Giới thiệu về hạn ngạch thuế quan

GI I THI U V H N NG CH THU QUANỚ Ệ Ề Ạ Ạ Ế Nguy n H i Y nễ ả ế V CSTM Đa biênụ B Th ng m iộ ươ ạ Tháng 8/2005 Hi p đ nh Nông nghi p c a Vòng Uruguay đ c thi t k v i m c tiêu h ng t i tệ ị ệ ủ ượ ế ế ớ ụ ướ ớ ự do hóa th ng m i hàng nông s n, trong đó có m c tiêu xóa b bi n pháp c m nh p kh uươ ạ ả ụ ỏ ệ ấ ậ ẩ cũng nh ch m d t h n ng ch nh p kh u các s n ph m nông nghi p. Tuy nhiên, vì là m cư ấ ứ ạ ạ ậ ẩ ả ẩ ệ ụ tiêu c n h ng t i nên Hi p đ nh này không bu c các n c thành viên ph i chuy n đ i cácầ ướ ớ ệ ị ộ ướ ả ể ổ bi n pháp c m và h n ng ch nh p kh u này thành bi n pháp thu quan ngay l p t c màệ ấ ạ ạ ậ ẩ ệ ế ậ ứ thay vào đó, Hi p đ nh cho phép các n c đ c chuy n đ i bi n pháp c m và h n ng chệ ị ướ ượ ể ổ ệ ấ ạ ạ nh p kh u nông s n thành c ch h n ng ch thu quan (tariff quota, hay tariff-rate quotaậ ẩ ả ơ ế ạ ạ ế 1 - HNTQ), m t b c quá đ trong ti n trình “thu hóa các bi n pháp phi thu ”ộ ướ ộ ế ế ệ ế 2 đ i v i lĩnhố ớ v c th ng m i hàng nông s n. Ti n trình thu hóa các bi n pháp phi thu m t m t đ mự ươ ạ ả ế ế ệ ế ộ ặ ả b o nh p kh u có t tr c khi Hi p đ nh Nông nghi p có hi u l c v n ti p t c đ c duyả ậ ẩ ừ ướ ệ ị ệ ệ ự ẫ ế ụ ượ trì v m t kh i l ng, m t khác cũng đ m b o cho m t s l ng nh p kh u b sung soề ặ ố ượ ặ ả ả ộ ố ượ ậ ẩ ổ v i l ng nh p kh u có t tr c này s không ph i ch u nh ng m c thu su t mang tínhớ ượ ậ ẩ ừ ướ ẽ ả ị ữ ứ ế ấ ch t ngăn c m nh p kh u.ấ ấ ậ ẩ HNTQ có th hi u nôm na nh m t thang thu quan hai n c, theo đó m t kh i l ngể ể ư ộ ế ấ ộ ố ượ nh t đ nh hàng nh p kh u X s ch u thu su t t, còn t t c l ng hàng nh p kh u khácấ ị ậ ẩ ẽ ị ế ấ ấ ả ượ ậ ẩ ngoài X s ch u thu su t T, trong đó T > t. ẽ ị ế ấ 1 V m t k thu t, tariff quota là thu t ng chu n xác h n, trong đó cho phép s d ng c thu tuy t đ i trongề ặ ỹ ậ ậ ữ ẩ ơ ử ụ ả ế ệ ố c ch HNTQ. Còn tariff-rate quota thì lo i tr kh năng s d ng thu tuy t đ i và ch đ c p t i vi c sơ ế ạ ừ ả ử ụ ế ệ ố ỉ ề ậ ớ ệ ử d ng thu ph n trăm trong c ch HNTQ.ụ ế ầ ơ ế 2 Theo k t qu đàm phán đ c nh t trí sau vòng Uruguay, t t c các hàng rào phi thu ph i b xóa b ho cế ả ượ ấ ấ ả ế ả ị ỏ ặ đ c chuy n thành thu quan. Vi c chuy n các hàng rào phi thu thành thu quan đ c g i là “thu hóa”.ượ ể ế ệ ể ế ế ượ ọ ế Trong m t s tr ng h p, m c thu quan tính đ c sau khi thu hóa đ t ng đ ng v i m c đ b o h c aộ ố ườ ợ ứ ế ượ ế ể ươ ươ ớ ứ ộ ả ộ ủ hàng rào phi thu tr c kia tr nên quá cao khi n cho hàng nh p kh u h u nh không có c h i đ ti p c n thế ướ ở ế ậ ẩ ầ ư ơ ộ ể ế ậ ị tr ng. Vì th , ng i ta đã nghĩ đ n vi c s d ng c ch h n ng ch thu quan đ duy trì kh năng ti p c nườ ế ườ ế ệ ử ụ ơ ế ạ ạ ế ể ả ế ậ th tr ng m c hi n hành c a hàng nh p kh u, và đ t o ra nh ng c h i ti p c n th tr ng t i thi u choị ườ ở ứ ệ ủ ậ ẩ ể ạ ữ ơ ộ ế ậ ị ườ ố ế hàng nh p kh u n u tr c đ y hàng nh p kh u ch a h ho c h u nh ch a h đ c đ a vào th tr ng trongậ ẩ ế ướ ấ ậ ẩ ư ề ặ ầ ư ư ề ượ ư ị ườ n c.ướ L ng nh p kh uượ ậ ẩ Ngoài h n ng chạ ạ Thu su tế ấ Trong h n ng chạ ạ T t X M c h n ứ ạ ng chạ 1 Theo Hi p đ nh Nông nghi p, l ng nh p kh u X đ c xác đ nh d a trên kh iệ ị ệ ượ ậ ẩ ượ ị ự ố l ng nh p kh u th c t c a giai đo n c s (actual imports of base period) ho c theoượ ậ ẩ ự ế ủ ạ ơ ở ặ công th c “m c a th tr ng t i thi u” (minimum access) đ c các bên nh t trí. Trongứ ở ử ị ườ ố ể ượ ấ tr ng h p th nh t, HNTQ đ c xây d ng đ duy trì các c h i ti p c n th tr ng hi nườ ợ ứ ấ ượ ự ể ơ ộ ế ậ ị ườ ệ t i khi mà ti n trình thu hóa, n u không s d ng b c quá đ là c ch HNTQ, có thạ ế ế ế ử ụ ướ ộ ơ ế ể khi n cho đi u ki n ti p c n th tr ng tr nên kém thu n l i. Trong tr ng h p th hai,ế ề ệ ế ậ ị ườ ở ậ ợ ườ ợ ứ HNTQ ph i t o ra c h i ti p c n th tr ng t i thi u n u trong giai đo n c s không cóả ạ ơ ộ ế ậ ị ườ ố ể ế ạ ơ ở ho c h u nh r t ít nh p kh u đ c th c hi n. Quy mô c a h n ng ch ph i tăng t m cặ ầ ư ấ ậ ẩ ượ ự ệ ủ ạ ạ ả ừ ứ 3% c a l ng tiêu dùng trong n c trong giai đo n c s 1986-1988 vào năm 1995 lênủ ượ ướ ạ ơ ở thành 5% vào cu i giai đo n th c hi n theo quy đ nh t i Hi p đ nh Nông nghi p. Hi p đ nhố ạ ự ệ ị ạ ệ ị ệ ệ ị cũng quy đ nh r ng thu su t trong h n ng ch ph i m c th p ho c t i thi u. M c dùị ằ ế ấ ạ ạ ả ở ứ ấ ặ ố ể ặ v y, không có quy đ nh c th nào v chênh l ch thu su t trong và ngoài h n ng ch. Doậ ị ụ ể ề ệ ế ấ ạ ạ v y, kho ng cách thu su t này có th r t l n, ch ng h n nh thu su t trong h n ng chậ ả ế ấ ể ấ ớ ẳ ạ ư ế ấ ạ ạ bình quân đ i v i nông s n c a các n c OECD là 36% trong khi thu su t ngoài h nố ớ ả ủ ướ ế ấ ạ ng ch bình quân là 120%.ạ 3 Vòng đàm phán Uruguay đã d n t i vi c xu t hi n c a h n 1300 HNTQ. M t sẫ ớ ệ ấ ệ ủ ơ ộ ố HNTQ đã giúp m c a th tr ng nông s n trong n c cho hàng nh p kh u h n so v iở ử ị ườ ả ướ ậ ẩ ơ ớ tr c đó. Tuy nhiên, ph n nhi u HNTQ th c t ch đ n thu n th hi n l i m c đ b o hướ ầ ề ự ế ỉ ơ ầ ể ệ ạ ứ ộ ả ộ đã t n t i t tr c khi Hi p đ nh Nông nghi p c a WTO ra đ i. Do đó, HNTQ nhìn chungồ ạ ừ ướ ệ ị ệ ủ ờ hi n v n là m t rào c n l n đ i v i th ng m i nông s n và là ch đ gây nhi u tranh cãiệ ẫ ộ ả ớ ố ớ ươ ạ ả ủ ề ề trong các vòng đàm phán v th ng m i nông s n đang và s di n ra trong khuôn khề ươ ạ ả ẽ ễ ổ WTO. Quan đi m đ i v i vi c s d ng HNTQ c a các đ i t ng khác nhau cũng khôngể ố ớ ệ ử ụ ủ ố ượ h đ ng nh t. M t m t, các nhà xu t kh u mu n HNTQ b xóa b ho c đ c t do hóa,ề ồ ấ ộ ặ ấ ẩ ố ị ỏ ặ ượ ự còn m t khác các nhà s n xu t trong n c đ c s b o h c a HNTQ thì l i mu n duy trìặ ả ấ ướ ượ ự ả ộ ủ ạ ố HNTQ vì có th giúp h gi m b t đ c áp l c đ i đ u c nh tranh tr c ti p v i hàng nh pể ọ ả ớ ượ ự ố ầ ạ ự ế ớ ậ kh u. ẩ HNTQ là gì? HNTQ là m t c ch h n ng ch nh p kh u đ i v i m t kh i l ng hàng nh p kh uộ ơ ế ạ ạ ậ ẩ ố ớ ộ ố ượ ậ ẩ nh t đ nh m t m c thu su t nh t đ nh. M t khi kh i l ng h n ng ch này đã đ cấ ị ở ộ ứ ế ấ ấ ị ộ ố ượ ạ ạ ượ nh p kh u h t thì b t kỳ l ng hàng nh p kh u b sung nào cũng s ph i ch u m c thuậ ẩ ế ấ ượ ậ ẩ ổ ẽ ả ị ứ ế su t cao h n. Tho t nhìn thì HNTQ có v không khác m y so v i khái ni m “h n ng chấ ơ ạ ẻ ấ ớ ệ ạ ạ nh p kh u” thu n tuý tr c kia. Tuy nhiên, đi m khác bi t c b n gi a HNTQ và h nậ ẩ ầ ướ ể ệ ơ ả ữ ạ ng ch nh p kh u thông th ng n m ch h n ng ch thông th ng không cho phép nh pạ ậ ẩ ườ ằ ở ỗ ạ ạ ườ ậ kh u thêm ngoài kh i l ng h n ng ch đã n đ nh, nghĩa là n u h n ng ch nh p kh u quyẩ ố ượ ạ ạ ấ ị ế ạ ạ ậ ẩ đ nh kh i l ng h n ng ch là X thì kh i l ng hàng nh p kh u t i đa có th nh p kh uị ố ượ ạ ạ ố ượ ậ ẩ ố ể ậ ẩ vào trong n c ch có th b ng X. Vi c tăng kh i l ng nh p kh u quá m c n đ nh X làướ ỉ ể ằ ệ ố ượ ậ ẩ ứ ấ ị hoàn toàn không th x y ra. Trong khi đó v nguyên t c, HNTQ cho phép hàng nh p kh uể ả ề ắ ậ ẩ có nhi u c h i ti p c n th tr ng h n so v i h n ng ch thông th ng. Xét d i góc đề ơ ộ ế ậ ị ườ ơ ớ ạ ạ ườ ướ ộ pháp lý thì HNTQ không b coi là h n ch đ nh l ng vì không h n ch kh i l ng nh pị ạ ế ị ượ ạ ế ố ượ ậ kh u. V i HNTQ ch c n n p đ thu thì ng i ta có th nh p kh u v i s l ng baoẩ ớ ỉ ầ ộ ủ ế ườ ể ậ ẩ ớ ố ượ nhiêu tuỳ thích, t t nhiên là n u s l ng nh p kh u v t quá l ng h n ng ch X quyấ ế ố ượ ậ ẩ ượ ượ ạ ạ đ nh thì s ph i ch u thu su t ngoài h n ng ch. Th t v y, n u giá trong n c cao h n giáị ẽ ả ị ế ấ ạ ạ ậ ậ ế ướ ơ qu c t c ng v i thu ngoài h n ng ch ph i n p thì nhà nh p kh u có th thu l i k cố ế ộ ớ ế ạ ạ ả ộ ậ ẩ ể ợ ể ả khi đã ph i n p thu ngoài h n ng ch và khi đó kh i l ng nh p kh u theo c ch HNTQả ộ ế ạ ạ ố ượ ậ ẩ ơ ế s khác v i kh i l ng nh p kh u theo h n ng ch thông th ng. Nh v y, có th t mẽ ớ ố ượ ậ ẩ ạ ạ ườ ư ậ ể ạ hi u r ng h n ng ch nh p kh u thông th ng là m t c ch c ng v i kh i l ng nh pể ằ ạ ạ ậ ẩ ườ ộ ơ ế ứ ớ ố ượ ậ kh u cho phép là b t bi n còn h n ng ch thu quan là m t c ch m m v i kh i l ngẩ ấ ế ạ ạ ế ộ ơ ế ề ớ ố ượ 3 Ngu n: C quan nghiên c u kinh t , B Nông nghi p Hoa Kỳ.ồ ơ ứ ế ộ ệ 2 nh p kh u t ng đ i tho i mái t do nh ng tuân theo thang thu quan, trong đó n cậ ẩ ươ ố ả ự ư ế ở ấ thang thu quan th p là kh i l ng nh p kh u trong m c h n ng ch thu quan còn n cế ấ ố ượ ậ ẩ ứ ạ ạ ế ở ấ thang thu quan cao h n là kh i l ng nh p kh u ngoài m c h n ng ch thu quan. ế ơ ố ượ ậ ẩ ứ ạ ạ ế Chính nh vào đi m khác bi t c b n này, HNTQ xét v lý thuy t thì ít mang tínhờ ể ệ ơ ả ề ế h n ch h n so v i h n ng ch nh p kh u truy n th ng. Tuy nhiên, n u “thu su t ngoàiạ ế ơ ớ ạ ạ ậ ẩ ề ố ế ế ấ h n ng ch” đ c c tình quy đ nh m c quá cao khi n cho hàng nh p kh u v t quáạ ạ ượ ố ị ở ứ ế ậ ẩ ượ l ng h n ng ch thu quan th c t không th xâm nh p th tr ngượ ạ ạ ế ự ế ể ậ ị ườ do không đem l i l iạ ợ nhu n cho nhà nh p kh u thì khi y HNTQ cũng ch d n t i kh i l ng nh p kh u t ngậ ậ ẩ ấ ỉ ẫ ớ ố ượ ậ ẩ ươ t nh bi n pháp h n ng ch nh p kh u truy n th ng đ t ra. Trong nh ng tr ng h p này,ự ư ệ ạ ạ ậ ẩ ề ố ặ ữ ườ ợ HNTQ rõ ràng đã ng m h n ch nh p kh u và do v y, HNTQ ho t đ ng gi ng h t nhầ ạ ế ậ ẩ ậ ạ ộ ố ệ ư h n ng ch nh p kh u thông th ng. Ngoài ra, tính ch t h n ch th ng m i c a HNTQạ ạ ậ ẩ ườ ấ ạ ế ươ ạ ủ cũng còn ph thu c vào nh ng m i liên h r t ph c t p gi a vô s y u t kinh t và chínhụ ộ ữ ố ệ ấ ứ ạ ữ ố ế ố ế tr , quan li u đan xen l n nhau.ị ệ ẫ HNTQ gi ng v i thu quan thông th ng ch h n ch th ng m i b ng tác đ ngố ớ ế ườ ở ỗ ạ ế ươ ạ ằ ộ làm tăng giá hàng nh p kh u. Tuy nhiên, m c đ nh h ng kinh t c a HNTQ n u xácậ ẩ ứ ộ ả ưở ế ủ ế đ nh m t cách chính xác thì l i ph thu c vào giá th gi i, vào nhu c u trong n c đ i v iị ộ ạ ụ ộ ế ớ ầ ướ ố ớ hàng nh p kh u, vào quy mô (l ng) HNTQ và vào chênh l ch gi a thu su t trong vàậ ẩ ượ ệ ữ ế ấ ngoài h n ng ch. ạ ạ Qu n lý phân b HNTQ và quy đ nh c a WTOả ổ ị ủ C ch HNTQ g m 4 y u t : thu su t trong h n ng ch (in-quota tariff rate), h nơ ế ồ ế ố ế ấ ạ ạ ạ ng ch xác đ nh l ng nh p kh u t i đa ch u m c thu su t trong h n ng ch, thu su tạ ị ượ ậ ẩ ố ị ứ ế ấ ạ ạ ế ấ ngoài h n ng ch (over-quota tariff rate, hay out-of-quota tariff rate), và ph ng th c qu n lýạ ạ ươ ứ ả phân b h n ng ch. Các n c thành viên WTO có nghĩa v thông báo v i WTO v các y uổ ạ ạ ướ ụ ớ ề ế t này trong Bi u cam k t v hàng hóa. N u có k ho ch c i cách c ch HNTQ thì bi uố ể ế ề ế ế ạ ả ơ ế ể cam k t thu c a các n c cũng ph i xác đ nh m c đ tăng l ng h n ng ch ho c m cế ế ủ ướ ả ị ứ ộ ượ ạ ạ ặ ứ đ gi m thu su t d ki n. Tuy nhiên, có s khác bi t rõ r t gi a các n c thành viênộ ả ế ấ ự ế ự ệ ệ ữ ướ WTO trong vi c gi i thích th nào là ph ng th c qu n lý phân b HNTQ “t t”.ệ ả ế ươ ứ ả ổ ố Khi kh i l ng nh p kh u đã đ t t i ng ng h n ng ch X và b t đ u ph i ch uố ượ ậ ẩ ạ ớ ưỡ ạ ạ ắ ầ ả ị thu su t nh p kh u ngoài h n ng ch T n u ti p t c có l ng nh p kh u b sung thì giáế ấ ậ ẩ ạ ạ ế ế ụ ượ ậ ẩ ổ hàng nh p kh u t i n c nh p kh u s cao h n giá th gi i c ng v i thu nh p kh u.ậ ẩ ạ ướ ậ ẩ ẽ ơ ế ớ ộ ớ ế ậ ẩ Ph n chênh l ch gi a giá hàng nh p kh u bán t i n c nh p kh u v i giá th gi i nàyầ ệ ữ ậ ẩ ạ ướ ậ ẩ ớ ế ớ đ c các nhà kinh t g i là “quota rent”, t m d ch là kho n l i phát sinh do có HNTQ.ượ ế ọ ạ ị ả ợ Kho n l i phát sinh do có HNTQ này t o ra l c h p d n thu hút các nhà cung c p hàng hóaả ợ ạ ự ấ ẫ ấ v n s không có ý đ nh tham gia th tr ng n u nh không có s t n t i c a HNTQ, và doố ẽ ị ị ườ ế ư ự ồ ạ ủ v y kho n l i này d làm ch ch h ng lu ng th ng m i. Nghĩa là trong đi u ki n và b iậ ả ợ ễ ệ ướ ồ ươ ạ ề ệ ố c nh bình th ng thì nhà cung c p n c A s không xu t kh u sang th tr ng n c C vìả ườ ấ ướ ẽ ấ ẩ ị ườ ướ th y không có l i ích kinh t cho mình, nh ng nhà cung c p n c B thì l i v n th y có l iấ ợ ế ư ấ ướ ạ ẫ ấ ợ nhu n nên v n xu t kh u sang n c C. Song khi n c C áp d ng c ch HNTQ thì sậ ẫ ấ ẩ ướ ướ ụ ơ ế ẽ xu t hi n kho n l i phát sinh do có HNTQ và kho n l i này đã thúc đ y nhà cung c pấ ệ ả ợ ả ợ ẩ ấ n c A tr c đó v n không m n mà v i th tr ng n c C nay cũng quy t đ nh tham giaướ ướ ố ặ ớ ị ườ ướ ế ị xu t kh u sang n c C. Nh v y, lu ng th ng m i bình th ng n y sinh t l i nhu nấ ẩ ướ ư ậ ồ ươ ạ ườ ả ừ ợ ậ th ng m i thu n tuý v n ch di n ra gi a hai n c B-C nay do có s xu t hi n c aươ ạ ầ ố ỉ ễ ữ ướ ự ấ ệ ủ HNTQ đã b tác đ ng đáng k v i s tham gia th tr ng c a n c cung c p A nh m tìmị ộ ể ớ ự ị ườ ủ ướ ấ ằ ki m và t n thu kho n l i phát sinh do có HNTQ. Nh v y, th ph n th ng m i trên thế ậ ả ợ ư ậ ị ầ ươ ạ ị tr ng n c C không còn đ c xác đ nh b i hi u qu kinh t t ng đ i gi a các đ i thườ ướ ượ ị ở ệ ả ế ươ ố ữ ố ủ 3 cung c p c nh tranh n a mà nay đ c xác đ nh d a trên c s là nhà cung c p n c nào (Aấ ạ ữ ượ ị ự ơ ở ấ ướ hay B) có th giành đ c c h i ti p c n kho n l i phát sinh do HNTQ kia. ể ượ ơ ộ ế ậ ả ợ Vi c qu n lý phân b HNTQ th c ch t là bài toán phân b đ nh m c. Có r t nhi uệ ả ổ ự ấ ổ ị ứ ấ ề cách th c đ phân b đ nh m c. V n đ đ t ra là làm cách nào đ xác đ nh ra cách th cứ ể ổ ị ứ ấ ề ặ ể ị ứ phân b nào s phù h p nh t v i các nguyên t c c a WTO. Vi c qu n lý phân b HNTQổ ẽ ợ ấ ớ ắ ủ ệ ả ổ liên quan t i cách th c phân b quy n nh p kh u hàng hóa v i thu su t trong h n ng ch,ớ ứ ổ ề ậ ẩ ớ ế ấ ạ ạ đ n gi n t c là n u X là l ng hàng hóa nh p kh u đ c h ng thu su t trong h nơ ả ứ ế ượ ậ ẩ ượ ưở ế ấ ạ ng ch t (còn b t c l ng hàng nh p kh u nào l n h n X đ u ph i ch u thu su t ngoàiạ ấ ứ ượ ậ ẩ ớ ơ ề ả ị ế ấ h n ng ch T) thì vi c phân b HNTQ chính là tìm cách phân ph i quy n nh p kh u l ngạ ạ ệ ổ ố ề ậ ẩ ượ hàng hóa X cho các nhà cung c p. Chính cách th c phân ph i quy n nh p kh u này có thấ ứ ố ề ậ ẩ ể quy t đ nh đ n c kh i l ng nh p kh u và các ngu n cung c p cũng nh quy t đ nh cế ị ế ả ố ượ ậ ẩ ồ ấ ư ế ị ả vi c phân chia kho n l i phát sinh do có HNTQ.ệ ả ợ Đi u XIII GATT quy đ nh v “Qu n lý các h n ch đ nh l ng m t cách không phânề ị ề ả ạ ế ị ượ ộ bi t đ i x ” đi u ch nh vi c qu n lý đi u hành phân b HNTQ. Theo tinh th n và n i dungệ ố ử ề ỉ ệ ả ề ổ ầ ộ c a Đi u XIII, GATT ng h hai tiêu chí sau đ đánh giá m t ph ng th c phân b HNTQủ ề ủ ộ ể ộ ươ ứ ổ là “t t” hay “không t t” - Nh p kh u h t l ng h n ng ch (quota fill) và phân b l ngố ố ậ ẩ ế ượ ạ ạ ổ ượ h n ng ch m t cách không phân bi t đ i x . Nói g n l i, ph ng th c phân b h n ng chạ ạ ộ ệ ố ử ọ ạ ươ ứ ổ ạ ạ “t t” là ph ng th c có th gi m thi u bóp méo kinh t thông qua vi c b o đ m r ngố ươ ứ ể ả ể ế ệ ả ả ằ l ng h n ng ch X s đ c nh p kh u h t và nh ng nhà cung c p hàng nh p kh u hi uượ ạ ạ ẽ ượ ậ ẩ ế ữ ấ ậ ẩ ệ qu nh t có th ti p c n l ng h n ng ch này (t c là có th tham gia vào vi c cung c pả ấ ể ế ậ ượ ạ ạ ứ ể ệ ấ l ng hàng nh p kh u X). ượ ậ ẩ V i m c đích đ m b o r ng vi c qu n lý phân b HNTQ không ngăn c n nh pớ ụ ả ả ằ ệ ả ổ ả ậ kh u, tiêu chí “nh p kh u h t l ng h n ng ch” đòi h i r ng l ng hàng hóa trong h nẩ ậ ẩ ế ượ ạ ạ ỏ ằ ượ ạ ng ch luôn đ c phép nh p kh u n u các đi u ki n th tr ng thu n l i cho vi c nh pạ ượ ậ ẩ ế ề ệ ị ườ ậ ợ ệ ậ kh u đó và c quan ch c năng phân b HNTQ không đ c phép d ng lên nh ng rào c nẩ ơ ứ ổ ượ ự ữ ả hay tr ng i đ i v i hàng nh p kh u, ngo i tr vi c yêu c u các nhà nh p kh u ph i n pở ạ ố ớ ậ ẩ ạ ừ ệ ầ ậ ẩ ả ộ thu trong h n ng ch. Tiêu chí “nh p kh u h t l ng h n ng ch” g m hai câu h i: Câuế ạ ạ ậ ẩ ế ượ ạ ạ ồ ỏ h i th nh t là là li u l ng h n ng ch n đ nh đã đ c nh p kh u h t ch a? N u ch aỏ ứ ấ ệ ượ ạ ạ ấ ị ượ ậ ẩ ế ư ế ư thì câu h i th hai s đ c đ t ra, đó là li u các đi u ki n th tr ng có t o thu n l i choỏ ứ ẽ ượ ặ ệ ề ệ ị ườ ạ ậ ợ nh p kh u không (hay nói cách khác là đi u ki n th tr ng có cho phép nh p kh u di n raậ ẩ ề ệ ị ườ ậ ẩ ễ không)? S dĩ câu h i th hai đ c đ t ra là vì có th x y ra tr ng h p n c C v n cóở ỏ ứ ượ ặ ể ả ườ ợ ướ ẫ nhu c u nh p kh u nh ng v mùa trong n c l i b i thu b t th ng. Khi cung trong n cầ ậ ẩ ư ụ ướ ạ ộ ấ ườ ướ đ đáp ng hoàn toàn ho c ph n l n c u trong n c thì h n ng ch thu quan không đ củ ứ ặ ầ ớ ầ ướ ạ ạ ế ượ nh p kh u h t vì lý do chính đáng là không đ c u trong n c m c dù các đi u ki n thậ ẩ ế ủ ầ ướ ặ ề ệ ị tr ng không h b bóp méo. Trên th c t , câu h i th hai nói trên có th đ c nêu lênườ ề ị ự ế ỏ ứ ể ượ d i d ng đ n gi n nh t là li u giá trong n c c a hàng hóa đó có th p h n giá th gi iướ ạ ơ ả ấ ệ ướ ủ ấ ơ ế ớ c ng v i thu su t trong h n ng ch hay không. N u có th p h n thì rõ ràng là không t nộ ớ ế ấ ạ ạ ế ấ ơ ồ t i nhu c u đ i v i hàng nh p kh u (vì hàng nh p kh u khi đó đ t h n so v i hàng trongạ ầ ố ớ ậ ẩ ậ ẩ ắ ơ ớ n c). Ch trong tr ng h p giá trong n c cao h n giá th gi i c ng thêm v i thu su tướ ỉ ườ ợ ướ ơ ế ớ ộ ớ ế ấ trong h n ng ch mà l ng h n ng ch thu quan v n ch a đ c nh p kh u h t thì vi cạ ạ ượ ạ ạ ế ẫ ư ượ ậ ẩ ế ệ đ t câu h i t i sao m i tr nên c n thi t. T t nhiên, có nhi u nguyên do d n t i vi cặ ỏ ạ ớ ở ầ ế ấ ề ẫ ớ ệ l ng h n ng ch thu quan không đ c nh p kh u h t. Ch ng h n nh do thu su tượ ạ ạ ế ượ ậ ẩ ế ẳ ạ ư ế ấ trong h n ng ch quá cao, do có các chi phí giao d ch chính đáng, hay do ph ng th c phânạ ạ ị ươ ứ b HNTQ không t o đi u ki n thu n l i cho nhà nh p kh u ti p c n c ch HNTQ, v.v…ổ ạ ề ệ ậ ợ ậ ẩ ế ậ ơ ế Không phân bi t đ i x là nguyên t c đ m b o r ng hàng nh p kh u t t t c cácệ ố ử ắ ả ả ằ ậ ẩ ừ ấ ả n c đ u đ c đ i x bình đ ng. HNTQ có th tr nên phân bi t đ i x khi hàng nh pướ ề ượ ố ử ẳ ể ở ệ ố ử ậ kh u b t đ u v t quá ng ng h n ng ch X. ẩ ắ ầ ượ ưỡ ạ ạ 4 Khi nghiên c u v c ch HNTQ, ng i ta c n ph i phân bi t gi a kh i l ng nh pứ ề ơ ế ườ ầ ả ệ ữ ố ượ ậ kh u và các ngu n cung c p hàng nh p kh u v i kh i l ng và các đ i t ng đ cẩ ồ ấ ậ ẩ ớ ố ượ ố ượ ượ h ng kho n l i phát sinh do có HNTQ. WTO ch quan tâm t i cách th c HNTQ đ cưở ả ợ ỉ ớ ứ ượ phân b có nh h ng t i kh i l ng nh p kh u và các ngu n cung c p hàng nh p kh uổ ả ưở ớ ố ượ ậ ẩ ồ ấ ậ ẩ ch không tr c ti p quan tâm t i các đ i t ng đ c h ng kho n l i phát sinh do cóứ ự ế ớ ố ượ ượ ưở ả ợ HNTQ. Tuy nhiên, vi c phân chia kho n l i phát sinh do có HNTQ rõ ràng là có ý nghĩa kháệ ả ợ quan tr ng. Th nh t, cách th c phân chia kho n l i này có nh h ng t i các ngu n cungọ ứ ấ ứ ả ợ ả ưở ớ ồ c p hàng nh p kh u. Các ph ng th c phân b HNTQ theo đó tách r i vi c phân chiaấ ậ ẩ ươ ứ ổ ờ ệ kho n l i phát sinh do có HNTQ v i vi c phân chia lu ng th ng m i (các ngu n cungả ợ ớ ệ ồ ươ ạ ồ c p hàng nh p kh u) có th lo i b nguy c bóp méo th ng m i do kho n l i này gây ra.ấ ậ ẩ ể ạ ỏ ơ ươ ạ ả ợ Các ph ng th c phân b HNTQ theo đó kho n l i phát sinh do có HNTQ đ c dành đươ ứ ổ ả ợ ượ ể “th ng” cho l ng hàng hóa nh p kh u trong h n ng ch (≤ X) s làm lu ng th ng m iưở ượ ậ ẩ ạ ạ ẽ ồ ươ ạ thông th ng v n ch d a trên các căn c kinh t c a th tr ng b ch ch h ng. Th hai,ườ ố ỉ ự ứ ế ủ ị ườ ị ệ ướ ứ chính vi c phân chia kho n l i phát sinh do có HNTQ s kéo theo y u t chính tr vào trongệ ả ợ ẽ ế ố ị qu n lý phân b HNTQ. L a ch n ph ng th c phân b HNTQ nào s tr thành m tả ổ ự ọ ươ ứ ổ ẽ ở ộ quy t đ nh mang tính chính tr h n là tính hi u qu kinh t , vì có quá nhi u bên có l i íchế ị ị ơ ệ ả ế ề ợ c nh tranh v i nhau đ đ c h ng kho n l i phát sinh do có HNTQ.ạ ớ ể ượ ưở ả ợ 7 ph ng th c phân b HNTQ ch y u g m: thu áp d ng (t c là có c ch HNTQươ ứ ổ ủ ế ồ ế ụ ứ ơ ế nh ng ch trên gi y t còn th c t thì không đ c th c thi), đ u giá, ai xin tr c đ c c pư ỉ ấ ờ ự ế ượ ự ấ ướ ượ ấ tr c, c p phép theo nhu c u, căn c vào k t qu nh p kh u đã th c hi n trong giai đo nướ ấ ầ ứ ế ả ậ ẩ ự ệ ạ tr c, phân b cho các doanh nghi p th ng m i Nhà n c, phân b cho hi p h i các nhàướ ổ ệ ươ ạ ướ ổ ệ ộ s n xu t. Nhi u HNTQ b áp đ t thêm các đi u ki n b sung. Có 4 d ng đi u ki n c b nả ấ ề ị ặ ề ệ ổ ạ ề ệ ơ ả đi đôi v i vi c xét phân b HNTQ là: h n ch v th ph n HNTQ, k t qu nh p kh uớ ệ ổ ạ ế ề ị ầ ế ả ậ ẩ trong giai đo n tr c, yêu c u ph i mua hàng trong n c, ch ng nh n xu t kh u. H n chạ ướ ầ ả ướ ứ ậ ấ ẩ ạ ế th ph n c a HNTQ mà m t th ng nhân nh t đ nh (đôi khi có th là n c cung c p) cóị ầ ủ ộ ươ ấ ị ể ướ ấ th n m gi là hình th c h n ch ph bi n nh t. H n ch này đ c đ t ra nh m ngăn c nể ắ ữ ứ ạ ế ổ ế ấ ạ ế ượ ặ ằ ả m t th ng nhân ho c m t nhóm th ng nhân có liên h v i nhau chi m gi th tr ngộ ươ ặ ộ ươ ệ ớ ế ữ ị ườ m t cách c c b . K t qu nh p kh u trong giai đo n tr c là hình th c h n ch ph bi nộ ụ ộ ế ả ậ ẩ ạ ướ ứ ạ ế ổ ế th hai. H n ch này duy trì c c u các ngu n cung c p hàng nh p kh u truy n th ng.ứ ạ ế ơ ấ ồ ấ ậ ẩ ề ố Yêu c u ph i mua hàng trong n c g n quy n đ c nh p kh u v i thu su t trong h nầ ả ướ ắ ề ượ ậ ẩ ớ ế ấ ạ ng ch v i vi c ph i mua m t kh i l ng nh t đ nh s n ph m trong n c. Ví d nh đạ ớ ệ ả ộ ố ượ ấ ị ả ẩ ướ ụ ư ể đ c nh p kh u 1 t n th t bò v i thu su t trong h n ng ch, th ng nhân ph i mua N t nượ ậ ẩ ấ ị ớ ế ấ ạ ạ ươ ả ấ th t bò trong n c. Ch ng nh n xu t kh u th ng đ c s d ng đ đ m b o r ng s nị ướ ứ ậ ấ ẩ ườ ượ ử ụ ể ả ả ằ ả ph m nh p kh u là s n ph m đúng do n c xu t kh u s n xu t. Hai đi u ki n cu i nàyẩ ậ ẩ ả ẩ ướ ấ ẩ ả ấ ề ệ ố có th b khi u ki n ra WTO ho c gây phát sinh tranh ch p song ph ng.ể ị ế ệ ặ ấ ươ Tình hình s d ng HNTQ c a các n c WTOử ụ ủ ướ 4 Tính đ n ngày 8/3/2002, có 43 thành viên WTO đ a ra cam k t v HNTQ trong Bi uế ư ế ề ể cam k t v hàng hóa v i t ng s HNTQ thông báo là 1425. Các HNTQ này có ngu n g cế ề ớ ổ ố ồ ố t ti n trình thu hóa c a vòng Uruguay, các cam k t có hi u l c t tr c khi vòngừ ế ế ủ ế ệ ự ừ ướ Uruguay k t thúc, và k t qu c a các cu c đàm phán gia nh p sau năm 1995.ế ế ả ủ ộ ậ Trong s 1425 HNTQ thì có 597 HNTQ d ki n có l trình tăng d n l ng h n ng chố ự ế ộ ầ ượ ạ ạ trong giai đo n th c hi n mà Hi p đ nh Nông nghi p WTO quy đ nh, 823 HNTQ d ki nạ ự ệ ệ ị ệ ị ự ế v n gi nguyên không đ i l ng h n ng ch và 5 HNTQ s gi m l ng h n ng chẫ ữ ổ ượ ạ ạ ẽ ả ượ ạ ạ (tr ng h p 5 HNTQ gi m v l ng h n ng ch này có liên quan t i vi c xóa b d n 3ườ ợ ả ề ượ ạ ạ ớ ệ ỏ ầ HNTQ c a Hàn Qu c và 2 HNTQ c a Th y S do h u qu c a nh ng đính chính sai sótủ ố ủ ụ ỹ ậ ả ủ ữ 4 Tài li u TN/AG/S/5 c a U ban Nông nghi p WTO (Committee on Agriculture - Special Session - Tariff andệ ủ ỷ ệ other Quotas - Background Paper by the Secretariat) ngày 21/03/2002 5 k thu t sau năm đ u th c hi n). Rau qu là nhóm s n ph m ch u nhi u HNTQ nh t (370ỹ ậ ầ ự ệ ả ả ẩ ị ề ấ HNTQ), ti p đ n là các s n ph m th t ế ế ả ẩ ị (258), ngũ c c (226). Thu c lá (13) là nhóm s n ph m ítố ố ả ẩ HNTQ nh t trong s 12 nhóm s n ph m ch u s đi u ch nh c a c ch HNTQ.ấ ố ả ẩ ị ự ề ỉ ủ ơ ế 6 n c thành viên WTO thông báo s d ng nhi u HNTQ nh t đ u là các n c châuướ ử ụ ề ấ ề ướ Âu, đ ng đ u là Nauy v i 232 HNTQ, ti p đ n là Ba Lan v i 109, Iceland v i 90, EU v iứ ầ ớ ế ế ớ ớ ớ 87, Bulgaria v i 73 và Hungary v i 70. Các n c các châu l c khác cũng s d ng nhi uớ ớ ướ ở ụ ử ụ ề HNTQ nh Hàn Qu c và Colombia chi m v trí th 7 v i 67 HNTQ, ti p theo là Venezuelaư ố ế ị ứ ớ ế v i 61, Hoa Kỳ v i 54 và Nam Phi v i 53.ớ ớ ớ Đàm phán WTO hi n nay v HNTQệ ề Trong khuôn kh đàm phán v nông nghi p trong WTO, đàm phán v ch đ HNTQổ ề ệ ề ủ ề cũng đang thu hút s quan tâm c a nhi u n c thành viên WTO và các bên quan sát viên.ự ủ ề ướ Các ph ng th c phân b HNTQ và nh ng u, nh c đi m c a t ng ph ng th c là m tươ ứ ổ ữ ư ượ ể ủ ừ ươ ứ ộ trong nh ng đ tài nóng b ng và có nhi u lu ng quan đi m khác nhau. Các n c cũngữ ề ỏ ề ồ ể ướ kh n tr ng th o lu n và trao đ i đ ti n t i xây d ng các nguyên t c và công th c v nẩ ươ ả ậ ổ ể ế ớ ự ắ ứ ậ d ng cho HNTQ v kh i l ng h n ng ch, thu su t trong h n ng ch, và các ph ngụ ề ố ượ ạ ạ ế ấ ạ ạ ươ th c qu n lý đi u hành phân b HNTQ. V kh i l ng h n ng ch, m t nhóm ý ki n đứ ả ề ổ ề ố ượ ạ ạ ộ ế ề ngh tăng l ng h n ng ch trong khi nhóm ý ki n khác nh n m nh ph i s m chuy n sangị ượ ạ ạ ế ấ ạ ả ớ ể ch s d ng thu quan. V thu su t trong h n ng ch, m t s thành viên đ ngh c t gi mỉ ử ụ ế ề ế ấ ạ ạ ộ ố ề ị ắ ả xu ng b ng 0% trong khi m t s khác l i cho r ng n u duy trì m c thu su t trong h nố ằ ộ ố ạ ằ ế ứ ế ấ ạ ng ch m c l n h n 0% s giúp thu h p kho ng cách chênh l ch gi a thu su t trong vàạ ở ứ ớ ơ ẽ ẹ ả ệ ữ ế ấ ngoài h n ng ch và t o thu n l i cho vi c ti n t i m c tiêu cu i cùng là ch s d ng thuạ ạ ạ ậ ợ ệ ế ớ ụ ố ỉ ử ụ ế quan. V ph ng th c qu n lý phân b HNTQ, m t s n c mu n đ ra các nguyên t cề ươ ứ ả ổ ộ ố ướ ố ề ắ đòi h i các ph ng th c phân b ph i th c t , có th d đoán đ c, minh b ch, cho phépỏ ươ ứ ổ ả ự ế ể ự ượ ạ ho t đ ng xu t nh p kh u di n ra d a trên c s tiêu chí th ng m i, khuy n khích sạ ộ ấ ậ ẩ ễ ự ơ ở ươ ạ ế ử d ng t i đa h n ng ch, cho phép tái phân b các gi y phép nh p kh u ch a s d ng, cụ ố ạ ạ ổ ấ ậ ẩ ư ử ụ ơ ch phân b HNTQ cho các n c c th ph i đ c ch m d t theo l trình, nh p kh u tế ổ ướ ụ ể ả ượ ấ ứ ộ ậ ẩ ừ các n c ch a ph i thành viên WTO không đ c tính vào l ng h n ng ch cam k t trongướ ư ả ượ ượ ạ ạ ế WTO, v.v… M t s n c đ xu t WTO đ a ra m t danh sách mang tính h ng d n vộ ố ướ ề ấ ư ộ ướ ẫ ề các ph ng th c phân b có th s d ngươ ứ ổ ể ử ụ . D th o th nh t v các nguyên t c và công th c v n d ng cho HNTQ sau khi đãự ả ứ ấ ề ắ ứ ậ ụ ti p thu ý ki n s a đ i. ế ế ử ổ • V thu su t trong h n ng ch: D th o không đ a ra b t kỳ đ xu t nào v nghĩaề ế ấ ạ ạ ự ả ư ấ ề ấ ề v c t gi m thu su t trong h n ng ch, tr khi nh p kh u ch a t i 65% h n ng ch.ụ ắ ả ế ấ ạ ạ ừ ậ ẩ ư ớ ạ ạ • V l ng h n ng ch: D th o đ xu t tăng l ng h n ng ch lên t i 10% l ng tiêuề ượ ạ ạ ự ả ề ấ ượ ạ ạ ớ ượ dùng trong n c (riêng đ i v i các n c đang phát tri n thì m c này là 6,6%) trongướ ố ớ ướ ể ứ th i gian th c hi n là 5 năm (v i các n c đang phát tri n là 10 năm) và có s linhờ ự ệ ớ ướ ể ự ho t nh t đ nh (n u 1/4 t ng l ng h n ng ch đ c tăng lên t i 12% (8% v i cácạ ấ ị ế ổ ượ ạ ạ ượ ớ ớ n c đang phát tri n) thì ¼ khác trong t ng l ng h n ng ch đ c phép ch tăng lênướ ể ổ ượ ạ ạ ượ ỉ t i 8% (5% v i các n c đang phát tri n) l ng tiêu dùng trong n c).ớ ớ ướ ể ượ ướ • V đ i x đ c bi t và khác bi t: D th o đ xu t r ng các n c phát tri n ph i choề ố ử ặ ệ ệ ự ả ề ấ ằ ướ ể ả phép các nông s n ch ch t đ c nh p kh u không ph i ch u thu và các n c đangả ủ ố ượ ậ ẩ ả ị ế ướ phát tri n không ph i tăng l ng HNTQ đ i v i m t s nh t đ nh “s n ph m đ cể ả ượ ố ớ ộ ố ấ ị ả ẩ ặ bi t” vì lý do an ninh l ng th c, phát tri n nông thôn và an toàn sinh k c a nôngệ ươ ự ể ế ủ dân. B o chào HNTQ c a Vi t Namả ủ ệ 6 Vi t Nam đ a ra b n chào đ u tiên v HNTQ t Phiên h p 6 c a Ban Công tác vệ ư ả ầ ề ừ ọ ủ ề vi c Vi t Nam gia nh p WTO (tháng 5/2003). Cho t i nay, Vi t Nam đã 5 l n s a đ i,ệ ệ ậ ớ ệ ầ ử ổ đi u ch nh b n chào này đ c g ng đáp ng yêu c u đàm phán gia nh p t phía các đ iề ỉ ả ể ố ắ ứ ầ ậ ừ ố tác. V di n s n ph m trong B n chào, hi n nay Vi t Nam đ xu t áp d ng HNTQ v iề ệ ả ẩ ả ệ ệ ề ấ ụ ớ tr ng gia c m, đ ng, thu c lá lá nguyên li u, mu i (Quy t đ nh s 46/2005/QĐ-TTg ngàyứ ầ ườ ố ệ ố ế ị ố 3/3/2005 đã bãi b HNTQ v i s n ph m s a, ngô và bông và đi u này đã đ c th hi nỏ ớ ả ẩ ữ ề ượ ể ệ c p nh t vào b n chào g n đây nh t)ậ ậ ả ầ ấ V l ng h n ng ch, l ng nh p kh u trung bình đ c xác đ nh t s li u nh pề ượ ạ ạ ượ ậ ẩ ượ ị ừ ố ệ ậ kh u c a giai đo n c s là 1999-2001 và h u h t m c h n ng ch ban đ u đ c xác đ nhẩ ủ ạ ơ ở ầ ế ứ ạ ạ ầ ượ ị căn c theo phu ng pháp “duy trì ti p c n th tr ng m c hi n t i” c a WTO. ứ ơ ế ậ ị ườ ở ứ ệ ạ ủ V ph ng th c phân b HNTQ, Vi t Nam đ xu t 3 ph ng th c là phân b theoề ươ ứ ổ ệ ề ấ ươ ứ ổ k t qu nh p kh u trong giai đo n tr c, ch đ nh nhà nh p kh u, và phân b cho đ iế ả ậ ẩ ạ ướ ỉ ị ậ ẩ ổ ố t ng s d ng hàng nh p kh u làm nguyên li u ph c v s n xu t.ượ ử ụ ậ ẩ ệ ụ ụ ả ấ Tài li u tham kh oệ ả 1. WTO Agriculture Section. WTO website www.wto.org. T i thông tin xu ng ngày 4ả ố August 2005. 2. Tariff and other Quotas - Background Paper by the WTO Secretariat (Committee on Agriculture - Special Session - TN/AG/S/5). Ngày 21/03/2002. 3. Economics of Tariff-Rate Quota Administration. David W. Skully. Market and Trade Economics Division, Economic Research Service, U.S. Department of Agriculture. Technical Bulletin No. 1893. Tháng 4/2001. 4. Special Article: Five Years of Tariff-Rate Quotas - A Status Report. Economic Research Service/USDA Agricultural Outlook/November 2000. 5. Chapter 3- Liberalizing Tariff-Rate Quotas. David W. Skully. Economic Research Service/USDA Agricultural Policy Reform—The Road Ahead/AER 802. 7 B ng 1ả Tác đ ng c a HNTQ trong t ng quan v i m c đ nhu c u trong n c v hàng nh pộ ủ ươ ớ ứ ộ ầ ướ ề ậ kh uẩ M c giáứ K t qu nh p kh u soế ả ậ ẩ v i l ng h n ng ch Xớ ượ ạ ạ nh h ng c a HNTQẢ ưở ủ Giá trong n c < (giáướ th gi i + thu trongế ớ ế h n ng ch)ạ ạ Không có nh p kh uậ ẩ N u giá trong n c th p h n giá thế ướ ấ ơ ế gi i, HNTQ ch ng có tác đ ng gì. N uớ ẳ ộ ế giá trong n c cao h n giá th gi i,ướ ơ ế ớ HNTQ khi đó có tác đ ng t ng t nhộ ươ ự ư tác đ ng c a thu cao đ n m c ngănộ ủ ế ế ứ c m hàng nh p kh u ti p c n th tr ngấ ậ ẩ ế ậ ị ườ Giá trong n c = (giáướ th gi i + thu trongế ớ ế h n ng ch)ạ ạ M t ph n l ng h nộ ầ ượ ạ ng ch X đ c nh pạ ượ ậ kh u. Thu đ c thuẩ ượ ế trong h n ng chạ ạ Tác đ ng t ng t nh tác đ ng c aộ ươ ự ư ộ ủ thu quan đ c n đ nh m c thu su tế ượ ấ ị ở ứ ế ấ trong h n ng ch: Ng i tiêu dùng thìạ ạ ườ “m t”, còn nhà s n xu t và nhà nh pấ ả ấ ậ kh u thì “đ c” song k t qu chungẩ ượ ế ả cu c là “t n th t v phúc l i” (welfareộ ổ ấ ề ợ loss) (Giá th gi i + thuế ớ ế trong h n ng ch) < giáạ ạ trong n c < (giá thướ ế gi i + thu ngoài h nớ ế ạ ng ch)ạ L ng h n ng ch X bượ ạ ạ ị ràng bu c – Thu đ cộ ượ thu trong h n ng ch -ế ạ ạ L ng h n ng ch Xượ ạ ạ đ c nh p kh u h tượ ậ ẩ ế nh ng không có nh pư ậ kh u thêm ngoài X v iẩ ớ thu su t ngoài h nế ấ ạ ng chạ L ng nh p kh u b gi i h n X.ượ ậ ẩ ị ớ ạ ở Chính ph thu thu trong h n ng ch.ủ ế ạ ạ Phân b HNTQ d n đ n phát sinh kho nổ ẫ ế ả l i do có HNTQ (rent) thông qua vi cợ ệ đ y giá trong n c lên cao h n c giáẩ ướ ơ ả th gi i c ng v i thu trong h n ng ch.ế ớ ộ ớ ế ạ ạ Kho n l i phát sinh do có HNTQ v aả ợ ừ b ng đúng tích c a chênh l ch gi a giáằ ủ ệ ữ trong n c và giá th gi i đã c ng thêmướ ế ớ ộ thu trong h n ng ch v i kh i l ngế ạ ạ ớ ố ượ h n ng ch Xạ ạ Giá trong n c = (giáướ th gi i + thu ngoàiế ớ ế h n ng ch)ạ ạ L ng h n ng ch Xượ ạ ạ không còn b ràng bu c -ị ộ L ng h n ng ch Xượ ạ ạ đ c nh p kh u h t vàượ ậ ẩ ế nhà nh p kh u n p thuậ ẩ ộ ế trong h n ng ch đ i v iạ ạ ố ớ l ng nh p kh u X vàượ ậ ẩ n p thu ngoài h nộ ế ạ ng ch cho l ng nh pạ ượ ậ kh u b sung thêm ngoàiẩ ổ X Tác đ ng t ng t nh tác đ ng c aộ ươ ự ư ộ ủ thu quan đ c n đ nh m c thu su tế ượ ấ ị ở ứ ế ấ ngoài h n ng ch, tr vi c n y sinh v nạ ạ ừ ệ ẩ ấ đ v phân b l ng h n ng ch X.ề ề ổ ượ ạ ạ Kho n l i phát sinh do có HNTQ v aả ợ ừ b ng đúng tích c a chênh l ch gi a thuằ ủ ệ ữ ế su t trong và ngoài h n ng ch v i kh iấ ạ ạ ớ ố l ng h n ng ch Xượ ạ ạ 8 B ng 2ả Tóm t t tác đ ng c a t ng ph ng th c phân b HNTQắ ộ ủ ừ ươ ứ ổ Ph ng th cươ ứ Gi i thíchả Tác đ ng bóp méo th tr ngộ ị ườ (nguy c không nh p kh u h tơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch X/nguy cượ ạ ạ ơ làm ch ch h ng lu ng nh pệ ướ ồ ậ kh u)ẩ Tác đ ng đ i v i th tr ngộ ố ớ ị ườ Bình lu nậ Phân b theoổ nguyên t c c aắ ủ th tr ngị ườ Thu áp d ngế ụ Cho phép nh p kh uậ ẩ không b h n ch v iị ạ ế ớ thu su t b ng ho cế ấ ằ ặ th p h n thu su tấ ơ ế ấ trong h n ng ch:ạ ạ nghĩa là không th cự thi c ch HNTQơ ế Không có/Không có Nh thu quan thông th ngư ế ườ (nghĩa là th c t thì không sự ế ử d ng HNTQ và t t c hàngụ ấ ả nh p kh u đ u ch u thu su tậ ẩ ề ị ế ấ m c th p h n ho c b ngở ứ ấ ơ ặ ằ thu trong h n ng ch) nh ngế ạ ạ ư b o l u đ c quy n áp d ngả ư ượ ề ụ thu su t ngoài h n ng ch sauế ấ ạ ạ này Hi u qu nh t vì cho phép th tr ng tệ ả ấ ị ườ ự quy t đ nh kh i l ng nh p kh u, đ ng th iế ị ố ượ ậ ẩ ồ ờ l i áp d ng chung cùng m t m c thu cho t tạ ụ ộ ứ ế ấ c các nhà s n xu t mà không có s phân bi tả ả ấ ự ệ đ i x nào.ố ử Đ u giáấ Quy n nh p kh uề ậ ẩ v i thu su t trongớ ế ấ h n ng ch đ c đ uạ ạ ượ ấ giá Th p/R t ítấ ấ Nh ng nhà nh p kh u hi uữ ậ ẩ ệ qu nh t s đ c nh n gi yả ấ ẽ ượ ậ ấ phép nh p kh u theo HNTQ. ậ ẩ Quan đi m ng h cho r ng đ u giá đ nể ủ ộ ằ ấ ơ thu n ch là làm minh b ch h n kho n giá trầ ỉ ạ ơ ả ị gia tăng do HNTQ t o ra (kho n l i phát sinhạ ả ợ do có HNTQ) và kho n l i này s v tayả ợ ẽ ề chính ph thay vì v tay các công ty t nhân.ủ ề ư Có nhi u cách đ u giá. Cách t i đa hóa tínhề ấ ố hi u qu là đ u giá theo hình th c b giá kín,ệ ả ấ ứ ỏ t c là ng i tiêu dùng b giá đ u cho hàngứ ườ ỏ ấ nh p kh u trong phong bì dán kín, và giá đ uậ ẩ ấ cu i cùng là m c giá n m gi a giá trong n cố ứ ằ ữ ướ và giá th gi i đã c ng thêm c thu nh pế ớ ộ ả ế ậ 9 Ph ng th cươ ứ Gi i thíchả Tác đ ng bóp méo th tr ngộ ị ườ (nguy c không nh p kh u h tơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch X/nguy cượ ạ ạ ơ làm ch ch h ng lu ng nh pệ ướ ồ ậ kh u)ẩ Tác đ ng đ i v i th tr ngộ ố ớ ị ườ Bình lu nậ kh u. Giá cao nh t trong các m c giá đ u thuaẩ ấ ứ ấ s là m c giá mà t t c các bên đ u th ngẽ ứ ấ ả ấ ắ ph i tr . Các nhà s n xu t khi đó đ c l aả ả ả ấ ượ ự ch n mà không b phân bi t đ i x và đ cọ ị ệ ố ử ượ áp v i nhu c u th c s c a nh ng ng i tiêuớ ầ ự ự ủ ữ ườ dùng s n lòng mua hàng nh p kh u, vì th màẵ ậ ẩ ế đ m b o r ng l ng h n ng ch s đ cả ả ằ ượ ạ ạ ẽ ượ nh p kh u h t.ậ ẩ ế Nh c đi m: chi phí tham gia đ u giá n u quáượ ể ấ ế cao s làm tăng nguy c không nh p kh u h tẽ ơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch; n u quá ít nhà cung c p thìượ ạ ạ ế ấ đ u giá không hi u qu ; quy n ki m soát c aấ ệ ả ề ể ủ chính ph đ i v i hàng nh p kh u b gi mủ ố ớ ậ ẩ ị ả đáng k do đ u giá cho phép c ch thể ấ ơ ế ị tr ng t l a ch n các nhà s n xu t.ườ ự ự ọ ả ấ Ngoài ra, có quan đi m cho r ng kho n ti nể ằ ả ề mà chính ph thu đ c t vi c t ch c đ uủ ượ ừ ệ ổ ứ ấ giá là t ng đ ng v i vi c đ t ra m t kho nươ ươ ớ ệ ặ ộ ả thu b sung mà làm nh v y có th vi ph mế ổ ư ậ ể ạ các cam k t v ràng bu c thu quan mà n cế ề ộ ế ướ nh p kh u đã đ a ra. ậ ẩ ư Phân b g n v iổ ầ ớ nguyên t c c aắ ủ th tr ngị ườ C p phép theo nhuấ c uầ Đ đ c nh p kh uể ượ ậ ẩ v i thu su t trongớ ế ấ Th p/Trung bìnhấ Khó cho nhà nh p kh u khiậ ẩ ho ch đ nh k ho ch. Ch aạ ị ế ạ ư Nh c đi m: nguy c không nh p kh u h tượ ể ơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch. Ch ng h n nh n u c chượ ạ ạ ẳ ạ ư ế ơ ế 10 Ph ng th cươ ứ Gi i thíchả Tác đ ng bóp méo th tr ngộ ị ườ (nguy c không nh p kh u h tơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch X/nguy cượ ạ ạ ơ làm ch ch h ng lu ng nh pệ ướ ồ ậ kh u)ẩ Tác đ ng đ i v i th tr ngộ ố ớ ị ườ Bình lu nậ h n ng ch thì ph iạ ạ ả xin gi y phép. N uấ ế nhu c u xin gi yầ ấ phép ít h n l ngơ ượ h n ng ch X thìạ ạ ph ng th c nàyươ ứ ho t đ ng nhạ ộ ư ph ng th c ai xinươ ứ tr c đ c c pướ ượ ấ tr c. N u nhu c uướ ế ầ xin gi y phép l nấ ớ h n l ng h nơ ượ ạ ng ch X thì kh iạ ố l ng nh p kh uượ ậ ẩ theo nhu c u s bầ ẽ ị gi m t ng ng theoả ươ ứ t l v i t t c cácỷ ệ ớ ấ ả đ i t ng xin c pố ượ ấ phép ch c là nh ng nhà s n xu tắ ữ ả ấ hi u qu nh t có th đ cệ ả ấ ể ượ nh n đ gi y phép nh p kh uậ ủ ấ ậ ẩ nh nhu c uư ầ c p phép yêu c u các nhà s n xu t ph i dấ ầ ả ấ ả ự ki n kh i l ng nh p kh u khi xin gi y phépế ố ượ ậ ẩ ấ nh p kh u thì các nhà nh p kh u th ng cóậ ẩ ậ ẩ ườ xu h ng khai tăng nhu c u s n xu t c aướ ầ ả ấ ủ mình đ tránh b n p thu ngoài h n ng chể ị ộ ế ạ ạ trong tr ng h p tăng năng l c ho c quy môườ ợ ự ặ s n xu t. Vì các con s d ki n này đ u khaiả ấ ố ự ế ề v ng h n th c t nên cu i cùng l ng h nố ơ ự ế ố ượ ạ ng ch có th không đ c nh p kh u h t.ạ ể ượ ậ ẩ ế Ai xin tr c đ cướ ượ c p tr cấ ướ Kh i l ng X đ n vố ượ ơ ị hàng nh p kh u đ uậ ẩ ầ tiên làm th t củ ụ thông quan s đ cẽ ượ h ng thu su tưở ế ấ trong h n ng ch. T tạ ạ ấ c các l ng nh pả ượ ậ kh u sau đó s ph iẩ ẽ ả ch u thu su t ngoàiị ế ấ h n ng ch.ạ ạ Th p/Trung bìnhấ Nhà nh p kh u không th bi tậ ẩ ể ế tr c đ c là ph i n p thuướ ượ ả ộ ế su t trong hay ngoài h nấ ạ ng ch. Nh ng nhà s n xu tạ ữ ả ấ kém hi u qu s x p hàng xinệ ả ẽ ế tr c. Có th gây ra bi n đ ngướ ể ế ộ giá. Nhà s n xu t không bi t đích xác khi nàoả ấ ế l ng h n ng ch đ c nh p kh u h t. Nhi uượ ạ ạ ượ ậ ẩ ế ề tr ng h p h i quan cũng không bi t đích xácườ ợ ả ế khi nào thì l ng h n ng ch đ c nh p kh uượ ạ ạ ượ ậ ẩ h t nên lô hàng đáng ra có th ph i ch u thuế ể ả ị ế ngoài h n ng ch l i ch ph i n p thu trongạ ạ ạ ỉ ả ộ ế h n ng ch. Ngoài ra, đ tránh b đánh thuạ ạ ể ị ế ngoài h n ng ch, các nhà nh p kh u s tìmạ ạ ậ ẩ ẽ cách nh p hàng v s m, khi n cho l ngậ ề ớ ế ượ hàng nh p kh u t i m t th i đi m nh t đ nhậ ẩ ạ ộ ờ ể ấ ị 11 Ph ng th cươ ứ Gi i thíchả Tác đ ng bóp méo th tr ngộ ị ườ (nguy c không nh p kh u h tơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch X/nguy cượ ạ ạ ơ làm ch ch h ng lu ng nh pệ ướ ồ ậ kh u)ẩ Tác đ ng đ i v i th tr ngộ ố ớ ị ườ Bình lu nậ b tăng v t, làm giá hàng b bi n đ ng. H nị ọ ị ế ộ ơ th , vi c phân b h n ng ch ch u s chi ph iế ệ ổ ạ ạ ị ự ố b i kh năng c a nhà nh p kh u có th s nở ả ủ ậ ẩ ể ả xu t v i t c đ nhanh ch không h n b i tínhấ ớ ố ộ ứ ẳ ở hi u qu c a nhà s n xu t. ệ ả ủ ả ấ D a trên k t quự ế ả nh p kh u trongậ ẩ giai đo n tr cạ ướ Quy n nh p kh uề ậ ẩ v i thu su t trongớ ế ấ h n ng ch đ cạ ạ ượ phân b theo t lổ ỷ ệ v i các th ph nớ ị ầ nh p kh u trong m tậ ẩ ộ giai đo n c sạ ơ ở Trung bình/R t caoấ Kh i l ng nh p kh u trongố ượ ậ ẩ giai đo n c s không th ngạ ơ ở ườ xuyên đ c t ng h p. Nh ngượ ổ ợ ữ nhà nh p kh u kém hi u quậ ẩ ệ ả đ c b o h .ượ ả ộ Vi c ch n l a các nhà nh p kh u d a vàoệ ọ ự ậ ẩ ự “rút thăm” m t l n duy nh t và k t đó tr điộ ầ ấ ể ừ ở đ c duy trì nh vào đi u ki n đ t ra v k tượ ờ ề ệ ặ ề ế qu nh p kh u trong giai đo n tr c, hoànả ậ ẩ ạ ướ toàn không ph i do các đi u ki n th tr ngả ề ệ ị ườ quy t đ nh.ế ị Phân b tuỳ ti nổ ệ Th ng m i Nhàươ ạ n cướ Quy n nh p kh uề ậ ẩ v i thu su t trongớ ế ấ h n ng ch hoàn toànạ ạ ho c u tiên dànhặ ư cho doanh nghi pệ th ng m i Nhàươ ạ n cướ Th p/Caoấ R t nhi u nh h ng khácấ ề ả ưở nhau. D ch u tác đ ng c a cácễ ị ộ ủ áp l c chính tr . Nh ng nhàự ị ữ nh p kh u có nh h ng chậ ẩ ả ưở ứ ch a ch c là nh ng nhà nh pư ắ ữ ậ kh u hi u qu s đ c nh nẩ ệ ả ẽ ượ ậ gi y phép nh p kh uấ ậ ẩ Hi p h i ệ ộ các nhà s n xu tả ấ Quy n nh p kh uề ậ ẩ v i thu su t trongớ ế ấ h n ng ch hoàn toànạ ạ ho c u tiên dànhặ ư cho m t t ch c đ iộ ổ ứ ạ di n cho các nhà s nệ ả xu t s n ph m đóấ ả ẩ c a n c nh p kh uủ ướ ậ ẩ Th p/Caoấ Có xu h ng s không nh pướ ẽ ậ kh u h t l ng h n ng ch màẩ ế ượ ạ ạ giá l i s b đ y lên. Tính hi uạ ẽ ị ẩ ệ qu không ph i là m t tiêu chíả ả ộ đ c xem xét đ n khi c p phépượ ế ấ nh p kh uậ ẩ 12 Ph ng th cươ ứ Gi i thíchả Tác đ ng bóp méo th tr ngộ ị ườ (nguy c không nh p kh u h tơ ậ ẩ ế l ng h n ng ch X/nguy cượ ạ ạ ơ làm ch ch h ng lu ng nh pệ ướ ồ ậ kh u)ẩ Tác đ ng đ i v i th tr ngộ ố ớ ị ườ Bình lu nậ K t h pế ợ K t h p t haiế ợ ừ ph ng th c phân bươ ứ ổ nói trên tr lênở Khác ho c khôngặ ch rõỉ Các ph ng th cươ ứ không t ng ng v iươ ứ ớ 7 ph ng th c nóiươ ứ trên ho c khôngặ đ c ch rõ trong cácượ ỉ thông báo c a WTOủ 13 B ng 3ả Các nhóm s n ph m áp d ng HNTQ trong WTOả ẩ ụ Nhóm s n ph mả ẩ S l ng HNTQ thông báoố ượ Ngũ c cố 226 Các s n ph m d u th c v tả ẩ ầ ự ậ 129 Đ ngườ và các s n ph m đ ngả ẩ ườ 59 S a và các s n ph m t s a ữ ả ẩ ừ ữ 183 Các s n ph m th tả ẩ ị 258 Tr ng và các s n ph m tr ngứ ả ẩ ứ 21 Đồ u ngố 35 Rau quả 370 Thu c láố 13 S i cây nông nghi pợ ệ 20 Cà phê, chè, gia v và các nông s n ch bi nị ả ế ế 58 Các nông s n khácả 53 T ng c ngổ ộ 1425 14 B ng 4ả Danh sách các n c áp d ng HNTQ trong WTO và s l ng HNTQ c a t ng n cướ ụ ố ượ ủ ừ ướ N c thành viênướ S l ng HNTQố ượ N c thành viênướ S l ng HNTQố ượ Australia 2 Korea 67 Barbados 36 Latvia 4 Brazil 2 Lithuania 4 Bulgaria 73 Malaysia 19 Canada 21 Mexico 11 Chile 1 Morocco 16 China 10 New Zealand 3 Chinese Taipei 22 Nicaragua 9 Colombia 67 Norway 232 Costa Rica 27 Panama 19 Croatia 9 Philippines 14 Czech Republic 24 Poland 109 Dominican Republic 8 Romania 12 Ecuador 14 Slovak Republic 24 El Salvador 11 Slovenia 20 EC-15 87 South Africa 53 Guatemala 22 Switzerland 28 Hungary 70 Thailand 23 Iceland 90 Tunisia 13 Indonesia 2 United States 54 Israel 12 Venezuela 61 Japan 20 T ng s Thành viên (43)ổ ố 1425 15