Dọn bãi đánh cá

DỌN BÃI ĐÁNH CÁ Các sông hồ tự nhiên ở vùng đồng bằng do đã hình thành lâu năm, đáy tương đối bằng phẳng thuận lợi cho việc thả lưới đánh cá không cần cải tạo hay khối lượng cải tạo không đáng kể. Qua phần đặc điểm hình thái hồ chứa nước chúng ta đã thấy rõ hầu hết các hồ chứa đều được xây dựng ở phần trung du, miền núi, địa hình đáy hồ phức tạp nếu không xử lý thích đáng thì rất khó đạt hiệu quả khai thác tốt. Vì vậy dọn bãi khai thác cá là một trong những biện pháp lớn về cải tạo vùng nước ở các hồ chứa. Do đặc điểm thủy văn quyết định công tác cải tạo đáy hồ về cơ bản là phải tiến hành xong trước khi cho hồ ngập nước. Trên thế giới ở các nước Âu, Mĩ có lịch sử xây dựng hồ sớm và có nghề nuôi cá hồ tương đối sớm đều khẳng định ở các hồ chứa không thực hiện việc dọn đáy trước khi ngập thì sẽ gây khó khăn rất lớn cho việc đánh bắt cá sau này. Mặc dầu kỹ thuật khai thác phát triển đến đâu chăng nữa cũng chỉ đánh bắt được không quá 5-10% trữ lượng cá trong hồ. Trung Quốc lịch sử phát triển nghề cá ở hồ chứa phát triển trước nước ta khoảng trên 10 năm với những đối tượng cá nuôi khác nhiều so với các nước trên thế giới, qua kinh nghiệm thực tiễn cũng đã khẳng định tầm quan trọng của công tác dọn lòng hồ và việc dọn đáy như thế nào có ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và sản lượng cá sau này. Nhiều nước đã coi việc dọn lòng hồ là một trong những hạng mục công tác xây dựng cơ bản không những cho nghề cá hồ chứa mà cả mục đích kinh doanh tổng hợp đối với công trình xây dựng hồ chứa. Thời gian đầu do chưa có kinh nghiệm và chưa có sự chú ý đúng mức, chúng ta đã để một số công trình hồ chứa đến khi ngập không dọn đáy được, gặp khó khăn rất lớn cho việc đánh cá và kinh doanh nghề cá sau này. Sau thời gian rút kinh nghiệm chúng ta đã liệt kê công tác dọn đáy vào hạng mục công trình xây dựng cơ bản và xác định rõ trách nhiệm, quan hệ giữa hai ngành thủy lợi và thủy sản đối với vấn đề này từ khi qui hoạch đến khi thi công xây dựng hồ chứa. Qua thực tế sản xuất chúng ta đã có một số kinh nghiệm nhất định để giải quyết được một số vấn đề, nhưng vẫn còn một số tồn tại chưa giải quyết được, đòi hỏi phải nghiên cứu rút kinh nghiệm để dẫn tới hoàn chỉnh. * Xác định tổng diện tích bãi cá cần dọn. Nếu có khả năng dọn sạch toàn bộ lòng hồ thì đó là một vấn đề lý tưởng nhất, xong trong thực tiễn không thể áp dụng được yêu cầu này với tất cả các hồ và tại nhiều hồ chúng ta vừa không có khả năng vừa không cần thiết phải dọn sạch toàn bộ. Đối với các hồ chứa cỡ nhỏ có điều kiện nuôi cá tốt dựa vào kinh nghiệm các nước và thực tế của mình chúng ta đề ra yêu cầu cố gắng dọn sạch toàn bộ lòng hồ để tạo chủ động nuôi và khai thác cá sau này có năng suất cao. Về vấn đề này thì Liên Xô (cũ) là một nước có nhiều kinh nghiệm và đã qui định mức độ dọn đáy hồ là 20- 40%, có khi tới 50% tổng diện tích lòng hồ. Vì vậy mặc dù có những hồ chứa rất lớn diện tích hàng vạn ha, do dọn đáy tốt vẫn có thể khai thác được tới 50% trữ lượng cá trong hồ. Nhiều hồ chứa ở TQ qui hoạch dọn bãi từ 24,4-32% có khi tới 40% diện tích vùng ngập của hồ. Ở một số hồ chứa nước đã xây dựng ở nước ta, theo qui hoạch mức độ dọn khoảng 30-40%. Ví dụ hồ Thác Bà diện tích dọn bãi là khoảng gần 1/3 đáy hồ (7200ha); ở hồ Quỳnh Tam, Vân Trục diện tích dọn bãi là từ 30-40% vùng ngập của hồ. Nhìn chung ở các hồ chứa có diện tích dọn bãi thuận lợi chúng ta có xu hướng dọn bãi với tổng diện tích càng nhiều càng tốt. * Xác định các khu vực dọn bãi đánh cá Trong khi xác định tổng diện tích bãi cần dọn chúng ta cũng đồng thời nghiên cứu việc phân bố các vị trí hay khu vực dọn bãi như thế nào để tạo điều kiện cho hoạt động khai thác sau này phát huy được hiệu quả cao nhất. Mỗi vị trí dọn bãi cũng đã bao hàm mục đích phục vụ một hay vài loại ngư cụ mà chúng ta sẽ sử dụng sau này. Tuy nhiên qui mô diện tích bãi dọn cũng như những yêu cầu cụ thể về kỹ thuật dọn bãi cần phải dựa theo nhưng căn cứ chủ yếu sau đây. Những khu vực dự đoán có lượng cá tập trung đông nhất. Ví dụ các bãi cá đẻ, các khu vực giàu thức ăn, các khu vực cá trú đông. Những vị trí là cửa ngõ bắt buộc cho sự di động của các đàn cá từ khu vực này đến khu vực khác trong hồ. Các đối tượng cá cần đánh bắt sau này, đặc tính sinh học và nhất là các qui luật di động và hoạt động của chúng trong hồ. Các loại ngư cụ và các phương pháp đánh bắt cá có thể hoặc sẽ áp dụng. Phân loại vùng dọn bãi hợp lý giữa các khu vực trong hồ. Những khu vực có khối lượng công trình dọn bãi ít nhưng diện tích lớn và có thể sử dụng được nhiều loại ngư cụ, có thể sử dụng được nhiều thời gian trong một năm. Số lượng các bãi đánh cá cần dọn tùy theo đặc điểm và qui mô hồ mà quyết định. Các hồ cỡ nhỏ số lượng bãi dọn ít hơn các hồ cỡ lớn. Có hồ phải dọn đến hàng chục bãi hồ Cấm Sơn dọn 27 bãi. * Yêu cầu kỹ thuật dọn bãi đối với các ngư cụ Trước đây tham khảo kinh nghiệm của LX và một số nước khác chúng ta chủ trương sẽ sử dụng các loại lưới cụ có năng suất cao như lưới rùng, lưới vây, lưới giã tầng trên kết hợp với các loại ngư cụ nhỏ và các phương pháp khai thác cá thích hợp để tận dụng hết các loài cá trong hồ. Yêu cầu kỹ thuật của việc đọn bãi đối với các loại lưới như sau: 1- Đối với lưới rùng Chiều dài bãi từ 300-500m. Độ dốc bãi càng nhỏ càng tốt nhưng không quá 300. Độ sâu thích hợp từ 2-4m, lớn nhất có thể lên 8m. Những nơi ngập nước theo chu kỳ, sòng gió làm sói mòn thì cần đào cả gốc bật hết rễ cây để sau này khỏi vướng lưới. Những chướng ngại vật trong bãi phải dọn sạch đưa ra khỏi phạm vi bãi nói chung. Bãi lưới rùng phải dọn bằng phẳng, sạch sẽ rất tốn kém, cho nên chỉ có khả năng dọn một ít ở những nơi thuận lợi nhất và chỗ nào cá tập trung nhất để có thể dồn cá vào đó để kéo lưới rùng. 2- Yêu cầu dọn bãi đối với lưới vây Nơi nước có độ sâu tối thiểu trên 20m, chú ý chừa từ đáy lên 1m an toàn. Không cần chặt dọn, san lấp kỹ như bãi lưới rùng. Chặt ggóc cây chừa gốc từ 20-30cm, các hố , hốc đá thấp không cần san phẳng hoặc chôn lấp. Chặt dọn theo một cao trình nhất định tạo thành một mặt phẳng song song với mặt nước. 3- Yêu cầu dọn bãi đối với lưới giã tầng trên Mức độ dọn tương tự như bãi lưới vây như ở các vùng nước cạn hơn độ sâu từ 8-10m. Chiều dài của bãi tối thiểu từ 2km trở lên. 4- Yêu cầu dọn bãi đối với lưới rê: Chặt cây chừa gốc 20-50cm. Để lưới khỏi bị mắc mặt cắt của cây không được xước, vát để tránh tai nạn lao động khi lội xuống đặt hoặc gỡ lưới. 5- Yêu cầu dọn bãi đối với phương pháp đánh cá liên hợp Ở các nơi đặt chuồng, đặt lưới cần phải dọn thật sạch sẽ, bằng phằng như đối với lưới rùng. Trình tự dọn bãi: Trên yêu cầu cơ bản là thời gian là tất cả công việc dọn bãi đều phải hoàn thành trước khi hồ ngập nước. Tùy theo qui mô lớn nhỏ của công trình, khả năng tổ chức thi công (nhân lực, cơ giới...) để xây dựng kế hoạch dọn bãi cho từng thời gian cụ thể. Nói chung cá bãi cá nằm ở dười mức nước chết hoặc ở dưới mức nước thấp nhất hàng năm đề phải tổ chức dọn trước và phải dọn thật sạch sẽ. Các bãi ở mức nước cao có thể dọn sau và hàng năm sau khi ngập nước đợi mùa cạn đến có thể sửa sang lại nếu thấy cần thiết. Tóm lại vấn đề dọn bãi theo yêu cầu sử dụng các loại ngư cụ đề ra như trước đây là rất phức tạp, khối lượng công việc và đầu tư lớn. Tuy nhiên qua kiểm tra thực tế một số hồ thực hiện kết quả đều chưa tốt. Từ khi thí nghiệm đánh cá bằng phương pháp liên hợp đã cơ bản thành công đối với việc khai thác cá nổi và cá tầng giữa, là đối tượng chủ lực ở các hồ chứa làm cho những người làm công tác nghề cá chúng ta cần phải nghiên cứu lại theo hướng đơn giản hơn, thiết thực và có hiệu quả cao.