Điểm mới về tổ chức và hoạt động của chính phủ theo hiến pháp hiện hành so với hiến pháp 1980

§Æt vÊn ®Ò ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cao nh¾t cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc cao nhÊt cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. ChÝnh phñ ®­îc lËp ra ®Ó tæ chøc thùc hiÖn trªn thùc tÕ quyÒn lùc Nhµ n­íc, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ ®øng ®Çu hÖ thèng c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc. N­íc ta tr¶i qua bèn b¶n HiÕn ph¸p, tªn gäi, tÝnh chÊt, c¸ch thøc tæ chøc, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, cña c¸c ChÝnh phñ cã c¸c kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. XÐt víi hai b¶n HiÕn ph¸p míi nhÊt lµ HiÕn ph¸p 1980 vµ HiÕn ph¸p 1992: Héi ®ång Bé tr­ëng(H§BT) vµ ChÝnh phñ. Sù thay ®æi nµy ph¶n ¸nh sù kh¸c biÖt trong c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc Nhµ n­íc theo hai giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau. Trong HiÕn ph¸p 1992, ChÝnh phñ gÇn nh­ lµ trë l¹i víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña Héi ®ång ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p 1959, nh­ng cã nhiÒu ®iÓm míi h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thi hµnh dÔ dµng quyÒn lùc Nhµ n­íc trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Gi¶i quyÕt bµi tËp: “§iÓm míi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p hiÖn hµnh so víi HiÕn ph¸p 1980” phÇn nµo lµm râ vÊn ®Ò nµy. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p 1980 vµ hiÕn ph¸p 1992. Theo HiÕn ph¸p 1980. HiÕn ph¸p 1980 cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam gÇn gièng víi víi HiÕn ph¸p 1977 cña Liªn bang CHXHCN X« ViÕt. Bé m¸y Nhµ n­íc lóc nµy ®­îc thiÕt kÕ theo ®óng m« h×nh bé m¸y Nhµ n­íc kiÓu XHCN thÞnh hµnh ë c¸c n­íc XHCN(Liªn X«, c¸c n­íc §«ng ¢u hay Trung Quèc). Nguyªn t¾c tËp quyÒn XHCN ®­îc vËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó: “chÕ ®é d©n uû” ë n­íc ta ®· theo ®óng m« h×nh chÕ ®é X« viÕt. Héi ®ång ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p 1959 ®­îc ®æi thµnh H§BT. Do Quèc héi thµnh lËp b»ng c¸ch bÇu Chñ tÞch, c¸c c¬ quan thµnh viªn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi. Do ®ã, H§BT lµ c¬ quan tr­íc ®©y cã nhiÒu ®éc lËp ®· phô thuéc hoµn toµn vµo c¬ quan quyÒn lùc. VÒ tÝnh chÊt, theo ®iÒu 104 HiÕn ph¸p 1980 th× H§BT ®­îc tæ chøc theo tinh thÇn lµ c¬ quan chÊp hµnh – hµnh chÝnh cao nhÊt cña Quèc héi, chøc n¨ng nhiÖm vô lµ thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng chÊp hµnh – hµnh chÝnh ®­îc Quèc héi giao. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, H§BT bao gåm cã Chñ tÞch H§BT, c¸c Bé tr­ëng vµ Chñ nhiÖm c¸c Uû ban Nhµ n­íc. Chñ tÞch, c¸c phã Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn kh¸c cña H§BT ®Òu do Quèc héi bÇu, miÔn nhiÖm vµ b·i nhiÖm. Trong thêi gian Quèc héi kh«ng häp, Héi ®ång Nhµ n­íc cö vµ b·i, miÔn c¸c phã Chñ tÞch H§BT, c¸c Bé tr­ëng vµ c¸c Chñ nhiÖm Uû ban Nhµ n­íc.T¹i k× häp thø nhÊt Quèc héi kho¸ VII ®· thµnh lËp ra 28 bé vµ 8 Uû ban Nhµ n­íc. §©y chÝnh lµ thêi k× tæ chøc bé m¸y Nhµ n­íc theo h­íng chia nhá c¸c bé ngµnh cho phï hîp chñ tr­¬ng ho¹t ®éng chuyªn s©u cña c¸c c¬ quan qu¶n lý. Nh­ng víi c¸c ®Þa ph­¬ng l¹i theo h­íng s¸p nhËp c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Ó cñng cè víi quy m« lín h¬n (nhËp tØnh). Ngoµi ra, tæ chøc cña chÝnh chñ cßn cã c¬ quan th­êng trùc cña H§BT lµ Th­êng vô H§BT. Th­êng vô H§BT gåm cã Chñ tÞch H§BT, c¸c phã Chñ tÞch H§BT trong ®ã cã mét phã Chñ tÞch ®­îc ph©n c«ng lµm phã Chñ tÞch th­êng trùc vµ mét Bé tr­ëng lµ Tæng th­ kÝ cña H§BT. §©y còng chÝnh lµ mét h×nh thøc ho¹t ®éng cña H§BT. VÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, H§BT lóc nµy hoµn toµn theo c¸ch lµm viÖc tËp thÓ, quyÕt ®Þnh theo ®a sè, h¹n chÕ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt ®iÒu hµnh cña ng­êi ®øng ®Çu. §©y lµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng ®Ò cao nguyªn t¾c tËp thÓ cña ChÝnh phñ c¸c n­íc XHCN lóc bÊy giê. VÒ ho¹t ®éng, H§BT thèng nhÊt qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, an ninh, quèc phßng vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc; t¨ng c­êng hiÖu lùc cña bé m¸y Nhµ n­íc tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së; ®¶m b¶o viÖc t«n träng vµ chÊp hµnh ph¸p luËt; ph¸t huy quyÒn lµm chñ tËp thÓ cña nh©n d©n; b¶o ®¶m x©y dùng CNXH; kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n. H§BT quyÕt ®Þnh tËp thÓ c¸c vÊn ®Ò thuéc quyÒn cña m×nh, ®ång thêi ®Ò cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña mçi thµnh viªn H§BT vÒ phÇn c«ng t¸c ®­îc giao vµ phÇn tham gia vµo c«ng viÖc chung cña H§BT (®iÒu 109, ®iÒu 112). Th­êng trùc cña H§BT cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt, nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh, cña H§BT; gi÷a hai k× häp H§BT, quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò thuéc quyÒn h¹n cña H§BT vµ ph¶i b¸o c¸o víi H§BT. Chñ tÞch H§BT ®øng ®Çu H§BT, l·nh ®¹o qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi ho¹t ®éng cña H§BT. Tuy nhiªn, trong c¬ chÕ ®Ò cao ho¹t ®éng cña tËp thÓ, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña Chñ tÞch H§BT chñ yÕu xoay quanh viÖc ®«n dèc thµnh viªn, c¸c bé vµ c¸c Uû ban Nhµ n­íc nªn hÇu nh­ kh«ng cã sù quyÕt ®Þnh c¸ nh©n nh­ tr­íc ®©y vµ sau nµy. C¸c phã Chñ tÞch H§BT gióp viÖc cho Chñ tÞch, ®­îc Chñ tÞch ph©n c«ng ®iÒu hoµ, phèi hîp vµ kiÓm tra, ®«n ®èc c«ng t¸c mét sè ngµnh hoÆc lÜnh vùc. Do ®ã, h×nh thµnh c¬ chÕ phã Chñ tÞch phô tr¸ch khèi vµ ®«i khi chøc danh nµy quyÕt ®Þnh thay c¶ Chñ tÞch vÒ lÜnh vùc ®ã (®iÒu 110). ChÕ ®Þnh phã Chñ tÞch th­êng trùc ®­îc luËt tæ chøc H§BT quy ®Þnh chÝnh thøc. Khi Chñ tÞch H§BT v¾ng mÆt phã Chñ tÞch th­êng lµ ng­êi toµn quyÒn Chñ tÞch H§BT. Bé tr­ëng, Chñ nhiÖm Uû ban Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ngµnh hoÆc lÜnh vùc c«ng t¸c cña m×nh trong c¶ n­íc. H§BT chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o c¸o tr­íc Quèc héi. Trong thêi gian Quèc héi kh«ng häp th× chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o c¸o c«ng t¸c tr­íc Héi ®ång Nhµ n­íc. Bé tr­ëng, Chñ nhiÖm Uû ban Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi , Héi ®ång Nhµ n­íc vµ H§BT vÒ viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ngµnh hoÆc lÜnh vùc ®­îc ph©n c«ng vµ cïng víi c¸c thµnh viªn kh¸c chÞu tr¸ch nhiÖm tËp thÓ vÒ ho¹t ®éng cña H§BT tr­íc Quèc héi vµ Héi ®ång Nhµ n­íc. §¸nh gi¸ vÒ m« h×nh tæ chøc, ho¹t ®éng, h×nh thøc ho¹t ®éng cña H§BT thêi k× nµy cho thÊy: Do tËp trung qu¸ nhiÒu quyÒn lùc cho Quèc héi vµ Héi ®ång Nhµ n­íc(víi môc ®Ých ®¶m b¶o quyÒn lùc nh©n d©n) trong khi ph­¬ng thøc ph©n c«ng phèi hîp quyÒn lùc ch­a hîp lý ®· dÉn ®Õn viÖc h¹ thÊp vai trß cña H§BT. MÆt kh¸c, thiÕu sù ph©n c«ng, phèi hîp rµnh m¹ch gi÷a c¸c c¬ quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t­ ph¸p dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña bé m¸y Nhµ n­íc kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. VÊn ®Ò nµy ®· ®­îc nghiªn cøu vµ söa ®æi ë HiÕn ph¸p 1992. Theo HiÕn ph¸p 1992. HiÕn ph¸p 1992 x©y dùng l¹i bé m¸y Nhµ n­íc trªn tinh thÇn ®æi míi. Nguyªn t¾c tËp quyÒn XHCN ®­îc nhËn thøc l¹i vµ vËn dông hîp lý h¬n. §ã lµ: mét mÆt, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh quyÒn lùc Nhµ n­íc lµ thèng nhÊt(thèng nhÊt vµo Quèc héi), kh«ng ph©n chia c¸c quyÒn; mÆt kh¸c, cÇn thiÕt ph¶i cã sù ph©n c«ng, phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t­ ph¸p ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng lµm h¹n chÕ vai trß vµ hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan thùc hiÖn quyÒn lùc Nhµ n­íc . Trªn c¬ së ®ã, bé m¸y Nhµ n­íc ®­îc x©y dùng l¹i theo h­íng võa ®¶m b¶o thèng nhÊt quyÒn lùc, võa ph©n c«ng rµnh m¹ch. Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc cao nhÊt, thèng nhÊt c¸c quyÒn. C¸c c¬ quan kh¸c lËp ra ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t cña Quèc héi. §©y lµ c¸c ®¶m b¶o mÆt thèng nhÊt quyÒn lùc. Sù ph©n c«ng, phèi hîp thÓ hiÖn ë chç quy ®Þnh ph¹m vi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng c¬ quan mét c¸ch râ rµng. HiÕn ph¸p 1992, ChÝnh phñ ®­îc x¸c ®Þnh l¹i gièng HiÕn ph¸p 1959, lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt. ViÖc trë l¹i quy ®Þnh kh¼ng ®Þnh sù qu¸n triÖt nguyªn t¾c tËp quyÒn XHCN vµ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· vËn dông h¹t nh©n hîp lý cña thuyÕt ph©n quyÒn, thõa nhËn tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña lÜnh vùc hµnh chÝnh Nhµ n­íc. VÒ tÝnh chÊt, ChÝnh phñ mang hai tÝnh chÊt: tÝnh chÊp hµnh cña ChÝnh phñ ®èi víi c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc cao nhÊt vµ tÝnh chÊt c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc cao nhÊt. TÝnh chÊt chÊp hµnh tr­íc Quèc héi thÓ hiÖn ë chç ChÝnh phñ ph¶i thùc hiÖn c¸c luËt, nghÞ quyÕt cña Quèc héi mµ kh«ng cã quyÒn phñ quyÕt nh­ ChÝnh phñ mét sè n­íc. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, theo HiÕn ph¸p 1992 vµ luËt tæ chøc ChÝnh phñ n¨m 2001 th× c¬ cÊu tæ chøc ChÝnh phñ bao gåm c¸c bé vµ c¸c c¬ quan ngang bé, Quèc héi quyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ b·i bá c¸c bé vµ c¬ quan ngang bé theo ®Ò nghÞ cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. Sè l­îng c¸c bé, c¬ quan ngang bé tõ khi HiÕn ph¸p 1992 cã hiÖu lùc (15/4/1992) ®Õn nay thay ®æi theo thêi k×. VD: Theo nghÞ quyÕt cña kú häp thø 1 Quèc héi kho¸ IX th× cã 20 bé vµ 7 c¬ quan ngang bé; Theo nghÞ quyÕt sè 02/2002/QH11 th× cã 20 bé vµ 6 c¬ quan ngang bé (cã sù thay ®æi mét sè bé vµ c¬ quang ngang bé); vµ míi nhÊt nghÞ quyÕt t¹i kú häp thø 1, Quèc héi XII gåm cã 18 bé vµ 4 c¬ quan ngang bé. Mçi bé vµ c¬ quan ngang bé thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ®èi víi ngµnh vµ lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. Theo nghÞ ®Þnh sè 86/2002/N§ - CP ngµy 05/11/2002 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, c¬ cÊu tæ chøc cña bé bao gåm vµ c¬ quan ngang bé, quy ®Þnh c¬ cÊu gåm: Vô, thanh tra, v¨n phßng bé; Côc, tæng côc(kh«ng nhÊt thiÕt c¸c bé ®Òu thµnh lËp); c¸c tæ chøc sù nghiÖp. Sè l­îng cÊp phã cña cña ng­êi ®øng ®Çu vô, thanh tra bé, v¨n phßng bé; côc, tæng côc vµ tæ chøc sù nghiÖp thuéc bé kh«ng qu¸ 3 ng­êi. ChÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi vµ b¸o c¸o c«ng t¸c víi Quèc héi, Uû ban th­êng vô Quèc héi vµ Chñ tÞch n­íc (®iÒu 109) . Thµnh viªn ChÝnh phñ bao gåm cã Thñ t­íng, phã Thñ t­íng, c¸c Bé tr­ëng vµ Thñ tr­ëng c¸c c¬ quan ngang bé. Sè l­îng phã Thñ t­íng, Bé tr­ëng, Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé do Quèc héi quyÕt ®Þnh. Thµnh viªn cña ChÝnh phñ kh«ng ®­îc ®ång thêi lµ thµnh viªn cña Uû ban th­êng vô Quèc héi. Ngoµi Thñ t­íng, c¸c thµnh viªn kh¸c cña ChÝnh phñ kh«ng nhÊt thiÕt lµ ®¹i biÓu Quèc héi (®iÒu 110). Thñ t­íng do Quèc héi bÇu, miÔn nhiÖm vµ b·i nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Chñ tÞch n­íc. Thñ t­íng tr×nh Quèc héi phª chuÈn ®Ò nghÞ vÒ viÖc bæ nhiÖm , miÔn nhiÖm, b·i nhiÖm, c¸ch chøc vµ tõ chèi ®èi víi phã Thñ t­íng, Bé tr­ëng vµ Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé. VÒ ho¹t ®éng, ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña m×nh th«ng qua c¸c quyÒn h¹n ®­îc HiÕn ph¸p vµ luËt ®Þnh. Trong HiÕn ph¸p 1992, nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n lín nhÊt, chung nhÊt cña ChÝnh phñ ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 112 víi 11 ®iÓm, ®ã lµ c¸c quyÒn trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng nh­: ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc, ho¹t ®éng qu¶n lý cña ChÝnh phñ, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc. Cô thÓ: l·nh ®¹o c«ng t¸c cña bé, c¬ quan ngang bé vµ c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, x©y dùng vµ kiÖn toµn hÖ thèng bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së...; b¶o ®¶m viÖc thi hµnh HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt...; tr×nh dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n tr­íc Quèc héi vµ Uû ban th­êng vô Quèc héi; thèng nhÊt qu¶n lý viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n...; b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n...;cñng cè vµ t¨ng c­êng nÒn quèc phßng toµn d©n, an ninh nh©n d©n...; thèng nhÊt qu¶n lý c«ng t¸c ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc...; thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch d©n téc,chÝnh s¸ch t«n gi¸o...; quyÕt ®Þnh viÖc ®iÒu chØnh ®Þa giíi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh d­íi cÊp tØnh... (®iÒu 112) Thñ t­íng ChÝnh phñ lµ ng­êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ. Thñ t­íng l·nh ®¹o, qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. Phã Thñ t­íng lµ chøc danh lËp ra ®Ó gióp Thñ t­íng lµm nhiÖm vô theo sù ph©n c«ng cña Thñ t­íng, mét phã Thñ t­íng sÏ ®­îc Thñ t­íng uû nhiÖm khi Thñ t­íng v¾ng mÆt; c¸c Bé tr­ëng vµ Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé bao gåm Bé tr­ëng ®øng ®Çu mét bé, Chñ nhiÖm mét Uû ban Nhµ n­íc, Bé tr­ëng ®Æc tr¸ch mét c«ng t¸c cña ChÝnh phñ; nh­ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Thñ t­íng vµ c¶ Quèc héi vÒ nhiÖm vô ®­îc giao(®iÒu 110, 116, 117). Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé lµ thµnh viªn cña ChÝnh phñ hiÖn t¹i gåm mét sè ng­êi ®øng ®Çu nh÷ng lÜnh vùc quan träng nh­: Tæng thanh tra ChÝnh phñ; Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc; Bé tr­ëng – Chñ nhiÖm Uû ban d©n téc; Bé tr­ëng – Chñ nhiÖm V¨n phßng ChÝnh phñ. Thñ tr­ëng c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ngµnh hoÆc lÜnh vùc c«ng t¸c trong c¶ n­íc ®­îc sö dông mét sè quyÒn h¹n quy ®Þnh cho c¸c thµnh viªn cña ChÝnh phñ theo quy ®Þnh cô thÓ cña ChÝnh phñ. II. Nh÷ng ®iÓm míi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p hiÖn hµnh so víi HiÕn ph¸p 1980. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña chÝnh phñ. ViÖc ®æi tªn gäi c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc cao nhÊt cña n­íc ta lµ ChÝnh phñ vµ ng­êi ®øng ®Çu cña nã lµ Thñ t­íng kh¼ng ®Þnh mét sù t¨ng c­êng m¹nh mÏ vÞ trÝ, vai trß cña ng­êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ. NÕu nh­ ë HiÕn ph¸p 1980, ChÝnh phñ gäi lµ H§BT vµ ng­êi ®øng ®Çu gäi lµ Chñ tÞch H§BT, thÓ hiÖn c¸ch tæ chøc vµ ho¹t ®éng gÇn gièng c¸c ChÝnh phñ tËp thÓ, th× nay c¸c c¬ chÕ ChÝnh phñ – Thñ t­íng, ng­êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ cã nhiÒu quyÒn hµnh h¬n. Trong khi ®ã, vai trß cña tËp thÓ ChÝnh phñ vÉn tiÕp tôc chiÕm vÞ trÞ quan träng chø kh«ng bÞ ®­a xuèng vÞ trÝ thø yÕu hoÆc chØ lµ c¬ quan t­ vÊn cho Thñ t­íng ®èi víi ChÝnh phñ cña ®a sè c¸c n­íc t­ b¶n hiÖn ®¹i. §©y lµ sù hîp lý cña chÕ ®Þnh Thñ t­íng n­íc ta. HiÕn ph¸p 1992 kh«ng cã quy ®Þnh vÒ th­êng trùc cña ChÝnh phñ nh­ HiÕn ph¸p 1980 (th­êng trùc H§BT), cµng n©ng cao thªm quyÒn h¹n, nhiÖm vô cho Thñ t­íng, ChÝnh phñ. Ngoµi ra, HiÕn ph¸p hiÖn hµnh còng kh«ng cã quy ®Þnh vÒ sè l­îng bé vµ c¬ quan ngang bé, nh­ng xÐt vÒ mÆt lý luËn còng nh­ thùc tiÔn, chóng ta võa cã xu h­íng gi¶m sè l­îng tæ chøc cña ChÝnh phñ, võa t¨ng sù ph©n c«ng quyÒn lùc gi÷a c¸c c¬ quan quyÒn lùc víi nhau. Cô thÓ: T¹i k× häp thø nhÊt Quèc héi kho¸ VII ®· thµnh lËp ra 28 bé vµ 8 Uû ban Nhµ n­íc vµ ®Õn b©y giê chØ cßn l¹i 18 bé vµ 4 c¬ quan ngang bé. Trong ®ã c¸c bé mµ lÜnh vùc ho¹t ®éng gÇn nh­ cïng tÝnh chÊt ®· s¸p nhËp. VD: s¸p nhËp bé V¨n ho¸ - Th«ng tin vµ bé B­u chÝnh, viÔn th«ng thµnh bé Th«ng tin vµ TruyÒn th«ng; bé Thuû s¶n cho vµo mét vô cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n... ChÝnh phñ bao gåm Thñ t­íng, c¸c phã Thñ t­íng, c¸c Bé tr­ëng, c¸c Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé. Ngoµi Thñ t­íng , c¸c thµnh viªn kh¸c cña ChÝnh phñ kh«ng nhÊt thiÕt lµ ®¹i biÓu Quèc héi. §©y lµ ®iÓm míi so víi quy ®Þnh c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ ph¶i lµ ®¹i biÓu trong c¸c HiÕn ph¸p tr­íc ®ã(HiÕn ph¸p 1946, 1959), hoÆc Chñ tÞch H§BT lµ ®¹i biÓu Quèc héi , c¸c thµnh viªn kh¸c chñ yÕu chän trong sè ®¹i biÓu Quèc héi (HiÕn ph¸p 1980). Sì dÜ cÇn ph¶i chän c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ lµ ®¹i biÓu Quèc héi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊp hµnh vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña c¬ quan chÊp hµnh – hµnh chÝnh tr­íc c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc. Sau nµy do ®ßi hái thùc tiÔn qu¶n lý n¨ng ®éng, ®iÒu ®éng c¸n bé vµ c¸i chÝnh lµ cã c¬ chÕ gi¸m s¸t, tr¸ch nhiÖm chÆt chÏ h¬n nªn yªu cÇu thµnh viªn cña ChÝnh phñ lµ ®¹i biÓu Quèc héi gi¶m ®i. Thñ t­íng do Quèc héi bÇu, miÔn nhiÖm, b·i nhiÖm, c¸ch chøc vµ cho tõ chøc. C¨n cø vµo nghÞ quyÕt cña Quèc héi, Chñ tÞch n­íc bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, c¸ch chøc, chÊp thuËn viÖc tõ chøc cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong ChÝnh phñ. Tr­íc ®©y, gi÷a hai kú häp Quèc héi, thÈm quyÒn phª chuÈn viÖc bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, c¸ch chøc, cho tõ chøc ®èi víi c¸c thµnh viªn kh¸c cña ChÝnh phñ ®­îc hiªn ph¸p giao cho Uû ban th­êng vô Quèc héi (lóc bÊy giê lµ Héi ®ång Nhµ n­íc). Söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña HiÕn ph¸p b·i bá thÈm quyÒn cña Uû ban th­êng vô Quèc héi, dµnh cho Quèc héi thùc hiÖn. Trong tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt, Thñ t­íng ChÝnh phñ tr×nh Chñ tÞch n­íc quyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ c«ng t¸c cña c¸c thµnh viªn ®ã. C¬ cÊu H§BT tæ chøc theo luËt tæ chøc H§BT ngµy 4/7/1981 cã chøc danh phã Thñ t­íng th­êng trùc. HiÕn ph¸p míi kh«ng cã quy ®Þnh thµnh lËp chøc danh nµy, nh»m t¨ng c­êng vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña Thñ t­íng. Thùc tÕ cho thÊy, nÕu cïng lóc cã c¶ Thñ t­íng vµ phã Thñ t­íng th­êng trùc th× chøc tr¸ch cña hä sÏ khã ph©n ®Þnh vµ th­êng lµ Thñ t­íng kh«ng ho¹t ®éng thùc sù. VËy nªn c¸c phã Thñ t­íng gióp Thñ t­íng lµm nhiÖm vô theo sù ph©n c«ng cña Thñ t­íng, khi Thñ t­íng v¾ng mÆt th× mét phã Thñ t­íng sÏ ®­îc Thñ t­íng uû nhiÖm thay mÆt l·nh ®¹o c«ng t¸c ChÝnh phñ (tr­êng hîp khuyÕt Thñ t­íng th× ch­a thÊy nãi tíi). VÒ c¬ chÕ tr¸ch nhiÖm, theo HiÕn ph¸p 1980, H§BT chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi. Trong thêi gian Quèc héi kh«ng häp th× chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o c¸o c«ng t¸c tr­íc Héi ®ång Nhµ n­íc(®iÒu 104). Cßn ®èi víi HiÕn ph¸p 1992, ChÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi vµ b¸o c¸o c«ng t¸c víi Quèc héi, Uû ban th­êng vô Quèc héi, Chñ tÞch n­íc(®iÒu 109, 110). C¬ chÕ tr¸ch nhiÖm míi nµy cho thÊy vai trß cña ChÝnh phñ, Thñ t­íng ChÝnh phñ do Quèc héi lËp ra víi tÝnh chÊt lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc cao nhÊt cña n­íc ta chØ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Quèc héi, quy ®Þnh ChÝnh phñ, Thñ t­íng b¸o c¸o tr­íc c«ng t¸c tr­íc Uû ban th­êng vô Quèc héi vµ Chñ tÞch n­íc lµ ®Ó ®¶m b¶o sù gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan nµy – víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng c¬ cÊu thùc hiÖn quyÒn lùc cña Quèc héi ®èi víi bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc. §iÒu 117 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh râ Bé tr­ëng vµ c¸c thµnh viªn kh¸c cña ChÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Thñ t­íng ChÝnh phñ, tr­íc Quèc héi vÒ lÜnh vùc m×nh phô tr¸ch. Nh­ vËy, HiÕn ph¸p míi ®Ò cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña Thñ t­íng, phã Thñ t­íng, c¸c Bé tr­ëng vµ c¸c thµnh viªn kh¸c tr­íc Quèc héi... song chó träng vÒ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña tõng chøc danh chø kh«ng ph¶i tr¸ch nhiÖm tËp thÓ chung chung nh­ tr­íc ®©y. VÒ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. VÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, ChÝnh phñ cã ba h×nh thøc ho¹t ®éng. HiÖu qu¶ cña ChÝnh phñ ®­îc ®¶m b¶o b»ng ho¹t ®éng cña tËp thÓ ChÝnh phñ (th«ng qua phiªn häp), cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ cña tõng thµnh viªn ChÝnh phñ (®iÒu 115).NÕu nh­ HiÕn ph¸p 1980 chØ coi träng ho¹t ®éng cña tËp thÓ mµ xem nhÑ ho¹t ®éng cña tõng c¸ nh©n trong ChÝnh phñ th× HiÕn ph¸p hiÖn hµnh ®æi míi h¬n, ®Ò cao ho¹t ®éng cña tõng c¸c nh©n, coi ®ã h×nh thøc ®ã còng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. Ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ vÒ c¬ b¶n gièng nh­ tr­íc, nh­ng cã mét sè ®iÒu chØnh quan träng thÓ hiÖn sù t¨ng c­êng vÞ trÝ, vai trß cña ChÝnh phñ theo h­íng lµ c¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt, cã tÝnh ®éc lËp nhÊt ®Þnh trong lÜnh vùc nµy. §ã lµ nh÷ng nhiÖm vô thèng nhÊt qu¶n lý c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi; tæ chøc thi hµnh HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, tæ chøc nÒn hµnh chÝnh Nhµ n­íc vµ ph¸t huy quyÒn tham gia qu¶n lý Nhµ n­íc cña nh©n d©n. §iÒu næi bËt lµ cã sù ph©n ®Þnh râ rµng chøc n¨ng, nhiÖm vô víi tÝnh c¸ch lµ tËp thÓ cña ChÝnh phñ víi tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña Thñ t­íng vµ c¸c thµnh viªn kh¸c. NÕu nh­ HiÕn ph¸p 1980, hÇu hÕt nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®Òu ®­îc quy ®Þnh cho H§BT, Chñ tÞch H§BT chØ lµ “l·nh ®¹o c«ng t¸c cña H§BT, ®«n ®èc, kiÓm tra viÖc thi hµnh nh÷ng quyÕt ®Þnh cña Quèc héi, Héi ®ång Nhµ n­íc, H§BT vµ thay mÆt H§BT chØ ®¹o c«ng t¸c ®èi víi c¸c bé, c¬ quan kh¸c cña H§BT vµ Uû ban c¸c cÊp” th× nay HiÕn ph¸p 1992 ph©n ®Þnh râ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ vµ Thñ t­íng ChÝnh phñ. §iÒu 112 quy ®Þnh vÒ quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ gåm 11 ®iÓm, ®iÒu 114 quy ®Þnh vÒ quyÒn h¹n cña Thñ t­íng ChÝnh phñ gåm cã 6 ®iÓm. Sù ph©n ®Þnh nµy ®­îc cô thÓ ho¸ thªm trong luËt tæ chøc ChÝnh phñ, ®Æc biÖt gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c thµnh viªn. MÆc dï ®Ò cao chøc tr¸ch c¸ nh©n nh­ng HiÕn ph¸p vÉn coi träng h×nh thøc lµm viÖc tËp thÓ. “Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng thuéc thÈm quyÒn ChÝnh phñ ph¶i ®­îc th¶o luËn tËp thÓ vµ quyÕt ®Þnh theo ®a sè” (®iÒu 115). CÇn ph¶i ®æi míi h¬n n÷a. VÒ c¬ cÊu tæ chøc. HiÖn t¹i trong ChÝnh phñ ngoµi c¬ quan thµnh viªn ChÝnh phñ, c¬ quan cña ChÝnh phñ cßn cã c¬ quan thuéc ChÝnh phñ còng cã chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc c«ng t¸c nh­ng kh«ng ph¶i lµ c¬ quan thµnh viªn ChÝnh phñ nªn kh«ng ®­îc tham gia mét c¸ch quyÕt ®Þnh vµo ho¹t ®éng chung cña ChÝnh phñ. CÇn thiÕt ph¶i ®­a vµo c¬ cÊu tæ chøc cña ChÝnh phñ tÊt c¶ c¸c c¬ quan thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc c«ng t¸c. §iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh bao qu¸t trong ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. Cã thÓ ghÐp thµnh c¸c c¬ quan ®a ngµnh ®Ó gi¸m bít sè l­îng bé, ®ång thêi lo¹i nh÷ng c¬ quan kh«ng ph¶i c¬ quan Nhµ n­íc ra khái c¬ cÊu ChÝnh phñ. Nªn gi¶m bít sè l­îng phã Thñ t­íng. §Æc biÖt xem xÐt kÜ vÒ phã Thñ t­íng th­êng trùc cã vÎ kh«ng ®óng theo tinh thÇn HiÕn ph¸p.Ngoµi ra cÇn cã sù ®Ò cao h¬n n÷a vÞ trÝ cña Thñ t­íng, ph©n c«ng thÈm quyÒn tØ mØ h¬n víi c¸c phã Thñ t­íng vµ ph¶i ®Æt ra tr­êng hîp lµm g× khi chóng ta khuyÕt Thñ t­íng. Ph¶i x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm lµ cña c¶ ChÝnh phñ, chØ x¶y ra khi ChÝnh phñ bÞ Quèc héi bÊt tÝn nhiÖm, dÉn ®Õn phª b×nh, gi¶i t¸n. CÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh râ h¬n khi nµo ai cã quyÒn nªu vÊn ®Ò bÊt tÝn nhiÖm viÖc gi¶i t¸n ChÝnh phñ. §èi víi tr¸ch nhiÖm Thñ t­íng, phã Thñ t­íng , Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé cÇn quy ®Þnh râ h¬n c¬ së vµ thñ tôc b·i , miÔn nhiÖm; ®èi víi Thñ t­íng ChÝnh phñ cÇn lµm râ vÒ tr×nh tù, thñ tôc t¹m quyÒn vµ bÇu ng­êi thay thÕ. VÒ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. CÇn ph¶i trao thªm quyÒn h¹n, nhiÖm vô cho ChÝnh phñ chø ChÝnh phñ kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi. CÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ trong c¸c vÊn ®Ò ®èi néi còng nh­ ®èi ngo¹i. Cô thÓ ë c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n quèc gia ; trong ®µm ph¸n, kÝ kÕt c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ víi ChÝnh phñ c¸c n­íc hay trong l·nh ®¹o nÒn hµnh chÝnh, tæ chøc bé m¸y, tiÒn l­¬ng, chÕ ®ä lµm viÖc... Lêi kÕt Nh­ vËy, nghiªn cøu nh÷ng quy ®Þnh cña ChÝnh phñ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö lËp hiÕn ViÖt Nam cã ý nghÜa quan träng, nh»m rót ra kinh nghiÖm cho tæ chøc bé m¸y Nhµ n­íc. So víi HiÕn ph¸p 1980, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña HiÕn ph¸p theo HiÕn ph¸p 1992 ®· cã nh÷ng ®iÓm míi lµm cho hiÖu qu¶ hoËt ®éng cña ChÝnh phñ ngµy cµng t¨ng. Tuy nhiªn, kh«ng v× thÕ mµ giê ®©y, ChÝnh phñ ®· hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt. Theo thêi gian, chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®æi míi h¬n n÷a, võa ph¶i phï hîp víi lý luËn khoa häc, võa ph¶i phï hîp ®ßi hái cña thùc tiÔn, kh«ng chØ ®èi víi ChÝnh phñ mµ cßn ®èi víi c¸c c¬ quan Nhµ n­íc kh¸c. ThÕ míi cã thÓ thèng nhÊt, ph©n c«ng vµ phèi hîp quyÒn lùc Nhµ n­íc mét c¸ch hîp lý, l·nh ®¹o thµnh c«ng ®Êt n­íc tiÕn ®Õn bÕn bê th¾ng lîi. Tµi liÖu ®Ýnh kÌm - CHÝnh phñ ®­¬ng nhiÖm Thành phần Chính phủ hiện nay: Nhiệm kỳ 2007 - 2011 Thủ tướng đương nhiệm Nguyễn Tấn Dũng được Quốc hội khóa XII (2007-2011) phê chuẩn ngày 31 tháng 7 năm 2007. Danh sách Chính phủ do Thủ tướng đệ trình được Quốc hội phê chuẩn ngày 2 tháng 8. Thứ tự Chức vụ Họ tên Thứ tự Chức vụ Họ tên 1 Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng 15 Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát 2 Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng 16 Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Hồ Nghĩa Dũng 3 Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm 17 Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Hồng Quân 4 Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng 18 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Phạm Khôi Nguyên 5 Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải 19 Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp 6 Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân 20 Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Kim Ngân 7 Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phùng Quang Thanh 21 Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh 8 Bộ trưởng Bộ Công an Lê Hồng Anh 22 Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Văn Phong 9 Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Gia Khiêm 23 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân 10 Bộ trưởng Bộ Nội vụ Trần Văn Tuấn 24 Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Quốc Triệu 11 Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường 25 Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Giàng Seo Phử 12 Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc 26 Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Truyền 13 Bộ trưởng Bộ Tài chính Vũ Văn Ninh 27 Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc 14 Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng 28 Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Giàu Danh s¸ch c¸c Bé vµ c¬ quan ngang bé Bộ Quốc phòng Bộ Công an Bộ Ngoại giao Bộ Xây dựng Bộ Tư pháp Bộ Tài chính Bộ Công thương Bộ Giao thông Vận tải Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Bộ Thông tin và Truyền thông Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bộ Giáo dục và Đào tạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bộ Y tế Bộ Nội vụ Bộ Khoa học và Công nghệ Ủy ban Dân tộc Bộ Tài nguyên và Môi trường Thanh tra Chính phủ Ngân hàng Nhà nước Văn phòng Chính phủ Danh s¸ch c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ Viện Khoa học Xã hội Việt Nam Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam Thông tấn xã Việt Nam Đài Tiếng nói Việt Nam Đài Truyền hình Việt Nam Bảo hiểm Xã hội Việt Nam Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh Danh môc tµi liÖu tham kh¶o HiÕn ph¸p n­íc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 1980. HiÕn ph¸p n­íc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 1992 ( söa ®æi, bæ sung). LuËt tæ chøc Héi ®ång Bé tr­ëng n¨m 1981. LuËt tæ chøc ChÝnh phñ n¨m 2003. Gi¸o tr×nh luËt HiÕn ph¸p ViÖt Nam - NXB C«ng an Nh©n d©n – Hµ néi – 2005. B×nh luËn khoa häc HiÕn ph¸p n­íc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 1992 – NXB Khoa häc x· héi – Hµ Néi – 1995. Thèng nhÊt ph©n c«ng vµ phèi hîp quyÒn lùc Nhµ nøoc ë ViÖt Nam – NXB T­ ph¸p – Hµ Néi – 2004. Môc lôc Trang §Æt VÊn §Ò 1 Gi¶i QuyÕt VÊn §Ò 1 I. Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p 1980 1 vµ hiÕn ph¸p 1992. Theo HiÕn ph¸p 1980. 1 Theo HiÕn ph¸p 1992. 4 II. Nh÷ng ®iÓm míi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ theo HiÕn ph¸p hiÖn hµnh so víi HiÕn ph¸p 1980. 7 VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña chÝnh phñ. 7 VÒ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. 9 CÇn ph¶i ®æi míi h¬n n÷a. 10 a. VÒ c¬ cÊu tæ chøc. 10 b. VÒ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. 11 Lêi KÕt 11 Tµi liªu ®Ýnh kÌm 12 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 14 Môc lôc 15