Chính sách tiền tệ trước yêu cầu hội nhập quốc tế

NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 1 ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ tr−íc yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Ts. NguyÔn ThÞ Kim Thanh Phã Vô tr−ëng - Vô ChÝnh s¸ch TT Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT) lµ mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, trong thêi gian qua viÖc thùc thi CSTT cña NHNN ®· ®ãng gãp tÝch cùc cho sù æn ®Þnh thÞ tr−êng tµi chÝnh, kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ hç trî cho t¨ng tr−ëng kinh tÕ. §ång thêi, CSTT còng ®· cã nh÷ng b−íc ®æi míi nhÊt ®Þnh phï hîp víi qu¸ tr×nh nÒn kinh tÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc quèc tÕ ho¸ th−¬ng m¹i hµng ho¸, ®Çu t− vµ dÞch vô khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam khuÕch tr−¬ng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiÕp thÞ trªn toµn thÕ giíi, qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao vÞ thÕ ViÖt nam trªn tr−êng quèc tÕ, thu hót ®Çu t− vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ... Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh héi nhËp nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng ph¶i ®øng tr−íc nhiÒu th¸ch thøc vÒ m«i tr−êng ph¸p luËt, c«ng nghÖ, n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tÖ n¹n x· héi... §èi víi lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng, qu¸ tr×nh héi nhËp g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ thÞ tr−êng tµi chÝnh, ®em l¹i nhiÒu c¬ héi, nh−ng còng kh«ng Ýt th¸ch thøc. Ngoµi nh÷ng th¸ch thøc mµ c¸c TCTD ph¶i kh¾c phôc trong lÜnh vùc c¹nh tranh n¾m gi÷ vµ më réng thÞ phÇn, còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín cho NHNN trong viÖc kiÓm so¸t luång vèn, ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ, l·i suÊt, tû gi¸.. .,tr−íc nh÷ng t¸c ®éng nh¹y c¶m cña thÞ tr−êng tµi chÝnh quèc tÕ, còng nh− sù vËn hµnh cña cÇu tiÒn ngµy cµng phøc t¹p h¬n do tÝnh ngµy cµng ®a d¹ng trong ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng tµi chÝnh trong n−íc. Thùc tÕ qua gÇn hai n¨m héi nhËp cho thÊy CSTT ph¶i ®èi mÆt víi 3 vÊn ®Õn lín , ®ã lµ: (i) KiÓm so¸t tæng l−îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt vµ tû gi¸ tr−íc søc Ðp l¹m ph¸t gia t¨ng; (ii) ng¨n chÆn nh÷ng bÊt æn ®Þnh vÒ tiÒn tÖ vµ kinh tÕ vÜ m« khi thùc hiÖn tù do ho¸ c¸c giao dÞch vèn ; (iii) ¶nh h−ëng cña xu h−íng th¾t chÆt hay níi láng CSTT cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. (i) KiÓm so¸t tæng l−îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt vµ tû gi¸ Trong mét nÒn kinh tÕ ®ãng, c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch cã thÓ dÔ dµng ®−a ra nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, nh−ng trong mét nÒn kinh tÕ më, ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ chÞu t¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy cµng nhiÒu. §Æc biÖt toµn cÇu ho¸ ®ang trë thµnh xu h−íng tÊt yÕu cña thêi ®¹i, quy m« cña c¸c giao dÞch gi÷a mét nÒn kinh tÕ víi c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c ngµy cµng më réng. Nhê qu¸ tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− do héi nhËp NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 2 kinh tÕ mang l¹i mµ qui m« th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam ngµy cµng gia t¨ng, tõ møc 55.261 triÖu USD tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2004 lªn tíi 111.243 triÖu USD n¨m 2007 vµ 75.466 triÖu USD 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008. Bªn c¹nh ®ã lµ ®Çu t− trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, chuyÓn tiÒn t− nh©n ngµy cµng gia t¨ng, mét l−îng ngo¹i tÖ lín hiÖn ®ang cã xu h−íng gia t¨ng, ViÖt Nam ngµy cµng ®−îc tiÕp cËn nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau ®Ó bï ®¾p cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai. §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi(FDI) t¨ng m¹nh. NhÊt lµ nguån vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi t¨ng m¹nh trong n¨m 2006, kho¶ng 1.300 triÖu USD vµ h¬n 6.240 triÖu USD n¨m 2007. ChÝnh v× vËy, c¸n c©n thanh to¸n tæng thÓ chñ yÕu béi thu qua c¸c n¨m, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ, gióp cho viÖc ®iÒu hµnh CSTT trong nÒn kinh tÕ ®«la ho¸ cña ViÖt Nam cã phÇn thuËn lîi h¬n. Song nh×n chung l−îng ngo¹i tÖ vµo nhiÒu sÏ lµm t¨ng søc Ðp lªn gi¸ VND vµ viÖc kiÓm so¸t M2 cña NHNN sÏ gÆp khã kh¨n. Bëi trong cÊu thµnh cña M2 bao gåm c¶ tiÒn göi ngo¹i tÖ, nÕu l−îng ngo¹i tÖ vµo nhiÒu ,®Æc biÖt lµ qua ®−êng kiÒu hèi sÏ lµm t¨ng khèi l−îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña NHNN. - Theo lý thuyÕt còng nh− trªn thùc tiÔn, kÕt qu¶ cña c¸n c©n thanh to¸n sÏ lµm thay ®æi tµi s¶n cã ngo¹i tÖ rßng (NFA), mµ sù thay ®æi tµi s¶n cã ngo¹i tÖ rßng sÏ lµm thay ®æi tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. Sè liÖu nh÷ng n¨m qua (b¶ng 4) cho thÊy, tû träng NFA trong tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n cã xu h−íng gi¶m dÇn tõ møc trªn 42% trong n¨m 2001 xuèng 36% n¨m 2002 vµ 27,6% n¨m 2005, ®Õn n¨m 2006 l¹i cã xu h−íng t¨ng ®Õn 31,2% vµ gi¶m xuèng cßn 29,5% n¨m 2007. Tuy nhiªn, møc ®é t¸c ®éng ®Õn M2 rÊt thÊt th−êng, tõ møc t¸c ®éng 54% n¨m 2000 xuèng 0% n¨m 2002, sau ®ã l¹i t¨ng lªn 41,749% n¨m 2006 vµ l¹i gi¶m xång 28,8% n¨m 2007 . Nh− vËy, diÔn biÕn c¸n c©n thanh to¸n hay luång ngo¹i tÖ vµo ®· cã t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi NFA vµ do ®ã lµ lµm biÕn ®éng tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n rÊt kh«ng æn ®Þnh. B¶ng 4: DiÔn biÕn tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n theo c¬ cÊu NFA vµ NDA §¬n vÞ: tû ®ång vµ % 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 %NFA/M2 42 36 32 27,11 27,65 31,20 29,5 Thay ®æi NFA (∆NFA) 22.391 -197 13.983 14.436 45.244 96.848 122.489 % ∆NFA/∆M2 39 0 17 11,64 29,29 41,74 28,8 %NDA/M2 58 64 68 72,89 72,33 68,79 70,5 Thay ®æi NDA (∆NDA) 34.512 49.563 69.091 109.535 109.220135.172 303.082 %∆NDA/∆M2 61% 100 83 88.36 70,71 58,25 71,21 NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 3 Thay ®æi TPTTT (∆M2) 56.899 49.370 83.074 123.971 154.457232.020 425.571 Nguån: NHNN vµ tÝnh to¸n cña t¸c gi¶. Bªn c¹nh nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn TPTTT vµ thay ®æi vÞ thÕ CCTT, dßng vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cßn cã t¸c ®éng ®Õn tû gi¸, l·i suÊt trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ. Trong nÒn kinh tÕ ®«la ho¸ nh− ViÖt Nam, mèi quan hÖ gi÷a tû gi¸, l·i suÊt ®ång b¶n tÖ vµ l·i suÊt ®ång ngo¹i tÖ trong n−íc cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. NÕu kh«ng ®¶m b¶o sù c©n b»ng vÒ lîi tøc gi÷a hai ®ång tiÒn th«ng qua biÕn sè tû gi¸, l·i suÊt th× sÏ g©y ra sù dÞch chuyÓn gi÷a ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng trong n−íc, ®iÒu ®ã ®Æt ra cho thùc thi CSTT ngµy cµng khã kh¨n h¬n. Trong n¨m 2007 vµ 8 th¸ng ®Çu n¨m 2008 l−îng ngo¹i tÖ vµo nhiÒu g©y søc Ðp t¨ng gi¸ VND, l¹m ph¸t gia t¨ng m¹nh cïng víi c¬ chÕ tû gi¸ ch−a linh ho¹t ®· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng “ bé ba bÊt kh¶ thi“, ®Æt CSTT vµo t×nh thÕ rÊt khã kh¨n trong ®iÒu hµnh. Thùc tÕ nµy lµ mét minh chøng cho thÊy nh÷ng víi khu«n khæ CSTT hiÖn t¹i viÖc thùc thi CSTT trong bèi c¶nh héi nhËp lµ khã cã hiÖu qña mong muèn. (ii) Ng¨n chÆn nh÷ng bÊt æn ®Þnh vÒ tiÒn tÖ vµ kinh tÕ vÜ m« khi thùc hiÖn tù do ho¸ c¸c giao dÞch vèn. Trong qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr−êng tµi chÝnh, tù do ho¸ c¸c giao dÞch vèn lµ mét xu thÕ tÊt yÕu, thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ xo¸ bá c¸c h¹n chÕ trong viÖc chuyÓn dÞch vèn (ra- vµo ViÖt Nam) cña c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c kho¶n ®Çu t− gi¸n tiÕp. ChÝnh viÖc xo¸ bá c¸c rµo c¶n nh− vËy, theo kinh nghiÖm cña c¸c n−íc cã thÓ x¶y ra nh÷ng bÊt æn tõ viÖc c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi rót vèn( hoÆc ®Çu t−) ®ét ngét víi qui m« lín khi nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng mÊt c©n b»ng vÜ m«, c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« thiÕu nhÊt qu¸n vµ h−íng tíi nh÷ng môc tiªu m©u thuÉn nhau, nhÊt lµ chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ CSTT kh«ng t¹o ®−îc lßng tin cho thÞ tr−êng. Ngoµi ra, tù do ho¸ dßng vèn cßn cã thÓ lµm gia t¨ng viÖc ®Çu t− bÊt cÈn tõ dßng vèn n−íc ngoµi dÉn ®Õn viÖc ph©n bæ nguån lùc kh«ng hiÖu qu¶, cã thÓ kÌm theo t×nh tr¹ng bÊt æn gi¸ tµi s¶n vµ ®Çu t− qu¸ nãng vµo mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ lµm gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n cña hÖ thèng tµi chÝnh, qua ®ã mµ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ sÏ gi¶m thÊp. Thùc tÕ ë ViÖt Nam trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2008, nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu mÊt c©n ®èi vÜ m«, nh− l¹m ph¸t gi¸ t¨ng, th©m hôt c¸n c©n th−¬ng m¹i lín, cïng víi sù non trÎ cña thÞ tr−êng tµi chÝnh tr−íc nh÷ng th«ng tin thÊt thiÖt trªn thÞ tr−êng, nªn thÞ tr−êng ®· xuÊt hiÖn dÇu hiÖu rót vèn cña mét sè nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trªn thÞ tr−êng tr¸i phiÕu, hiÖn t−îng ®Çu c¬ ngo¹i tÖ...®· g©y ra nh÷ng có sèc tû gi¸ trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi. Nhê chÝnh s¸ch ®óng h−íng cña NHNN nªn có sèc chØ trong thêi gian ng¾n ®· ®−îc ng¨n chÆn vµ thÞ tr−êng ®i vµo æn ®Þnh. NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 4 VÒ mÆt nµo ®ã, hiÖu qu¶ cña CSTT sÏ ®−îc t¨ng c−êng ®Ó ng¨n chÆt nguy c¬ bÊt æn nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i ®−îc ®Þnh h−íng theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, theo ®ã c¸c giao dÞch cña tµi kho¶n vèn kh«ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ. Trong tr−êng hîp tù do ho¸ c¸c giao dÞch vèn, nÕu vÉn duy tr× mét chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hoÆc thiÕu linh ho¹t, NHTW sÏ kh«ng thÓ sö dông CSTT ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh gi¸ trong n−íc, v× khi ®ã cung tiÒn ph¶i më réng ®Ó æn ®Þnh tû gi¸ khiÕn l¹m ph¸t trong n−íc cã thÓ gia t¨ng. Tõ ®ã c©n ®èi vÜ m« cã thÓ bÞ ph¸ vì. Nh×n chung viÖc lùa chän mét c¬ chÕ tû gi¸ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn m«i tr−êng di chuyÓn vèn cña mét quèc gia. Mét c¬ chÕ tû gi¸ kh«ng ®−îc c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ khu vùc tµi chÝnh cïng hç trî sÏ dÉn ®Õn c¸c rñi ro liªn quan ®Õn dßng vèn ®æ vµo trong n−íc, cô thÓ lµm t¨ng gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong n−íc, g©y khã kh¨n cho ®iÒu hµnh CSTT, g©y ¶nh h−ëng ®èi víi sù æn ®Þnh kinh tÕ vµ tÝnh c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu. Mét c¬ chÕ tû gi¸ ®−îc c¸c nhµ ®Çu t− quèc tÕ coi lµ kh«ng æn ®Þnh vµ thiÕu ®é tin cËy sÏ lµm t¨ng thªm rñi ro ®Çu c¬ tiÒn tÖ vµ dßng vèn ®æ ra n−íc ngoµi lín sÏ xÈy ra bÊt æn thÞ tr−êng tµi chÝnh. Do vËy, mét nÒn kinh tÕ muèn cã lîi Ých tõ viÖc tiÕp cËn nguån vèn n−íc ngoµi qua tù do ho¸ c¸c giao dÞch vèn vµ gi¶m thiÓu rñi ro liªn quan, th× ®iÒu quan träng nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i lùa chän mét c¬ chÕ tû gi¸ tin cËy, phï hîp víi c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung. (iii) ¶nh h−ëng cña xu h−íng th¾t chÆt hay níi láng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× t¸c ®éng cña c¸c nÒn kinh tÕ bªn ngoµi ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ khã tr¸nh khái nh− c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ nhá, më cöa. Mét nghiªn cøu cña IFM vÒ møc ®é ¶nh h−ëng cña c¸c nÒn kinh tÕ lín ®Õn n−íc nhá (c¸c n−íc Nam Mü vµ Hoa kú). KÕt qu¶ m« h×nh cho thÊy c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña sù chËm trÔ trong viÖc thi hµnh CSTT cña ccs n−íc nhá khi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi thay ®æi ( l¹m ph¸t cña c¸c n−íc ph¸t triÓn gia t¨ng) lµ kú väng l¹m ph¸t t¨ng cao, tû gi¸ ngo¹i tÖ xuèng thÊp h¬n, lµm cho l¹m ph¸t chung t¨ng cao. M« h×nh còng chØ ra trong tr−êng hîp c¸c ph¶n øng chËm h¬n 3 th¸ng sÏ lµm cho l·i suÊt ph¶i t¨ng cao h¬n ®Ó ®−a l¹m ph¸t trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu. Sù chËm trÔ trong thay ®æi chÝnh s¸ch còng lµm cho lßng tin bÞ ph¸ vì nhiÒu h¬n vµ kinh tÕ bÞ thiÖt h¹i nhiÒu h¬n. Thêi gian ®óng ®Ó ph¶n øng còng nh− c−êng ®é ph¶n øng phô thuéc vµo mçi n−íc, trong ®ã phô thuéc vµo thµnh c«ng cña CSTT ®−îc thùc hiÖn tr−íc ®ã, tr¹ng th¸i cña c¸n c©n thanh to¸n, tr¹ng th¸i phô thuéc tµi chÝnh quèc tÕ. §èi víi c¸c n−íc cã kú väng l¹m ph¸t dµi h¹n ®−îc ph¶n ¸nh tèt, lßng tin vµo CSTT ®óng ®¾n cña nh©n d©n, ¶nh h−ëng lªn tû gi¸ kh«ng lín vµ l·i suÊt cã thÓ ph¶i t¨ng kh«ng qu¸ møc ë NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 5 t¹i Hoa kú. Trong tr−êng hîp CSTT ch−a cã “tiÒn sö“ dµi vµ tèt, phô thuéc nhiÒu vµo tµi chÝnh quèc tÕ, ®ßi hái ph¶i t¨ng l·i suÊt mét c¸ch ®¸ng kÓ ®Ó ng¨n ngõa tôt gi¸ ®ång tiÒn, ph¸ vì lßng tin, còng nh− c¸c hiÖu øng vßng hai cña l¹m ph¸t. KÕt luËn trªn cña kÕt qu¶ nghiªn cøu gi÷a nÒn kinh tÕ Mü vµ c¸c n−íc Nam Mü, còng chÝnh lµ mét bøc tranh vµ lµ bµi häc cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ mµ CSTT ph¶i ®èi mÆt. Thùc tÕ ®iÒu hµnh CSTT hiÖn nay cña NHNN cho thÊy, n¨ng lùc ®iÒu hµnh CSTT vµ l·i suÊt cña NHNN cßn h¹n chÕ, qui m« vµ hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña CSTT cßn h¹n chÕ (tæng giao dÞch cña c¸c c«ng cô t¸i cÊp vèn gi¸n tiÕp cßn thÊp xa so víi tæng khèi l−îng tiÒn tÖ, ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng liªn ng©n hµng ch−a ph¸t triÓn, ch−a thùc sù trë thµnh c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc trao ®æi, hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c TCTD...). ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn nay cña NHNN hiÖn cßn ph¶i theo ®uæi nhiÒu môc tiªu, kh«ng chØ theo ®uæi môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ sù gia t¨ng vÒ gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t mµ cßn phôc vô vµ theo ®uæi môc tiªu t¨ng tr−ëng kinh tÕ ng¾n h¹n cña chÝnh phñ. C¬ chÕ l·i suÊt cña NHNN tuy ®· ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn, chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n nh−ng ch−a thùc sù theo s¸t vµ ph¶n ¸nh cung cÇu thÞ tr−êng, ch−a h×nh thµnh l·i suÊt chñ ®¹o ®Ó th«ng qua ®ã NHNN cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng vµ ®Þnh h−íng l·i suÊt thÞ tr−êng.... Nh÷ng h¹n chÕ nµy ®Æt ra th¸ch thøc rÊt lín cho NHNN trong ®iÒu hµnh CSTT trong bèi c¶nh héi nhËp, më cöa thÞ tr−êng tµi chÝnh víi 3 vÊn ®Ò lín ph¶i ®èi mÆt nªu trªn. Thùc tr¹ng trªn ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt ®èi víi NHNN trong viÖc ®æi míi m¹nh mÏ khu«n khæ vµ trong ®iÒu hµnh CSTT. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc cho thÊy ®Ó ®¹t ®−îc mét CSTT hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp cÇn ph¶i lùa chän thùc thi mét khu«n khæ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ dùa trªn c¬ së thÞ tr−êng, theo ®ã NHNN cÇn : (i) Ph¶i tõng b−íc thiÕt lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ®iÒu hµnh CSTT ®a môc tiªu thµnh CSTT theo ®uæi mét môc tiªu duy nhÊt lµ æn ®Þnh gi¸ c¶; x¸c ®Þnh râ c¬ chÕ truyÒn t¶i CSTT trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. (ii) ChuyÓn ®iÒu tiÕt khèi l−îng sang ®iÒu tiÕt gi¸ c¶, ®ång thêi x©y dùng nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó thùc thi khu«n khæ CSTT “ l¹m ph¸t môc tiªu“ vµ tiÕn tíi thùc hiÖn khu«n khæ CSTT l¹m ph¸t môc tiªu khi c¸c ®iÒu kiÖn cho phÐp. (iii) Tõng b−íc thùc hiÖn tù do ho¸ tû gi¸ víi nh÷ng lé tr×nh phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn c¶u thÞ tr−êng ngo¹i hèi, møc ®é tù do ho¸ thÞ tr−êng tµi chÝnh vµ khu«n khæ CSTT lùa chän. Tù do ho¸ tû gi¸ lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¶m b¶o khu«n khæ CSTT l¹m ph¸t môc tiªu thùc thi cã hiÖu qu¶. NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 6 (iv) Mét chiÕn l−îc kiÒng ba ch©n cÇn ®−îc ¸p dông ®Ó t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh nµy ®ã lµ: n©ng cao tÝnh minh b¹ch; ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n; vµ thóc ®Èy viÖc hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý vµ c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn. Gi¶i ph¸p cô thÓ cho vÊn ®Ò nµy: Mét lµ, NHNN cÇn x¸c ®Þnh râ c¸c môc tiªu vµ khu«n khæ ®iÒu hµnh CSTT cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn: Víi thùc tr¹ng hiÖn nay thÞ tr−êng tiÒn tÖ ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, mét sè ho¹t ®éng tiÒn tÖ cßn ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña NHNN. V× vËy¶ytong thêi gian hiÖn nay NHNN cÇn t¨ng c−êng h¬n n÷a n¨ng lùc kiÓm so¸t tiÒn tÖ theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ vÉn thùc hiÖn khu«n khæ ®iÒu hµnh CSTT hiÖn nay lµ ®a môc tiªu, tËp trung kiÓm so¸t khèi l−îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ, tËp trung c¸c nguån ngo¹i tÖ vµo hÖ thèng ng©n hµng, thùc hiÖn khu«n khæ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kiÓm so¸t khèi l−îng. §ång thêi, ngay tõ b©y giê x©y dùng c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®Õn 2012, thùc hiÖn khu«n khæ CSTT kiÓm so¸t l·i suÊt, theo ®ã hÖ thèng môc tiªu CSTT ®iÒu tiÕt b»ng l·i suÊt, tøc lµ ph¶i t¹o dùng ®−îc hÖ thèng l·i suÊt chñ ®¹o vµ môc tiªu trung gian lµ l·i suÊt thÞ tr−êng. Tõ sau n¨m 2015, khi thÞ tr−êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn vµ xu thÕ tù do ho¸ tµi chÝnh gia t¨ng m¹nh mÏ, NHNN cÇn chuyÓn sang thùc hiÖn khu«n khæ CSTT theo môc tiªu l¹m ph¸t ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶, tÝnh minh b¹ch trong ®iÒu hµnh CSTT, ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp. Tr−íc khi chuyÓn sang khu«n khæ CSTT MTLP, NHNN cÇn tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ¸p dông thµnh c«ng CSTT MTLP. Hai lµ, N©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh CSTTcña ng©n hµng Nhµ n−íc : §iÒu hµnh CSTT võa lµ nghÖ thuËt võa lµ khoa häc, do vËy ®ßi hái nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi CSTT ph¶i cã kiÕn thøc vµ kü n¨ng nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× vËy, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN tr−íc hÕt, cÇn ph¶i t¨ng c−êng ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé c¸c kiÕn thøc kinh tÕ vÜ m« c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng; trÝch lËp quü ®µo t¹o c¸n bé ë lÜnh vùc ph©n tÝch dù b¸o c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« cã tr×nh ®é th¹c sü tiÒn sü t¹i n−íc ngoµi; x©y dùng chÝnh s¸ch thu hót nh©n tµi cã tr×nh ®é th¹c sü, tiÕn sü ®−îc ®µo t¹o ë n−íc ngoµi vµo c¸c lÜnh vùc ®ßi hái kü n¨ng cao trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi CSTT; Thø n÷a, lµ NHNN ph¶i chèt ®−îc kú väng l¹m ph¸t cña thÞ tr−êng trªn c¬ së t¨ng c−êng tÝnh minh b¹ch vÒ c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, th«ng tin râ rµng vÒ c¸c ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch ®èi víi thÞ tr−êng; ®ång thêi NHNN ph¶i n©ng cao tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt s¸ch cña m×nh tr−íc c¸c quyÕt s¸ch cña m×nh, theo ®ã NHNN cÇn x©y dùng quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña NHNN trong ®iÒu hµnh CSTT, ®¶m b¶o c«ng khai, minh b¹ch c¸c th«ng tin vÒ ®iÒu hµnh CSTT ; Quy ®Þnh vÒ h×nh thøc, c¬ chÕ c«ng bè th«ng tin vÒ l¹m ph¸t ®Ó t¨ng c−êng sù hiÓu biÕt cña c«ng NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 7 chóng vÒ l¹m ph¸t, t¨ng c−êng tÝnh minh b¹ch vµ tr¸ch nhiÖm cña NHNN trong ®iÒu hµnh CSTT. Ba lµ, x©y dùng c¬ chÕ truyÒn t¶i CSTT qua c¸c kªnh, x¸c ®Þnh møc ®é t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua c¸c kªnh vµ lùa chän kªnh cã t¸c ®éng nh¹y c¶m nhÊt ®Ó ®iÒu hµnh CSTT theo khu«n khæ phï hîp. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng ®¶m b¶o cho NHNN chñ ®éng thùc thi CSTT vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c “ looking forward“ trong ®iÒu hµnh CSTT. + Ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiÒn tÖ lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: ThÞ tr−êng tiÒn tÖ cã vai trß cùc kú quan träng trong viÖc truyÒn t¶i c¸c t¸c ®éng CSTT ®Õn nÒn kinh tÕ, ®−îc xem nh− lµ c¬ së h¹ tÇng cho l−u chuyÓn tiÒn tÖ, c¬ së h¹ tÇng tèt th× lu©n chuyÓn tiÒn tÖ míi th«ng suèt vµ Ýt rñi ro. Nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ trong thêi gian qua ®· béc lé râ nh÷ng bÊt cËp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng, qua ®ã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c¬ chÕ t¸c ®éng vµ hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN. §· cã nhiÒu nghiªn cøu ®−a ra gi¶i ph¸p ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh»m ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, nh− hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý, t¨ng kh¶ n¨ng gi¸m s¸t thÞ tr−êng, t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng...Nh−ng vÊn ®Ò cèt lâi ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nµy lµ cñng cè c¸c thµnh viªn thÞ tr−êng. Ngoµi viÖc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, qu¶n trÞ rñi ro cña c¸c trung gian tµi chÝnh, cÇn n©ng cao nhËn thøc vµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch th«ng tin thÞ tr−êng cña c¸c thµnh viªn thÞ tr−êng ®Ó hä cã nh÷ng ph¶n øng phï hîp víi xu h−íng th¾t chÆt hay níi láng CSTT cña NHNN ; Trong ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, chó träng ph¸t triÓn thÞ tr−êng liªn ng©n hµng (néi, ngo¹i tÖ), thÞ tr−êng thø cÊp cho c¸c giÊy tê cã gi¸. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr−êng liªn ng©n hµng, tr−íc hÕt NHNN cÇn t¨ng tÝnh chñ ®éng trong chØ ®¹o, t¹o tÝnh thanh kho¶n tèt cho thÞ tr−êng liªn ng©n hµng vµ nhÊt qu¸n trong ®iÒu hµnh CSTT. §iÒu nµy tr−íc hÕt t¹o t©m lý tèt cho c¸c trung gian tµi chÝnh, mµ chñ yÕu lµ c¸c NHTM kh«ng ph¶i ®Ó dù tr÷ thanh kho¶n nhiÒu, nhÊt lµ trong nh÷ng thêi ®iÓm nhu cÇu rót tiÒn lín. Víi møc dù tr÷ thanh kho¶n phï hîp víi nhu cÇu rót tiÒn hµng ngµy cña nÒn kinh tÕ, th× nh÷ng t¸c ®éng vÒ cung tiÒn vµ l·i suÊt cña NHNN míi lµm cho c¸c trung gian tµi chÝnh ph¶n øng nhanh tr−íc nh÷ng thay ®æi ®ã; bªn c¹nh ®ã, NHNN còng cÇn h×nh thµnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, cïng víi nghiÖp vô thÞ tr−êng më theo h−íng khuyÕn khÝch c¸c NHTM vay m−în lÉn nhau trªn thÞ tr−êng tr−íc khi tiÕp cËn nguån vèn NHNN ; Ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng, ®Ó ®¶m b¶o hµng ngµy NHNN x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c l−îng vèn thõa thiÕu ®Ó cã sù kÕt nèi gi÷a n¬i thõa vèn víi n¬i thiÕu vèn tr−íc khi quyÕt ®Þnh can thiÖp thÞ tr−êng. NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 8 + Tæ chøc nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña CSTT qua c¸c kªnh vµ tËp trung nghiªn cøu t¸c ®éng cña kªnh l·i suÊt, v× theo xu h−íng vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng trong ®iÒu kiÖn héi nhËp th× kªnh l·i suÊt sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ nh¹y c¶m h¬n c¸c kªnh kh¸c. ViÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu c¬ chÕ t¸c ®éng cña cung tiÒn, l·i suÊt chØ ®¹o ®Õn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ®Õn t¨ng tr−ëng vµ l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng tiÒn tÖ cßn non yÕu lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt. Nh− trªn ®· ®Ò cËp, tõ nay ®Õn 2012 m« h×nh CSTT cÇn h−íng tíi lµ x©y dùng hÖ thèng môc tiªu ®iÒu hµnh b»ng l·i suÊt . Do vËy tr−íc hÕt cÇn ph¶i: (i) Nghiªn cøu ®Ó cã thÓ cã ®−îc hÖ thèng l·i suÊt chñ ®¹o (l·i suÊt ®Þnh h−íng thÞ tr−êng), cô thÓ lµ nghiªn cøu x©y dùng ®−êng cong l·i suÊt chuÈn cho thÞ tr−êng tiÒn tÖ; phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh ®Ó x©y dùng ®−êng cong l·i suÊt chuÈn cho thÞ tr−êng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ-mét c¬ së quan träng cho x©y dùng ®−êng cong l·i suÊt chuÈn cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ; (ii) Thµnh lËp nhãm nghiªn cøu ®Þnh tÝnh còng nh− ®Þnh l−îng. Trong nghiªn cøu cÊn phèi hîp c¸c hai ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn lµ tiÕp cËn vÜ m« vµ tiÕp cËn vi m«. * §èi víi ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vÜ m«: Tr−íc hÕt lµ tiÕp cËn, sö dông c¸c m« h×nh ®¬n gi¶n ®Ó xem xÐt c¸c nh©n tè t¸c ®éng trong c¸c khu vùc cña nÒn kinh tÕ, sau ®ã tæng hîp h×nh thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña CSTT. Cô thÓ nªn h×nh thµnh c¸c m« h×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè trong tõng lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Trªn c¬ së kÕt qu¶ cña c¸c m« h×nh ®¬n x©y dùng m« h×nh tæng hîp, tõ ®ã h×nh thµnh m« h×nh vÒ c¬ chÕ t¸c ®éng cña CSTT. §ã lµ h×nh thµnh c¸c m« h×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng vÒ mèi quan hÖ cña khu vùc phi tµi chÝnh: - C¸c mèi quan hÖ vÒ ®Çu t− - Mèi quan hÖ vÒ tiªu dïng - Mèi quan hÖ vÒ xuÊt, nhËp khÈu - Mèi quan hÖ trong khu vùc chÝnh phñ - Mèi quan hÖ cña khu vùc n−íc ngoµi - Mèi quan hÖ trong khu vùc tiÒn tÖ Trªn c¬ së ®¸nh gi¸, ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ trªn h×nh thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña CSTT ®Õn môc tiªu l¹m ph¸t. * §èi víi ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vi m«: CÇn tiÕn hµnh nh÷ng cuéc kh¶o s¸t vÒ ph¶n øng cña c¸c thµnh viªn thÞ tr−êng (bao gåm c¶ d©n chóng vµ c¸c doanh nghiÖp) tr−íc nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, nhÊt lµ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ lµ c¬ së quan träng ®Ó nhËn ®Þnh vÒ c¬ chÕ t¸c ®éng cña CSTT NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 9 ®Õn thÞ tr−êng. Ch¼ng h¹n tiÕn hµnh c¸c cuéc kh¶o t×m hiÓu xem c¸c yÕu tè nµo lµ t¸c ®éng chÝnh ®Õn c¸c NHTM ®Ó më réng hay thu hÑp tÝn dông. ViÖc tiÕn hµnh kh¶o s¸t ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®Þnh kú. Néi dung kh¶o s¸t h−íng vµo nh÷ng t×nh h×nh mµ qua hÖ thèng th«ng tin thèng kª th−êng xuyªn kh«ng n¾m b¾t ®−îc. Bèn lµ, Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin nh»m hç trî cho c«ng t¸c ph©n tÝch dù b¸o theo m« h×nh kinh tÕ l−îng vµ ph©n tÝch ®Þnh l−îng. HiÖn nay vÊn ®Ò n¾m b¾t th«ng tin thÞ tr−êng cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp, c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« ph©n tæ ch−a ®ång nhÊt gi÷a c¸c n¨m, hiÖn nay Tæng côc Thèng kª ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn viÖc ph©n tæ c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. NhiÒu chØ tiªu hiÖn ch−a cã ®Ó phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch CSTT, ch¼ng h¹n ch−a cã chØ sè vÒ l¹m ph¸t c¬ b¶n, chØ sè gi¸ lo¹i bá t¸c ®éng cña thuÕ, gi¸ dÇu...C¸c sè liÖu vÒ ho¹t ®éng khu vùc ChÝnh phñ, t×nh tr¹ng c«ng ¨n viÖc lµm, møc ®é cËp nhÊt chËm... Do vËy ®Ó cã c¬ së d÷ liÖu ph©n tÝch x¸c ®Þnh c¬ chÕ truyÒn CSTT, viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin thÞ tr−êng cña quèc gia lµ rÊt cÇn thiÕt thiÕt lËp mét hÖ thèng th«ng tin kÕt nèi gi÷a c¸c Bé, ngµnh Tæng côc thèng kª ph¶i trë thµnh kho d÷ liÖu Quèc gia vµ c¸c Bé, Ngµnh ®−îc kÕt nèi víi kho d÷ liÖu nµy. Riªng NHNN víi Bé Tµi chÝnh cÇn t¹o dùng mèi quan hÖ th−êng xuyªn vµ mËt thiÕt h¬n trong viÖc trao ®æi th«ng tin, t¹o sù phèi hîp ®ång bé gi÷a ®iÒu hµnh CSTT víi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi kho¸. §èi víi hÖ thèng th«ng tin néi bé cña ngµnh NH, trong n¨m 2005 ®· cã b−íc chuyÓn biÕn c¨n b¶n ®Ó h×nh thµnh kho d÷ liÖu cña Ng©n hµng Nhµ n−íc. Tuy nhiªn hÖ thèng c«ng nghÖ tin häc phôc vô cho c«ng t¸c thèng kª cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch−a ®¸p øng kÞp yªu cÇu ®æi míi trong c«ng t¸c thèng kª. Thªm vµo ®ã hiÖn nay NHNN míi ¸p dông mét ph−¬ng ph¸p thèng kª duy nhÊt lµ yªu cÇu b¸o c¸o, thiÕu ph−¬ng ph¸p thèng kª qua kh¶o s¸t. MÆt kh¸c mÉu thèng kª còng ch−a ®ång nhÊt gi÷a c¸c n¨m nªn còng cßn h¹n chÕ nhiÒu trong viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin cho viÖc ph©n tÝch vµ dù b¸o còng nh− x¸c ®Þnh c¬ chÕ truyÒn t¶i. V× vËy, cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng thèng kª cña ngµnh ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ cÇn ®Èy nhanh ¸p dông c«ng nghÖ tin häc vµo hÖ thèng ng©n hµng. N¨m lµ, t¹o lËp c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: §©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho viÖc thùc thi CSTT víi mét m«i tr−êng ph¸p lý phï hîp víi thùc tÕ cña thÞ tr−êng vµ mét m«i tr−êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh cô thÓ lµ: + Hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng ng©n hµng vµ thùc thi CSTT (i) Söa ®æi luËt NHNN vµ luËt c¸c TCTD: HiÖn nay c¬ së ph¸p lý cßn cã nhiÒu bÊt cËp cho ho¹t ®éng NH nãi chung vµ thùc thi CSTT nãi riªng, trªn thùc tÕ NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 10 NHNN ®ang trong qu¸ tr×nh söa ®æi hai LuËt trªn theo h−íng t¹o cho NHNN c¬ së ph¸p lý ®Ó ®æi míi ho¹t ®éng thµnh mét ng©n hµng trung −¬ng hiÖn ®¹i. NhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i söa ®æi cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn ngµnh NH ®−îc ®Æt ra, nh− ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng thanh tra gi¸m s¸t,..... Tuy nhiªn, vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn thùc thi CSTT th× LuËt ph¶i kh¼ng ®Þnh ®−îc mét vÞ trÝ ®éc lËp nhÊt ®Þnh cña NHNN trong ho¹t ®éng cña m×nh. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ trong thùc thi CSTT, hiÖn ®ang ®−îc tranh luËn, ch−a ng· ngò, ®ã lµ qui ®Þnh møc ®é ®éc lËp cña NHNN nh− thÕ nµo cho phï hîp víi thÓ chÕ kinh tÕ, chÝnh trÞ, lÞch sö v¨n ho¸ cña ViÖt Nam. Thùc tÕ, NHTW c¸c n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay ®Òu cã sù ®éc lËp nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng ë 3 lÜnh vùc: §iÒu hµnh CSTT, Gi¸m s¸t c¸c TCTD vµ Qu¶n trÞ ®iÒu hµnh néi bé, tuy nhiªn møc ®é ®éc lËp lµ kh«ng gièng nhau. §éc lËp vÒ ®iÒu hµnh CSTT, theo tæng kÕt cña IMF sù ®éc lËp cña NHTW trong thùc thi CSTT c¸c n−íc cã thÓ chia ra lµm 4 møc ®é:(1) Møc ®é cao nhÊt lµ “§éc lËp trong viÖc thiÕt lËp môc tiªu“: ng©n hµng trung −¬ng cã tr¸ch nhiÖm quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÕ ®é tû gi¸ nÕu nh− nã kh«ng ®−îc th¶ næi (VÝ dô nh− HÖ thèng dù tr÷ liªn bang Mü- Fed ®−îc lùa chän môc tiªu ho¹t ®éng trong sè c¸c môc tiªu cã thÓ xung ®ét víi nhau lµ toµn dông nh©n c«ng vµ æn ®Þnh gi¸ c¶) ;(2) Møc ®é ®éc lËp thø 2 lµ “§éc lËp trong viÖc x©y dùng chØ tiªu ho¹t ®éng“: NHTW ®−îc trao tr¸ch nhiÖm quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÕ ®é tû gi¸ nh−ng kh¸c víi kiÓu §éc lËp vÒ môc tiªu, §iÒu nµy cÇn ®−îc qui ®Þnh râ rµng trong LuËt. VÝ dô, trong §iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ECB quy ®Þnh môc tiªu lµ æn ®Þnh gi¸ c¶, vµ ECB ®−îc quyÕt ®Þnh chØ tiªu ho¹t ®éng ;(3) Møc ®é ®éc lËp thÊp h¬n lµ “§éc lËp trong viÖc lùa chän c«ng cô ®iÒu hµnh“: ChÝnh phñ hoÆc Quèc héi quyÕt ®Þnh chØ tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cã sù bµn b¹c, tho¶ thuËn víi NHTW. NHTW cã tr¸ch nhiÖm hoµn thµnh chØ tiªu;(4) Møc ®é ®éc lËp thÊp nhÊt lµ “Møc ®é ®éc lËp bÞ h¹n chÕ thËm chÝ kh«ng cã“: ChÝnh phñ sÏ quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch (c¶ môc tiªu lÉn chØ tiªu ho¹t ®éng) còng nh− lµ can thiÖp vµo qu¸ tr×nh triÓn khai thùc thi chÝnh s¸ch. §èi chiÕu víi c¸c møc ®é ®éc lËp nªu trªn, th× NHNN ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ë møc ®é ®éc lËp thÊp nhÊt. Theo LuËt NHNN hiÖn nay, NHNN kh«ng ®éc lËp trong viÖc thiÕt lËp môc tiªu, kh«ng ®éc lËp trong x©y dùng chØ tiªu ho¹t ®éng vµ thËm chÝ lµ kh«ng tù chñ hoµn toµn trong viÖc lùa chän c«ng cô ®iÒu hµnh. Cô thÓ: VÒ môc tiªu, theo §iÒu 1 LuËt NHNN, NHNN thùc hiÖn nhiÒu môc tiªu xung ®ét lÉn nhau nh− æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa; VÒ x©y dùng chØ tiªu ho¹t ®éng, th× Quèc héi quyÕt NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 11 ®Þnh vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn CSTT quèc gia, møc l¹m ph¸t dù kiÕn hµng n¨m trong mèi t−¬ng quan víi c©n ®èi NSNN vµ møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ (§iÒu 3 LuËt NHNN). ChÝnh phñ x©y dùng dù ¸n CSTT quèc gia, møc l¹m ph¸t dù kiÕn hµng n¨m tr×nh Quèc héi quyÕt ®Þnh (§iÒu 3 LuËt NHNN) ; VÒ viÖc tù chñ trong lùa chän c«ng cô ®iÒu hµnh, ChÝnh phñ tæ chøc thùc hiÖn CSTT quèc gia; quyÕt ®Þnh l−îng tiÒn cung øng bæ sung cho l−u th«ng hµng n¨m, môc ®Ých sö dông sè tiÒn nµy vµ ®Þnh kú b¸o c¸o Uû ban th−êng vô Quèc héi, quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch cô thÓ kh¸c vµ c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn (§iÒu 3 LuËt NHNN); NHNN x©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®Ó ChÝnh phñ xem xÐt tr×nh Quèc héi quyÕt ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy (§iÒu 5 LuËt NHNN); NHNN cÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c TCTD, trõ tr−êng hîp do Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh (§iÒu 5 LuËt NHNN); ViÖc tr¶ l·i ®èi víi tiÒn göi DTBB cña tõng lo¹i h×nh TCTD, tõng lo¹i tiÒn göi trong tõng thêi kú do ChÝnh phñ quy ®Þnh (§iÒu 20, LuËt NHNN) ; trong tr−êng hîp ®Æc biÖt, khi ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ chÊp thuËn, NHNN cho vay ®èi víi c¸c TCTD t¹m thêi mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶, cã nguy c¬ g©y mÊt an toµn cho hÖ thèng c¸c TCTD (§iÒu 30 LuËt NHNN) ; NHNN t¹m øng cho NSNN ®Ó xö lý thiÕu hôt t¹m thêi quü NSNN theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. Kho¶n t¹m øng nµy ph¶i ®−îc hoµn tr¶ trong n¨m ng©n s¸ch, trõ tr−êng hîp ®Æc biÖt do Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh (§iÒu 32) ; NHNN tæ chøc thùc hiÖn viÖc in, ®óc, b¸n ë trong n−íc vµ ngoµi n−íc c¸c lo¹i tiÒn mÉu, tiÒn l−u niÖm ®−îc thiÕt kÕ phôc vô cho môc ®Ých s−u tÇm hoÆc môc ®Ých kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ (§iÒu 27 LuËt NHNN); ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc in, ®óc, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, ph¸t hµnh, thu håi, thay thÕ, tiªu huû tiÒn vµ chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn. Bé Tµi chÝnh kiÓm tra viÖc thùc hiÖn quy chÕ nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn; Bé Tµi chÝnh, Bé Néi Vô gi¸m s¸t qu¸ tr×nh in ®óc, tiªu huû tiÒn. (§iÒu 28 LuËt NHNN) ; Bé Tµi chÝnh kiÓm tra viÖc qu¶n lý Dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n−íc do NHNN thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ (§iÒu 38) ; tæ chøc, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ cña Thanh tra ng©n hµng do ChÝnh phñ quy ®Þnh (§iÒu 50). C¸c quy ®Þnh trªn cho thÊy NHNNVN tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng cßn rÊt thÊp, nhÊt lµ trong viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §iÒu nµy cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña NHNN víi vai trß lµ mét NHTW trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã sù thay ®æi c¸c qui ®Þnh trong LuËt NHNN hiÖn t¹i ®Ó cã thÓ n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ ®éc lËp cña NHNN. NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 12 Víi thùc tÕ hiÖn nay, NHNN lµ mét c¬ quan cña ChÝnh phñ vµ chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c Bé, ngµnh ®· qui ®Þnh, th× møc ®é ®éc lËp trong thùc thi CSTT nªn ë møc tù chñ trong viÖc lùa chän c«ng cô ®iÒu hµnh lµ phï hîp h¬n c¶. T¹i QuyÕt ®Þnh 112 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n ph¸t triÓn ngµnh Ng©n hµng ViÖt Nam ®Õn 2020 còng ®· ghi râ “ .......Ng©n hµng Nhµ n−íc ®éc lËp, tù chñ trong viÖc x©y dùng, ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i“. ë møc ®é tù chñ nµy, Ng©n hµng Nhµ n−íc cã ®ñ thÈm quyÒn ®Ó quyÕt ®Þnh cung tiÒn, l·i suÊt, lùa chän c¸c c«ng cô CSTT mét c¸ch tèt nhÊt sao cho ®¹t ®−îc c¸c tiªu chÝ vÒ CSTT, c¬ chÕ tû gi¸ vµ l¹m ph¸t ®−îc ChÝnh phñ hoÆc Quèc héi giao trªn c¬ së ý kiÕn ®Ö tr×nh cña NHNN. Së dÜ ph¶i giao cho NHNN thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cung tiÒn, lùa chän c¸c c«ng cô CSTT trong ®iÒu hµnh lµ v×, xuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ lµ c¸c th«ng tin kinh tÕ cã t¸c ®éng ®Õn tiÒn tÖ vµ c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« thu thËp ®−îc, nãi chung lµ kh«ng cã sù hoµn h¶o vµ nh÷ng ®Æc tÝnh kü thuËt cña thÞ tr−êng tµi chÝnh lµ rÊt phøc t¹p, ®ßi hái c¬ quan qu¶n lý ph¶i cã tÝnh linh ho¹t, mÒm dÎo trong c¸ch tiÕp cËn, quyÕt ®Þnh nhanh tr−íc nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr−êng. §iÒu nµy cµng cã søc thuyÕt phôc h¬n khi mµ c¸c ng©n hµng trung −¬ng ®ang nhanh chãng tiÕn tíi sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®¹t tíi c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña hä. H×nh thøc tù chñ nµy còng ®ßi hái NHNN ph¶i cã mét sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ sù vËn hµnh cña c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng, n¨ng lùc ph©n tÝch vµ dù b¸o. Ngoµi ra, h×nh thøc tù chñ nµy cßn cho phÐp cã sù phèi hîp hµi hoµ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ tæng thÓ cña mét n−íc trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, th−êng tõ 3 tíi 5 n¨m. §ång thêi n©ng cao tÝnh tr¸ch nhiÖm cña NHNN trong viÖc gi¶i tr×nh ®Çy ®ñ nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tr−íc Quèc héi vµ ChÝnh phñ, tÝnh c«ng khai minh b¹ch ®Çy ®ñ vÒ ho¹t ®éng cña NHNN. Nh−ng mÆt kh¸c nã còng h¹n chÕ sù can thiÖp cña c¸c nhµ chÝnh trÞ ®Õn c¸c quyÕt s¸ch cña NHNN.... (ii) TiÕp tôc hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®Ó thÞ tr−êng tµi chÝnh vËn hµnh th«ng suèt, t¹o m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó c¸c giao dÞch trªn thÞ tr−êng ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c thÞ tr−êng, h¹n chÕ sù can thiÖp cña nhµ n−íc. HÖ thèng ph¸p luËt cã mét vai trß quan träng ®èi víi sù vËn hµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng tµi chÝnh. HÖ thèng ph¸p luËt nµy bao gåm LuËt vµ c¸c v¨n b¶n d−íi luËt. Tuy nhiªn, khu«n khæ ph¸p lý hiÖn nay cßn cã nh÷ng bÊt cËp, thiÕu ®ång bé lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng : HÇu hÕt luËt ph¸p vÒ tµi chÝnh trong thêi gian qua ®Òu mang tÝnh qui chÕ, d−íi d¹ng nghÞ ®Þnh vµ c¸c qui chÕ thÊp h¬n ( gÇn ®©y ®· cã sù thay ®æi h¬n , nh− luËt CK, Ph¸p LÖnh ngo¹i hèi ®· ®−îc NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 13 ban hµnh thay thÕ nghÞ ®Þnh). §iÒu nµy cho phÐp c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc quyÒn tù quyÕt réng r·i sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng ; hoÆc c¸c qui ®Þnh ®−îc phÐp vµ kh«ng ®−îc phÐp cña c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr−êng ch−a râ rµng ; c¸c qui ®Þnh ®iÒu tiÕt c¸c c«ng cô tµi chÝnh cßn ch−a ®Çy ®ñ nhÊt lµ c¸c c«ng cô ph¸i sinh ; C¸c qui ®Þnh ®iÒu tiÕt c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh chi phèi viÖc thµnh lËp, c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, ngoµi ra chóng cßn bÞ chi phèi, lÊn ¸t cña ChÝnh phñ ( nh− viÖc bæ nhiÖm c¸c chøc danh do c¬ quan qu¶n lý cña ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh), trong mét sè c¸c ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô vµ c¸c c«ng cô ph¸i sinh cßn ph¶i xin phÐp ..... Ch¼ng h¹n, viÖc qui ®Þnh t¹i Bé LuËt d©n sù §iÒu 476 vÒ l·i suÊt cña hîp ®ång vay tµi s¶n qui dÞnh “ L·i suÊt do c¸c bªn tho¶ thuËn nh−ng kh«ng v−ît qu¸ 150% cña l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè ®èi víi lo¹i vay t−¬ng øng; 2. Trong tr−êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn nh−ng kh«ng x¸c ®Þnh râ l·i suÊt hoÆc cã tranh chÊp vÒ l·i suÊt th× ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè t−¬ng øng víi thêi h¹n vay t¹i thêi ®iÓm tr¶ nî“. §iÒu nµy ®· c¶n trë viÖc h×nh thµnh l·i suÊt theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng cña c¸c TCTD, lµm mÐo mã sù ph©n bæ nguån vèn vµ l·I suÊt khã cã thÓ lµm hµn thÞ biÓu ®o møc ®é cung cÇu vèn trªn thÞ tr−êng ®Ó NHNN thùc thi CSTT hiÖu qu¶ . Trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2008 thÞ tr−êng tiÒn tÖ cã nh÷ng bÊt æn, viÖc quay l¹i qui ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay dùa trªn qui ®Þnh cña Bé LuËt d©n sù sau gÇn 7 n¨m thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt lµ cÇn thiÕt trong bèi c¶nh c¸c c«ng cô CSTT cßn h¹n chÕ trong ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, viÖc nµy kh«ng thÓ kÐo dµi trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng tµi chÝnh ®ang tõng b−íc tù do ho¸, ®iÒu ®ã sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh vµ viÖc thùc thi CSTT khã cã thÓ dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr−êng. V× vËy, Quèc Héi cÇn xem xÐt söa ®æi qui ®Þnh nµy kh«ng ¸p dông cho c¸c TCTD trong ho¹t ®éng cña m×nh cho phï hîp víi xu h−íng tù do ho¸ thÞ tr−êng tµi chÝnh, ®¶m b¶o cho kªnh truyÒn t¶i CSTT kh«ng bÞ mÐo mã. Mét thÞ tr−êng tµi chÝnh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÕu thiÕu mét khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng th× sím hay muén thÞ tr−êng ®ã sÏ vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i trªn con ®−êng ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, ph¶i cã m«i tr−êng ph¸p lý qui ®Þnh ®¶m b¶o nguyªn t¾c vËn hµnh cña c¸c lo¹i thÞ tr−êng trªn c¬ së x¸c lËp c¸c quan hÖ ““thÞ tr−êng““ thùc sù, t¹o thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng ph¸t hµnh, mua b¸n cã hiÖu qu¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n, tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c ; hÖ thèng ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp hîp ®ång, c¸c qui ®Þnh ®¶m b¶o tÝnh ch¾c ch¾n cña hîp ®ång giao dÞch tµi chÝnh ph¶i râ rµng ; c¸c qui ®Þnh vÒ ph¸ s¶n, c¹nh tranh ph¶i râ rµng“ ;C¸c trung gian tµi chÝnh ph¶i ®−îc tù do theo ®uæi nh÷ng c¬ héi kinh doanh v× môc ®Ých ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng, cña nÒn NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 14 kinh tÕ nãi chung vµ t¨ng thu nhËp, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh; t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña thÞ tr−êng, ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch cña thÞ tr−êng, h¹n chÕ rñi ro. + CÇn ®¶m b¶o sù phï hîp vÒ môc tiªu vµ biÖn ph¸p cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«: Sù phï hîp vÒ môc tiªu vµ gi¶i ph¸p cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh khi më cöa thÞ tr−êng tµi chÝnh. §iÒu kiÖn nµy xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nh©n tè cèt yÕu ®Ó cã ®−îc hÖ thèng tµi chÝnh æn ®Þnh. Nh©n tè cèt lâi ®ã lµ sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ nãi chung, mµ sù æn ®Þnh nµy chØ bÒn v÷ng khi c¸c môc tiªu vµ gi¶i ph¸p cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ph¶i cã tÝnh ®ång nhÊt, hç trî nhau. C¸c bµi nghiªn cøu vÒ c¸c luång lu©n chuyÓn vèn theo h−íng tù do vµ æn ®Þnh h¬n t¹i DiÔn ®µn Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng(2000) còng ®· ®−a ra kÕt luËn r»ng, tù do ho¸ khu vùc tµi chÝnh vµ më cöa tµi kho¶n vèn chØ cã thÓ thµnh c«ng khi ®−îc tiÕn hµnh sau hoÆc ®ång thêi víi viÖc thùc thi nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p vÜ m« lµnh m¹nh, nhÊt qu¸n, ®¸ng tin cËy ®Ó t¨ng c−êng hÖ thèng tµi chÝnh vµ thóc ®Èy kiÓm so¸t rñi ro mét c¸ch hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ. NhÊt lµ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi kho¸ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn ph¶i ®−îc x©y dùng ®ång bé vµ hç trî lÉn nhau, ®¶m b¶o c¸c môc tiªu râ rµng, nhÊt qu¸n vµ kh¶ thi. §ång thêi c¸c chÝnh s¸ch cÇn ®−îc ho¹ch ®Þnh trong c¬ chÕ minh b¹ch ho¸ vµ rµng buéc tr¸ch nhiÖm, nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh cã chÊt l−îng, gi¶m thiÓu nguy c¬ th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t− víi nh÷ng th«ng tin ®Çu vµo thiÕu chÝnh x¸c. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ víi møc th©m hôt ng©n s¸ch gia t¨ng cã thÓ lµm gi¶m uy tÝn cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh hay qu¶n lý chÆt chÏ, do sù th©m hôt ng©n s¸ch lín g©y søc Ðp níi láng CSTT ( l·i suÊt gi¶m), ®iÒu nµy cã thÓ kÝch thÝch vèn ch¶y ra n−íc ngoµi“Do vËy, sù nhÊt qu¸n gi÷a c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ rÊt cÇn thiÕt, lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ thÞ tr−êng tµi chÝnh. + Ph¶i cã c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ qu¶n lý thËn träng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Mét hÖ thèng c¸c qui ®Þnh qu¶n lý, gi¸m s¸t thËn träng ho¹t ®éng c¸c ng©n hµng cã vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh hÖ thèng tµi chÝnh.TÝnh chÊt cña c¬ chÕ gi¸m s¸t ng©n hµng sÏ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng quèc gia th«ng qua rÊt nhiÒu yÕu tè, bao gåm tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc ®iÓm vµ khu«n khæ ph¸p lý, cÊu tróc vµ c¬ cÊu tæ chøc cña hÖ thèng tµi chÝnh, vµ møc ®é vËn dông c¸c qui luËt thÞ tr−êng ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng qu¶n lý rñi ro cña c¸c NHTM. §èi víi ViÖt Nam c¸c c¬ quan qu¶n lý, ngoµi viÖc ph¶i x©y dùng mét m«i tr−êng ph¸p lý hiÖu qu¶ , cã hiÖu lùc ®¶m b¶o cho c¸c NHTM c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ thùc hiÖn t¸i c¬ cÊu c¸c NHTM Nhµ n−íc vµ NHTMCP , th× NHNN víi t− c¸ch lµ mét c¬ quan qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông cÇn ®¶m b¶o qu¶n lý NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 15 khu vùc ng©n hµng tr¸nh kh«ng ®Ó c¸c ng©n hµng chÊp nhËn nhiÒu rñi ro ®Õn møc thµnh rñi ro hÖ thèng. C¹nh tranh trong trong lÜnh vùc ng©n hµng sÏ ngµy cµng gia t¨ng khi kh¶ n¨ng t¹o c¹nh tranh ®−îc c¶i thiÖn, khi c¸c luång vèn qua biªn giíi gia t¨ng vµ c¸c ng©n hµng cã thªm vèn míi ®Ó hç trî t¨ng ho¹t ®éng cho vay. §iÒu nµy ®ang diÔn ra rÊt râ nÐt ®èi víi c¸c NH ViÖt Nam hiÖn nay. V× vËy, ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch m¹nh mÏ c«ng t¸c gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c TCTD phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ , c¬ cÊu cña hÖ thèng tµi chÝnh cña ViÖt Nam vµ møc ®é vËn dông c¸c qui luËt thÞ tr−êng ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng qu¶n lý rñi ro trong c¸c Ng©n hµng. Trong thêi gian qua c¬ chÕ gi¸m s¸t rñi ro cña NHNN ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c NH ®· cã nhiÒu ®æi míi, nh− ®−a ra c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn ho¹t ®éng ng©n hµng phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ, ph−¬ng ph¸p gi¸m s¸t dùa trªn c¬ së hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t CAMELS ®−îc x©y dùng ®Ó b−íc ®Çu thiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin b¸o c¸o phôc vô gi¸m s¸t tõ xa.... Tuy nhiªn, c¬ chÕ gi¸m s¸t ho¹t ®éng ng©n hµng cña NHNN cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ tÝnh gi¸m s¸t toµn diÖn c¸c rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng , vÒ tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi, vÒ ph−¬ng ph¸p tæ chøc thanh tra gi¸m s¸t vµ n¨ng lùc cña thanh tra viªn.. Do vËy mµ viÖc gi¸m s¸t toµn bé thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ph¸t hiÖn c¶nh b¸o sím, ng¨n chÆn, phßng ngõa rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cña NHNN cßn yÕu. V× vËy, vÊn ®Ò c¶i c¸ch c¬ chÕ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trong bèi c¶nh héi nhËp lµ rÊt cÇn thiÕt. NHNN cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch gi¸m s¸t ®èi víi c¸c rñi ro thÞ tr−êng, rñi ro l·i suÊt, rñi ro tÝn dông, rñi ro ho¹t ®éng, chÝnh s¸ch vÒ duy tr× tr¹ng th¸i ngo¹i hèi, duy tr× c¸c tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n, chÝnh s¸ch qu¶n lý vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Trong c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¶i qui ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ban ®iÒu hµnh, qui ®Þnh qui tr×nh qu¶n lý rñi ro, h−íng dÉn ®¸nh gi¸, kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t rñi ro . Bªn c¹nh ®ã, NHNN ph¶i cã c¸c qui ®Þnh vÒ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ph¸i sinh, nh− giao dÞch ph¸i sinh ngo¹i hèi, l·i suÊt, hµng ho¸, ho¸n ®æi cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. + Ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn vµ t¹o sù g¾n kÕt gi÷a thÞ tr−êng tiÒn tÖ víi thÞ tr−êng chøng kho¸n Sù h÷u hiÖu vËn hµnh tèt cña thÞ tr−êng vèn sÏ gióp ng−êi ®Çu t− ®a d¹ng ho¸ c¸c kho¶n ®Çu t− vµ tõ ®ã lo¹i bá c¸c rñi ro kh«ng ®¸ng cã. Khi ®ã ngoµi hÖ thèng ng©n hµng ®ãng vai trß trung gian trong huy ®éng vµ cho vay, c¸c thÞ tr−êng cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn vèn mét c¸ch h÷u hiÖu tõ c¸c nhµ ®Çu t− ®Õn c¸c doanh nghiÖp th«ng qua ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n. §ång thêi thÞ tr−êng tiÒn tÖ chØ cã thÓ ®Þnh gi¸ ®−îc h÷u hiÖu nÕu thÞ tr−êng vèn vËn hµnh tèt vµ thuËn lîi cho c¸c chøng kho¸n kh«ng chøa ®ùng rñi ro. Cô thÓ lµ thÞ tr−êng tr¸i NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 16 phiÕu chÝnh phñ ®−îc h×nh thµnh v÷ng ch¾c vµ cã tÝnh thanh kho¶n cao sÏ ®−îc coi lµ mèc chuÈn ®Ó ®Þnh gi¸ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c. H¬n n÷a, thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn sÏ nh− hai b×nh th«ng nhau trong sù lu©n chuyÓn vèn, l·i suÊt ng©n hµng t¨ng hoÆc gi¶m sÏ ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ chøng kho¸n gi¶m hoÆc t¨ng, còng nh− ¶nh h−ëng ®Õn dßng lu©n chuyÓn vèn (capital flow) : Vèn ®−îc chuyÓn tõ TTCK sang thÞ tr−êng tiÒn tÖ hoÆc ng−îc l¹i. Trong tr−êng hîp mét trong hai/ hoÆc c¶ hai thÞ tr−êng vËn hµnh kh«ng tèt th× sù th«ng nhau gi÷a hai thÞ tr−êng sÏ bÞ h¹n chÕ. §iÒu ®ã sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c¬ chÕ truyÒn t¶i CSTT qua kªnh gi¸ tµi s¶n. Lîi dông sù th«ng nhau nµy NHTW c¸c n−íc, th«ng qua viÖc t¸c ®éng vµo l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng vµo gi¸ tr¸i phiÕu, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. §iÓn h×nh lµ Fed khi muèn gi¶m l·i suÊt thÞ tr−êng, Fed mua vµo rÊt nhiÒu tr¸i kho¸n, hµnh ®éng ®ã võa t¸c ®éng gi¶m l·i suÊt thÞ tr−êng, qua ®ã t¸c ®éng hiÖu øng lµm t¨ng gi¸ tr¸i phiÕu. §ång thêi viÖc mua tr¸i kho¸n cña Fed còng lµm cÇu tr¸i kho¸n t¨ng, qua ®ã mµ gi¸ tr¸i kho¸n t¨ng. Nh− vËy cã thÓ thÊy, sù th«ng nhau cña hai thÞ tr−êng lµm t¸c ®éng cña CSTT ®Õn môc tiªu cuèi cïng qua kªnh gi¸ tµi s¶n nh¹y c¶m h¬n. MÆt kh¸c, thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn cßn t¹o thªm nh÷ng c«ng cô míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cã thÓ më réng kh¶ n¨ng tham gia c¸c nghiÖp vô thÞ tr−êng tiÒn tÖ. §iÒu nµy thóc ®Èy thÞ tr−êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn, ®ång thêi hç trî NHTW thùc hiÖn tèt vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô CSTT, nhÊt lµ th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr−êng më. ViÖc mua, b¸n chøng kho¸n cña NHTW víi c¸c NHTM sÏ cã t¸c dông më réng hay thu hÑp khèi l−îng tiÒn tÖ trong l−u th«ng, qua ®ã mµ khèi l−îng tiÒn tÖ ®−îc ®iÒu tiÕt theo môc tiªu ®· ®Þnh, c¬ chÕ truyÒn t¶i th«ng suèt h¬n. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy, ngoµi nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn cÇn cã sù phèi hîp trong ®iÒu hµnh cña NHNN víi Bé Tµi chÝnh, chñ ®éng hç trî t¹o sù liªn kÕt gi÷a 2 thÞ tr−êng: (i) T¨ng c−êng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t dßng vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ trong n−íc vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n. ViÖc kiÓm so¸t dßng vèn cña NHNN sÏ hiÖu qu¶ h¬n, còng nh− ®¶m b¶o tÝnh an toµn cho ho¹t ®éng cña TTCK, tr¸nh x¶y ra rñi ro trong thanh to¸n khi khèi l−îng giao dÞch chøng kho¸n gia t¨ng v−ît kh¶ n¨ng xö lý cña mét ng©n hµng chØ ®Þnh thanh to¸n (Ng©n hµng §Çu t− & Ph¸t triÓn ViÖt nam), nÕu cã sù tËp trung ho¸ dßng vèn cña thÞ tr−êng chøng kho¸n vµo NHNN. §Ó thùc hiÖn sù tËp trung nµy, gi÷a NHNN vµ UBCK cÇn thiÕt thóc ®Èy nhanh h¬n viÖc thiÕt lËp hÖ thèng kÕt nèi thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c c«ng ty chøng kho¸n t¹i NHNN. NguyÔn ThÞ Kim Thanh - Hµ Néi th¸ng 9-2008 17 (ii) Bªn c¹nh ®ã, ®Ó thóc ®Èy tèc ®é lu©n chuyÓn chøng kho¸n, gãp phÇn t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n, còng nh− n©ng cao tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong viÖc ®iÒu hµnh c¸c nghiÖp vô tiÒn tÖ cña NHNN, cÇn thùc hiÖn kÕt nèi gi÷a hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng quèc gia víi hÖ thèng thanh to¸n bï trõ vµ quyÕt to¸n chøng kho¸n, t¹o mèi liªn kÕt trùc tiÕp gi÷a Së Giao dÞch NHNN vµ Trung t©m l−u ký Chøng kho¸n. (iii) §Ó thóc ®Èy TTCK tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh, lµnh m¹nh, bÒn v÷ng, BTC, mµ trùc tiÕp lµ UBCKNN cÇn thùc hiÖn tèt h¬n n÷a sù phèi hîp trong ®iÒu hµnh thÞ tr−êng chøng kho¸n; Phèi hîp trong viÖc ®−a ra c¸c qui ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi vµ ho¹t ®éng ®Çu t− gi¸n tiÕp cña c¸c nhµ ®Çu t− ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ thÞ tr−êng tµi chÝnh vµ h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h−ëng bÊt lîi ®Õn viÖc thùc thi CSTT còng nh− ®Õn sù ph¸t triÓn TTCK; Phèi hîp trong viÖc ®−a ra c¸c qui ®Þnh ®¶m b¶o c¸c thµnh viªn thÞ tr−êng tµi chÝnh thuËn lîi trong viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n, còng nh− n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n. Nh− vËy, cã thÓ thÊy r»ng ®Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN cÇn cã sù ®æi míi m¹nh mÏ, viÖc ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cÇn dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr−êng. V× t¸c ®éng chÔ cña tiÒn tÖ mµ viÖc thùc thi CSTT cÇn thùc hiÖn theo nguyªn t¸c h−íng vÒ phÝa tr−íc “ Looking forward“ , cã nghÜa r»ng môc tiªu CSTT lµ trung h¹n, c¸c ph¶n øng chÝnh s¸ch cÇn thÊy tr−íc ®−îc nh÷ng t¸c ®éng chÔ cña nã ®Õn môc tiªu trung h¹n vµ CSTT cÇn theo ®uæi mét môc tiªu duy nhÊt lµ æn ®Þnh gi¸ c¶. Víi sù non yÕu cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ nh− hiÖn nay, th× ®ã lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi thùc thi CSTT. Trong bèi c¶nh nh− vËy, ®Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ t¸c ®éng CSTT còng nh− ®iÒu hµnh CSTT ®¹t hiÖu qu¶, tøc NHNN kiÓm so¸t ®−îc luång vèn, kh«ng ®Ó x¶y ra nh÷ng có sèc trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tr−íc hÕt cÇn ph¶i t¹o dùng mét c¬ së h¹ tÇng tèt cho l−u chuyÓn tiÒn tÖ, bëi v× cho dï c«ng cô tèt, ph©n tÝch dù b¸o tèt, nh−ng c¬ chÕ t¸c ®éng kh«ng th«ng suèt th× hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh còng kh«ng ®¹t ®−îc. §ång thêi ph¶i n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng cña NHNN cïng víi viÖc x¸c ®Þnh mét c¬ chÕ tû gi¸ víi mét khu«n khæ CSTT phï hîp. --------------------------------------------------------------------------------------------