Công tác giống vật nuôi

Mở đầu 4 Chương I: Khái niệm về giống và công tác giống vật nuôi 1. Khái niệm về giống và phân loại giống vật nuôi 1.1. Khái niệm về vật nuôi 6 1.2. Khái niệm về giống, dòng vật nuôi 7 1.3. Phân loại giống vật nuôi 9 2. Giới thiệu một số giống vật nuôi phổ biến ở nước ta 10 2.1. Các giống vật nuôi địa phương 11 2.2. Các giống vật nuôi chủ yếu nhập từ nước ngoài 18 3. Khái niệm và ý nghĩa của công tác giống trong chăn nuôi 28 3.1. Khái niệm về công tác giống vật nuôi 28 3.2. ý nghĩa của công tác giống trong chăn nuôi 29 4. Cơ sở sinh học của công tác giống 29 5. Câu hỏi và bài tập chương 1 30 Chương II: Chọn giống vật nuôi 1. Khái niệm về tính trạng 31 2. Những tính trạng cơ bản của vật nuôi 32 2.1. Tính trạng về ngoại hình 32 2.2. Tính trạng về sinh trưởng 35 2.3. Các tính trạng năng suất và chất lượng sản phẩm 38 2.4. Các ph−ơng pháp mô tả, đánh giá các tính trạng số l−ợng 43 2.5. ảnh h−ởng của di truyền vμ ngoại cảnh đối với các tính trạng số l−ợng 45 3. Chọn giống vật nuôi 46 3.1. Một số khái niệm cơ bản về chọn giống vật nuôi 46 3.2. Chọn lọc các tính trạng số l−ợng 55 4. Các phương pháp chọn giống vật nuôi 62 4.1. Chọn lọc vật giống 62 4.2. Một số phương pháp chọn giống trong gia cầm 65 5. Loại thải vật giống 68 6. Câu hỏi và bài tập chương II 68 Chương III: Nhân giống vật nuôi

pdf149 trang | Chia sẻ: tlsuongmuoi | Lượt xem: 2063 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Công tác giống vật nuôi, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ë lîn; hoÆc khèi l−îng giÕt mæ, th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - TÝnh to¸n c¸c tû lÖ thÞt mãc hµm, thÞt xÎ, n¹c, mì, x−¬ng, da ë lîn; hoÆc tû lÖ th©n thÞt, thÞt ®ïi, thÞt ngùc ë gµ. - ViÕt t−êng tr×nh c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc. Bμi 4 kiÓm tra §¸nh gi¸ phÈm chÊt tinh dÞch cña ®ùc gièng (lîn hoÆc bß) 1. Môc ®Ých Thùc hiÖn ®−îc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ba chØ tiªu phÈm chÊt tinh dÞch chñ yÕu lµ: l−îng tinh xuÊt, søc ho¹t ®éng cña tinh trïng vµ nång ®é tinh trïng. 2. Néi dung - KÕt hîp víi bµi thùc hµnh sè 4 khi tham quan mét c¬ së truyÒn tinh nh©n t¹o lîn (hoÆc bß). - X¸c ®Þnh l−îng tinh xuÊt: L−îng tinh xuÊt (ký hiÖu V, ®¬n vÞ tÝnh lµ ml) lµ l−îng tinh dÞch cña con ®ùc xuÊt ra trong mét lÇn khai th¸c tinh (®èi víi lîn lµ sau khi ®· läc bá keo nhµy). C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau: Sau khi lÊy tinh, ®èi víi lîn ph¶i läc bá ngay keo nhµy b»ng 3-4 líp v¶i g¹c s¹ch ®· ®−îc v« trïng, rãt tinh dÞch lîn vµo cèc thuû tinh cã chia ®é, hoÆc tinh dÞch bß vµo èng 116 høng tinh cã chia ®é. §Æt ngang tÇm m¾t víi ®¸y cña mÆt cong tinh dÞch råi ®äc møc v¹ch chia ®Ó x¸c ®Þnh sè ml tinh dÞch. - X¸c ®Þnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng: Søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (gäi t¾t lµ ho¹t lùc, ký hiÖu A) lµ tû lÖ phÇn tr¨m tinh trïng tiÕn th¼ng so víi tæng sè tinh trïng mµ ta quan s¸t ®−îc. C¸ch x¸c ®Þnh ®èi víi lîn nh− sau: ChuÈn bÞ phiÕn kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh ®· ®−îc khö trïng vµ sÊy kh«. Dïng ®òa thuû tinh lÊy 1 giät tinh nguyªn giá lªn phiÕn kÝnh. Dïng lamen ®Ëy lªn giät tinh sao cho tinh dÞch dµn ®Òu, ®Æt phiÕn kÝnh d−íi kÝnh hiÓn vi víi ®é phãng ®¹i 200 lÇn, quan s¸t 3 vi tr−êng, ®Õm sè l−îng c¸c tinh trïng vËn ®éng theo chiÒu tiÕn th¼ng vµ sè l−îng tæng sè tinh trïng quan s¸t ®−îc trªn mçi vi tr−êng, tÝnh trung b×nh céng ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ % tinh trïng tiÕn th¼ng. Trong qu¸ tr×nh ®Õm, ®¶m b¶o cho phiÕn kÝnh vµ la-men gi÷ ®−îc nhiÖt ®é 37-40o ®Ó tinh trïng ho¹t ®éng b×nh th−êng. Sè tinh trïng tiÕn th¼ng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng Tû lÖ tinh trïng tiÕn th¼ng (%) = x 100 Tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong vi tr−êng TÝnh søc ho¹t ®éng cña tinh trïng theo thang ®iÓm sau: §iÓm 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 E M % tinh trïng tiÕn th¼ng 100- 96 95- 86 85- 76 75- 66 65- 56 55- 46 45- 36 35- 26 25- 16 15- 6 5- 0 0 - X¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng: Nång ®é tinh trïng (ký hiÖu C, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng/ml) lµ tæng sè tinh trïng cã trong 1 ml tinh nguyªn. C¸ch x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®Õm trùc tiÕp ®èi víi lîn nh− sau: Dïng èng hót b¹ch cÇu hót tinh nguyªn ®Õn v¹ch 0,5, dïng b«ng lau s¹ch bªn ngoµi èng hót, sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 11, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 20 lÇn. §¶o nhÑ èng hót ®Ó trén ®Òu tinh dÞch víi dung dÞch NaCl 3%. Bá ®i 3-4 giät ®Çu, sau ®ã giá 1 giät vµo buång ®Õm ®· l¾p s½n lam kÝnh, ®Æt buång ®Õm d−íi kÝnh hiÓn vi ®é phãng ®¹i 200 lÇn. Nguyªn t¾c ®Õm nh− sau: Trong mçi « chØ ®Õm ®Çu tinh trïng n»m trong « vµ n»m trªn 2 c¹nh kÒ nhau, cßn nh÷ng tinh trïng n»m trªn 2 c¹nh kia nh−êng cho « kh¸c. §Õm sè tinh trïng trong 5 « lín, 4 « ë 4 gãc vµ 1 « ë chÝnh gi÷a. Mçi « lín cã 16 « nhá, tæng sè c¸c « ®Õm lµ 5 x 16 = 80 « nhá (mçi « nhá cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm). §Õm c¶ 2 bªn buång ®Õm råi lÊy kÕt qu¶ trung b×nh. NÕu kÕt qu¶ 117 2 bªn chªnh lÖch nhau lín h¬n 30% th× ph¶i lµm l¹i. NÕu tinh trïng tô thµnh ®¸m ®«ng kh«ng ®Õm ®−îc th× bá ®i lµm l¹i. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 50000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 80 « nhá V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót b¹ch cÇu (20 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 80 « nhá : 80 x 1/400 x1/10 = 0,02 mm3 =1/50000 ml). §èi víi bß, c¸ch x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− trªn, nh−ng do nång ®é tinh trïng cña bß cao nªn cã mét sè ®iÓm sau ®©y kh¸c víi c¸ch x¸c ®Þnh nång ®é tinh trïng cña lîn: - Sö dông èng hót hång cÇu; - Hót tinh dÞch ®Õn v¹ch 0,5. Sau ®ã hót tiÕp dung dÞch NaCl 3% ®Õn v¹ch 101, nh− vËy tinh dÞch ®· ®−îc pha lo·ng 200 lÇn; - §Õm sè tinh trïng trong 16 « nhì (gåm 400 « con), mçi « con cã diÖn tÝch 1/400 mm2, ®é s©u 1/10 mm. TÝnh nång ®é tinh trïng theo c«ng thøc sau: C = nV. 10000 Trong ®ã, C : nång ®é tinh trïng trong 1 ml tinh nguyªn (triÖu/ml) n : tæng sè tinh trïng ®Õm ®−îc trong 400 « con V: sè lÇn pha lo·ng tinh dÞch trong èng hót hång cÇu (200 lÇn) 50000: tû lÖ quy ®æi (dung tÝch 400 « con : 400 x 1/400 x1/10 = 0,1 mm3 =1/10000 ml). - X¸c ®Þnh chØ tiªu sè l−îng tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô tinh trong mét lÇn phèi gièng (ký hiÖu VAC, ®¬n vÞ tÝnh lµ triÖu tinh trïng) b»ng c¸ch lÊy tÝch sè cña ba chØ tiªu l−îng tinh xuÊt (Vml), søc ho¹t ®éng cña tinh trïng (A) vµ nång ®é tinh trïng (C triÖu tinh trïng/ml) : VAC (triÖu tinh trïng) = V(ml) x (A) x (C triÖu tinh trïng/ml) 3. Dông cô, vËt liÖu - Tinh dÞch lîn ®ùc (tinh nguyªn ch−a pha chÕ), hoÆc bß - B×nh tam gi¸c 500ml, èng ®ong 250ml, phÔu thuû tinh, v¶i x« - KÝnh hiÓn vi thÞ kÝnh 10x-15x, vËt kÝnh 20 118 - Lam kÝnh, la-men, ®òa thuû tinh, èng hót hång b¹ch cÇu, buång ®Õm hång cÇu - Dung dÞch pha lo·ng tinh dÞch NaCl 3%. Ngo¹i kho¸ Tham quan tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o 1. Môc ®Ých N¾m ®−îc c¸c ho¹t ®éng kü thuËt trong mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o, hiÓu ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c¸c quy tr×nh kü thuËt lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. 2. Néi dung - Tham quan mét tr¹m truyÒn tinh nh©n t¹o (lîn hoÆc bß) t¹i ®Þa ph−¬ng. - Trùc tiÕp quan s¸t c¸c kh©u lÊy tinh (nÕu cã thÓ), kiÓm tra tinh dÞch, pha chÕ tinh dÞch vµ b¶o tån tinh dÞch. - T×m hiÓu c¸c quy tr×nh kü thuËt cña c¸c kh©u lÊy tinh, pha chÕ, b¶o tån, vËn chuyÓn tinh dÞch. - Th¶o luËn trong nhãm, ®èi chiÕu so s¸nh nh÷ng thao t¸c thùc tÕ mµ c¬ së thùc hiÖn víi c¸c quy ®Þnh trong quy tr×nh kü thuËt ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng −u ®iÓm còng nh− sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy tr×nh. 119 Phô lôc Phô lôc 1 Tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng Ph−¬ng ph¸p gi¸m ®Þnh (TCVN 1280-81) TrÝch: §iÒu 5. Gi¸m ®Þnh ngo¹i h×nh 5. 1. Cho lîn ®i, ®øng tù nhiªn trªn ®Þa ®iÓm b»ng ph¼ng ®Ó quan s¸t vµ ®¸nh gi¸ tõng bé phËn. 5.2. Ngo¹i h×nh cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu: HÖ sè - §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 - §Çu vµ cæ 1 - Vai vµ ngùc 2 - L−ng s−ên vµ bông 3 - M«ng vµ ®ïi sau 3 - Bèn ch©n 3 - Vó vµ bé phËn sinh dôc 3 5.3. C¸c chØ tiªu trªn ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch cho ®iÓm theo møc ®é −u khuyÕt ®iÓm cña tõng bé phËn. Møc ®iÓm kh«ng cho qu¸ 5 ®iÓm vµ kh«ng d−íi 1 ®iÓm, cô thÓ nh− sau: - RÊt ®iÓn h×nh cho 5 ®iÓm - Phï hîp yªu cÇu cho 4 ®iÓm - Cã 1 - 2 nh−îc ®iÓm nhÑ cho 3 ®iÓm - Cã nhiÒu nh−îc ®iÓm nhÑ hoÆc 1 nh−îc ®iÓm nÆng cho 2 ®iÓm - Cã 2 nh−îc ®iÓm nÆng trë lªn cho 1 ®iÓm 120 5.4. §iÓm cña tõng chØ tiªu nh©n víi hÖ sè quy ®Þnh cho chØ tiªu ®ã, céng dån c¸c tÝch sè cña tõng bé phËn ®−îc tæng sè ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 5.5. Dùa vµo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÓm 7 cña tiªu chuÈn nµy ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. §iÓm 7. Thang ®iÓm dïng ®Ó xÕp cÊp CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm: §Æc cÊp Kh«ng d−íi 85 ®iÓm CÊp I Kh«ng d−íi 70 ®iÓm CÊp II Kh«ng d−íi 60 ®iÓm CÊp III Kh«ng d−íi 50 ®iÓm Ngo¹i cÊp D−íi 50 ®iÓm TrÝch: Lîn c¸i gièng Mãng C¸i - Ph©n cÊp chÊt l−îng §iÓm 3. CÊp ngo¹i h×nh 3.1. Lîn c¸i hËu bÞ vµ lîn n¸i sinh s¶n ®−îc xÕp cÊp ngo¹i h×nh b»ng c¸ch cho ®iÓm vÒ ®Æc ®iÓm gièng vµ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ theo b¶ng 3 cña tiªu chuÈn nµy. 3.2. §iÓm vµ hÖ sè cña tõng bé phËn ®−îc xÐt theo b¶ng 4 cña tiªu chuÈn nµy. Tæng sè ®iÓm ë cét 5 cña b¶ng 4 dïng ®Ó xÕp cÊp ngo¹i h×nh. 3.3. CÊp ngo¹i h×nh ®−îc xÕp theo thang ®iÓm quy ®Þnh ë ®iÒu 4.3. cña tiªu chuÈn nµy. §iÒu 4.3. CÊp sinh s¶n, cÊp sinh tr−ëng, cÊp ngo¹i h×nh vµ cÊp tæng hîp ®−îc xÕp cÊp theo thang ®iÓm quy ®Þnh nh− sau: §Æc cÊp tõ 85 ®Õn 100 ®iÓm CÊp I tõ 70 ®Õn 84 ®iÓm CÊp II tõ 60 ®Õn 69 ®iÓm CÊp III tõ 50 ®Õn 59 ®iÓm Ngo¹i cÊp d−íi 50 ®iÓm 121 B¶ng 3. XÕp cÊp ngo¹i h×nh lîn c¸i TT Bé phËn ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi, ch¾c ch¾n, khoÎ m¹nh, bÐo võa ph¶i. Bé l«ng da cã mµu tr¾ng v¸ ®en. Mµu ®en cña l«ng vµ da cè ®Þnh ë ®Çu, m«ng vµ ®u«i thµnh h×nh yªn ngùa hoÆc tõng ®¸m loang to nhá. Da dµy võa ph¶i. TÝnh t×nh nhanh nhÑn nh−ng kh«ng hung d÷. §Æc ®iÓm gièng biÓu hiÖn kh«ng râ. C¬ thÓ ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi, yÕu, qu¸ bÐo hoÆc qu¸ gÇy. L«ng loang kh«ng æn ®Þnh. Da qu¸ dµy hoÆc qu¸ th«. TÝnh t×nh qu¸ hung d÷ hoÆc qu¸ chËm ch¹p. 2 §Çu vµ cæ §Çu to võa ph¶i, tr¸n réng, m¾t tinh. Hai hµm b»ng nhau. Tai h¬i to. §Çu vµ cæ kÕt hîp tèt. §Çu qu¸ to hoÆc qu¸ nhá. Tr¸n hÑp nhiÒu nÕp nh¨n, mâm nhän, m¾t kÐm. Hai hµm kh«ng b»ng nhau, tai th«. §Çu vµ cæ kÕt hîp kh«ng tèt, cã eo ë cæ. 3 Vai vµ ngùc Vai në ®Çy ®Æn. Ngùc s©u réng, vai vµ l−ng kÕt hîp tèt. Vai hÑp, xu«i. Ngùc, m«ng lÐp. Vai vµ l−ng kÕt hîp kh«ng tèt. 4 L−ng s−ên vµ bông L−ng dµi võa ph¶i, s−ên s©u, trßn. Bông kh«ng sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp ch¾c ch¾n. L−ng hÑp, ng¾n, vâng l−ng. S−ên n«ng, dÑt, bông sÖ. L−ng, s−ên, bông kÕt hîp kh«ng tèt. 5 M«ng vµ ®ïi sau M«ng dµi võa ph¶i, réng. §ïi ®Çy ®Æn, Ýt nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp tèt. M«ng lÐp, ng¾n, dèc nhiÒu. §ïi sau nhá, yÕu, nhiÒu nÕp nh¨n. M«ng vµ ®ïi sau kÕt hîp kh«ng tèt. 6 Bèn ch©n Bèn ch©n t−¬ng ®èi ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau võa ph¶i. Mãng kh«ng toÌ. §i ®øng tù nhiªn, kh«ng ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. Ch©n qu¸ nhá hoÆc qu¸ to, kh«ng ch¾c ch¾n. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ch©n tr−íc vµ hai ch©n sau hÑp. Mãng toÌ. §øng kh«ng tù nhiªn, ®i ch÷ b¸t, vßng kiÒng hoÆc ®i b»ng bµn ch©n. 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc Cã 12 vó trë lªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nóm vó ®Òu nhau, kh«ng cã vó kÑ. D−íi 12 vó. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vó kh«ng ®Òu, cã vó kÑ. 122 B¶ng 4. B¶ng tÝnh ®iÓm ngo¹i h×nh TT C¸c bé phËn cña c¬ thÓ §iÓm tèi ®a HÖ sè §iÓm ®· nh©n hÖ sè 1 §Æc ®iÓm gièng, thÓ chÊt, l«ng da 5 5 25 2 §Çu vµ cæ 5 1 5 3 Vai vµ ngùc 5 2 10 4 L−ng s−ên vµ bông 5 3 15 5 M«ng vµ ®ïi sau 5 3 15 6 Bèn ch©n 5 3 15 7 Vó vµ bé phËn sinh dôc 5 3 15 20 100 Phô lôc 2 tiªu chuÈn viÖt nam - lîn gièng quy tr×nh mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt nu«i bÐo (TCVN 3899-84) 1. Kh¸i niÖm tæ chøc mæ kh¶o s¸t 1.1. Mæ kh¶o s¸t phÈm chÊt thÞt lîn nu«i bÐo lµ ®em mæ theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh nh÷ng con lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo trong c¸c ®ît ®¸nh gi¸ lîn ®ùc gièng qua ®êi sau vµ lîn ®· kÕt thóc kiÓm tra nu«i bÐo cña c¸c c«ng thøc lai kinh tÕ ®Ó xem xÐt phÈm chÊt thÞt cña chóng. 1.2. Khi tiÕn hµnh mæ kh¶o s¸t ph¶i cã tõ 1 - 2 c¸n bé kü thuËt ®· n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p mæ vµ tõ 3 - 5 ng−êi gióp viÖc. Ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ dông cô mæ xÎ, c©n ®o, ghi chÐp tr−íc khi mæ kh¶o s¸t. 1.3. Thêi gian mæ kh¶o s¸t 1 lîn kh«ng qu¸ 2 giê. 2. Ph−¬ng ph¸p mæ kh¶o s¸t 2.1. Tr−íc khi mæ kh¶o s¸t ph¶i ®Ó lîn nhÞn ®ãi 24 giê sau ®ã c©n khèi l−îng sèng tr−íc lóc mæ kh¶o s¸t. 2.2. Chäc tiÕt, c¹o l«ng, mæ mét ®−êng ë gi÷a däc th©n, tõ cæ qua ngùc, bông tíi hËu m«n. LÊy hÕt néi t¹ng ra, chØ ®Ó l¹i hai l¸ mì bông. C©n träng l−îng thÞt mãc hµm. TÝnh tû lÖ thÞt mãc hµm (TLTMH): Khèi l−îng thÞt mãc hµm (kg) TLTMH (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.3. C¾t ®Çu theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n, ®i qua ®iÓm gi÷a chÈm vµ ®èt sèng cæ thø nhÊt (®−êng c¾t A). C¾t 4 ch©n ë gi÷a khuûu, ®èi víi ch©n tr−íc (®−êng c¾t B) vµ 123 gi÷a khuûu ®èi víi ch©n sau (®−êng c¾t C) (xem h×nh vÏ). C©n khèi l−îng thÞt xÎ, c©n ®Çu, 4 ch©n. TÝnh tû lÖ thÞt xÎ (TLTX): Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) X1 = TLTX (%) = x 100 Khèi l−îng sèng tr−íc khi mæ (kg) 2.4. Bãc mì bông, c¾t th©n thÞt xÎ ra lµm 2 phÇn b»ng nhau däc theo gi÷a sèng l−ng. LÊy 1/2 th©n thÞt bªn tr¸i (kh«ng cã ®u«i) ®Ó tiÕp tôc kh¶o s¸t. 2.5. §o c¸c chØ tiªu: - Dµi th©n thÞt: ChiÒu dµi tõ tr−íc ®èt sèng cæ ®Çu tiªn ®Õn ®iÓm tr−íc ®Çu x−¬ng h«ng. - §é dµy mì ë 3 ®iÓm: + Cá: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng cæ cuèi cïng + L−ng: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng l−ng cuèi cïng + Th©n: ®o ë ®iÓm trªn ®èt x−¬ng sèng th©n cuèi cïng - DiÖn tÝch c¬ th¨n: ®o ë ®iÓm tr−íc vµ ®iÓm gi÷a ®èt sèng l−ng cuèi cïng. 2.6. C¾t 1/2 th©n thÞt xÎ thµnh 4 phÇn theo c¸c ®−êng c¾t sau: - §−êng c¾t D: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt sèng h«ng cuèi cïng vµ ®èt x−¬ng khum ®Çu tiªn (chç c¾t phÇn bông). - §−êng c¾t E: ®−êng c¾t cïng h−íng víi x−¬ng khum vµ ®i qua giao ®iÓm cña 2 ®−êng F vµ D. - §−êng c¾t F: ®−êng c¾t cïng h−íng víi trôc dµi th©n vµ c¸ch mÐp d−íi x−¬ng sèng cæ vµ mÐp c¬ th¨n chuét 2 cm. - §−êng c¾t G: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a cña ®èt x−¬ng sèng l−ng 4 - 5. - §−êng c¾t H: ®−êng c¾t theo h−íng vu«ng gãc víi trôc dµi th©n ®i qua ®iÓm gi÷a ®èt x−¬ng sèng l−ng 5 - 6. C¸c ®−êng c¾t ph©n lo¹i thÞt 124 2.7. Läc mì l−ng vµ da bao qu vµo phÇn thÞt n¹c vµ tr¸nh ®Ó i mì trªn phÇn thÞt n¹c. X2 (%) = x 100 h©n thÞt xÎ: Cæ vai: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AFG. FH. l−ng h«ng) (kg) X3 (%) = x 100 g) X4 (%) = x 100 ) X5 (%) = x 100 tr−íc) (kg) X6 (%) = x 100 ) X7 (%) = x 100 anh c¸c phÇn thÞt xÎ, tr¸nh c¾t l¹ - C©n khèi l−îng mì da cña c¸c phÇn thÞt xÎ vµ mì bông (c©n chung). TÝnh tû lÖ mì vµ da (X2): 2 (Khèi l−îng mì vµ da + mì bông) (kg) Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2.8. C©n c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng cña 1/2 t - - L−ng h«ng: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t EFG. - §ïi sau: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t CDE. - Ngùc ®ïi tr−íc: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t AB - Bông: phÇn thÞt giíi h¹n bëi c¸c ®−êng c¾t DFH. TÝnh tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng: 2 (Khèi l−îng thÞt Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ®ïi sau) (k Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt cæ vai) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt ngùc, ®ïi Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 2 (Khèi l−îng thÞt bông) (kg Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) 125 3. §¸nh gi¸ ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt xÎ Sau khi mæ kh¶o s¸t, phÈm chÊt thÞt xÎ cña lîn ®−îc ®¸nh gi¸ theo tû lÖ thÞt xÎ, tû a. Lîn cã tû lÖ thÞt xÎ cao, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c µ x−¬ i tr−íc gièng lîn ®· x¸c ®Þnh ®−îc chØ sè chän läc (I) th× ph©n lo¹i theo chØ sè : I = Tû lÖ thÞt xÎ cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) da cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) Ðo (%) (%) Ðo (%) cña c¸c lîn ®−îc kiÓm i c¸c gièng lîn ch−a x©y dùng ®−îc chØ sè chän läc th× ph©n lo¹i phÈm chÊt thÞt b»n g c¸ch tÝnh tru −ng (mm) KÝch th−íc c¬ th¨n lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c, x−¬ng vµ tû lÖ mì, d v ng lín, tû lÖ mì vµ da Ýt ®−îc ®¸nh gi¸ cao h¬n lîn cã tû lÖ thÞt xÎ thÊp, tû lÖ c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng nhá, tû lÖ mì vµ da nhiÒu. Trong c¸c phÇn thÞt n¹c vµ x−¬ng th× gi¸ trÞ cña chóng ®−îc xÕp h¹ng theo thø tù sau: - L−ng, h«ng - §ïi sau - Cæ vai - Ngùc, ®ï - Bông §èi víi c¸c chän läc A + b1(X1-X1) + b2(X2-X2) + b3(X3-X3) + b4(X4-X4) + b5(X5-X5) + b6(X6-X6) + b7(X7-X7) trong ®ã, A : H»ng sè X1: X2: Tû lÖ mì X3: Tû lÖ thÞt l−ng h«ng cña lîn kiÓm tra nu«i b X4: Tû lÖ thÞt ®ïi sau cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo X5: Tû lÖ thÞt cæ vai cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X6: Tû lÖ thÞt ngùc, ®ïi tr−íc cña lîn kiÓm tra nu«i b X7: Tû lÖ thÞt bông cña lîn kiÓm tra nu«i bÐo (%) X1, X2, X3, X4, X5, X6, X7: B×nh qu©n c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng tra nu«i bÐo b1, b2, b3, b4, b5, b6, b7: C¸c hÖ sè øng víi c¸c tÝnh tr¹ng cña chØ sè chän läc. §èi ví g c¸ch xÕp thø h¹ng riªng cña tõng tÝnh tr¹ng, sau ®ã ph©n lo¹i tæng hîp b»n ng b×nh thø h¹ng cña c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. D−íi ®©y lµ mÉu ghi chÐp kÕt qu¶ mæ kh¶o s¸t: Khèi l−îng (kg) §é dµy mì lSè hiÖu Sèng Mãc hµm XÎ Cæ L−ng Th©n Dµi Réng 0,8xDxRlîn mæ th©n thÞt (cm) Dµi kh¶o s¸t 126 Phô lôc 3 Mæ kh¶o s¸t hÞt gia cÇm Mæ kh¶o s¸t gia cÇm, theo . Khèi l−îng sèng: 2 giê (chØ cho uèng n−íc). ng = Khèi l−îng gia cÇm sau khi nhÞn ¨n 12 giê (chØ cho uèng n−íc) 2. Khè m = Khèi l−îng gia cÇm sau khi c¾t tiÕt, bá l«ng, bá néi t¹ng xÎ = Khèi l−îng mãc hµm - Khèi l−¬ng (®Çu, cæ, bµn ch©n) m (%) = x 100 xÎ (%) = x 100 Khèi l−îng thÞt ®ïi (kg) x 100 g) Tû lÖ thÞt l−ên (%) = x 100 g) Tû lÖ mì bông (%) = x 100 t dâi c¸c chØ tiªu sau: 1 Tr−íc khi giÕt mæ, cho gia cÇm nhÞn ¨n 1 Khèi l−îng sè i l−îng mãc hµm: C¾t tiÕt, vÆt l«ng, bá néi t¹ng. Khèi l−îng mãc hµ 3. Khèi l−îng thÞt xÎ: C¾t ®Çu, cæ, bµn ch©n. Khèi l−îng thÞt 4. Tû lÖ mãc hµm: Khèi l−îng mãc hµm (kg) Tû lÖ mãc hµ Khèi l−îng sèng (kg) 5. Tû lÖ thÞt xÎ: Khèi l−îng thÞt xÎ (kg) Tû lÖ thÞt Khèi l−îng sèng (kg) 6. Läc vµ c©n thÞt ®ïi, thÞt l−ên, mì bông Tû lÖ thÞt ®ïi (%) = Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng thÞt l−ên (k Khèi l−îng sèng (kg) Khèi l−îng mì bông (k Khèi l−îng sèng (kg) 127 Tr¶ lêi vμ h−íng dÉn gi¶i c¸c bμi tËp Bµi tËp 1, ch−¬ng 1 TT x y - x x (x - x )2 y - y (y - y )2 (x - x )(y - y ) 1 723 2,9 20,83 434,03 0,06 0,0034 1,2153 y y 2 717 2,8 14,83 220,03 -0,04 0,0017 -0,6181y 3 629 3,9 -73,17 5353,36 1,06 1,1201 -77,4347y 4 705 2,6 2,83 8,03 -0,24 0,0584 -0,6847y 5 708 2,9 5,83 34,03 0,06 0,0034 0,3403 y 6 760 2,8 57,83 3344,69 -0,04 0,0017 -2,4097 y 7 698 2,9 -4,17 17,36 0,06 0,0034 -0,2431 y 8 760 2,7 57,83 3344,69 -0,14 0,0201 -8,1931 y 9 714 2,8 11,83 140,03 -0,04 0,0017 -0,4931 y 10 696 2,5 -6,17 38,03 -0,34 0,1167 2,1069 y 11 712 2,7 9,83 96,69 -0,14 0,0201 -1,3931 y 12 604 2,6 -98,17 9636,69 -0,24 0,0584 23,7236 8426 34,1 22667,67 1,4092 -64,0833 n = 12 2060,70 0,1281 702,17 2,84 45,3949 0,3579 r = -0,3586 b = -0,0028 Sinh viªn cã thÓ sö dông phÇn mÒm thèng kª (ch¼ng h¹n Excel) ®Ó tÝnh to¸n hÖ sè t−¬ng quan vµ hÖ sè håi quy, kÕt qu¶ còng thu ®−îc nh− trªn. Bµi tËp 2, ch−¬ng II: §èi víi tÝnh tr¹ng t¨ng träng trung b×nh: a/ Do S = iσP Tû lÖ chän läc lîn ®ùc gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 σP = 60 g/ngµy 128 VËy S = 1,755 x 60 = 105,3 g ¨ng suÊt trung b×nh ®µn lµ: 600 g/ngµy D 60 b/ Do R = h2iσP 2 = 0,8775 , lîn c¸i kh«ng chän läc nªn ic¸i = 0 σ 60 g/ µy V R = 0,877 60 = g/ngµ Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ 6 + 15 615 g/ng c/ NÕu mÑ cña chóng còng ®−îc chän läc víi tû lÖ chän läc lµ 60%. Do p = 0,6 nªn i = 0,644 Ta cã: R = h iσP h ichung = (1,755 + 0,644) σ y VËy R = 0, y Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 6 21 621 g/ng d/ Kho thÕ hÖ trung b×nh: L 2 + ¨m Do ®ã, tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m sÏ b»ng: 21,591/2,5 = 8,6364 g/ngµy/n¨m §èi ví a/ Do S = iσP gièng lµ 0,10 nªn i = 1,755 VËy S = 2,6325 mm trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: N o ®ã n¨ng suÊt trung b×nh cña c¸c lîn ®ùc gièng tèt nhÊt nµy b»ng: 0 + 105,3 = 705,3 g/ngµy h = 0,3 = (1,755 + 0)/2ichung P = ng Ëy 0,3 x 5 x 15,795 y cã tèc ®é t¨ng träng lµ: 00 ,795 = ,795 µy 2 2 = 0,3 /2 = 1,1995 P = 60 g/ngµ 3 x 1,1995 x 60 = 21,591 g/ngµ 00 + ,591 = ,591 µy ¶ng c¸ch = 3 = 2,5 n i tÝnh tr¹ng ®é dµy mì l−ng: Tû lÖ chän läc lîn ®ùc σP = 1,5 mm = 1,755 x 1,5 N¨ng suÊt trung b×nh ®µn lµ: 20 mm Do ®ã n¨ng suÊt 129 20 - 2,6325 = 17,3675 mm b/ Do R = h2iσP h2 = 0,6 ichung = (1,755 + 0)/2 = 0,8775 , lîn c¸i kh«ng chän läc nªn ic¸i = 0 σP =1,5 0,6 x 0,8775 x 1,5 = 0,78975 mm 9,21025 mm û lÖ chän läc lµ 60%. σP h2 = 0, ichung = 5 0,6 x 1,1995 x 1,5 = 1,07955 mm Çy mì l−ng lµ: ,92045 mm o ®ã, tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m sÏ b»ng: mm VËy R = Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã ®é dÇy mì l−ng lµ: 20 - 0,78975 = 1 c/ NÕu mÑ cña chóng còng ®−îc chän läc víi t Do p = 0,6 nªn i = 0,644 Ta cã: R = h2i 6 (1,755 + 0,644)/2 = 1,199 σP =1,5 mm VËy R = Do ®ã, ®êi con cña chóng sÏ cã ®é d 20 -1,07955 = 18 d/ Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ trung b×nh: L = 2 + 3 = 2,5 n¨m D 1,07955/2,5 = 0,43182 mm/n¨m Bµi tËp 2, ch−¬ng III: 130 7 5 7 3 3 3 8 7 8 1 1 1 9 4 4 4 9 10 X 1 10 7 5 5 5 11 2 2 12 12 12 6 6 6 13 13 (b) (c) (d) Ö hä hµng X kh«ng cËn huyÕt: FX = 0 ÷a 1 vµ 2 lµ quan hÖ «ng - ch¸u nµy kh«ng cËn huyÕt Ö phæ (c): a 1 vµ 2 lµ ch¸u vµ c« hä (2 lµ chÞ em cïng bè kh¸c mÑ víi bè cña ) 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 5, tæ tiªn chung nµy kh«ng cËn huyÕt X = 1/2(1/2) 1+2 = 1/2(1/8) = 1/16 Ö phæ (d): Quan hÖ hä hµng gi÷a 1 vµ 2 lµ anh em hä (bè cña 1 vµ bè cña 2 lµ hai anh em cïng bè h¸c mÑ) 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 7, tæ tiªn chung nµy kh«ng cËn huyÕt X = 1/2(1/2) 2+2 = 1/2(1/16) = 1/32 3 9 8 1 4 10 X X X 1 2 5 11 11 2 13 (a) HÖ phæ (a): - Gi÷a 1 vµ 2 kh«ng cã quan h - HÖ phæ (b): - Quan hÖ hä hµng gi - 1 vµ 2 cã 1 tæ tiªn chung lµ 1, tæ tiªn chung FX = 1/2(1/2) 0+2 = 1/2(1/4) = 1/8 H - Quan hÖ hä hµng gi÷ 1 - F H - k - F 131 tra c u t uËt n ÷ n g LUP 61 hØ s chä läc 8) hän gièng vµ nh© giè v t nu«i ièn vËt nu«i) (28) hän c thÓ 6) hän läc gièng vËt nu«i (chän gièng vËt o gia ®×nh (66) (67) g vËt nu«i (8) ñ −ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc ëng tÝch luü (35) G (46) r ( 5) Gi¸ trÞ kiÓu h×nh (gi¸ trÞ phenotyp) (45) Gi¸ trÞ gièng (55) G p i cË huy t (74 Gièng chuyªn dông (10) Gièng ®Þa ph−¬ng (10) Gièng g©y thµnh (9) Gièng kiªm dông (10) Gièng nguyªn thuû (9) nhËp (10) Gièng vËt nu«i (7) H HÖ phæ (hÖ ph¶) (72) o nghÜa hÑp (47) HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng (47) HiÖu qu¶ chän läc (®¸p øng chän läc) Ho¹t lùc tinh trïng (A) (41) Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î (40) Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ (52) ø h g B B ån¶o t nguå en ®éng vËt (101) (102) B ( ) C C è n (5 C n ng Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép (gi¸ trÞ gièng) Ë (g g C läc ¸ (6 C nu«i) (28) Chän läc hµng lo¹t (63) Chän läc kÕt hîp (67) Chän läc the Chän läc trong gia ®×nh (67) Gièng C−êng ®é chän läc (49) (50) Gièng qu¸ ®é (9) D Dßng cËn huyÕt (9) Dßn § HÖ sè di truyÒn the §é chÝnh x¸c c a gi¸ trÞ gièng (57) §é dµy mì l m¸y siªu ©m) (39) §é sinh tr− (47) §é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi (36) K §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi (35) Þ Gi¸ trÞ kiÓu gen (gi¸ t genotyp) 4 iao hè n Õ ) (76) 132 Khèi l−îng s¬ sinh, cai s÷a (40) Khèi l−îng trøng (42) KiÓm tra ®êi con (64) KiÓm tra kÕt hîp (65) iÓm tra n¨ng suÊt (kiÓm tra c¸ thÓ) (63) i c¶i t¹o (88) 89) Lai gièng (78) kinh tÕ (81) 81) (82) (86) t gièng (62) 02) i tr−êng chung (m«i tr−êng th−êng (m«i tr−êng t¹m thêi) ) N ïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ 72) Nhãm huyÕt thèng (8) Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng (9) Nång ®é tinh trïng (C) (41) S Sai lÖch m«i tr−êng (45) Sai lÖch tréi (46) Sai lÖch t−¬ng t¸c (46) l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a îng trøng/n¨m (42) i cai s÷a (40) ) 0) trong thêi gian i (6) 1 kg t¨ng träng (39) tr¹ng (32) Ö ®Î (tr©u, bß, dª, cõu, ngùa) (40) Tû lÖ mì s÷a (38) P Ph¶n giao (84) K L La Lai c¶i tiÕn (87) (88) Lai g©y thµnh ( Lai Lai kinh tÕ ®¬n gi¶n ( Lai kinh tÕ phøc t¹p (82) Lai lu©n chuyÓn (85) Lai xa (89) Li sai chän läc (47) Lo¹i th¶i vË L−îng tinh (V) (41) L−u gi÷ “ex situ” (104) L−u gi÷ “in situ” (103) L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt (1 M M« xuyªn) (46) M«i tr−êng riªng (46 Ngo¹i h×nh (33) Nguån th«ng tin (d gièng) (56) Nh©n gièng thuÇn chñng (71) ( Nh©n gièng vËt nu«i (28) S¶n (38) S¶n l− Sinh tr−ëng (35) Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn) (40) Sè con cßn sèng kh Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn) (40 Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn) (4 Sæ gièng (99) S÷a tiªu chuÈn (38) T T¨ng träng trung b×nh nu«i (39) ThuÇn ho¸ vËt nu« Tiªu tèn thøc ¨n cho TÝnh TÝnh tr¹ng chÊt l−îng (32) TÝnh tr¹ng sè l−îng (32) Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng (40) Tuæi ®Î løa ®Çu (40) Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn (42) Tuæi giÕt thÞt (39) Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i) (40) Tû l Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu) (40) ¦ Tû lÖ n¹c (39) Tû lÖ protein s÷a (38) Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm) (40) ngùc (40) lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu) (40) Tû lÖ thÞt xÎ (lîn) (39) , bß, dª, cõu) (40) thÕ lai (78) (79) (80) thÕ lai cña mÑ (80) u«i (6) ¦u ¦u thÕ lai c¸ thÓ Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ¦u thÕ lai cña bè (80) ¦uTû lÖ thÞt mãc hµm (39) Tû V Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u VAC (41) Tû lÖ thô thai (40) VËt gièng (28) VËt n Tõ vù h qu¶n lý c uyÒn ®−îc lîi Ých bÒn v÷ng lín n iÖn t¹i, ®ång thêi duy tr× ®−îc tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn ®ã ®Ó ®¸p øng ®− mong muèn cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. LUP : Ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n kh«ng chÖch tuyÕn tÝnh tèt nhÊt ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. ChØ sè chän läc: Ph−¬ng ph¸p −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng b»ng c¸ch phèi hîp gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸c tÝnh tr¹ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn b¶n th©n con vËt hoÆc trªn c¸c hä hµng th©n thuéc cña nã thµnh mét ®iÓm tæng hîp vµ c¨n cø vµo ®iÓm nµy ®Ó chän läc hoÆc lo¹i th¶i con vËt. Chän gièng vµ nh©n gièng vËt nu«i: Khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn di truyÒn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cña vËt nu«i. Chän gièng vËt nu«i: Xem chän läc gièng vËt nu«i Chän läc c¸ thÓ: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh b¶n th©n con vËt. Chän läc gièng vËt nu«i: QuyÕt ®Þnh gi÷ hay kh«ng gi÷ l¹i vËt nu«i lµm vËt gièng. Chän läc hµng lo¹t: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.. Chän läc kÕt hîp: Chän gièng kÕt hîp gi¸ trÞ trung b×nh cña gia ®×nh víi gi¸ trÞ chªnh lÖch gi÷a n¨ng suÊt c¸ thÓ so víi trung b×nh gia ®×nh. Chän läc theo gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¶ gia ®×nh. Chän läc trong gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh gia ®×nh. C−êng ®é chän läc: Tû sè gi÷a li sai chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng. ng B¶o tån nguån gen ®éng vËt: C¸c ña con ng−êi ®èi víi tµi nguyªn di tr ®éng vËt nh»m ®¹t hÊt cho thÕ hÖ h îc nhu cÇu vµ B Dßng cËn huyÕt: §−îc h×nh thµnh do giao phèi cËn huyÕt gi÷a c¸c vËt nu«i cã quan hÖ ä hµng víi mét con vËt tæ tiªn. Dßng vËt nu«i: Nhãm vËt nu«i tro ®iÓm chung cña gièng ®ång thêi cã ®Æc ®iÓm riªng cña dßng. é chÝnh x¸c (cña gi¸ trÞ gièng): HÖ sè t−¬ng quan gi÷a ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ hoÆc §é sinh tr−ëng tÝch luü: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé inh tr−ëng t−¬ng ®èi: Tû lÖ phÇn tr¨m khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña c¬ thÓ hay tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng thªm so víi trung b×nh cña hai thêi ®iÓm sinh tr−ëng sau vµ Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép: Gi¸ trÞ kiÓu gen do t¸c ®éng céng gép cña tõng alen g©y nªn. Gi¸ trÞ genotyp: Xem gi¸ trÞ kiÓu gen Gi¸ trÞ gièng: Xem gi¸ trÞ di truyÒn céng gép Gi¸ trÞ kiÓu gen: Gi¸ trÞ do toµn bé c¸c gen mµ c¸ thÓ cã g©y nªn. c cña tÝnh tr¹ng sè l−îng. ièng cña mÑ. hèi cËn huyÕt: Giao phèi gi÷a nh÷ng con vËt cã quan hÖ hä hµng. −¬ng. víi chän läc, nu«i d−ìng ch¨m sãc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp. h ng mét gièng, cã ®Æc §¸p øng chän läc: Xem hiÖu qu¶ chän läc § nguån th«ng tin víi gi¸ trÞ gièng cña con vËt. §é dµy mì l−ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc m¸y siªu ©m): §é dµy mì l−ng ë vÞ trÝ x−¬ng s−ên cuèi cïng ®o b»ng kim th¨m hoÆc b»ng m¸y siªu ©m. phËn c¬ thÓ t¹i c¸c thêi ®iÓm sinh tr−ëng. §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian. §é s tr−íc. Gi¸ trÞ kiÓu h×nh: Gi¸ trÞ c©n ®o ®ong ®Õm ®−î Gi¸ trÞ gièng: Gi¸ trÞ kiÓu gen do t¸c ®éng céng gép cña tõng alen g©y nªn. §êi con nhËn ®−îc mét nöa gi¸ trÞ gièng cña bè vµ mét nöa gi¸ trÞ g Gi¸ trÞ phenotyp: Xem gi¸ trÞ kiÓu h×nh Giao p Gièng chuyªn dông: Gièng cã n¨ng suÊt cao vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Gièng ®Þa ph−¬ng: Gièng cã nguån gèc t¹i ®Þa ph Gièng g©y thµnh: Gièng vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh lai t¹o kÕt hîp Gièng kiªm dông: Gièng cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Gièng nguyªn thuû: Gièng vËt nu«i míi ®−îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ thó gèc tõ vïng kh¸c hoÆc n−íc kh¸c. thµnh qua qu¸ tr×nh chän läc, c¶i tiÕn vÒ tÇm ung mét nguån gèc, cã c¸c ®Æc ®iÓm ngo¹i con vËt. HiÖu qu¶ chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña ®êi con sinh ra tõ rïng vËn ®éng th¼ng tiÕn trong tæng sè tinh trïng con cña chóng c©n lóc s¬ sinh. . n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm hoang. Gièng nhËp: Gièng cã nguån Gièng qu¸ ®é: Gièng vËt nu«i ®−îc h×nh vãc, n¨ng suÊt, thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc. Gièng vËt nu«i: TËp hîp c¸c vËt nu«i cã ch h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt, lîi Ých kinh tÕ gièng nhau vµ c¸c ®Æc ®iÓm nµy di truyÒn ®−îc cho ®êi sau. HÖ ph¶: Xem hÖ phæ HÖ phæ: S¬ ®å nguån gèc huyÕt thèng cña HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn céng gép vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. nh÷ng bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Ho¹t lùc tinh trïng (A): Tû lÖ tinh t quan s¸t. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: Sè ngµy tõ løa ®Î tr−íc tíi løa ®Î sau. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ: Tuæi trung b×nh cña bè mÑ t¹i c¸c thêi ®iÓm ®êi ®−îc sinh ra. Khèi l−îng cai s÷a: Khèi l−îng con vËt c©n lóc cai s÷a. Khèi l−îng s¬ sinh: Khèi l−îng con vËt Khèi l−îng trøng: Khèi l−îng trung b×nh cña c¸c qu¶ trøng ®Î trong n¨m KiÓm tra c¸ thÓ: Xem kiÓm tra n¨ng suÊt KiÓm tra ®êi con: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu mµ ®êi con cña vËt gièng ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. KiÓm tra kÕt hîp: Ph−¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a kiÓm tra n¨ng suÊt vµ kiÓm tra ®êi con. KiÓm tra n¨ng suÊt: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm t¹o: Lai gi÷a gièng xÊu cÇn c¶i t¹o víi mét gièng tèt, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai èng cÇn c¶i tiÕn. h©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng thuéc hai quÇn thÓ c nhau phèi gièng víi nhau. con c¸i kh¸c gièng hoÆc kh¸c dßng, con lai ®−îc sö dông víi môc ®Ých th−¬ng phÈm. ®¬n gi¶n: Lai kinh tÕ gi÷a 2 gièng, dßng. ©n chuyÓn: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ c¸i kh¸c gièng, dßng, thay ®æi trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. ÷a. itu”: B¶o tån tinh dÞch, trøng, ph«i, ADN trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nhiªn mµ chóng sinh sèng. éng vËt kh«ng æi di truyÒn. g xuyªn tíi vËt nu«i. mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. Lai c¶i trë l¹i víi gièng tèt ®ã. Lai c¶i tiÕn: Lai gi÷a gièng cÇn c¶i tiÕn víi mét gièng cã −u ®iÓm næi bËt vÒ tÝnh tr¹ng cÇn c¶i tiÕn, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi chÝnh gi Lai g©y thµnh: Lai gi÷a c¸c gièng víi nhau nh»m t¹o mét gièng míi cã ®Æc ®iÓm tèt cña c¸c gièng khëi ®Çu. Lai gièng: N (gièng hoÆc dßng) kh¸ Lai kinh tÕ: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ Lai kinh tÕ Lai kinh tÕ phøc t¹p: Lai kinh tÕ gi÷a 3 hoÆc 4 gièng, dßng. Lai lu ®ùc gièng sau mçi ®êi lai. Lai xa: Lai gi÷a 2 loµi kh¸c nhau. Li sai chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ Lo¹i th¶i vËt gièng: QuyÕt ®Þnh kh«ng ®Ó con vËt tiÕp tôc lµm gièng n L−îng tinh (V): L−îng tinh dÞch bµi xuÊt trong 1 lÇn xuÊt tinh. L−u gi÷ “ex s nh»m duy tr× nguån gen. L−u gi÷ “in situ”: Nu«i gi÷ con vËt trong ®iÒu kiÖn thiªn L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt: LÊy mÉu vµ b¶o qu¶n tµi nguyªn di truyÒn ® ®Ó con ng−êi can thiÖp g©y ra nh÷ng biÕn ® M«i tr−êng chung: M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. M«i tr−êng riªng: M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch kh«ng th−ên M«i tr−êng t¹m thêi: Xem m«i tr−êng riªng M«i tr−êng th−êng xuyªn: Xem m«i tr−êng chung Ngo¹i h×nh: H×nh d¸ng bªn ngoµi cña con vËt. Nguån th«ng tin (dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng): Gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh con vËt hoÆc cña con vËt hä hµng dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. au nh»m t¹o ra thÕ hÖ sau cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng tèt h¬n thÕ hÖ mét con vËt tæ tiªn. mét mi-li-lit tinh dÞch. ëi ®Çu. nªn. a bëi hai hay nhiÒu alen ë c¸c locut hoÆc c¸c nhiÔm ®−îc trong 10 th¸ng tiÕt è trøng trung b×nh cña mét m¸i ®Î trong mét n¨m. cña ×nh do mét lîn n¸i s¶n xuÊt ®−îc hi ®Î 24 giê cßn sèng. Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn): Sè løa ®Î trung b×nh cña mét lîn n¸i trong mét n¨m. Nh©n gièng thuÇn chñng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng cña cïng mét gièng phèi gièng víi nhau. Nh©n gièng vËt nu«i: Cho c¸c nhãm vËt gièng ®ùc vµ c¸i phèi gièng víi nhau theo c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nh tr−íc. Nhãm huyÕt thèng: Nhãm vËt nu«i cã nguån gèc tõ Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng: Nhãm vËt nu«i cña mét gièng, ®−îc nu«i ë mét ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nång ®é tinh trïng (C): Sè l−îng tinh trïng cã trong Ph¶n giao: Cho con lai phèi gièng víi mét trong hai gièng kh Sai lÖch m«i tr−êng: Sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ kiÓu gen do tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh«ng ph¶i di truyÒn g©y Sai lÖch t−¬ng t¸c: T−¬ng t¸c g©y r s¾c thÓ kh¸c nhau, bëi c¸c alen víi c¸c cÆp alen trªn cïng mét locut, hoÆc bëi c¸c cÆp alen víi nhau. Sai lÖch tréi: Do t−¬ng t¸c lÉn nhau cña 2 alen trªn cïng mét locut g©y ra. S¶n l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a: Tæng l−îng s÷a v¾t s÷a (305 ngµy). S¶n l−îng trøng/n¨m: S Sinh tr−ëng: Sù t¨ng thªm vÒ khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña tõng bé phËn hay toµn c¬ thÓ con vËt. Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn): Sè lîn con cai s÷a trung b trong mét n¨m. Sè con cßn sèng khi cai s÷a: Sè con sèng t¹i thêi ®iÓm cai s÷a. Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn): Sè lîn con sau k Sæ gièng: T− liÖu vÒ huyÕt thèng, n¨ng suÊt cña c¸c vËt gièng. g: Sè kg thøc ¨n chi phÝ trung b×nh cho mçi kg t¨ng , ®ong, ®o, ®Õm). c¸ch ph©n lo¹i. ng, c¸c quan s¸t lµ biÕn rêi r¹c. ng lín bëi ®iÒu kiÖn sèng, c¸c gi¸ trÞ lµ biÕn liªn tôc. Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. nh. ß, dª, cõu, ngùa): Sè c¸i ®Î so víi tæng sè c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. ª, cõu ®Î mét mì s÷a trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ protein s÷a: Tû lÖ protein trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, S÷a tiªu chuÈn: S÷a cã tû lÖ mì 4%. T¨ng träng trung b×nh trong thêi gian nu«i: Khèi l−îng t¨ng trung b×nh trong ®¬n vÞ thêi gian nu«i. ThuÇn ho¸ vËt nu«i: Qu¸ tr×nh biÕn c¸c ®éng vËt hoang d· thµnh vËt nu«i. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng trän träng trong thêi gian nu«i. TÝnh tr¹ng: §Æc tr−ng cña mét c¸ thÓ mµ ta cã thÓ quan s¸t hoÆc x¸c ®Þnh b»ng c¸c phÐp ®o (c©n TÝnh tr¹ng chÊt l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ quan s¸t vµ m« t¶ b»ng TÝnh tr¹ng chÊt l−îng th−êng chØ do mét hoÆc rÊt Ýt gen chi phèi, Ýt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn sè TÝnh tr¹ng sè l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®o, ®ong, ®Õm). TÝnh tr¹ng sè l−îng do nhiÒu gen chi phèi, chÞu ¶nh h−ë Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng: Tuæi ®Î løa ®Çu: Tuæi ®Î løa ®Çu tiªn. Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn: Ngµy tuæi cña ®µn m¸i khi b¾t ®Çu cã 5% tæng sè m¸i ®Î trøng. Tuæi giÕt thÞt: Sè ngµy tuæi vËt nu«i ®¹t ®−îc khèi l−îng giÕt thÞt theo quy ®Þ Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i): Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tû lÖ ®Î (tr©u, b Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu): Tû lÖ phÇn tr¨m d con, hai con, ba con trong mét lÇn ®Î. Tû lÖ mì s÷a: Tû lÖ Tû lÖ n¹c: Khèi lîng thÞt n¹c so víi khèi lîng thÞt xÎ. ®Çu, c¸nh, ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc: Khèi l−îng thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc so víi khèi l−îng th©n . g sèng. n so víi khèi l−îng sèng. ¦u thÕ lai cña mÑ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña mÑ con vËt g©y nªn. VAC: Tæng sè tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô thai trong mét lÇn xuÊt tinh. VËt gièng: VËt nu«i ®ùc hoÆc c¸i dïng ®Ó sinh s¶n ra thÕ hÖ sau. «i: C¸c ®éng vËt ®· ®−îc thuÇn ho¸ vµ ch¨n nu«i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. thÞt. Tû lÖ thÞt mãc hµm: Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng so víi khèi l−îng sèng Tû lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng thÞt so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (lîn): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−în Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, da, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch© Tû lÖ thô thai: Sè c¸i thô thai so víi tæng sè c¸i ®−îc phèi gièng. ¦u thÕ lai: HiÖn t−îng con lai cã søc sèng, søc chèng ®ì bÖnh tËt vµ n¨ng suÊt cao h¬n møc trung b×nh cña bè mÑ chóng. ¦u thÕ lai c¸ thÓ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña chÝnh con vËt g©y nªn. ¦u thÕ lai cña bè: −u thÕ lai do kiÓu gen cña bè con vËt nªn. VËt nu B¶o tån nguån gen ®éng vËt: C¸ch qu¶n lý cña con ng−êi ®èi víi tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt nh»m ®¹t ®−îc lîi Ých bÒn v÷ng lín nhÊt cho thÕ hÖ hiÖn t¹i, ®ång thêi duy tr× ®−îc tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn ®ã ®Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vµ mong muèn cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. BLUP : Ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n kh«ng chÖch tuyÕn tÝnh tèt nhÊt ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. ChØ sè chän läc: Ph−¬ng ph¸p −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng b»ng c¸ch phèi hîp gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸c tÝnh tr¹ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn b¶n th©n con vËt hoÆc trªn c¸c hä hµng th©n thuéc cña nã thµnh mét ®iÓm tæng hîp vµ c¨n cø vµo ®iÓm nµy ®Ó chän läc hoÆc lo¹i th¶i con vËt. Chän gièng vµ nh©n gièng vËt nu«i (gièng vËt nu«i): Khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn di truyÒn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cña vËt nu«i. Chän läc c¸ thÓ: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh b¶n th©n con vËt. Chän läc gièng vËt nu«i (chän gièng vËt nu«i): QuyÕt ®Þnh gi÷ hay kh«ng gi÷ l¹i vËt nu«i lµm vËt gièng. Chän läc hµng lo¹t: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.. Chän läc kÕt hîp: Chän gièng kÕt hîp gi¸ trÞ trung b×nh cña gia ®×nh víi gi¸ trÞ chªnh lÖch gi÷a n¨ng suÊt c¸ thÓ so víi trung b×nh gia ®×nh. Chän läc theo gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¶ gia ®×nh. Chän läc trong gia ®×nh: Chän gièng c¨n cø vµo sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh gia ®×nh. C−êng ®é chän läc: Tû sè gi÷a li sai chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng. Dßng cËn huyÕt: §−îc h×nh thµnh do giao phèi cËn huyÕt gi÷a c¸c vËt nu«i cã quan hÖ hä hµng víi mét con vËt tæ tiªn. Dßng vËt nu«i: Nhãm vËt nu«i trong mét gièng, cã ®Æc ®iÓm chung cña gièng ®ång thêi cã ®Æc ®iÓm riªng cña dßng. §é chÝnh x¸c (cña gi¸ trÞ gièng): HÖ sè t−¬ng quan gi÷a ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ hoÆc nguån th«ng tin víi gi¸ trÞ gièng cña con vËt. §é dµy mì l−ng (®o b»ng kim th¨m hoÆc m¸y siªu ©m): §é dµy mì l−ng ë vÞ trÝ x−¬ng s−ên cuèi cïng ®o b»ng kim th¨m hoÆc b»ng m¸y siªu ©m. §é sinh tr−ëng tÝch luü: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¹i c¸c thêi ®iÓm sinh tr−ëng. §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi: Khèi l−îng, kÝch th−íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian. §é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi: Tû lÖ phÇn tr¨m khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña c¬ thÓ hay tõng bé phËn c¬ thÓ t¨ng thªm so víi trung b×nh cña hai thêi ®iÓm sinh tr−ëng sau vµ tr- −íc. Gi¸ trÞ di truyÒn céng gép (gi¸ trÞ gièng): T¸c ®éng do tõng alen riªng rÏ ë cïng mét locut hay ë c¸c locut kh¸c nhau trªn cïng mét nhiÔm s¾c thÓ hoÆc trªn c¸c nhiÔm s¾c thÓ kh¸c nhau g©y nªn. Gi¸ trÞ kiÓu gen (gi¸ trÞ genotyp): Gi¸ trÞ do toµn bé c¸c gen mµ c¸ thÓ cã g©y nªn. Gi¸ trÞ kiÓu h×nh (gi¸ trÞ phenotyp): Gi¸ trÞ c©n ®o ®ong ®Õm ®îc cña tÝnh tr¹ng sè l−- îng. Gi¸ trÞ gièng: Gi¸ trÞ kiÓu gen (t¸c ®éng céng gép) mµ con vËt ®ãng gãp cho thÕ hÖ sau. §êi con nhËn ®−îc mét nöa gi¸ trÞ gièng cña bè vµ mét nöa gi¸ trÞ gièng cña mÑ. Giao phèi cËn huyÕt: Giao phèi gi÷a nh÷ng con vËt cã quan hÖ hä hµng. Gièng chuyªn dông: Gièng cã n¨ng suÊt cao vÒ mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Gièng ®Þa ph−¬ng: Gièng cã nguån gèc t¹i ®Þa ph−¬ng. Gièng g©y thµnh: Gièng vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh lai t¹o kÕt hîp víi chän läc, nu«i d−ìng ch¨m sãc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp. Gièng kiªm dông: Gièng cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Gièng nguyªn thuû: Gièng vËt nu«i míi ®−îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ thó hoang. Gièng nhËp: Gièng cã nguån gèc tõ vïng kh¸c hoÆc n−íc kh¸c. Gièng qu¸ ®é: Gièng vËt nu«i ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh chän läc, c¶i tiÕn vÒ tÇm vãc, n¨ng suÊt, thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh dôc vµ thÓ vãc. Gièng vËt nu«i: TËp hîp c¸c vËt nu«i cã chung mét nguån gèc, cã c¸c ®Æc ®iÓm ngo¹i h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt, lîi Ých kinh tÕ gièng nhau vµ c¸c ®Æc ®iÓm nµy di truyÒn ®−îc cho ®êi sau. HÖ phæ (hÖ ph¶): S¬ ®å nguån gèc huyÕt thèng cña con vËt. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn céng gép vµ ph¬ng sai kiÓu h×nh. HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng: Tû sè gi÷a ph−¬ng sai di truyÒn vµ ph−¬ng sai kiÓu h×nh. HiÖu qu¶ chän läc (®¸p øng chän läc): Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña ®êi con sinh ra tõ nh÷ng bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Ho¹t lùc tinh trïng (A): Tû lÖ tinh trïng vËn ®éng th¼ng tiÕn trong tæng sè tinh trïng quan s¸t. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: Sè ngµy tõ løa ®Î tr−íc tíi løa ®Î sau. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ: Tuæi trung b×nh cña bè mÑ t¹i c¸c thêi ®iÓm ®êi con cña chóng ®- −îc sinh ra. Khèi lîng s¬ sinh, cai s÷a: Khèi l−îng con vËt c©n lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a. Khèi lîng trøng: Khèi l−îng trung b×nh cña c¸c qu¶ trøng ®Î trong n¨m. KiÓm tra ®êi con: Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ ®êi con cña vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. KiÓm tra kÕt hîp: Ph−¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a kiÓm tra n¨ng suÊt vµ kiÓm tra ®êi con. KiÓm tra n¨ng suÊt (kiÓm tra c¸ thÓ): Chän gièng c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm mµ vËt nu«i ®¹t ®−îc trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn. Lai c¶i t¹o: Lai gi÷a gièng xÊu cÇn c¶i t¹o víi mét gièng tèt, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi gièng tèt ®ã. Lai c¶i tiÕn: Lai gi÷a gièng cÇn c¶i tiÕn víi mét gièng cã −u ®iÓm næi bËt vÒ tÝnh tr¹ng cÇn c¶i tiÕn, c¸c thÕ hÖ tiÕp theo ®−îc lai trë l¹i víi chÝnh gièng cÇn c¶i tiÕn. Lai g©y thµnh: Lai gi÷a c¸c gièng víi nhau nh»m t¹o mét gièng míi cã ®Æc ®iÓm tèt cña c¸c gièng khëi ®Çu. Lai gièng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng thuéc hai quÇn thÓ (gièng hoÆc dßng) kh¸c nhau phèi gièng víi nhau. Lai kinh tÕ: Cho giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ con c¸i kh¸c gièng hoÆc kh¸c dßng, con lai ®−îc sö dông víi môc ®Ých th−¬ng phÈm. Lai kinh tÕ ®¬n gi¶n: Lai kinh tÕ gi÷a 2 gièng, dßng. Lai kinh tÕ phøc t¹p: Lai kinh tÕ gi÷a 3 hoÆc 4 gièng, dßng. Lai lu©n chuyÓn: Gièng nh− lai kinh tÕ, nh−ng ®ùc gièng cña c¸cgièng ®−îc thay ®æi sau mçi ®êi lai. Lai xa: Lai gi÷a 2 loµi kh¸c nhau. Li sai chän läc: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ. Lo¹i th¶i vËt gièng: QuyÕt ®Þnh kh«ng ®Ó con vËt tiÕp tôc lµm gièng n÷a. L−îng tinh (V): L−îng tinh dÞch bµi xuÊt trong 1 lÇn xuÊt tinh. L−u gi÷ “ex situ”: B¶o tån tinh dÞch, trøng, ph«i, ADN trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt nh»m duy tr× nguån gen. L−u gi÷ “in situ”: Nu«i gi÷ con vËt trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn mµ chóng sinh sèng. L−u gi÷ nguån gen ®éng vËt: LÊy mÉu vµ b¶o qu¶n tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt kh«ng ®Ó con ng−êi can thiÖp g©y ra nh÷ng biÕn ®æi di truyÒn. M«i tr−êng chung (m«i trêng thêng xuyªn): M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. M«i tr−êng riªng (m«i trêng t¹m thêi): M«i tr−êng t¸c ®éng mét c¸ch kh«ng th−êng xuyªn tíi vËt nu«i. Ngo¹i h×nh: H×nh d¸ng bªn ngoµi cña con vËt. Nguån th«ng tin (dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng): Gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÝnh con vËt hoÆc cña con vËt hä hµng dïng ®Ó −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng. Nh©n gièng thuÇn chñng: Nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ c¸i gièng cña cïng mét gièng phèi gièng víi nhau. Nh©n gièng vËt nu«i: Cho c¸c nhãm vËt gièng ®ùc vµ c¸i phèi gièng víi nhau theo c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nhau nh»m t¹o ra thÕ hÖ sau cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng tèt h¬n thÕ hÖ tr- −íc. Nhãm huyÕt thèng: Nhãm vËt nu«i cã nguån gèc tõ mét con vËt tæ tiªn. Nhãm vËt nu«i ®Þa ph¬ng: Nhãm vËt nu«i cña mét gièng, ®−îc nu«i ë mét ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nång ®é tinh trïng (C): Sè l−îng tinh trïng cã trong mét mi-li-lit tinh dÞch. Ph¶n giao: Cho con lai phèi gièng víi mét trong hai gièng khëi ®Çu. Sai lÖch m«i tr−êng: Sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ kiÓu gen do tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh«ng ph¶i di truyÒn g©y nªn. Sai lÖch t−¬ng t¸c: T−¬ng t¸c g©y ra bëi hai hay nhiÒu alen ë c¸c locut hoÆc c¸c nhiÔm s¾c thÓ kh¸c nhau, bëi c¸c alen víi c¸c cÆp alen trªn cïng mét locut, hoÆc bëi c¸c cÆp alen víi nhau. Sai lÖch tréi: Do t−¬ng t¸c lÉn nhau cña 2 alen trªn cïng mét locut g©y ra. S¶n l−îng s÷a trong mét chu kú tiÕt s÷a: Tæng l−îng s÷a v¾t ®−îc trong 10 th¸ng tiÕt s÷a (305 ngµy). S¶n l−îng trøng/n¨m: Sè trøng trung b×nh cña mét m¸i ®Î trong mét n¨m. Sinh tr−ëng: Sù t¨ng thªm vÒ khèi l−îng, kÝch thíc, thÓ tÝch cña tõng bé phËn hay cña toµn c¬ thÓ con vËt. Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (lîn): Sè lîn con cai s÷a trung b×nh do mét lîn n¸i s¶n xuÊt ®−îc trong mét n¨m. Sè con cßn sèng khi cai s÷a: Sè con sèng t¹i thêi ®iÓm cai s÷a. Sè con ®Î ra cßn sèng (lîn): Sè lîn con sau khi ®Î 24 giê cßn sèng. Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (lîn): Sè løa ®Î trung b×nh cña mét lîn n¸i trong mét n¨m. Sæ gièng: T− liÖu vÒ huyÕt thèng, n¨ng suÊt cña c¸c vËt gièng. S÷a tiªu chuÈn: S÷a cã tû lÖ mì 4%. T¨ng träng trung b×nh trong thêi gian nu«i: Khèi l−îng t¨ng trung b×nh trong ®¬n vÞ thêi gian nu«i. ThuÇn ho¸ vËt nu«i: Qu¸ tr×nh biÕn c¸c ®éng vËt hoang d· thµnh vËt nu«i. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng: Sè kg thøc ¨n chi phÝ trung b×nh cho mçi kg t¨ng träng trong thêi gian nu«i. TÝnh tr¹ng: §Æc tr−ng cña mét c¸ thÓ mµ ta cã thÓ quan s¸t hoÆc x¸c ®Þnh b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®ong, ®o, ®Õm). TÝnh tr¹ng chÊt l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ quan s¸t vµ m« t¶ b»ng c¸ch ph©n lo¹i. TÝnh tr¹ng chÊt l−îng th−êng chØ do mét hoÆc rÊt Ýt gen chi phèi, Ýt chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn sèng, c¸c quan s¸t lµ biÕn rêi r¹c. TÝnh tr¹ng sè l−îng: C¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b»ng c¸c phÐp ®o (c©n, ®o, ®ong, ®Õm). TÝnh tr¹ng sè l−îng do nhiÒu gen chi phèi, chÞu ¶nh h−ëng lín bëi ®iÒu kiÖn sèng, c¸c gi¸ trÞ lµ biÕn liªn tôc. Tuæi ®Î løa ®Çu: Tuæi ®Î løa ®Çu tiªn. Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn: Ngµy tuæi cña ®µn m¸i khi b¾t ®Çu cã 5% tæng sè m¸i ®Î trøng. Tuæi b¾t ®Çu sö dông phèi gièng: Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tuæi giÕt thÞt: Sè ngµy tuæi vËt nu«i ®¹t ®−îc khèi l−îng giÕt thÞt theo quy ®Þnh. Tuæi phèi gièng løa ®Çu (con c¸i): Tuæi b¾t ®Çu phèi gièng. Tû lÖ ®Î (tr©u, bß, dª, cõu, ngùa): Sè c¸i ®Î so víi tæng sè c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. Tû lÖ ®Î 1 con/løa, ®Î sinh ®«i, ®Î sinh ba (dª, cõu): Tû lÖ phÇn tr¨m dª, cõu ®Î mét con, hai con, ba con trong mét lÇn ®Î. Tû lÖ mì s÷a: Tû lÖ mì s÷a trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ n¹c: Khèi lîng thÞt n¹c so víi khèi lîng thÞt xÎ. Tû lÖ protein s÷a: Tû lÖ protein trung b×nh trong mét kú tiÕt s÷a. Tû lÖ th©n thÞt (gia cÇm): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, c¸nh, ch©n so víi khèi lîng sèng. Tû lÖ thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc: Khèi l−îng thÞt ®ïi hoÆc thÞt ngùc so víi khèi l−îng th©n thÞt. Tû lÖ thÞt mãc hµm: Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt tinh (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi lîng thÞt so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (lîn): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, l«ng, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thÞt xÎ (tr©u, bß, dª, cõu): Khèi l−îng con vËt sau khi ®· lo¹i bá m¸u, da, phñ t¹ng, ®Çu, ®u«i, 4 bµn ch©n so víi khèi l−îng sèng. Tû lÖ thô thai: Sè c¸i thô thai so víi tæng sè c¸i ®−îc phèi gièng. ¦u thÕ lai: HiÖn t−îng con lai cã søc sèng, søc chèng ®ì bÖnh tËt vµ n¨ng suÊt cao h¬n møc trung b×nh cña bè mÑ chóng. ¦u thÕ lai c¸ thÓ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña chÝnh con vËt g©y nªn. ¦u thÕ lai cña bè: −u thÕ lai do kiÓu gen cña bè con vËt nªn. ¦u thÕ lai cña mÑ: −u thÕ lai do kiÓu gen cña mÑ con vËt g©y nªn. VAC: Tæng sè tinh trïng cã kh¶ n¨ng thô thai trong mét lÇn xuÊt tinh. VËt gièng: VËt nu«i ®ùc hoÆc c¸i dïng ®Ó sinh s¶n ra thÕ hÖ sau. VËt nu«i: C¸c ®éng vËt ®· ®îc thuÇn ho¸ vµ ch¨n nu«i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tμi liÖu tham kh¶o chÝnh 1. §Æng Vò B×nh: Gi¸o tr×nh chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 2000. 2. §Æng Vò B×nh: Di truyÒn sè l−îng vµ chän gièng vËt nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 2002. 3. Ph¹m Thµnh Hæ : Di truyÒn häc. NXB Gi¸o dôc. 2000 4. NguyÔn H¶i Qu©n, §Æng Vò B×nh, §inh V¨n ChØnh, Ng« ThÞ §oan Trinh: Chän läc vµ nh©n gièng gia sóc. Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, 1995 5. NguyÔn V¨n ThiÖn: Di truyÒn sè l−îng øng dông trong ch¨n nu«i. NXB N«ng nghiÖp, 1995. 6. Bourdon R.M.: Understanding Animal Breeding. 2nd edition. Prentice Hall. 2000 7. Falconer D.S.: Introduction to Quantitative Genetics. Longman. 1981. 8. Harrington R.B.: Animal Breeding - An Introduction. Intestate Publisher. 1995 9. Lynch M, Walsh B.: Genetics and Analysis of Quantitative Traits. Sinauer asociates. 1997 10. Leroy P., Detilleux J., Farnir F.: AmÐlioration gÐnÐtique des productions animales. Tome I &II. Les Edition. 2001. 11. Mrod R.A. Linear Models for the Prediction of Animal Breeding Values. Cab International. 1998 12. Walter B.: Manual of Quantitative Genetics. Washington University. 1984. 142

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfCông tác giống vật nuôi.pdf
Tài liệu liên quan