngân hàng đ u t …ư ơ ứ ố ầ ư - Th tr ng th c p hay th tr ng l u hành CK là ho t đ ng chuy n nh ng quy nị ườ ứ ấ ị ườ ư ạ ộ ể ượ ề s h u CK t tay nhà đ u t này sang tay nhà đ u t khác. Trên th tr ng này các nhàở ữ ừ ầ ư ầ ư ị ườ đ u t cĩ th mua và bán ch ng kh n r t nhi u l n. Hàng ngày m t kh i l ng r tầ ư ể ứ ố ấ ề ầ ộ ố ượ ấ l n ch ng kh n đ c giao d ch qua các TTCK trên th gi i lên đ n hàng ngàn t USD.ớ ứ ố ượ ị ế ớ ế ỷ - M i liên quan gi a th tr ng s c p và th tr ng th c p. Th tr ng s c p là ti nố ữ ị ườ ơ ấ ị ườ ứ ấ ị ườ ơ ấ ề đ cho ho t đ ng c a th tr ng th c p b i vì chính n i đây đã t o ra hàng hĩa choề ạ ộ ủ ị ườ ứ ấ ở ơ ạ th tr ng giao d ch.ị ườ ị Ng c l i, th tr ng th c p t o đ ng l c cho s phát tri n c a th tr ng s c p.ượ ạ ị ừơ ứ ấ ạ ộ ự ự ể ủ ị ườ ơ ấ Chính vi c giao d ch mua đi bán l i trên th tr ng th c p đã t o ra tính thanh kho nệ ị ạ ị ườ ứ ấ ạ ả cho CK, đĩ là tính ch t d dàng chuy n đ i thành ti n m t. Các nhà đ u t n m giấ ễ ể ổ ề ặ ầ ư ắ ữ các lo i CK th ng nh m các c h i bán đi CK đ ki m l i, chính tính thanh kho n đãạ ườ ắ ơ ộ ể ế ờ ả thu hút các nhà đ u t đ n v i TTCKầ ư ế ớ ớ Căn c vào tính ch t pháp lý c a hình th c t ch c th tr ng chia ra: TTCKứ ấ ủ ứ ổ ứ ị ườ t p trung (SGDCK) hay TTCK kh ng t p trung (OTC)ậ ơ ậ TTCK t p trung: là đ a đi m ho t đ ng chính th c c a các giao d ch ch ng kh n g i làậ ị ể ạ ộ ứ ủ ị ứ ố ọ SGDCK. Đĩ là n i các nhà m i gi i kinh doanh ch ng kh n g p g đ đ u giá, th ngơ ơ ớ ứ ố ặ ỡ ể ấ ươ l ng mua bán ch ng kh n cho khách hàng hay cho chính mình theo nh ng nguyên t cượ ứ ố ữ ắ và quy ch giao d ch c a SGDCK đ ra trên c s c a Lu t ch ng kh n.ế ị ủ ề ơ ở ủ ậ ứ ố TTCK kh ng t p trung ( th tr ng OTC): là ho t đ ng giao d ch c a CK kh ng th ngơ ậ ị ườ ạ ộ ị ủ ơ ơ qua SGDCK, mà th c hi n b i các c ng ty ch ng kh n thành viên r i rác kh p n iự ệ ở ơ ứ ố ở ả ắ ơ trên đ t n c. Ph ng th c giao d ch th ng qua m ng đi n tho i và vi tính.ấ ướ ươ ứ ị ơ ạ ệ ạ ạ Căn c vào ph ng th c giao d ch c a th tr ng, chia ra 2 lo i tứ ươ ứ ị ủ ị ườ ạ h tr ngị ườ 1 Th tr ng giao ngay (Spot market) là th tr ng c a nh ng giao d ch CK mà l nh c aị ườ ị ườ ủ ữ ị ệ ủ khách hàng đ c th c hi n ngay căn c vào giá tr hi n t i và s thanh t n vào m tượ ự ệ ứ ị ệ ạ ẽ ố ộ ngày g n sau đĩ.ầ Th tr ng kỳ h n hay th tr ng t ng lai ( Future market) là th tr ng c a các h pị ườ ạ ị ườ ươ ị ườ ủ ợ đ ng t ng lai và các c ng c d n xu t t ch ng kh n. H p đ ng đ c ký k t căn cồ ươ ơ ụ ẫ ấ ừ ứ ố ợ ồ ượ ế ứ vào giá c hi n t i, nh ng giao d ch thanh t n l i di n ra m t ngày t ng lai trongả ệ ạ ư ị ố ạ ễ ộ ở ươ kỳ h n.ạ 1.1.3 Ch c năng c a TTCKứ ủ ủ C ng c t p trung v n cho nơ ụ ậ ố ền kinh t : vai tr quan tr ng đ u tiên c a TTCK làế ị ọ ầ ủ thu hút các ngu n v n nhàn r i trong nhân dân đ hình thành các ngu n v n kh ng lồ ố ỗ ể ồ ố ổ ồ cĩ kh năng tài tr cho các d án đ u t dài h n phát tri n kinh t cũng nh tài tr tăngả ợ ự ầ ư ạ ể ế ư ợ v n m r ng s n xu t kinh doanh. TTCK là c ng c huy đ ng v n h t s c h u hi uố ở ộ ả ấ ơ ụ ộ ố ế ứ ữ ệ kh ng nh ng trong n c mà c n c ng i. Đ i v i n c ta, các ngu n v n l n c nơ ữ ướ ả ướ ồ ố ớ ướ ồ ố ớ ị ti m tang trong nhân dân ch a đ c đ a vào s n xu t kinh doanh, thì vi c c n cĩ m tề ư ượ ư ả ấ ệ ầ ộ TTCK song hành v i s ra đ i c a các c ng ty c ph n là m t chi n l c kinh tớ ự ờ ủ ơ ổ ầ ộ ế ượ ế tr c m t cũng nh lâu dài.ướ ắ ư ư Khuy n khích ti t ki m và đ u t :TTCK t o ra c h i thu n ti n khuy n khíchế ế ệ ầ ư ạ ơ ộ ậ ệ ế m i ng i dân ti t ki m và bi t cách s d ng ti n ti t ki m m t cách tích c c mangọ ườ ế ệ ế ử ụ ề ế ệ ộ ự l i hi u qu qua vi c đ u t vào cạ ệ ả ệ ầ ư ác lo i ch ng kh n. Kh năng sinh l i c a các lo iạ ứ ố ả ờ ủ ạ CK gây ra ý mu n ti t ki m đ đ a ti n vào đ u t . M i ng i trong xã h i ch cĩố ế ệ ể ư ề ầ ư ỗ ườ ộ ỉ m t s ti n ti t ki m bé nh , nh ng t ng s ti n ti t ki m c a c xã h i s to l nộ ố ề ế ệ ỏ ư ổ ố ề ế ệ ủ ả ộ ẽ ớ h n b t c tài s n c a cá nhân nào. M t khác, trong xã h i cũng t n t i các qu ti n tơ ấ ứ ả ủ ặ ộ ồ ạ ỹ ề ệ t p trung: ngân hàng đ u t , ngân hàng th ng m i, qu b o hi m…đ u cĩ m c đíchậ ầ ư ươ ạ ỹ ả ể ề ụ khuy n khích ti t ki m, nh ng các qu ti n t này cũng ch phát huy h t tác d ng c aế ế ệ ư ỹ ề ệ ỉ ế ụ ủ nĩ khi cĩ m t TTCk t n t i song hành v i nĩ.ộ ồ ạ ớ 1.1.4 Vai tr c a TTCKị ủ ủ C ng c đ m b o thanh kh an cho s ti t ki m ph c v đ u t dài h n: Vai trơ ụ ả ả ỏ ổ ế ệ ụ ụ ầ ư ạ ị c a TTCK b o đ m cho vi c nhanh chĩng chuy n ti n m t c a các ch ng kh n cĩ giá.ủ ả ả ệ ể ề ặ ủ ứ ố Đây chính là y u t quan tr ng đ thu hút các nhà đ u t đ n v i TTCK, v i m tế ố ọ ể ầ ư ế ớ ớ ộ TTCK ho t đ ng càạ ộ ng h u hi u thì tính thanh kh an càng cao.ữ ệ ỏ ỏ C ng c đo l ng giá tr các tích s n c a doanh nghi p: Nh ng th ng tin doanhơ ụ ườ ị ả ủ ệ ữ ơ nghi p cung c p cho các nhà đ u t trên TTCK qua các b ng phân tích đánh giá năngệ ấ ầ ư ả l c s n xu t c a doanh nghi p, tri n v ng c a doanhự ả ấ ủ ệ ể ọ ủ nghi p trên th tr ng, kh năngệ ị ườ ả sinh l i c a ho t đ ng s n xu t kinh doanh, xu th phát tri n c a doanh nghi p trongợ ủ ạ ộ ả ấ ế ể ủ ệ th i kỳ t ng lai t 3 đ n 5 năm đã ph n nào l ng giá đ c tích s n c a doanhờ ươ ừ ế ầ ượ ượ ả ủ nghi p khách quan và khoa h c. M t khác, v i tính ch t đ c bi t nh y bén c a TTCK,ệ ọ ặ ớ ấ ặ ệ ạ ủ s lên xu ng gía c ch ng kháon trên th tr ng cũng nĩi lên s bi n đ ng c a giá trự ố ả ứ ị ườ ự ế ộ ủ ị doanh nghi p t i b t kỳ th i đi m nàoệ ạ ấ ờ ể ể Thúc đ y các doanh nghi p s d ng v n cho s n xu t kinh doanh cĩ hi u qu :ẩ ệ ử ụ ố ả ấ ệ ả v i nguyên t c ho t đ ng ch ớ ắ ạ ộ ủ đ o trên TTCK là c ng khai, c ng b ng và trung th c,ạ ơ ơ ằ ự m i th ng tin v doanh nghi p đ u đ c c ng ch ng ki m tra đánh giá. TTCK v aọ ơ ề ệ ề ượ ơ ứ ể ừ t o đi u ki n v a b t bu c các doanh nghi p kh ng nh ng ph i ho t đ ng s n xu tạ ề ệ ừ ắ ộ ệ ơ ữ ả ạ ộ ả ấ kinh doanh đúng pháp lu t mà c n ph i ho t đ ng s n xu t kinh doanh cĩ hi u quậ ị ả ạ ộ ả ấ ệ ả ả Vai tr ch ng l m phát c a TTCK: TTCK c n làm gi m áp l c l m phát, Ngânị ố ạ ủ ị ả ự ạ hàng TW v i vai tr đi u h a h th ng ti n t s tung ra nhi u trái phi u kho b c bánớ ị ề ị ệ ố ề ệ ẽ ề ế ạ trên TTCK v i lãi su t cao đ thu hút b t s ti n l u hành,ớ ấ ể ớ ố ề ư nh đĩ s ti n s gi m b tờ ố ề ẽ ả ớ và áp l c l m phát cũng gi m đi.ự ạ ả 2 Œ H tr và thúc đ y các c ng ty c ph n ra đ i và phát tri n: cĩ th nĩi, hai lo iỗ ợ ẩ ơ ổ ầ ờ ể ể ạ đ nh ch tài chính này đi đ i v i nhau nh hình v i bĩng. Th t v y, TTCK là đi u ki nị ế ơ ớ ư ớ ậ ậ ề ệ kh ng th thi u trong viơ ể ế ệc đ a c phi u ra c ng ch ng giúp cho quá trình phát hành vàư ổ ế ơ ứ l u hành c phi u đ t hi u qu .ư ổ ế ạ ệ ả Nh ng đĩng gĩp c a TTCK đ i v i n n kinh t hi n nhiên là r t to l n. Hi n nay, h uữ ủ ố ớ ề ế ể ấ ớ ệ ầ h t các qu c gia theo c ch th tr ng đ u cĩ t ch c TTCK, ngay c các qu c giaế ố ơ ế ị ườ ề ổ ứ ả ố đang phát tri n cũng hình thành và phát tri n TTCK c a h làm c ng c đ c l c trongể ể ủ ọ ơ ụ ắ ự vi c huy đ ng v n cho đ u t và tăng tr ng kinh t .ệ ộ ố ầ ư ưở ế Tuy nhiên, TTCK đ c coi là m t c ng c c c kỳ nh y bén và tinh x o cũng cĩ nh ngượ ộ ơ ụ ự ạ ả ữ m t trái c a nĩ, nh ng tác đ ng tiêu c c v cùng nguy hi m đ i v i n n tài chính c aặ ủ ữ ộ ự ơ ể ố ớ ề ủ m t qu c gia n u nĩ kh ng đ c đi u hành m t cách lành m nh, h p pháp và đúngộ ố ế ơ ượ ề ộ ạ ợ quy lu t.ậ 1.2 Đ C ĐI M VÀ CÁC HÌNH TH C Đ U T GIÁN TI P N C NG IẶ Ể Ứ Ầ Ư Ế ƯỚ Ồ 1.2.1 Khái ni m “ Đ u t gián ti p n c ng i”ệ ầ ư ế ướ ồ Lý thuy t và th c ti n ho t đ ng đ u t đã phân bi t hai hình th c đ u t ch y u:ế ự ễ ạ ộ ầ ư ệ ứ ầ ư ủ ế tr c ti p và gián ti p.ự ế ế Đ u t tr c ti p n c ng i dùng ch các ho t đ ng đ u t v t ch t c a nhà đ u tầ ư ự ế ướ ồ ỉ ạ ộ ầ ư ậ ấ ủ ầ ư c a m t n n kinh t vào vi c hình thành nên m t doanh nghi p m t n n kinh tủ ộ ề ế ệ ộ ệ ở ộ ề ế khác nh m m c đích kinh doanh lâu dài.ằ ụ Khái ni m đ u t gián ti p xu t hi n khi TTCK phát tri n, vi c mua bán c phi u, tráiệ ầ ư ế ấ ệ ể ệ ổ ế phi u tr nên ph bi n, nhi u nhà đ u t thay vì ph ng th c đ u t tr c ti p truy nế ở ổ ế ề ầ ư ươ ứ ầ ư ự ế ề th ng đã l a ch n ph ng th c đ u t th ng qua m t c ng ty khác (th ng là các tố ự ọ ươ ứ ầ ư ơ ộ ơ ườ ổ ch c tài chính) ho c mua c phi u, trái phi u c a các doanh nghi p, các t ch c t trứ ặ ổ ế ế ủ ệ ổ ứ ự ị cĩ h ch t n ho c c a Chính ph .ạ ố ặ ủ ủ Đ ph n ánh các ho t đ ng đ u t nêu trên, thu t ng “Portfolio investment” đ cể ả ạ ộ ầ ư ậ ữ ượ đ a ra.ư Nh v y, Portfolio Investment là thu t ng ph n ánh các ho t đ ng đ u t kh ng ph iư ậ ậ ữ ả ạ ộ ầ ư ơ ả là đ u t tr c ti p truy n th ng.ầ ư ự ế ề ố Khi TTCK phát tri n quy m qu c t , ho t đ ng mua bán ch ng kh n đ c mể ở ơ ố ế ạ ộ ứ ố ượ ở r ng cho các nhà đ u t qu c t và đ c t ch c liên th ng nhi u TTCK khác nhau,ộ ầ ư ố ế ượ ổ ứ ơ ở ề ranh gi i gi a đ u t tr c ti p n c ng i (FDI) và đ u t gián ti p n c ng i (FPI)ớ ữ ầ ư ự ế ướ ồ ầ ư ế ướ ồ tr nên khĩ phân đ nh, t đĩ cách hi u v FDI và FPI cĩ s thay đ i đáng k .ở ị ừ ể ề ự ổ ể Vì v y, đ u t gián ti p n c ng i cĩ th t m hi u theo nghĩa khá r ng th ng qua 3ậ ầ ư ế ướ ồ ể ạ ể ộ ơ hình th c:ứ - “Mua c ph n, c phi u, trái phi u và các gi y t cĩ giá khác” (k c c a doanhổ ầ ổ ế ế ấ ờ ể ả ủ nghi p, các t ch c t tr đ c phép phát hành và c a chính ph )ệ ổ ứ ự ị ượ ủ ủ - Đ u t “th ng qua Qu đ u t ch ng kh n”ầ ư ơ ỹ ầ ư ứ ố - “Th ng qua các đ nh ch tài chính trung gian khác”.ơ ị ế V i nghĩa r ng nh v y, đ u t gián ti p n c ng i đ c hi u t ng đ ng v iớ ộ ư ậ ầ ư ế ướ ồ ượ ể ươ ươ ớ thu t ng Foreign Portfolio Investment (FPI)ậ ữ 1.2.2 Các kênh, hình th c FPI:ứ Xét trên bình di n qu c t , FPI cĩ 2 kênh chính: FPI tr c ti p và FPI gián ti p. M iệ ố ế ự ế ế ỗ kênh này l i cĩ m t s hình th c đ u t c th ..ạ ộ ố ứ ầ ư ụ ể 1.2.2.1 FPI theo ph ng th c tr c ti p: kênh FPI này cĩ hai hình th c:ươ ứ ự ế ứ - Mua các ch ng ch đ u t n c ng i t i th tr ng n c ng i.ứ ỉ ầ ư ướ ồ ạ ị ườ ướ ồ - Mua các ch ng ch đ u t n c ng i t i th tr ng tài chính trong n c.ứ ỉ ầ ư ướ ồ ạ ị ườ ướ 1.2.2.2 FPI theo ph ng th c gián ti p: kênh này cĩ 3 hình th c:ươ ứ ế ứ - Mua các trái phi u Châu Âu cĩ quy n mua c phi u (Equity- linked Eurobonds). Trênế ề ổ ế th tr ng tài chính cĩ l u hành 2 lo i trái phi u Châu Âu: trái phi u g n v i quy nị ườ ư ạ ế ế ắ ớ ề 3 mua c phi u (Eurobonds with warrante) và trái phi u chuy n đ i (transationổ ế ế ể ổ eurobond). - Mua c phi u c a các c ng ty liên qu c gia ( MNC), các MNC lu n cĩ đ u t (tr cổ ế ủ ơ ố ơ ầ ư ự ti p và gián ti p) vào các qu c gia khác.ế ế ố - Đ u t th ng qua các qu t ng h qu c t (International Mutul funds)ầ ư ơ ỹ ươ ỗ ố ế M i m t kênh, hình th c đ u t nêu trên cĩ đ c đi m nh t đ nh.ỗ ộ ứ ầ ư ặ ể ấ ị Xét v hình th c ch ng t cĩ giá trong đ u t gián ti p, ta cĩ các hình th c FPI sau:ề ứ ứ ừ ầ ư ế ứ - Mua c phi u c ng ty và các t ch c đ c phép phát hành.ổ ế ơ ổ ứ ượ - Mua trái phi u c ng ty.ế ơ - Mua trái phi u Chính ph .ế ủ 1.2.3.2 Tác đ ng c a FPI:ộ ủ FPI cĩ vai tr l n trong n n kinh t t an c u nĩi chung và đ i v i t ng n c nĩi riêng.ị ớ ể ế ị ầ ố ớ ừ ướ FPI cĩ tác đ ng nhi u m t, c tích c c và tiêu c c đ i v i n c đ u t và n c nh nộ ề ặ ả ự ự ố ớ ướ ầ ư ướ ậ v n đ u t .ố ầ ư 1.2.3.2.1 Tác đ ng tích c cộ ự Đ i v i n c đ u tố ớ ướ ầ ư o Đa d ng hĩa c c u đ u t , cho phép các nhà đ u t cĩ th chuy n v n đ nạ ơ ấ ầ ư ầ ư ể ể ố ế nh ng th tr ng m i n i cĩ m c l i nhu n kinh doanh cao (kèm theo h s r i roữ ị ừơ ớ ổ ứ ợ ậ ệ ố ủ l n). B ng cách đ u t FPI, các nhà đ u t cĩ th nhanh chĩng kh c ph c xu h ng l iớ ằ ầ ư ầ ư ể ắ ụ ướ ợ nhu n bình quân gi m d n, nâng cao hi u qu kinh doanh.ậ ả ầ ệ ả o San s r i ro kinh doanh sang các khu v c khác, đ c bi t là các khu v c thẽ ủ ự ặ ệ ự ị tr ng m i n i. So v i đ u t tr c ti p (FDI), kh năng san s r i ro qua đ u t giánườ ớ ổ ớ ầ ư ự ế ả ẽ ủ ầ ư ti p (FPI) nh y bén h n và đa d ng h n.ế ạ ơ ạ ơ o Th ng qua đ u t gián ti p, nhà đ u t cĩ c h i tìm hi u và thâm nh p thơ ầ ư ế ầ ư ơ ộ ể ậ ị tr ng m i, thích nghi t ng b c v i th tr ng m i.ườ ớ ừ ướ ớ ị ườ ớ Đ i v i n c nh n đ u t :ố ớ ướ ậ ầ ư o Tr c h t FPI là m t kênh d n v n cĩ quy m l n h n nhi u so v i đ u t tr cướ ế ộ ẫ ố ơ ớ ơ ề ớ ầ ư ự ti p truy n th ng, cho phép cĩ th thu hút l ng v n l n c a n c ng i đĩng gĩp vàoế ề ố ể ượ ố ớ ủ ướ ồ tăng tr ng kinh t , gi i quy t vi c làm và các m c tiêu tài chính. H n n a, chínhưở ế ả ế ệ ụ ơ ữ hình th c đ u t FPI c n giúp đ y m nh FDI (th ng qua mua c phi u, NĐTNN cĩ thứ ầ ư ị ẩ ạ ơ ổ ế ể d dàng s h u và tr c ti p qu n lý doanh nghi p trong n c). Ng i ra FPI giúp cácễ ở ữ ự ế ả ệ ướ ồ doanh nghi p trong n c cĩ th ho t đ ng hi u qu h n, năng đ ng h n và nâng caoệ ướ ể ạ ộ ệ ả ơ ộ ơ giá tr c a mình (Ví d : C ng Ty VINAMILK đã nâng cao giá tr c a mình lên r tị ủ ụ ơ ị ủ ấ nhi u do cĩ s tham gia mua c phi u c a NĐTNN). H n n a, đ i v i n n kinh t ,ề ự ổ ế ủ ơ ữ ố ớ ề ế FPI là hình th c giúp các n c cĩ n n kinh t m i n i và chuy n đ i nh Vi t Namứ ướ ề ế ớ ổ ể ổ ư ệ nhanh chĩng h n trong vi c m c a, tham gia h i nh p vào th tr ng v n qu c t ,ơ ệ ở ử ộ ậ ị ườ ố ố ế nâng cao s tín nhi m trong ho t đ ng kinh t đ i v i n c ng i.ự ệ ạ ộ ế ố ớ ướ ồ o Bên c nh đĩ, v n FPI ch y vào cĩ th đ y nhanh t c đ tăng tr ng c a m tạ ố ả ể ầ ố ộ ưở ủ ộ n c b ng cách làm tăng kh năng thanh t n và hi u su t c a th tr ng v n n i đ a.ướ ằ ả ố ệ ấ ủ ị ườ ố ộ ị Th tr ng v n v i kh năng thanh kh an và hi u su t cao cho phép ngu n l c đ cị ừơ ố ớ ả ỏ ệ ấ ồ ự ượ s d ng m t cách cĩ hi u qu nh t d n đ n đ y nhanh t c đ tăng tr ng.ử ụ ộ ệ ả ấ ẫ ế ẩ ố ộ ưở o Khi ngu n v n FPI ch y vào s cĩ tác đ ng làm tăng tính thanh kh an c a thồ ố ả ẽ ộ ỏ ủ ị tr ng, b i các giao d ch v n trên th tr ng tr nên s i đ ng h n khi cĩ s tham giaườ ở ị ố ị ườ ở ơ ộ ơ ự c a các NĐTNN, qua đĩ s t o đi u ki n phát tri n phân ph i ngu n l c và t đĩ cĩ tácủ ẽ ạ ề ệ ể ố ồ ự ừ đ ng tích c c thúc đ y tăng tr ng kinh t .ộ ự ẩ ưở ế o Th tr ng v n phát tri n cĩ tác đ ng làm gi m r i ro thanh kho n. Th tr ngị ườ ố ể ộ ả ủ ả ị ườ v n v i kh năng thanh kh an cao làm cho đ u t dài h n h p d n h n, b i vì nĩ choố ớ ả ỏ ầ ư ạ ấ ẫ ơ ở phép ng i g i ti t ki m cĩ th nhanh chĩng bán ch ng khĩan v i chi phí giao d ch th pườ ử ế ệ ể ứ ớ ị ấ 4 khi h c n s d ng kh an ti n ti t ki m c a mình. Khi đ u t dài h n tr nên h pọ ầ ử ụ ỏ ề ế ệ ủ ầ ư ạ ở ấ d n h n s t o đi u ki n c i thi n tình hình phân ph i v n và tăng năng l c s n xu t.ẫ ơ ẽ ạ ề ệ ả ệ ố ố ự ả ấ o Th tr ng phát tri n đ ng th i làm tăng hi u qu qu n lý doanh nghi p. TTCKị ườ ể ồ ờ ệ ả ả ệ phát tri n t o đi u ki n qu n lý doanh nghi p hi u qu h n vì tính c ng khai, minhể ạ ề ệ ả ệ ệ ả ơ ơ b ch th ng tin c a th tr ng, bu c các nhà qu n lý doanh nghi p ph i th c hi n vaiạ ơ ủ ị ườ ộ ả ệ ả ự ệ tr qu n lý t t h n. M t khác, n u TTCK phát tri n t o đi u ki n cho các nhà đ u tị ả ố ơ ặ ế ể ạ ề ệ ầ ư bên ng i cĩ th mua l i các doanh nghi p ho t đ ng kh ng hi u qu , thay đ i b máyồ ể ạ ệ ạ ộ ơ ệ ả ổ ộ qu n lý và khuy n khích s n xu t kinh doanh phát tri n.ả ế ả ấ ể 1.2.3.2.2 Tác đ ng tiêu c cộ ự Đ i v i n c đ u tố ớ ướ ầ ư Cùng v i l i ích c b n, các nhà đ u t FPI ph i ch u nh ng r i ro nh t đ nh.ớ ợ ơ ả ầ ư ả ị ữ ủ ấ ị ị Th nh t, nh ng r ro đ c bi t c a th tr ng tài chính n c ng i, đáng chú ý làứ ấ ữ ỉ ặ ệ ủ ị ừơ ướ ồ r i ro chính tr , r i ro đ o đ c và r i ro kinh t c a th tr ng m i n i.ủ ị ủ ạ ứ ủ ế ủ ị ườ ớ ổ ổ Th hai,ứ các rào c n v th t c hành chính và nh t là v thu cĩ th làm tri tả ề ủ ụ ấ ề ế ể ệ tiêu l i ích thu đ c.ợ ượ ợ Th ba, nh ng chính sách đi u ti t th tr ng v n c a các n c nh n v n FPI.ứ ữ ề ế ị ườ ố ủ ướ ậ ố ố Th t , chi phí giao d ch trong đ u t FPI cĩ th cao h n so v i d ki n.ứ ư ị ầ ư ể ơ ớ ự ế Đ i v i n c nh n đ u t :ố ớ ướ ậ ầ ư ư So v i các hình th c đ u t n c ng i, đ u t gián ti p cĩ xu h ng kh ng nớ ứ ầ ư ướ ồ ầ ư ế ướ ơ ổ đ nh h n so v i các hình th c đ u t khác do đ c tính th tr ng và kh năng thanhị ơ ớ ứ ầ ư ặ ị ườ ả kh an cao. S kh ng n đ nh c a ngu n v n FPI m t m c đ nh t đ nh là cĩ ỏ ự ơ ổ ị ủ ồ ố ở ộ ứ ộ ấ ị giá tr ,ị b i vì nĩ t o c h i ti m năng thu hút các nhà đ u t và kích thích th tr ng ho tở ạ ơ ộ ề ầ ư ị ừơ ạ đ ng hi u qu h n. Tuy nhiên, tính kh ng n đ nh cũng s gây ra r i ro, nh ng r i roộ ệ ả ơ ơ ổ ị ẽ ủ ữ ủ này n u kh ng đ c qu n lý hi u qu cĩ th gây ra tình tr ng m t n đ nh c a hế ơ ượ ả ệ ả ể ạ ấ ổ ị ủ ệ th ng tài chính và các khĩ khăn kinh t khác.ố ế ế Nh ng r i ro cĩ th x y ra khi đ u t n c ng i ch y vào nhi u, nh t là đ u tữ ủ ể ả ầ ư ướ ồ ả ề ấ ầ ư gián ti p đĩ là nh ng r i ro vĩ m : D ng v n l n ch y vào cũng cĩ th làm m t cânế ữ ủ ơ ị ố ớ ả ể ấ b ng vĩ m , đ c bi t là khi chính sách vĩ m ằ ơ ặ ệ ơ kh ng nh t quán và h ng t i nh ngơ ấ ướ ớ ữ m c tiêu mâu thu n. Nguy c ph bi n nh t là t giá tăng lên quá m c (đ ng b n tụ ẫ ơ ổ ế ấ ỷ ứ ồ ả ệ lên giá), chính đi u đĩ phá v cân b ng tài kh an v n và làm tích t n n c ng i (tề ỡ ằ ỏ ố ự ợ ướ ồ ỷ gía h i đ i th c tăng s thúc đ y kh năng vay ngo i t kh ng cĩ b o đ m và gieoố ố ự ẽ ầ ả ạ ệ ơ ả ả m m cho tình tr ng m t v n khi t giá gi m xu ng m c th p h n m c cĩ th ki mầ ạ ấ ố ỷ ả ố ứ ấ ơ ứ ể ể s t đ c).ố ượ Tuy nhiên nh ng r i ro này s đ c h n ch trong b i c nh các y u r kinh t c b nữ ủ ẽ ượ ạ ế ố ả ế ố ế ơ ả đ c c i thi n, đĩ là: cán cân thanh t n cĩ v th , l m phát th p so v i th gi i ho cượ ả ệ ố ị ế ạ ấ ớ ế ớ ặ tăng năng su t lao đ ng cao h n so v i các n c khác. Và chính nh ng y u t c b nấ ộ ơ ớ ướ ữ ế ố ơ ả này s giàm s c ép tăng t giá h i đ i th c.ẽ ứ ỷ ố ố ự ự Bên c nh đĩ, v n đ vào cĩ th gây ra áp l c l m phát trong m t s tr ng h pạ ố ổ ể ự ạ ộ ố ườ ợ nh : khi t giá c đ nh đ c duy trì, d ng v n đ vào d n đ n tình tr ng m r ng đi uư ỷ ố ị ươ ị ố ổ ẫ ế ạ ở ộ ề ki n ti n t trong n n kinh t , qua đĩ s tác đệ ề ệ ề ế ẽ ng đ n m c giá, t l l m phát cĩ thộ ế ứ ỷ ệ ạ ể gia tăng. Đi u đĩ s gây b t l i cho ho t đ ng kinh t nĩi chung và ho t đ ng c a hề ẽ ấ ợ ạ ộ ế ạ ộ ủ ệ th ng trung gian tài chính nĩi riêng.ố R i ro kh ng ho ng tài chính ti n t cĩ th x y ra khi các NĐTNN rút v n ào t, nh tủ ủ ả ề ệ ể ả ố ạ ấ là đ i v i các ngu n đ u t gián ti p. Các cu c kh ng h ang tài chính ti n t ố ớ ồ ầ ư ế ộ ủ ỏ ề ệ ở Mêxic (1994), Thái Lan (1997) là m t minh ch ng r t rõ nét v rút v n n t c a cácơ ộ ứ ấ ề ố ồ ạ ủ nhà đ u t gián ti p. M c dù các cu c kh ng h ang tài chính ti n t , cĩ th xu t phátầ ư ế ặ ộ ủ ỏ ề ệ ể ấ t nh ng nguyên nhân khác nhau (kh ng h ang l ng tin, kh ng h ang các ch s kinhừ ữ ủ ỏ ị ủ ỏ ỉ ố t c b n…), nh ng b i c nh đĩ, ngu n v n đ u t gián ti p chi m t tr ng cao trongế ơ ả ư ố ả ồ ố ầ ư ế ế ỷ ọ các kh an vay n n c ng i s càng làm tr m tr ng thêm m c đ kh ng ho ng.ỏ ợ ướ ồ ẽ ầ ọ ứ ộ ủ ả 5 Chính vì v y, đ tránh nh ng tác đ ng x u c a nhà đ u t gián ti p, vi c ki m s tậ ể ữ ộ ấ ủ ầ ư ế ệ ể ố ch t ch lu ng v n này là r t c n thi t.ặ ẽ ồ ố ấ ầ ế PH N IIẦ KHÁI QUÁT V NHÀ Đ U T N C NGOÀI TRÊN TH TR NG CH NGỀ Ầ Ư ƯỚ Ị ƯỜ Ứ KHOÁN VI T NAMỆ Trong nh ng năm qua, tuy Vi t Nam đã khá thành c ng trong vi c thu hút d ng v n đ uữ ệ ơ ệ ị ố ầ t gián ti p, nh ng d ng v n này ch y vào n c ta c n khá khiêm t n.ư ế ư ị ố ả ướ ị ố T năm 2005 tr v tr c, ngu n v n FII này cĩ tăng nh ng quy m c n nh và chi mừ ở ề ướ ồ ố ư ơ ị ỏ ế t l th p so v i v n FDI. C th là, năm 2001 t tr ng v n FII/FDI ch 1.2%, nămỷ ệ ấ ớ ố ụ ể ỷ ọ ố ỉ 2003 là 2.3% và tăng lên 3.7% năm 2004. Tình hình này đ c th hi n qua ho t đ ngượ ể ệ ạ ộ đ u t c a nhà đ u t n c ng i t i th tr ng ch ng kh n c n y u và vai tr c a hầ ư ủ ầ ư ướ ồ ạ ị ườ ứ ố ị ế ị ủ ọ kh ng đ c n i b t. Đi u này cĩ th gi i thích là do ho t đ ng ch a đ t m c đ tăngơ ượ ổ ậ ề ể ả ạ ộ ư ạ ứ ộ tr ng m nh c a th tr ng ch ng kh n, cũng nh giai đo n n m ngang kéo dài quáưở ạ ủ ị ườ ứ ố ư ạ ằ lâu c a ch s ch ng kh n đã khi n cho kh ng ch r t nhi u nhà đ u t trong n c màủ ỉ ố ứ ố ế ơ ỉ ấ ề ầ ư ướ c các nhà đ u t n c ng i cũng kh ng đánh giá cao v ti m năng h i ph c và phátả ầ ư ướ ồ ơ ề ề ồ ụ tri n c a giá c c phi uể ủ ả ổ ế Năm 2006 th c s là m t năm “b n l ” đ i v i d ng v n đ u t gián ti p n c ng i,ự ự ộ ả ề ố ớ ị ố ầ ư ế ướ ồ v i vi c xu t hi n thêm nhi u qu đ u t m i v i quy m l n h n, cũng nh vi cớ ệ ấ ệ ề ỹ ầ ư ớ ớ ơ ớ ơ ư ệ cam k t tăng v n c a các qu hi n h u. Đ n cu i năm 2006, t l s h u c a các nhàế ố ủ ỹ ệ ữ ế ố ỷ ệ ở ữ ủ đ u t n c ng i t i th tr ng ch ng kh n Vi t Nam đã tăng v t g p g n ba l n, tầ ư ướ ồ ạ ị ườ ứ ố ệ ọ ấ ầ ầ ừ 6% lên 17% v i h n kho ng 2 t USD FII đ c c ng b th ng qua các qu đ u tớ ơ ả ỷ ượ ơ ố ơ ỹ ầ ư chính th c.ứ Và tính đ n tháng 4/2007, nhà đ u t n c ng i v n m nh nh t trên th tr ng niêmế ầ ư ướ ồ ẫ ạ ấ ị ườ y t, trong đĩ giá tr đ u t vào c phi u c a các c ng ty niêm y t chi m đ n 68%ế ị ầ ư ổ ế ủ ơ ế ế ế trong t ng giá tr đ u t c a nhà đ u t n c ng i; đ u t vào trái phi u niêm y tổ ị ầ ư ủ ầ ư ướ ồ ầ ư ế ế chi m 25%; đ u t vào trái phi u kh ng niêm y t ch chi m 6% và đ u t vào cế ầ ư ế ơ ế ỉ ế ầ ư ổ phi u kh ng niêm y t ch v n v n cĩ 1%.ế ơ ế ỉ ỏ ẹ Nh v y, so sánh hai m c th i đi m đ u năm 2006 v i nh ng tháng đ u năm 2007, tư ậ ố ờ ể ầ ớ ữ ầ ỷ l s h u giá tr c phi u c a nhà đ u t n c ng i đã tăng g p g n 4 l n. Tình hìnhệ ở ữ ị ổ ế ủ ầ ư ướ ồ ấ ầ ầ đĩ cũng cĩ tính t ng ng v i th ng tin c a Ngân hàng th gi i c tính các nhà đ uươ ứ ớ ơ ủ ế ớ ướ ầ t n c ng i đã đ u t kho ng 4 t USD vào th tr ng ch ng kh n Vi t Nam. ư ướ ồ ầ ư ả ỷ ị ườ ứ ố ệ T i th tr ng niêm y t, nhà đ u t n c ng i đã nhanh chĩng s h u đ n 49% ho cạ ị ườ ế ầ ư ướ ồ ở ữ ế ặ đang cĩ xu h ng đ t đ n 49% (t l cao nh t cho phép đ i v i nhà đ u t n cướ ạ ế ỷ ệ ấ ố ớ ầ ư ướ ng i) đ i v i m t s mã c phi u nh AGF, CII, BT6, GIL, GMD, IFS, SAM, TDH,ồ ố ớ ộ ố ổ ế ư TMS, TYA, VNM, ch ng ch qu VFMVF1. ứ ỉ ỹ Hi n nay, cĩ nh ng qu đ u t n c ng i đ c đánh giá là ho t đ ng thành c ng trênệ ữ ỹ ầ ư ướ ồ ượ ạ ộ ơ th tr ng Vi t Nam là Vina Capital, Indochina Capital, Dragon Capital, IDG Vietnam,ị ườ ệ PXP Vietnam, City Group, HSBC, JP Morgan, Deutsch AG... Trong s các nhà đ u t n c ng i, các qu đ u t cĩ ng i qu n lý qu t i Vi tố ầ ư ướ ồ ỹ ầ ư ườ ả ỹ ạ ệ Nam chi m t tr ng 70% trên t ng quy m v n đ u t c a các nhà đ u t n c ng i.ế ỷ ọ ổ ơ ố ầ ư ủ ầ ư ướ ồ Tuy nhiên, trong s các qu đ u t n c ng i ch a cĩ m t các qu Mutual Fund vàố ỹ ầ ư ướ ồ ư ặ ỹ Pension Fund - là các qu cĩ m c tiêu đ u t r t dài h n. ỹ ụ ầ ư ấ ạ Trong cu c ch i ch ng kh n t i th tr ng ch ng kh n Vi t Nam, nhà đ u t n cộ ơ ứ ố ạ ị ườ ứ ố ệ ầ ư ướ ng i cĩ m t đ ng thái r t đ c bi t: trong đa s tr ng h p bi n đ ng v giá c phi u,ồ ộ ộ ấ ặ ệ ố ườ ợ ế ộ ề ổ ế 6 d ng nh nhà đ u t n c ng i lu n gi m t t th đ c l p và tách r i h n tâm lýườ ư ầ ư ướ ồ ơ ữ ộ ư ế ộ ậ ờ ẳ đám đ ng c a các nhà đ u t Vi t Nam. Trong đ t đi u ch nh đ u tiên c a VN-Indexơ ủ ầ ư ệ ợ ề ỉ ầ ủ xu ng d i ng ng 1.000 đi m, vi c mua vào c a nhà đ u t n c ng i khi thố ướ ưỡ ể ệ ủ ầ ư ướ ồ ị tr ng đ o chi u v n h u nh kh ng cĩ gì đ t bi n. Vào nh ng th i đi m th tr ngườ ả ề ẫ ầ ư ơ ộ ế ữ ờ ể ị ườ s t gi m m nh, khi kh ng khí m đ m l rõ các nhà đ u t trong n c, thì nhà đ uụ ả ạ ơ ả ạ ộ ở ầ ư ướ ầ t n c ng i v n chi m kho ng 20% giá tr giao d ch t n th tr ng. Vì v y, v i m tư ướ ồ ẫ ế ả ị ị ồ ị ườ ậ ớ ộ kh i l ng l n c phi u v i nhi u m c giá khác nhau. Trong đĩ cĩ nh ng m c giá c cố ượ ớ ổ ế ớ ề ứ ữ ứ ự r t năm 2006. V i ph ng th c mua vào, bán ra theo ki u “cu n chi u” t ng m cẻ ừ ớ ươ ứ ể ố ế ở ừ ứ giá, nhà đ u t n c ng i cĩ th d n d t th tr ng trong nh ng giai đo n nh t đ nh,ầ ư ướ ồ ể ẫ ắ ị ườ ữ ạ ấ ị n u h mu n nh th . ế ọ ố ư ế Nhà đ u t n c ng i đang chia thành hai nhĩm. M t nhĩm cĩ chi n l c đ u t trungầ ư ướ ồ ộ ế ượ ầ ư và dài h n d a trên danh m c đ u t rõ ràng, nhĩm khác ch t p trung đ u t ng nạ ự ụ ầ ư ỉ ậ ầ ư ắ h n. Nhĩm th hai ch đ u c mua bán liên t c và đáng lo ng i là s l ng nhà đ u tạ ứ ỉ ầ ơ ụ ạ ố ượ ầ ư n c ng i thu c nhĩm này đang cĩ xu h ng tăng và đang cĩ vai tr nh t đ nh trong đ nhướ ồ ộ ướ ị ấ ị ị h ng th tr ng. Nhĩm này cũng tham gia lũng đo n v tin đ n và nh ng th thu tướ ị ườ ạ ề ồ ữ ủ ậ làm giá. Hi n ch a cĩ bi n pháp h u hi u đ ki m s t ho t đ ng đ u c này. V i tệ ư ệ ữ ệ ể ể ố ạ ộ ầ ơ ớ ỷ tr ng n m gi t 20-25% s c phi u niêm y t, n u trong tr ng h p các nhà đ u tọ ắ ữ ừ ố ổ ế ế ế ườ ợ ầ ư n c ng i đ ng lo t rút v n ra, s v n b rút s lên đ n 3,5-4,2 t USD. Con s nàyướ ồ ồ ạ ố ố ố ị ẽ ế ỷ ố tuy ch a làm c n ki t d tr ngo i h i c a Nhà n c nh ng gây r i ro nh t đ nh choư ạ ệ ự ữ ạ ố ủ ướ ư ủ ấ ị nhu c u nh p kh u và tr n n c ng i c a Vi t Nam hi n c n khá l n. ầ ậ ẩ ả ợ ướ ồ ủ ệ ệ ị ớ Trong th i gian qua, đ c bi t t đ u năm 2007, đã xu t hi n ngày càng nhi u đánh giáờ ặ ệ ừ ầ ấ ệ ề mang tính nh n đ nh, phân tích v vai tr và ho t đ ng c a các nhà đ u t n c ng i.ậ ị ề ị ạ ộ ủ ầ ư ướ ồ Tuy nhiên, đáng chú ý là di n bi n ho t đ ng c a h v n c n là m t n s l n. Nh ngễ ế ạ ộ ủ ọ ẫ ị ộ ẩ ố ớ ữ bài phân tích tuy cĩ đ c p đ n xu h ng v n đ ng chung c a nhà đ u t n c ng iề ậ ế ướ ậ ộ ủ ầ ư ướ ồ nh ng r t ít th ng tin c th v ho t đ ng c a m t nhà đ u t n c ng i c th nào.ư ấ ơ ụ ể ề ạ ộ ủ ộ ầ ư ướ ồ ụ ể Nĩi tĩm l i, t n b các ho t đ ng mua bán c a nhà đ u t n c ng i, m i quan hạ ồ ộ ạ ộ ủ ầ ư ướ ồ ố ệ gi a kh i l ng mua và kh i l ng bán, th i đi m mua vào và th i đi m bán ra, và t tữ ố ượ ố ượ ờ ể ờ ể ấ nhiên ph i k đ n nh ng tính t n ph ng án chi n thu t “l t sĩng” c a nhà đ u tả ể ế ữ ố ươ ế ậ ướ ủ ầ ư n c ng i, đã h u nh ch a đ c nghiên c u và phân tích, dù ch mang tính t ngướ ồ ầ ư ư ượ ứ ỉ ổ l c. ượ Cũng b i th , trong nhi u tr ng h p, t ho t đ ng đ u giá c ph n cho đ n nh ngở ế ề ườ ợ ừ ạ ộ ấ ổ ầ ế ữ tác đ ng vào s lên ho c xu ng c a th tr ng ch ng kh n, m c dù nhi u ng i đ nộ ự ặ ố ủ ị ườ ứ ố ặ ề ườ ố ch c là cĩ bàn tay c a nhà đ u t n c ng i, th m chí tác đ ng r t sâu, nh ng cũngắ ủ ầ ư ướ ồ ậ ộ ấ ư kh ng cĩ m t minh ch ng nào đ c d n ra. ơ ộ ứ ượ ẫ V y thì nh ng câu h i c n đ c đ t ra là trong t ng lai kh ng quá xa (vào cu i nămậ ữ ỏ ầ ượ ặ ươ ơ ố 2007 và trong năm 2008) là vai tr c a nhà đ u t n c ng i s ra sao t i th tr ngị ủ ầ ư ướ ồ ẽ ạ ị ườ ch ng kh n Vi t Nam? Và cùng v i vai tr cĩ th mang tính th ng phong y, nhà đ uứ ố ệ ớ ị ể ượ ấ ầ t n c ng i s “n m gi ” th tr ng th ng qua nh ng đ ng thái nào? Và đ ngư ướ ồ ẽ ắ ữ ị ườ ơ ữ ộ ươ nhiên, y u t đ u c c a nhà đ u t n c ng i s l di n đ n m c nào và t o đ cế ố ầ ơ ủ ầ ư ướ ồ ẽ ộ ệ ế ứ ạ ượ nh h ng ra sao đ i v i s lên xu ng c a th tr ng ch ng kh n? Ho c m t khíaả ưở ố ớ ự ố ủ ị ườ ứ ố ặ ộ c nh tiêu c c khác kh ng th kh ng d li u: trong nh ng tr ng h p nào và kèm theoạ ự ơ ể ơ ự ệ ữ ườ ợ nh ng đi u ki n gì, nhà đ u t n c ng i cĩ th rút m t ph n v n ho c t n b v n raữ ề ệ ầ ư ướ ồ ể ộ ầ ố ặ ồ ộ ố kh i th tr ng ch ng kh n Vi t Nam, d n đ n nguy c đ v c a th tr ng nàyỏ ị ườ ứ ố ệ ẫ ế ơ ổ ỡ ủ ị ườ Cho dù kh ng đ c th a nh n chính th c, nh ng giao d ch c a nhà đ u t n c ng iơ ượ ừ ậ ứ ư ị ủ ầ ư ướ ồ đ i lúc đ c xem là “hàn th bi u” c a th tr ng ch ng kh n. V y h đã mua bán raơ ượ ử ể ủ ị ườ ứ ố ậ ọ sao? Kh ng ch n c phi u giá cao ho c tăng nĩng:ơ ọ ổ ế ặ Trong s 109 lo i c phi u và ch ng ch qu đang niêm y t t i HoSTC hi n đã cĩ 10ố ạ ổ ế ứ ỉ ỹ ế ạ ệ lo i c phi u (tính đ n ngày 10/7/2007) là AGF, BT6, TYA, STB, CII, GLI, GMD, IFS,ạ ổ ế ế 7 REE và SAM đã h t room ( t l đ c phép s h u dành cho nhà ĐTNN- 30% đ i v iế ỷ ệ ượ ở ữ ố ớ ngành ngân hàng và 49% c n l i đ i v i các ngành khác). ị ạ ố ớ Đáng chú ý là c 10 lo i c phi u trên đ u kh ng cĩ c phi u nào n m trong TOP 5 cả ạ ổ ế ề ơ ổ ế ằ ổ phi u cĩ giá cao nh t sàn TP HCM hi n nay và REE, SAM là nh ng c phi u đ u tiênế ấ ệ ữ ổ ế ầ niêm y t trên TTCK Vi t Nam. Năm c phi u cao giá nh t g m BMC, FPT, TCT, SJS,ế ệ ổ ế ấ ồ DHG l i kh ng ph i là nh ng c phi u đ c a chu ng nh t. ạ ơ ả ữ ổ ế ượ ư ộ ấ C phi u “đ u b ng” BMC ch đ c các nhà ĐTNN s h u h n 346.000 c phi u vàổ ế ầ ả ỉ ượ ở ữ ơ ổ ế chi m t l 8,81%, các c phi u c n l i cũng đang c n khá nhi u room cho nhà ĐTNNế ỷ ệ ổ ế ị ạ ị ề nh DHG c n h n 1,1 tri u c phi u trong s 3,2 tri u c phi u nhà ĐTNN đ c phépư ị ơ ệ ổ ế ố ệ ổ ế ượ mua, FPT c n đ n trên 27,5 tri u/44,6 tri u, SJS c n 6,3 tri u/9,8 tri u và TCT c n h nị ế ệ ệ ị ệ ệ ị ơ 746.000 c phi u (nhà ĐTNN m i s h u 2,27% t ng đ ng v i 36.300 c phi uổ ế ớ ở ữ ươ ươ ớ ổ ế TCT). Kh ng nh ng v y, v i nh ng c phi u tăng nĩng và phi mã trong th i gian qua thì nhàơ ữ ậ ớ ữ ổ ế ờ ĐTNN cũng khá th n tr ng, ng i BMC và TCT thì LBM m i bán đ c 22.590/803.188ậ ọ ồ ớ ượ c phi u v i t l v n v n cĩ 1,38%; SGH dù đ n đ n nhà ĐTNN thu gom nh ngổ ế ớ ỷ ệ ỏ ẹ ồ ố ư room v n c n khá nhi u (g n 281.000 c phi u), riêng HAX c n đ n 548.000/796.000ẫ ị ề ầ ổ ế ị ế c phi u.ổ ế Hai lo i ch ng ch qu là BF1 và VF1 cũng s p h t room dành cho nhà ĐTNN, ch c nạ ứ ỉ ỹ ắ ế ỉ ị ch a đ n 5% dù BF1 hi n là lo i ch ng kh n cĩ giá th p nh t sàn TPHCM và VF1ư ế ệ ạ ứ ố ấ ấ mang nhi u “tai ti ng” th i gian qua. ề ế ờ “Nh m” c phi u c a doanh nghi p cĩ tri n v ng:ắ ổ ế ủ ệ ể ọ Trong s 9 lo i c phi u đã h t room dành cho nhà ĐTNN, tr TYA thì 8 lo i cố ạ ổ ế ế ừ ạ ổ phi u c n l i đ u mang tên các doanh nghi p làm ăn khá hi u qu trong nhi u năm quaế ị ạ ề ệ ệ ả ề và ngành ngh cĩ tri n v ng trong th i gian t i nh AGF (thu s n), BT6 (v t li u xâyề ể ọ ờ ớ ư ỷ ả ậ ệ d ng), GMD (v n t i bi n và đang đa d ng h ngành ngh ), REE (c đi n l nh, đ aự ậ ả ể ạ ố ề ơ ệ ạ ị c, tài chính...), SAM (v t li u vi n th ng), IFS (nhiên li u), GLI (th ng m i), STBố ậ ệ ễ ơ ệ ươ ạ (ngân hàng) và CII (c s h t ng). ơ ở ạ ầ Nh ng doanh nghi p trên ph n l n th ng hi u đã đ c nhà ĐTNN bi t đ n tr cữ ệ ầ ớ ươ ệ ượ ế ế ướ khi đ u t vào TTCK Vi t Nam và th ng tin, tình hình tài chính c a h khá minh b ch.ầ ư ệ ơ ủ ọ ạ Riêng TYA (doanh nghi p 100% v n n c ng i đ u tiên niêm y t) ch a ph i là m tệ ố ướ ồ ầ ế ư ả ộ “blue-chip” đúng nghĩa nh ng đ c a chu ng do c đ ng n c ng i mu n n mư ượ ư ộ ổ ơ ướ ồ ố ắ quy n “ki m s t” nên tăng c ng mua vào r t l n trong th i gian qua.ề ể ố ườ ấ ớ ờ T tr c đ n nay, các nhà ĐTNN ch a bao gi đ u t m nh vào nh ng c phi u caoừ ướ ế ư ờ ầ ư ạ ữ ổ ế giá nh t nhì hay tăng quá nĩng trên sàn TPHCM. Vì v y, do đ u t lâu dài và kh ngấ ậ ầ ư ơ ch y theo phong trào nên nhà ĐTNN lu n tránh nh ng lo i c phi u cĩ d u hi u bạ ơ ữ ạ ổ ế ấ ệ ị đ y giá hay tăng quá giá tr th c dù l i nhu n tr c m t khá cao.ẩ ị ự ợ ậ ướ ắ Trong s 10 lo i c phi u trên thì kh ng cĩ c phi u nào v t quá giá 160.000 đ ngố ạ ổ ế ơ ổ ế ượ ồ (SAM cao nh t hi n ch 156.000 đ ng/c phi u), th m chí CII, IFS, TYA, GLI đang ấ ệ ỉ ồ ổ ế ậ ở m c d i 80.000 đ ng/c phi u. ứ ướ ồ ổ ế “Gu” c a nhà ĐTNN và NĐT trong n c đ i khi khác bi t và nhi u tr ng h p c nủ ướ ơ ệ ề ườ ợ ị trái ng c. Trong danh sách 20 lo i c phi u mà SSI đ a ra v i nh n đ nh cĩ tính thanhượ ạ ổ ế ư ớ ậ ị kho n t t, đang “chi m lĩnh” TTCK Vi t Nam thì ch cĩ 4 lo i c phi u cĩ s c hút l nả ố ế ệ ỉ ạ ổ ế ứ ớ đ i v i nhà ĐTNN (h t room) là SAM, GMD, REE và STB, c n nhi u lo i v n c nố ớ ế ị ề ạ ẫ ị room khá nhi u nh FPT, PPC, VHS, ITA, PVD,VIP...ề ư Hi n nay, kh ng ít lo i c phi u đang đ c nhi u nhà ĐTNN “d m ngĩ” và cũng s pệ ơ ạ ổ ế ượ ề ị ắ h t room nh VNM (c n 4,2%), TDH (ch c n 0,64%), BMP (0,45%), TMS (c n 1,32%).ế ư ị ỉ ị ị Vi c các lo i c phi u trên đang đ c các nhà ĐTNN a chu ng do k t qu kinhệ ạ ổ ế ượ ư ộ ế ả doanh, l i nhu n khá kh quan t năm 2006 đ n nay, h n n a các lo i c phi u nàyợ ậ ả ừ ế ơ ữ ạ ổ ế 8 đ u cĩ tri n v ng khá t t do ngành hàng (nh VNM, BMP) hay đang cĩ nh ng d án đ aề ể ọ ố ư ữ ự ị c nhi u ti m năng (TDH, TMS).ố ề ề Bên c nh vi c tăng mua c phi u c a các qu đ u t ngo i, l ng tài kho n c a nhàạ ệ ổ ế ủ ỹ ầ ư ạ ượ ả ủ đ u t cá nhân n c ng i đ n m m i t i các c ng ty ch ng kh n đang tăng m nh.ầ ư ướ ồ ế ở ớ ạ ơ ứ ố ạ NĐTNN cá nhân hi n nay r t đa d ng. Đĩ là nh ng ng i đang làm vi c t i Vi t Nam,ệ ấ ạ ữ ườ ệ ạ ệ Vi t ki u, nh ng ng i v đi theo ch ng và c nh ng ng i đ n Vi t Nam m tàiệ ề ữ ườ ợ ồ ả ữ ườ ế ệ ở kho n, mua c phi u r i v .ả ổ ế ồ ề NĐTNN cá nhân cĩ nhi u chi n l c đ u t khác nhau. Cĩ ng i chuyên đ u t cácề ế ượ ầ ư ườ ầ ư CP "blue-chips", CP ngành ngân hàng ho c năng l ng, nh ng cũng cĩ NĐTNN ch l aặ ượ ư ỉ ự t n CP cĩ th giá th p đ mua vào... Ng i đ u t dài h n nh ng kh ng ít ng i ch nồ ị ấ ể ườ ầ ư ạ ư ơ ườ ọ cách "l t sĩng". ướ Theo th ng kê c a c ng ty ch ng kh n Sài G n (SSI) thì, hi n t ng s tài kho n c aố ủ ơ ứ ố ị ệ ổ ố ả ủ nhà đ u t n c ng i đ n m t i SSI tính đ n nay đ t 2.000 tài kho n, nh ng trong đĩầ ư ướ ồ ế ở ạ ế ạ ả ư nhà đ u t Nh t B n chi m 70%. V i l ng nhà đ u t cá nhân n c ng i đ n mầ ư ậ ả ế ớ ượ ầ ư ướ ồ ế ở tài kho n t i c ng ty đang ngày m t tăng lên, đi u này s gĩp ph n r t l n thúc đ y sả ạ ơ ộ ề ẽ ầ ấ ớ ẩ ự phát tri n c a th tr ng ch ng kh n. T i sàn ch ng kh n B o Vi t (BVSC), Đ iể ủ ị ườ ứ ố ạ ứ ố ả ệ ạ Vi t (DVSC), R ng Vi t, s tài kho n m m i c a nhà đ u t cá nhân n c ng iệ ồ ệ ố ả ở ớ ủ ầ ư ướ ồ cũng tăng d n, chi m h n 30% trên t ng s tài kho n m m i.ầ ế ơ ổ ố ả ở ớ M t trong nh ng nguyên nhân khi n nhà đ u t n c ng i đang quan tâm nhi u đ nộ ữ ế ầ ư ướ ồ ề ế th tr ng ch ng kh n trong n c đ c các nhà phân tích th tr ng đ a ra là: n nị ườ ứ ố ướ ượ ị ườ ư ề kinh t VN đang trong quá trình phát tri n b n v ng và n đ nh. Đ c bi t, th tr ngế ể ề ữ ổ ị ặ ệ ị ườ ch ng kh n v n c n non tr và cĩ r t nhi u c h i đ đ u t ki m l i. ứ ố ẫ ị ẻ ấ ề ơ ộ ể ầ ư ế ờ Trên th c t , trong nh ng năm g n đây ngu n l i nhu n c a nhà đ u t n c ng iự ế ữ ầ ồ ợ ậ ủ ầ ư ướ ồ ki m đ c t vi c đ u t vào th tr ng ch ng kh n VN tăng đáng k và đã gây sế ượ ừ ệ ầ ư ị ườ ứ ố ể ự quan tâm chú ý đ c bi t đ i v i các nhà đ u t tài chính n c ng i. Và n u nhà đ uặ ệ ố ớ ầ ư ướ ồ ế ầ t n c ng i duy trì m c mua bán nh hi n nay thì th tr ng ch ng kh n s đ cư ướ ồ ở ứ ư ệ ị ườ ứ ố ẽ ượ cũng c và tăng tr ng m nh tr l i. Hi n các qu n c ng i v n l n nhố ưở ạ ở ạ ệ ỹ ướ ồ ố ớ ư VinaCapital, Dragon Capital... đang tăng s c c u, nh t là trong các đ t phát hành cứ ầ ấ ợ ổ phi u l n đ u (IPO) c a nhi u đ i gia s p t i.ế ầ ầ ủ ề ạ ắ ớ Nhìn chung, NĐTNN là nh ng ng i cĩ kinh nghi m, hi u bi t và đã cĩ kinh nghi m ữ ườ ệ ể ế ệ ở m t s TTCK đi tr c Vi t Nam nên s d thành c ng h n các NĐT cá nhân trongộ ố ướ ệ ẽ ễ ơ ơ n c.ướ PH N IIIẦ M T S KI N NGH Đ THU HÚT, NÂNG CAO VAI TRÒ VÀ HI U QU Đ UỘ Ố Ế Ị Ể Ệ Ả Ầ T C A NHÀ Đ U T N C NGOÀI TRÊN TH TR NG CH NG KHOÁNƯ Ủ Ầ Ư ƯỚ Ị ƯỜ Ứ VI T NAMỆ Ệ C n m Room cho nhà đ u t n c ng i, tuy nhiên ph i theo l trình đ tránhầ ở ầ ư ướ ồ ả ộ ể các “cú s c” đ i v i TTCK. ố ố ớ ớ C n s m ban hành quy ch h ng d n nhà đ u t n c ngoài tham gia TTCKầ ớ ế ướ ẫ ầ ư ướ Vi t Nam theo h ng kh ng quá ch t ch . (Ch t ch y ban Ch ng kh n Nhà n cệ ướ ơ ặ ẽ ủ ị Ủ ứ ố ướ (UBCKNN) Vũ B ng kh ng đ nh t i Di n đàn Doanh nghi p VN ngày 4/12 r ng,ằ ẳ ị ạ ễ ệ ằ nh ng quy đ nhữ ị h ng d n các nhà đ u t n c ng i vào TTCK VN s kh ng quáướ ẫ ầ ư ướ ồ ẽ ơ ch t ch , mà ch nh m đ m b o cho vi c qu n lý đ c c ng khai, minh b ch.ặ ẽ ỉ ằ ả ả ệ ả ượ ơ ạ UBCKNN đ ngh B Tài chính và Chính ph cho phép thành l p c ng ty qu n lý quề ị ộ ủ ậ ơ ả ỹ 9 100% v n n c ng i ngay th i đi m này, thay vì t i năm 2010 theo cam k t gia nh pố ướ ồ ờ ể ớ ế ậ WTO c a VN) ủ ủ K t n i các th tr ng ch ng kh n trong khu v c v i nhau (5 n c ASEAN v aế ố ị ườ ứ ố ự ớ ướ ừ ký b n ghi nh v i C ng ty cung c p b n ch s t n c u (FTSE) đ thành l p ch sả ớ ớ ơ ấ ả ỉ ố ồ ầ ể ậ ỉ ố ch ng kh n chung “Top 100 ASEAN Index” )Tháứ ố ng 7/2005, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan v a ký b n ghi nh v i C ng ty cung c p b ng chừ ả ớ ớ ơ ấ ả ỉ d n c phi u t n c u (FTSE) v vi c hình thành m t ch s ch ng kh n chung "Topẫ ổ ế ồ ầ ề ệ ộ ỉ ố ứ ố 100 ASEAN Index 1 C n qu ng bá TTCK Vi t Nam đ các NĐTNN biầ ả ệ ể t và cĩ th thu th p th ng tinế ể ậ ơ v TTCK VN đ cĩ th d dàng đ u t . (theo các chuyên gia tài chính, d ng nhề ể ể ễ ầ ư ườ ư chúng ta cũng ch cĩ k ho ch qu ng bá hình nh TTCK Vi t Nam cho các c ng ty cỉ ế ạ ả ả ệ ơ ổ ph n và nhà đ u t trong n c ch ch a qu ng bá ra kh i ph m vi trong n c, ch aầ ầ ư ướ ứ ư ả ỏ ạ ướ ư ti p th m t cách đúng m c v i nhà đ u t n c ng i, đ c bi t là các t ch c đ u tế ị ộ ứ ớ ầ ư ướ ồ ặ ệ ổ ứ ầ ư l n trên th gi i. Hi n h u h t các c ng ty niêm y t khi t ch c đ i h i c đ ng, ít cĩớ ế ớ ệ ầ ế ơ ế ổ ứ ạ ộ ổ ơ c ng ty nào ch u chu n b tài li u b ng ti ng Anh, m c dù c ng ty đĩ cĩ c đ ng làơ ị ẩ ị ệ ằ ế ặ ơ ổ ơ ng i n c ng i. Ho c đ i v i các c ng ty ch ng kh n cũng v y, cho t i nay kh ngườ ướ ồ ặ ố ớ ơ ứ ố ậ ớ ơ ph i t t c các c ng ty ch ng kh n đ u đã cĩ trang th ng tin b ng ti ng Anh trên trangả ấ ả ơ ứ ố ề ơ ằ ế web c a mình, ho c n u cĩ, cũng ch a đ c đ y đ th ng tin c n thi t cho nhà đ u tủ ặ ế ư ượ ầ ủ ơ ầ ế ầ ư n c ng i.)ướ ồ ồ C n s đ i, b ng sung m t s quy đ nh m i ban hành c a các c quan ch cầ ử ổ ổ ộ ố ị ớ ủ ơ ứ năng đã c n tr nh ng b c ti n c a nhà đ u t vào th tr ng v n Vi t Nam: Th ngả ở ữ ướ ế ủ ầ ư ị ườ ố ệ ơ t 100/2004/TT-BTC v các lo i thu trên TTCK g n đây đã gi i quy t đ c r t t tư ề ạ ế ầ ả ế ượ ấ ố g n nh đ y đ t t ầ ư ầ ủ ấ c các khúc m c v thu cho nhà đ u t trên TTCK, đ c bi t làả ắ ề ế ầ ư ặ ệ thu thu nh p trong ho t đ ng giao d ch ch ng kh n. Đây là m t b c ti n đ c cácế ậ ạ ộ ị ứ ố ộ ướ ế ượ nhà đ u t n c ng i đánh giá r t cao. Tuy nhiên, th ng t 100 này l i b ng kh ngầ ư ướ ồ ấ ơ ư ạ ỏ ỏ ơ đ c p đ n thu chuy n thu nh p ra n c ng i. Tr c đây, lo i thu này đ c cề ậ ế ế ể ậ ướ ồ ướ ạ ế ượ ơ quan thu xác đ nh là 5%. C n v qu n lý ngo i h i, m i đây nh t, Quy t đ nhế ị ị ề ả ạ ố ớ ấ ế ị 1550/2004/QĐ-NHNN c a Ngân hàng Nhà n c (cĩ hi u l c t đ u năm 2005) đã đãủ ướ ệ ự ừ ầ bãi b quy đ nh nhà đ u t n c ng i ph i n m gi kho n ti n v n đ u t trong m tỏ ị ầ ư ướ ồ ả ắ ữ ả ề ố ầ ư ộ năm tr c khi chuy n v n v n c. Đây cũng là m t b c phát tri n đ c đánh giáướ ể ố ề ướ ộ ướ ể ượ cao v khung pháp lý c a Vi t Nam. Tuy nhiên, quy t đ nh 1550 đ ng th i b t bu cề ủ ệ ế ị ồ ờ ắ ộ các nhà đ u t n c ng i m tài kho n ti n VND t i các c ng ty ch ng kh n đ m iầ ư ướ ồ ở ả ề ạ ơ ứ ố ể ọ ho t đ ng thanh t n giao d ch đ u ph i th ng qua tài kho n nàyạ ộ ố ị ề ả ơ ả ả C n m t khung pháp lý, c ch và sách l c đ giúp thi tr ng v n phát tri nầ ộ ơ ế ượ ể ườ ố ể lành m nh, an toàn. ạ ạ Thông tin th tr ng ch ng khoán đáng tin c y: C n có khung pháp lý v viị ườ ứ ậ ầ ề ệc công b thông tin c a các doanh nghi p niêm y t và k c các doanh nghi p ch a niêmố ủ ệ ế ể ả ệ ư y t ế ế S m thành l p trung tâm giao d ch ch ng khoán th ng nh t và hi u qu đ i v iớ ậ ị ứ ố ấ ệ ả ố ớ các doanh nghi p ch a niêm y t (nâng c p HaSTC)ệ ư ế ấ ấ Đ y nhanh ti n trình c ph n hóa cáẩ ế ổ ầ c doanh nghi p l n, có ch t l ng và ph iệ ớ ấ ượ ả tăng c ng qu ng bá hình nh đ t n c, môi tr ng đ u t , nh ng l i th , u đãi.ườ ả ả ấ ướ ườ ầ ư ữ ợ ế ư C ph n hóa các doanh nghi p qu c doanh và đ a c phi u niêm y t trên th tr ngổ ầ ệ ố ư ổ ế ế ị ườ ch ng khoán, t o đi u ki n cho các nhà đ u t n c ngoài tham gia. ứ ạ ề ệ ầ ư ướ ớ T o đi u ki n đ các doanh nghi p s m có th niêm y t trên TTCK n cạ ề ệ ể ệ ớ ể ế ướ ngoài. 10