Chương trình con trong Pascal

CH¦¥NG TR×NH CON I. Kh¸i niÖm vÒ ch­¬ng tr×nh con (Sub-program) Trong khi lËp tr×nh chóng ta th­êng gÆp nh÷ng ®o¹n ch­¬ng tr×nh lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn ë nh÷ng chç kh¸c nhau. §Ó tr¸nh r­êm rµ nh÷ng ®o¹n ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc thay thÕ b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh con t­¬ng øng. Khi cÇn, ta chØ cÇn gäi tªn ch­¬ng tr×nh con ®ã ra. Lý do thø hai ®Ó x©y dùng ch­¬ng tr×nh con: Mét vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p sÏ t­¬ng øng víi mét ch­¬ng tr×nh cã thÓ rÊt lín vµ dµi. Do ®ã viÖc söa ch÷a ch­¬ng tr×nh sÏ rÊt khã kh¨n. Ta cã thÓ ph©n tÝch nã thµnh c¸c vÊn ®Ò nhá h¬n, ®Ó dÔ kiÓm tra, sau ®ã ghÐp l¹i thµnh mét ch­¬ng tr×nh lín. II. PROCEDURE vµ FUNCTION (Thñ tôc vµ Hµm) Trong Pascal cã hal lo¹i CTC : - PROCEDURE (thñ tôc) - FUNCTION (hµm) Sù kh¸c nhau c¬ b¶n vµ duy nhÊt cña hai lo¹i CTC nµy lµ FUNCTION tr¶ l¹i mét gi¸ trÞ kÕt qu¶ v« h­íng th«ng qua tªn function vµ do ®ã nã cã thÓ sö dông nh­ mét biÕn, h»ng biÓu thøc. Cßn PROCEDURE kh«ng tr¶ l¹i kÕt qu¶ th«ng qua tªn cña biÓu thøc nªn procedure kh«ng thÓ viÕt trong biÓu thøc. VD : C¸c PROCEDURE c¬ b¶n cña Pascal - Writeln - Readln _ Textcolor C¸c FUNCTION c¬ b¶n - Sin(x) : tr¶ vÒ gi¸ trÞ kiÓu thùc - Chr(i) : tr¶ vÒ gi¸ trÞ kiÓu Char III. CÊu tróc cña mét ch­¬ng tr×nh con {PhÇn khai b¸o cña ch­¬ng tr×nh chÝnh} VAR ..... CONST .... {C¸c ch­¬ng tr×nh con} PROCEDURE Tªn_thñ_tôc (Khai b¸o c¸c tham sè, nÕu cÇn); {PhÇn khai b¸o trong CTC} BEGIN ..... END; FUNCTION Tªn_Hµm (khai b¸o c¸c tham sè nÕu cÇn):kiÓu d÷ liÖu; {PhÇn khai b¸o trong CTC} BEGIN ..... END; {Ch­¬ng tr×nh chÝnh} BEGIN ..... END. IV. ChuyÓn tham sè cho ch­¬ng tr×nh con Cã 2 c¸ch chuyÓn tham sè : - Tham trÞ (value parameter) - Tham biÕn (variable parameter) VD : PROCEDURE Thidu(i,j:integer; VAR x,y:real); Tham trÞ : i,j Tham biÕn : x,y Sù kh¸c nhau gi÷a tham trÞ vµ tham biÕn : - Tham trÞ cã thÓ lµ h»ng, biÕn, biÓu thøc. Cßn tham biÕn chØ cã thÓ lµ biÕn - NÕu tham trÞ lµ biÕn th× gi¸ trÞ nã sÏ kh«ng thay ®æi sau khi CTC thùc hiÖn. Cßn tham biÕn sÏ thay ®æi gi¸ trÞ nÕu trong CTC cã lÖnh lµm thay ®æi gi¸ trÞ cña nã VD : * Hµm SIN (X) Trong nµy X lµ tham trÞ vµ ta cã thÓ viÕt - KQ := SIN (1); X=1 - KQ := SIN (Y*2); X=Y*2 - KQ := SIN (X); X=X Vµ sau khi thùc hiÖn gi¸ trÞ cña X vÉn kh«ng thay ®æi. * Hµm DEC (X) Trong nµy X lµ tham biÕn, ta chØ cã thÓ viÕt - DEC (X); X lµ biÕn kiÓu nguyªn Kh«ng thÓ viÕt - DEC (5); X lµ h»ng - DEC (Y*2); X lµ biÓu thøc Sau khi gäi hµm gi¸ trÞ cña X sÏ thay ®æi (gi¶m ®i 1) V. FUNCTION vµ c¸ch lùa chän Trong FUNCTION b¾t buéc ph¶i cã lÖnh g¸n gi¸ trÞ cho tªn hµm Tªn_hµm := Chóng ta chØ nªn dïng FUNCTION khi vµ chØ khi nã ®ång thêi tho¶ c¸c ®iÒu kiÖn sau : - NÕu ta muèn nhËn l¹i mét vµ chØ mét kÕt qu¶ - KÕt qu¶ ®ã ph¶i lµ kiÓu v« h­íng Cßn nÕu kh«ng tho¶ m·n th× chóng ta nªn dïng PROCEDURE VD : CTC tÝnh b×nh ph­¬ng cña mét sè FUNCTION Binh_Phuong (X:real):real; BEGIN Binh_Phuong := X*X; END; NÕu dïng procedure PROCEDUR Binh_Phuong (X:Real; VAR kq:real); BEGIN kq := X*X; END; Khi kiÓm tra xem tæng b×nh ph­¬ng cña a vµ b cã b»ng c kh«ng : - NÕu lµ FUNCTION ta viÕt : IF Binh_Phuong(a)+Binh_Phuong(b) = Binh_phuong(c) THEN - NÕu lµ PROCEDURE ta viÕt Binh_Phuong (a,kqa); Binh_Phuong (b,kqb); Binh_Phuong (c,kqc); IF kqa+kqb=kqc THEN Râ rµng c¸ch dïng FUNCTION cã lîi h¬n VI. BiÕn toµn côc vµ biÕn côc bé 1. BiÕn toµn côc Lµ c¸c biÕn ®­îc khai b¸o trong ch­¬ng tr×nh chÝnh. C¸c biÕn nµy ®Òu cã t¸c dông ë mäi n¬i trong ch­¬ng tr×nh. 2. BiÕn côc bé Lµ c¸c biÕn ®­îc khai b¸o trong ch­¬ng tr×nh con. C¸c biÕn nµy chØ cã t¸c dông trong ch­¬ng tr×nh con ®ã. Khi ch­¬ng tr×nh con kÕt thóc, c¸c biÕn nµy còng mÊt t¸c dông theo. 3. Chó ý NÕu trong CTC cã khai b¸o biÕn (h»ng) trïng víi tªn biÕn (h»ng) trong ch­¬ng tr×nh chÝnh th× ch­¬ng tr×nh con sÏ ­u tiªn xö lý biÕn (h»ng) trong ch­¬ng tr×nh chÝnh. Vµ khi tho¸t khái ch­¬ng tr×nh con ®ã. Gi¸ trÞ cña biÕn trong ch­¬ng tr×nh vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ tr­íc khi gäi CTC. VD : CONST I=5; PROCEDURE THU; VAR I : INTEGER; BEGIN I := 6;Writeln(I); END; BEGIN Writeln(I);THU;Writeln(I); END. Trªn mµn h×nh sÏ xuÊt hiÖn 5 Gi¸ trÞ biÕn toµn côc 6 Gi¸ trÞ biÕn ®Þa ph­¬ng 5 Gi¸ trÞ biÕn toµn côc VII. TÝnh ®Ö quy cña ch­¬ng tr×nh con Trong PROCEDURE vµ FUNCTION cã thÓ cã lêi gäi chÝnh nã. TÝnh chÊt nµy gäi lµ ®Ö quy. VD : TÝnh N! qua ®Þnh nghÜa N! = 1.2.3...(n-1).n hoÆc ®Þnh nghÜa theo ®Ö quy N! = 1 khi N=0 = (n-1)!.n khi N>=1 Khi ®ã hµm GIAI_THUA cã thÓ ®Þnh nghÜa nh­ sau FUNCTION GIAI_THUA (n:integer):integer; BEGIN IF n=0 THEN GIAI_THUA := 1 ELSE GIAI_THUA := n*GIAI_THUA(n-1); END; Bµi tËp 1:{ NhËp a,b,c lµ hÖ sè cña mét hµm sè bËc 2. Sau ®ã ta nhËp X liªn tôc, øng víi mçi gi¸ trÞ cña X, ta in ra gi¸ trÞ cña Y t­¬ng øng. Ch­¬ng tr×nh kÕt thóc khi ta nhËp 0 H­íng dÉn ViÕt ch­¬ng tr×nh con tÝnh Y t­¬ng øng X} uses crt; var a,b,c,x:real;{a,b,c,x kiÓu real} function y(x:real):real; begin y:=a*x*x+b*x+c;{TÝnh y theo x} end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('A, B, C = ');readln(a,b,c);{NhËp a,b,c} repeat write('X = ');readln(x);{NhËp X} if x0 then writeln('Y = ',y(x):0:2);{NÕu x0 th× in ra Y t­¬ng øng} until x=0; end. Bµi tËp 2: { NhËp N. Sau ®ã nhËp N to¹ ®é A,B cña N ®­êng th¼ng. In ra mµn h×nh ®­êng th¼ng cã ®é dµi lín nhÊt. H­íng dÉn ViÕt hµm tÝnh ®é dµi ®o¹n th¼ng víi tham sè lµ 2 to¹ ®é} uses crt; var max,xa,ya,xb,yb:real;{max,xa,ya,xb,yb kiÓu real} i,n:integer;{i,n kiÓu integer} function dodai(xa,ya,xb,yb:real):real; begin dodai:=sqrt(sqr(xa-xb)+sqr(ya-yb));{G¸n dodai b»ng ®é dµi ®o¹n AB} end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{NhËp N} max:=0;{G¸n max b»ng 0} for i:=1 to n do{Cho i ch¹y tõ 1 ®Õn N} begin write('XA, YA, XB, YB = ');readln(xa,ya,xb,yb);{§äc to¹ ®é A,B} if max<dodai(xa,ya,xb,yb)then max:=dodai(xa,ya,xb,yb);{NÕu max nhá h¬n ®é dµi AV th× cËp nhËt max} end; writeln('Do dai doan thang dai nhat : ',max:0:2);{XuÊt max} readln; end. Bµi tËp 3: { NhËp N. Sau ®ã nhËp N sè h¹ng. TÝnh UCLN vµ BCNN cña N sè ®ã. H­íng dÉn ViÕt hµm tÝnh UCLN,BCNN gi÷a 2 sè UCLN (A1..An) = UCLN( UCLN(A1..An-1) ,An) BCNN (A1..An) = BCNN( BCNN(A1..An-1) ,An)} uses crt; var a,i,n:integer;{a,i,n kiÓu integer} u,b:integer;{u,b kiÓu integer (biÕn l­u UCNN,BCNN)} function ucln(a,b:integer):integer; begin while ab do{Trong khi ab th×} if a>b then a:=a-b else b:=b-a;{NÕu a>b th× g¸n a=a-b ng­îc l¹i g¸n b=b-a} ucln:=a;{G¸n ucln b»ng a} end; function bcnn(a,b:integer):integer; begin bcnn:=a*b div ucln(a,b);{TÝnh bcnn} end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{§äc N} write('So thu 1 : ');readln(a);{§äc phÇn tö thø 1 vµo a} u:=a;b:=a;{G¸n u,b b»ng a} for i:=2 to n do{Cho i ch¹y tõ 2 ®Õn n} begin write('So thu ',i,' : ');readln(a);{NhËp sè thø i vµo a} u:=ucln(u,a);{G¸n u b»ng UCLN cña u vµ a} b:=bcnn(b,a);{G¸n b b»ng BCNN cña u vµ b} end; writeln('UCLN = ',u); writeln('BCNN = ',b); readln; end. { NhËp N. In ra mµn h×nh c¸c sè nguyªn tètõ 1 ®Õn N H­íng dÉn ViÕt hµm NGUYENTO(N) tr¶ vÒ gi¸ trÞ TRUE nÕu N nguyªn tè} uses crt; var i,n:integer;{i,n kiÓu integer} function nt(n:integer):boolean; var i:integer;{Khai b¸o i kiÓu integer} begin for i:=2 to trunc(sqrt(n))do{Cho i ch¹y tõ 2 ®Õn trunc(sqrt(n))} if n mod i=0 then begin nt:=false;exit;end;{NÕu n chia hÕt cho i th× g¸n nt=false;tho¸t khái CT con b»ng exit} nt:=true;{G¸n nt b»ng TRUE} end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{§äc N} for i:=2 to n do{Cho i ch¹y tõ 2 ®Õn N} if nt(i)then write(i:5);{NÕu i ntè th× xuÊt I} readln; end. Bµi tËp 4: { NhËp sè N. Sau ®ã nhËp N phÇn tö. In ra phÇn tö cã sè ­íc lµ lín nhÊt H­íng dÉn ViÕt hµm TINH(N) tr¶ vÒ sè ­íc cña N L­u ý r»ng sè 0 cã sè ­íc lín nhÊt trong tÊt c¶ mäi sè} uses crt; var i,n:integer;{i,n kiÓu integer} a,max,luua:integer;{a,max,luua kiÓu integer} function tinh(n:integer):integer; var i,souoc:integer;{Khai b¸o i,souoc kiÓu integer} begin if n=0 then tinh:=maxint{NÕu N=0 th×} else{Ng­îc l¹i} begin souoc:=0;{G¸n souoc b»ng 0} for i:=1 to n do{Cho i ch¹y tõ 1 ®Õn N} if n mod i=0 then inc(souoc);{NÕu n chia hÕt cho i th× t¨ng souoc} tinh:=souoc;{G¸n tinh b»ng souoc} end; end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{§äc N} max:=0;{G¸n max b»ng 0} for i:=1 to n do{Cho i ch¹y tõ 1 ®Õn N} begin write('So thu ',i,' : ');readln(a);{NhËp sè thø i vµo a} if max<tinh(a)then{nÕu max < sè ­íc cña a th×} begin max:=tinh(a);{CËp nhËt max} luua:=a;{G¸n luua b»ng a} end; end; writeln('So co nhieu uoc nhat la :',luua);{XuÊt luua} if luua=0 then write('Co vo so uoc')else writeln('Co ',max,' uoc');{NÕu luua=0 th× xuÊt cã v« sè ­íc ng­îc l¹i xuÊt max} readln; end. Bµi tËp 5: { ViÕt ch­¬ng tr×nh hiÖn ra Menu sau 0 - Thoat 1 - Tinh dien tich hinh chu nhat 2 - Tinh dien tich hinh tron 3 - Tinh dien tich hinh thang Hay an mot so de chon : Sau ®ã øng víi mçi sè b¹n h·y viÕt thñ tôc tÝnh diÖn tÝch t­¬ng øng} uses crt; var ch:char;{ch kiÓu char} procedure hcn; var a,b:real;{Khai b¸o a,b kiÓu real} begin write('A, B = ');readln(a,b);{§äc a,b} writeln('Dien tich hcn la : ',a*b:0:2);{XuÊt dt} readln; end; procedure htron; var r:real;{Khai b¸o r kiÓu real} begin write('R = ');readln(r);{§äc r} writeln('Dien tich hinh tron : ',r*r*3.14:0:2);{XuÊt dt} readln; end; procedure hthang; var a,b,h:real;{Khai b¸o a,b,h kiÓu real} begin write('Nhap day lon, day be, chieu cao : ');readln(a,b,h);{§äc a,b,h} writeln('Dien tich hinh thang : ',(a+b)*h/2:0:2);{XuÊt dt} readln; end; begin repeat clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} writeln('0 - Thoat'); writeln('1 - Tinh dien tich hcn'); writeln('2 - Tinh dien tich hinh tron'); writeln('3 - Tinh dien tich hinh thang'); write('Hay an mot so de chon :'); repeat ch:=readkey;until(ch='1')or(ch='2')or(ch='3')or(ch='0');{NhËn ch ®Õn khi nµo ch='0'..'3'} clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} case ch of '1':hcn; '2':htron; '3':hthang; end; until ch='0'; end. Bµi tËp 6:{ ViÕt thñ tôc ®Ö quy ®¶o c¸c ch÷ sè cña mét sè. VD : §äc vµo sè : 12345 In ra : 54321 H­íng dÉn PROCEDURE dao(n:integer); NÕu N>0 th× XuÊt n mod 10; Gäi ®Ö quy dao(n div 10)} uses crt; var n:integer;{n kiÓu integer} procedure dao(n:integer); begin if n>0 then{NÕu n>0 th×} begin write(n mod 10);{In ra hµng ®¬n vÞ cña n} dao(n div 10);{Gäi thñ tôc dao(n div 10)} end; end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{§äc N} dao(n); readln; end. Bµi tËp 7: { D·y sè Fibonaci lµ d·y sè F1,F2...Fn ®­îc t¹o ra víi c«ng thøc F1 = F2 = 1 Fn = Fn-1 + Fn-2 (n>2) H·y nhËp sè N. TÝnh Fn H­íng d©n ViÕt hµm ®Ö quy FIBO(N) tr¶ vÒ gi¸ trÞ Fn} uses crt; var n:integer;{n kiÓu integer} function fibo(n:longint):longint; begin if n<3 then fibo:=1{NÕu n<3 th× g¸n fibo=1} else fibo:=fibo(n-1)+fibo(n-2);{Ng­îc l¹i g¸n fibo = ...} end; begin clrscr;{Xo¸ mµn h×nh} write('N = ');readln(n);{§äc N} writeln(fibo(n));{XuÊt fibo(n)} readln; end. Bµi tËp 8:{ ViÕt thñ tôc BCC(x,y,k:byte) in ra mµn h×nh b¶ng cöu ch­¬ng k t¹i vÞ trÝ x,y} uses crt; procedure bcc(x,y,k:byte); var i:byte;{Khai b¸o i kiÓu byte} begin for i:=1 to 10 do{Cho i ch¹y tõ 1 ®Õn 10} begin gotoxy(x,y+i-1);{nh¶y tíi vÞ trÝ x,y+i-1} write(k,' x ',i,' = ',k*i);{XuÊt k x i} end; end; begin clrscr; bcc(5,5,3); bcc(20,10,9); readln; end.