Các từ viết tắt trong phần cứng

Các t Vi t t t trong Ph n C ngừ ế ắ ầ ứ Ng i M thích nói t t. Ví d , b n có th nghe th y h nói v i nhau nh thườ ỹ ắ ụ ạ ể ấ ọ ớ ư ế này "hàng tri u ng i chúng ta xem bóng b u d c NFL trên ABC, CBS, ESPN vàệ ườ ầ ụ TNT", hãy ki m tra NASDAQ đ bi t đ u t c a chúng ta di n bi n nh th nào, vânể ể ế ầ ư ủ ễ ế ư ế vân và vân vân Và không đâu, vi c s d ng danh t t t l i phát tri n m nh nh trong lĩnh v c máyở ệ ử ụ ừ ắ ạ ể ạ ư ự tính. Qua t ng năm, b ng li t kê danh t vi t t t c dài mãi ra, và ngày càng làm nhi uừ ả ệ ừ ế ắ ứ ề ng i b quá t i ườ ị ả M t th c t không th ch p nh n là có quá nhi u ng i hoàn toàn b qua các t vi tộ ự ế ể ấ ậ ề ườ ỏ ừ ế t t. Đó là m t sai l m l n. N u máy tính quan tr ng đ i v i công tác và sinh ho t gi iắ ộ ầ ớ ế ọ ố ớ ạ ả trí c a b n thì b n ph i bi t rõ nh ng ch cái quan tr ng đó - và nên nh , không chủ ạ ạ ả ế ữ ữ ọ ớ ỉ ph i bi t chúng thay th cho nh ng t nào, mà c n hi u đ c ý nghĩa th c s c aả ế ế ữ ừ ầ ể ượ ự ự ủ chúng. Ph n gi i đáp nh ng câu h i th ng g p v các t vi t t t trong lĩnh v c ph nầ ả ữ ỏ ườ ặ ề ừ ế ắ ự ầ c ng s giúp phát tri n thêm v n t v ng c a b n ứ ẽ ể ố ừ ự ủ ạ Câu 1: Tôi là "môn đ " c a game thì v n hi u bi t v danh t vi t t t c a tôi ph i b tồ ủ ố ể ế ề ừ ế ắ ủ ả ắ đ u t đâu? Có nh ng l i khuyên nào v v n đ này? ầ ừ ữ ờ ề ấ ề B t đ u ngay t n i cao nh t - b ph n đ c xem nh "não b " n sâu trong máyắ ầ ừ ơ ấ ộ ậ ượ ư ộ ẩ tính, CPU (Centran Processing Unit - đ n v x lý trung tâm). Hãy b qua t unit (đ nơ ị ử ỏ ừ ơ v ). B n s hi u rõ h n v t vi t t t này n u d ch nó ra là central processing chipị ạ ẽ ể ơ ề ừ ế ắ ế ị (chip x lý trung tâm)- chip quan tr ng nh t trong máy ử ọ ấ CPU là b ph n đi n t r t tinh vi và ph c t p trong máy tính, tr c ti p ho c giánộ ậ ệ ử ấ ứ ạ ự ế ặ ti p, nó ch u trách nhi m v m i ho t đ ng "đi vào" máy tính. CPU th c hi n nhi mế ị ệ ề ọ ạ ộ ự ệ ệ v c a mình b ng cách đ c các l nh (instruction) đ c c t gi trong b nh r i thiụ ủ ằ ọ ệ ượ ấ ữ ộ ớ ồ hành chúng Các nhà ch t o CPU quy đ nh t c đ th c hi n c a t ng chip phù h p v i "nh p tim"ế ạ ị ố ộ ự ệ ủ ừ ợ ớ ị c a chính chip đó, t c là clock speed (t c đ đ ng h , nh p đ ng h ) Đ n v đoủ ứ ố ộ ồ ồ ị ồ ồ ơ ị megahertz (MHz) cho bi t chip "đ p" bao nhiêu nh p trong m t giây. Chip 200MHzế ậ ị ộ ch ng h n, có nh p nhanh g p đôi chip 100 MHz ẳ ạ ị ấ Các CPU n i ti ng hi n nay nh Pentium Pro c a Intel đ u có lo i đ t đ n t c đ 300ổ ế ệ ư ủ ề ạ ạ ế ố ộ MHz. Đó là nh ng t c đ danh đ nh t i u. Vì CPU t ng tác v i b nh , đĩa c ng,ữ ố ộ ị ố ư ươ ớ ộ ớ ổ ứ card video và nhi u thành ph n khác ho t đ ng t c đ ch m h n, cho nên không baoề ầ ạ ộ ở ố ộ ậ ơ gi CPU th c hi n các c p đ t i u c a mình ờ ự ệ ấ ộ ố ư ủ Câu 2: Ti p theo CPU tôi c n quan tâm đ n danh t vi t t t nào? ế ầ ế ừ ế ắ Sau khi n m v ng v CPU b n c n tìm hi u RAM (Random access memory- b nhắ ữ ề ạ ầ ể ộ ớ truy c p ng u nhiên). Th ng đ c g i m t cách đ n gi n là memory (b nh ), RAMậ ẫ ườ ượ ọ ộ ơ ả ộ ớ đóng vai trò n i ch a thông tin cho CPU trong máy tính. Khi m máy tính, b nh r ng.ơ ứ ở ộ ớ ỗ Khi ch y ch ng trình, t o ho c thay đ i các t p tin và x lý s li u, b n ph i l u trạ ươ ạ ặ ổ ậ ử ố ệ ạ ả ư ữ t m nh ng thay đ i v ch ng trình, d li u, và k t qu c a thao tác tính toán vào bạ ữ ổ ề ươ ữ ệ ế ả ủ ộ nh ớ Đ theo dõi thông tin trong b nh , CPU g i d li u vào m t đ a ch nh c th . Khiể ộ ớ ử ữ ệ ộ ị ỉ ớ ụ ể c n s d ng thông tin nào đó trong b nh , CPU s quay l i n i nó đã đ a d li u đóầ ử ụ ộ ớ ẽ ạ ơ ư ữ ệ vào và truy tìm đ l y ra. H c t và truy tìm này g i là truy c p ng u nhiên đ phânể ấ ệ ấ ọ ậ ẫ ể bi t v i truy c p tu n t (Sequential Access). B x lý s đi tr c ti p vào đúng v tríệ ớ ậ ầ ự ộ ử ẽ ự ế ị ch không "lang thang" vào các ô nh khác tr c khi đ n đ c ô ch a d li u mà nóứ ớ ướ ế ượ ứ ữ ệ c n ầ Có th hình dung v RAM nh là t p h p các ô ch a t m th i đ c ph n m m ch yể ề ư ậ ợ ứ ạ ờ ượ ầ ề ạ trên máy tính s d ng. Khi ph i th c hi n thay đ i, thông tin cũ b ghi đè. Khi b n raử ụ ả ự ệ ổ ị ạ kh i ch ng trình ho c t t máy, thông tin l u tr trong RAM s b m t. B n khôngỏ ươ ặ ắ ư ữ ẽ ị ấ ạ th tìm l i đ c n u không c t gi nó trên đĩa, băng, ho c CD-ROM tr c khi b xoáể ạ ượ ế ấ ữ ặ ướ ị kh i b nh ỏ ộ ớ Nh RAM mà máy tính c a b n ho t đ ng hi u qu h n. B nh càng l n và có t cờ ủ ạ ạ ộ ệ ả ơ ộ ớ ớ ố đ ho t đ ng cành nhanh thì ch ng trình ch y càng hi u qu . Nên nh r ng s d ngộ ạ ộ ươ ạ ệ ả ớ ằ ử ụ chip RAM có t c đ cao h n kh năng qu n lý c a bo m là lãng phí ố ộ ơ ả ả ủ ẹ Y u t quan tr ng nh t đ đánh giá hi u su t c a chip nh là th i gian truy c pế ố ọ ấ ể ệ ấ ủ ớ ờ ậ (Access time) đó là kho ng th i gian t khi CPU phát ra yêu c u đ c m t kho n m cả ờ ừ ầ ọ ộ ả ụ d li u cho đ n khi CPU nh n đ c d li u tr l i. T c đ c a chip nh đ c đoữ ệ ế ậ ượ ữ ệ ả ờ ố ộ ủ ớ ượ b ng Nanôgiây (ns-1ns b ng m t ph n tri u c a giây). Hi n nay h u h t chip RAMằ ằ ộ ầ ệ ủ ệ ầ ế đ u có th i gian truy c p 60 ho c 70 ns ề ờ ậ ặ Câu 3: Có bao nhiêu lo i chip RAM khác nhau? ạ B n th ng g p hai ki u chip RAM chính: DRAM (Dynamic RAM-RAM đ ng) vàạ ườ ặ ể ộ SRAM (StaticRAM-RAM tĩnh). Trong chip RAM đ ng, các bit thông tin đ c l u trộ ượ ư ữ d i d ng đi n tích trong các t đi n c c nh . Chip này đ c g i là đ ng vì t sướ ạ ệ ụ ệ ự ỏ ượ ọ ộ ụ ẽ phóng h t đi n trong th i gian r t ng n. Đ ngăn ng a d li u đã l u tr trong chip bế ệ ờ ấ ắ ể ừ ữ ệ ư ữ ị thay đ i, c vài miligiây đi n tích này ph i đ c n p l i m t l n (g i là refresh-làmổ ứ ệ ả ượ ạ ạ ộ ầ ọ t i l i) ươ ạ Chip DRAM kích th c nh và r ti n h n nên là lo i b nh th ng g p trong máyướ ỏ ẻ ề ơ ạ ộ ớ ườ ặ tính. Khi nói máy tính có 8Kb, 16Kb, hay 32Kb b nh thì đó là dung l ng t ng c ngộ ớ ượ ổ ộ c a các chip DRAM trong máy ủ Chip SRAM nhanh h n và đ t ti n h n, th ng dùng làm b nh cache, khu v c màơ ắ ề ơ ườ ộ ớ ự CPU dành riêng cho lo i d li u v a đ c đ c và s cho r ng s s m c n dùng l i.ạ ữ ệ ừ ọ ượ ẽ ằ ẽ ớ ầ ạ SRAM ho t đ ng nhanh h n DRAM vì không m t th i gian cho vi c n p l i đi n tích,ạ ộ ơ ấ ờ ệ ạ ạ ệ chúng cũng l n h n và đ t h n vì c n m t vài Tran-sistor cho m i bit l u tr . Nh ngớ ơ ắ ơ ầ ộ ỗ ư ữ ư th i gian truy c p c a chip SRAM thì ch kho ng 20ns, b ng m t ph n ba th i gianờ ậ ủ ỉ ả ằ ộ ầ ờ truy c p c a chip DRAM trung bình ậ ủ Câu 4: Hình nh còn có lo i đ c g i là FPM RAM ph i không? Nó n m đâu và cóư ạ ượ ọ ả ằ ở vai trò gì trong máy tính? Có nhi u lo i DRAM. M t s đã t n t i nhi u năm, còn m t s thì m i. Sau đây làề ạ ộ ố ồ ạ ề ộ ố ớ nh ng lo i đ c đ c p đ n nhi u nh t: ữ ạ ượ ề ậ ế ề ấ FPM RAM (Fast page-mode RAM-RAM t c đ cao). Cho mãi đ n g n đây, các chipố ộ ế ầ trong b nh chính c a máy tính còn đ u là lo i FPM RAM (Fast-page-mode RAM-ộ ớ ủ ề ạ RAM t c đ cao), cho mãi đ n g n đây các chip trong b nh chính c a máy tính cònố ộ ế ầ ộ ớ ủ đ u là lo i FPM RAM. M i ng i g i nó m t cách đ n gi n là RAM vì không sề ạ ọ ườ ọ ộ ơ ả ợ nh m v i lo i nào khác. Khi b x lý Pentium ra đ i, nh ng h n ch c a FPM RAMầ ớ ạ ộ ử ờ ữ ạ ế ủ b t đ u b c l , Pentium cho phép t c đ c a Bus b nh tăng đ n 66 MHz, mà t c đắ ầ ộ ộ ố ộ ủ ộ ớ ế ố ộ c a các chip FPM RAM thì không quá 30 MHz (đ bi t bus là gì, b n tham kh o câuủ ể ế ạ ả 9). Đây cũng là th i đi m các nhà ch t o chip đ a ra công ngh cache RAM, chính làờ ể ế ạ ư ệ SRAM nh đã trình bày trên ư ở EDORAM (Extended-data-out RAM-RAM ghi tr c d li u) EDO RAM là m t nhánhướ ữ ệ ộ c a FPM RAM nh ng ch y nhanh h n t 10% đ n 15% m c dù có m t s tài li uủ ư ạ ơ ừ ế ặ ộ ố ệ c l ng là hi u su t đ c c i thi n đ n 40%. EDO RAM đ t k t qu tăng hi uướ ượ ệ ấ ượ ả ệ ế ạ ế ả ệ năng này nh nh n th y r ng khi m t CPU yêu c u m t đ a ch nh , có nhi u khờ ậ ấ ằ ộ ầ ộ ị ỉ ớ ề ả năng nó cũng s m yêu c u các đ a ch lân c n khác. Đ có đ c các đ a ch này nhanhớ ầ ị ỉ ậ ể ượ ị ỉ h n, EDO RAM gi l i s đ nh v c a đ a ch tr c ơ ữ ạ ự ị ị ủ ị ỉ ướ BEDO RAM (burst extended-data-out RAM - lo i EDO RAM m nh h n) là lo i chipạ ạ ơ ạ nhanh h n thay th cho EDO RAM, BEDO RAM liên quan đ n m t k thu t g i làơ ế ế ộ ỹ ậ ọ Bursting (làm v ra nhi u m nh nh ), các chip lo i này g i đi và x lý các kh i dỡ ề ả ỏ ạ ử ử ố ữ li u l n b ng cách chia chúng thành nh ng kh i nh h n, g i là các Burst mang thôngệ ớ ằ ữ ố ỏ ơ ọ tin đ a ch v c b n kho ng m c d li u trong burst đó, nên ba kho n m c cu i cùngị ỉ ề ả ố ả ụ ữ ệ ả ụ ố có th đ c x lý r t nhanh. Cũng nh EDO RAM BEDO RAM ch có hi u qu v iể ượ ử ấ ư ỉ ệ ả ớ các b x lý có t c đ Bus b nh không v t quá 66 MHz ộ ử ố ộ ộ ớ ượ SDRAM (Synchronous, Dy-namic RAM-DRAM đ ng b ). Là d ng m i c a DRAM,ồ ộ ạ ớ ủ SDRAM đ i di n cho m t b c nh y v công ngh . Tr c h t, SDRAM có th thíchạ ệ ộ ướ ả ề ệ ướ ế ể ng v i t c đ bus cao đ n 100 MHz. Thêm vào đó, SDRAM còn đ ng b v i t c đứ ớ ố ộ ế ồ ộ ớ ố ộ đ ng h c a máy tính. Vì hai trang b nh có th m cùng m t lúc nên máy tính có thồ ồ ủ ộ ớ ể ở ộ ể truy tìm m t m u d li u, trong khi m u d li u tr c đang trên đ ng đ n CPU.ộ ẫ ữ ệ ẫ ữ ệ ướ ườ ế Đi u này làm gi m thi u th i gian truy nh p ề ả ể ờ ậ Câu 5: B nh cache đã đ c nói đ n t đ u. Có ph i có đ n hai lo i cache trong cácộ ớ ượ ế ừ ầ ả ế ạ chip Pentium? Đúng. Chúng đ c g i là L1 (Level-1) và L2 (Level-2). Nh đã trình bày trên, b nhượ ọ ư ở ộ ớ cache là vùng đ CPU c t gi t m nh ng d li u mà nó có th s s m c n dùng l i.ể ấ ữ ạ ữ ữ ệ ể ẽ ớ ầ ạ Khi x lý d li u CPU s ki m tra b nh cache tr c. Đ u tiên là cache L1 đ c tíchử ữ ệ ẽ ể ộ ớ ướ ầ ượ h p trong CPU c a Pentium. Ti p theo, nó ki m tra cache L2, m t vùng nh riêng bi tợ ủ ế ể ộ ớ ệ đ c c u t o b ng SRAM. N u tìm th y nh ng th c n thi t trong b nh cache,ượ ấ ạ ằ ế ấ ữ ứ ầ ế ộ ớ CPU s không ph i đ c d li u t b nh chính ch m ch p n a ẽ ả ọ ữ ệ ừ ộ ớ ậ ạ ữ Chú ý: Máy tính Pentium Pro không có cache L2 vì nó đ c g n s n trong CPU ượ ắ ẵ Câu 6: Th SIMM và DIMM là gì? Chúng n m đâu? ế ằ ở SIMM (Single, inline memory module - môđun nh m t hàng chân) và DIMMớ ộ (Dualinline memory module - môđun nh hai hàng chân) là hai cách c u t o s p x pớ ấ ạ ắ ế c a RAM. C hai đ u là bo m ch ch a m t s chip nh các chân ra n m d c theoủ ả ề ạ ứ ộ ố ớ ằ ọ c nh d i c a bo và l p v a vào khe c m (socket) trên bo m c a máy tính ạ ướ ủ ắ ừ ắ ẹ ủ SIMM có hai ki u: 30 chân (dung l ng 1 MB đ n 16 MB) và 72 chân (dung l ng 1ể ượ ế ượ MB đ n 32 MB. C hai ki u này đ u có đ ng d li u r ng 32 bit (xem hình ch p).ế ả ể ề ườ ữ ệ ộ ụ DIMM thì có đ ng d li u r ng đ n 64 bit, nghĩa là thông tin s di chuy n nhanhườ ữ ệ ộ ế ẽ ể h n, và s chân ra cũng nhi u h n, 168 chân. Dung l ng thông d ng c a DIMM làơ ố ề ơ ượ ụ ủ 8MB,16MB,32MB và 64 MB Khi nâng c p, b n ph i ch n lo i SIMM ho c DIMM l p v a vào khe căm trên boấ ạ ả ọ ạ ặ ắ ừ m . Thông th ng, khe c m 30 chân v a trên bo m máy 486 và 586, 72 chân trên PCẹ ườ ắ ừ ẹ 586 và Pentium; DIMM xu t hi n trên Pentium, Pentium Pro và các h th ng t ngấ ệ ệ ố ươ đ ng ươ Câu 7: V RAM nh th là đ . Còn ROM là gì và t i sao máy tính l i c n nó? ề ư ế ủ ạ ạ ầ Tr c h t xin tr l i ph n sau c a câu h i, máy tính đ c thi t k đ th c hi n theoướ ế ả ờ ầ ủ ỏ ượ ế ế ể ự ệ l nh, khi m i kh i đ ng nó ch ng th làm gì cho t i khi nh n đ c m t l nh nào đó.ệ ớ ở ộ ẳ ể ớ ậ ượ ộ ệ B n có th có hàng trăm ch ng trình trên đĩa c ng, nh ng nh ng l nh ch a đó sạ ể ươ ứ ư ữ ệ ứ ở ẽ không giúp gì cho b n c n u máy tính ch a nh n các l nh c b n cho nó bi t ph i tạ ả ế ư ậ ệ ơ ả ế ả ự đi ti p nh th nào. Nó không th nh n đ c các l nh nh v y t RAM vì khi mế ư ế ể ậ ượ ệ ư ậ ừ ở máy, RAM không ch a gì c . Máy tính c a b n s nh n l nh đi u khi n các b c điứ ả ủ ạ ẽ ậ ệ ề ể ướ t chip ROM (Read-only memory- b nh ch đ c) đ c n i v i bo m . Có tên là "chừ ộ ớ ỉ ọ ượ ố ớ ẹ ỉ đ c" vì b x lý có th đ c thông tin t chip nh ng không ghi gì vào nó đ c ọ ộ ử ể ọ ừ ư ượ Các l nh nói trên đ c ghi vào trong chip. Nói chung chúng đ c g i là BIOS (Basicệ ượ ượ ọ input/output system - h vào/ra c s ). (Đôi khi b n có th g p tr ng h p nó có tên làệ ơ ở ạ ể ặ ườ ợ ROM BIOS ho c BIOS ROM). Đó là m t cái tên c t nh ng mô t đ rõ n u b n ch uặ ộ ụ ư ả ủ ế ạ ị khó d ng l i và suy nghĩ. BIOS là "c s " vì nó th c hi n nhi m v c b n là làm choừ ạ ơ ở ự ệ ệ ụ ơ ả h th ng máy ch y đ c. Ph n "vào/ra" đ c đ a vào vì BIOS có ch u trách nhi mệ ố ạ ượ ầ ượ ư ị ệ qu n lý dòng d li u ch y t i lui gi a ph n m m (c h đi u hành l n ch ng trình)ả ữ ệ ạ ớ ữ ầ ề ả ệ ề ẫ ươ và ph n c ng nh đĩa c ng, bàn phím, chu t và máy in ầ ứ ư ứ ộ Câu 8: Có v nh thông tin v BIOS không thay đ i. Nh ng có th g i là CMOS thìẻ ư ề ổ ư ứ ọ cho phép thay đ i các cài đ t BIOS này, đúng không? ổ ặ Tên g i CMOS, theo đúng k thu t g n v i công ngh cho phép ch t o các chip RAMọ ỹ ậ ắ ớ ệ ế ạ tiêu th r t ít năng l ng đi n đ duy trì d li u l u tr bên trong. Nh ng trong sụ ấ ượ ệ ể ữ ệ ư ữ ư ử d ng PC nói chung, nó có nghĩa là lo i chip RAM c a máy tính đ l u gi các thôngụ ạ ủ ể ư ữ tin cài đ t c a BIOS: s hi u và ki u lo i c a các đĩa đã l p đ t, c u hình b nh ,ặ ủ ố ệ ể ạ ủ ổ ắ ặ ấ ộ ớ ngày gi hi n hành.....Năng l ng đi n đ duy trì các cài đ t này đ c cung c p b iờ ệ ượ ệ ể ặ ượ ấ ở m t hay nhi u pin nh g n trên bo m ộ ề ỏ ắ ẹ Nh ng thông s cài đ t mà BIOS dùng đ ki m soát cách ho t đ ng c a PC khôngữ ố ặ ể ể ạ ộ ủ đ c ghi vào BIOS vì chúng có th thay đ i. Ví d , ng i dùng hay thay đĩa b h ngượ ể ổ ụ ườ ổ ị ỏ ho c b xung thêm đĩa m i vào h th ng. Đ báo cho BIOS bi t v nh ng thay đ iặ ổ ổ ớ ệ ố ể ế ề ữ ổ này, b n ph i kh i đ ng h th ng. Đ u tiên máy tính s th c hi n quá trình POSTạ ả ở ộ ệ ố ầ ẽ ự ệ (Power on self test - t ki m tra khi m máy) đ ki m tra s toàn v n c a các b ph nự ể ở ể ể ự ẹ ủ ộ ậ chính trong h th ng. Sau khi k t thúc công vi c ki m tra, b n s nhìn th y m t thôngệ ố ế ệ ể ạ ẽ ấ ộ báo cho bi t b n ph i nh n m t t h p phím nào đó đ nh p ch đ cài đ t ế ạ ả ấ ộ ổ ợ ể ậ ế ộ ặ M t s ki u máy m i có kh năng t đ ng phát hi n, nó s c m nh n đ c s có m tộ ố ể ớ ả ự ộ ệ ẽ ả ậ ượ ự ặ c a các b ph n m i và th c hi n nh ng đi u ch nh c n thi t đ i v i thông tin CMOSủ ộ ậ ớ ự ệ ữ ề ỉ ầ ế ố ớ c a máy tính. N u h máy c a b n không có tính năng này, b n ph i ti n hành đi uủ ế ệ ủ ạ ạ ả ế ề ch nh th công. N u không nhìn th y thông báo cho bi t trình t đi u ch nh, b n cóỉ ủ ế ấ ế ự ề ỉ ạ th th dùng các t h p phím ph bi n nh t nh F1,Del,Esc,Ctrl+Esc và Ctrl+Alt+Esc.ể ử ổ ợ ổ ế ấ ư N u không có k t qu , b n ph i xem l i c m nang s d ng máy tính ho c g i đi nế ế ả ạ ả ạ ẩ ử ụ ặ ọ ệ tho i cho hãng s n xu t ạ ả ấ Ch ng trình cài đ t s có m t menu cho b n ch n l a. B n đi h t các m c trongươ ặ ẽ ộ ạ ọ ự ạ ế ụ menu và đi u ch nh nh ng thông s cài đ t c n thi t. Làm xong, b n l u nh ng thayề ỉ ữ ố ặ ầ ế ạ ư ữ đ i đó, ra kh i cài đ t, và kh i đ ng l i máy đ thay đ i có tác đ ng ổ ỏ ặ ở ộ ạ ể ổ ộ Câu 9: Nh v y chúng ta đã gi i quy t xong nh ng th c m c v b nh . Li u có thư ậ ả ế ữ ắ ắ ề ộ ớ ệ ể quay l i m t thu t ng đã nh c đ n trên? C th , bus là gì? ạ ộ ậ ữ ắ ế ở ụ ể Bus là m t bi t ng , không ph i là t vi t t t, nh ng nó d gây nh m l n. M t lý doộ ệ ữ ả ừ ế ắ ư ễ ầ ẫ ộ là vì danh t này đ c dùng trong nhi u ng c nh khác nhau: In-ternal bus (bus bừ ượ ề ữ ả ộ nh ), Expansion bus (bus m r ng), Local bus (bus c c b ) Data bus (bus d li u), vàớ ở ộ ụ ộ ữ ệ Address bus (bus đ a ch ). Hàng lo t các chu n bus đ c t o ra t tr c đ n nay đãị ỉ ạ ẩ ượ ạ ừ ướ ế đóng góp vào s h n đ n chung này ự ỗ ộ Th c ra, thu t ng bus là nói theo l i n d . Trong thành ph , "bus" (buýt) là lo i xeự ậ ữ ố ẩ ụ ố ạ chuyên ch nhi u ng i t n i này đ n n i khác. Trong máy tính, bus cũng liên quanở ề ườ ừ ơ ế ơ đ n vi c v n chuy n - s v n chuy n d li u. Nh ng không ch chuy n t n i nàyế ệ ậ ể ự ậ ể ữ ệ ư ỉ ể ừ ơ đ n n i khác, bus máy tính t o nên các "c ng" đi n t đ qua đó, thông tin có thế ơ ạ ổ ệ ử ể ể truy n t b ph n này đ n b ph n khác trong máy tính. Nh v y trong lĩnh v c PC,ề ừ ộ ậ ế ộ ậ ư ậ ự bus gi ng v i xa l h n m t chi c xe ố ớ ộ ơ ộ ế Bus và Internal bus là hai t đ ng nghĩa. Chúng ám ch s liên k t ghép n i các bừ ồ ỉ ự ế ố ộ ph n trong máy tính v i CPU và b nh . Ti p đó là nhi u lo i bus đ c tr ng khác. Víậ ớ ộ ớ ế ề ạ ặ ư d , Memory bus ám ch s k t n i gi a b nh và CPU, còn expansion bus thì n i boụ ỉ ự ế ố ữ ộ ớ ố m ch c m thêm (Modem, Card âm thanh........) vào CPU và b nh : Local bus là đ ngạ ắ ộ ớ ườ d n cao t c n i tr c ti p m t b ph n v i CPU ẫ ố ố ự ế ộ ộ ậ ớ M i Internal bus đ u có hai ph n: Data bus (bus d li u) đ m trách vi c chuy n dọ ề ầ ữ ệ ả ệ ể ữ li u, và address bus (bus đ a ch ) dùng đ truy n thông tin ch rõ d li u s ph i đi n iệ ị ỉ ể ề ỉ ữ ệ ẽ ả ơ nào trong b nh . T c đ truy n m t ph n đ c quy t đ nh b i đ r ng c a bus, t cộ ớ ố ộ ề ộ ầ ượ ế ị ở ộ ộ ủ ứ là s bit có th g i đi đ ng th i. Thông th ng, các đ ng d li u đ u là lo i 16 bitố ể ử ồ ờ ườ ườ ữ ệ ề ạ ho c 32 bit. Y u t quan tr ng khác quy t đ nh t c đ truy n là t c đ đ ng h c aặ ế ố ọ ế ị ố ộ ề ố ộ ồ ồ ủ bus, đ c đo b ng đ n v MHz ượ ằ ơ ị Không đ c l n l n t c đ Bus v i t c đ đ ng h c a CPU. M c dù c hai đ uượ ẫ ộ ố ộ ớ ố ộ ồ ồ ủ ặ ả ề đ c đo b ng Megahertz, nh ng chúng khác h n nhau. T c đ đ ng h CPU cho bi tượ ằ ư ẳ ố ộ ồ ồ ế chip này có th x lý d li u sau khi nh n nhanh hay ch m, t c đ đ ng h c a m tể ử ữ ệ ậ ậ ố ộ ồ ồ ủ ộ ghép n i bus thì cho bi t d li u có th di chuy n t b ph n này đ n b ph n khácố ế ữ ệ ể ể ừ ộ ậ ế ộ ậ nhanh ch m nh th nào. C Bus d gây t c ngh n d li u n u t c đ Bus th p h nậ ư ế ả ễ ắ ẽ ữ ệ ế ố ộ ấ ơ t c đ CPU nhi u ố ộ ề Câu 10: Ph n trên có đ c p đ n các chu n Bus. Có nh ng chu n chính nào? ầ ề ậ ế ẩ ữ ẩ ISA (Industry Standard Ar-chitecture) là m t chu n Bus cũ đ c thi t k cho các lo iộ ẩ ượ ế ế ạ máy tính 8088 (IBM XT) và 80286 (IBM AT). Nó đ c xây d ng đ qu n lý vi c bượ ự ể ả ệ ổ sung thêm các khe c m m r ng - các đ u n i nhi u chân dùng cho modem l p trong,ắ ở ộ ầ ố ề ắ bo m ch video, và card đi u h p - cho bo m . Nguyên thu , d li u ch truy n đ c 8ạ ề ợ ẹ ỷ ữ ệ ỉ ề ượ bit đ ng th i, nh ng tiêu chu n này đã đ c s a l i co phép dùng đ ng truy n dồ ờ ư ẩ ượ ử ạ ườ ề ữ li u 16 bit ệ M c dù Bus ISA r t ch m, nh ng c u trúc c a ISA v n là thông d ng nh t. Nguyênặ ấ ậ ư ấ ủ ẫ ụ ấ nhân đ nó t n t i r t đ n gi n: Card ISA là lo i r ti n, và hàng tri u máy tính đangể ồ ạ ấ ơ ả ạ ẻ ề ệ s d ng t i gia đình và doanh nghi p đ u d a trên ISA cho nên nhi u hãng s n xu tử ụ ạ ệ ề ự ề ả ấ v n ti p t c cung c p thi t b ngo i vi cho lo i máy tính này ẫ ế ụ ấ ế ị ạ ạ Intel và nhi u hãng hàng đ u trong ngành công nghi p này đã xây d ng PCIề ầ ệ ự (Peripheran Component Interconnect) d i d ng chu n 32 bit, nó cho phép t c đ Busướ ạ ẩ ố ộ tăng đ n 33MHz. Chu n 32 bit hi n nay, PCI 2.1 cho phép t c đ Bus cao đ n 66 MHzế ẩ ệ ố ộ ế (Đã xu t hi n lo i 64 bit, 66 MHz, nh ng ch a đ c trang b vì quá đ t ti n) ấ ệ ạ ư ư ượ ị ắ ề Nh ng đ i m i quan tr ng nh t trong Bus PCI là: ữ ổ ớ ọ ấ C u hình t đ ng. Khi c m vào m t bo PCI, BIOS s t đ ng thi t l p c u hình choấ ự ộ ắ ộ ẽ ự ộ ế ậ ấ nó mà không c n ph i cài đ t các chuy n m ch trên card đó nh v n làm v i card ISA ầ ả ặ ể ạ ư ẫ ớ Yêu c u ng t (IRQ) dùng chung ầ ắ T c đ truy n d li u cao ố ộ ề ữ ệ Kh năng đa nhi m. M t Card có th t ng h p đ n tám ch c năng - video, âmả ệ ộ ể ổ ợ ế ứ thanh........ Thêm vào đó, PCI có th ch p nh n vào m t s Bus Mas-ter (Qu n tr Bus). Đây làể ấ ậ ộ ố ả ị nh ng thi t b có th can thi p và đi u khi n Bus sao cho CPU không còn ph i b nữ ế ị ể ệ ề ể ả ậ tâm t i vi c truy n d li u đi v đ i v i Bus đó ớ ệ ề ữ ệ ề ố ớ Khuy t đi m l n nh t c a Bus PCI là ch có th qu n lý t i đa b n khe m r ng. N uế ể ớ ấ ủ ỉ ể ả ố ố ở ộ ế nhà ch t o máy tính mu n đ a nhi u khe c m PCI h n vào máy thì ph i dùng thêmế ạ ố ư ề ắ ơ ả m t b ph n g i là PCI Bridge (C u PCI). ộ ộ ậ ọ ầ Bus PCI đã có trong h u h t máy tính đ bàn lo i m i ch y b x lý Pentium c aầ ế ể ạ ớ ạ ộ ử ủ Intel. Vì Card ISA v n ph d ng và thích h p trong nhi u tr ng h p nên máy lo iẫ ổ ụ ợ ề ườ ợ ạ này cũng có m t Bus ISA. PCI và ISA không ph i là các tiêu chu n t ng thích, nênộ ả ẩ ươ b n không th cài Card PCI vào khe c m ISA ho c ng c l i ạ ể ắ ặ ượ ạ Đôi khi b n có th g p ba lo i chu n Bus l i th i khác. EISA (Extended Industryạ ể ặ ạ ẩ ỗ ờ Standard Architecture) c i ti n chu n ISA đ thích h p v i đ ng d li u 32 bit. M cả ế ẩ ể ợ ớ ườ ữ ệ ặ dù các thi t b EISA có t c đ truy n d li u đ c tăng lên đáng k , nh ng giá c aế ị ố ộ ề ữ ệ ượ ể ư ủ chúng ít nh t cũng g p đôi giá Card ISA. Lo i Card đ c ch t o theo chu n MCAấ ấ ạ ượ ế ạ ẩ (Micro Channel Architecture), tiêu chu n 32 bit đ c IBM xây d ng đ u tiên cho máyẩ ượ ự ầ tính lo i PS/2 riêng c a h , cũng đ t h n r t nhi u so v i ISA. VLB (VESA Localạ ủ ọ ắ ơ ấ ề ớ Bus), chu n Bus c c b do Video Electronics Standards Association (Hi p h i các tiêuẩ ụ ộ ệ ộ chu n đi n t và video), xây d ng cung c p các ghép n i tr c ti p gi a t ng khe mẩ ệ ử ự ấ ố ự ế ữ ừ ở r ng trên bo m v i CPU và gi a t ng khe v i b nh . VLB đã th t b i tr c PCI doộ ẹ ớ ữ ừ ớ ộ ớ ấ ạ ướ kém linh ho t ạ Còn m t đ c tr ng n a là USB (Universal Serial Bus). Đó là tiêu chu n dùng cho cácộ ặ ư ữ ẩ thi t b ngo i vi do t h p các hãng công nghi p kh ng l g m Compaq, Intel, DEC,ế ị ạ ổ ợ ệ ổ ồ ồ Microsoft, và IBM theo đu i lâu nay. M c tiêu c a USB là cho phép ng i dùng c mổ ụ ủ ườ ắ các b ph n vào và s d ng mà không ph i t t h th ng, m n p máy tính, l p Card,ộ ậ ử ụ ả ắ ệ ố ở ắ ắ và kh i đ ng l i ho c cho ch y ch ng trình đã cài đ t. Thay vào đó, các ngo i vi nhở ộ ạ ặ ạ ươ ặ ạ ư đi n tho i, bàn phím, máy quét hình, máy in và Joystick đ c thi t l p c u hình m tệ ạ ượ ế ậ ấ ộ cách t đ ng khi b n c m chúng vào ự ộ ạ ắ Câu 11: Nhân ti n đang bàn v ch đ chu n, li u chúng tôi có đ c nghe l i gi iệ ề ủ ề ẩ ệ ượ ờ ả thích v s khác nhau gi a các chu n đĩa c ng? ề ự ữ ẩ ứ Ch có 3 tiêu chu n mà ng i s d ng PC ngày nay c n bi t IDE (Integrated Driveỉ ẩ ườ ử ụ ầ ế Electronics) là chu n tích h p m ch đi u khi n đĩa (Drive controller) vào trong b nẩ ợ ạ ề ể ổ ả thân đĩa đó. IDE l i m đ ng cho m t tiêu chu n m i h n, EIDE (Enhanced IDE) ổ ạ ở ườ ộ ẩ ớ ơ Chu n IDE nguyên thu b h n ch t c đ truy n d li u c c đ i, 3,3 MB/giây,ẩ ỷ ị ạ ế ở ố ộ ề ữ ệ ự ạ dung l ng l n nh t c a đĩa là 528 MB, đĩa EIDE h tr t c đ truy n d li u lênượ ớ ấ ủ ổ ỗ ợ ố ộ ề ữ ệ t i 12 MB/giây và có th thích ng v i các dung l ng đĩa đ n 8,4 GB ớ ể ứ ớ ượ ế H u h t PC m i hi n nay đ u dùng đĩa c ng EIDE và CD-ROM vì chúng h trầ ế ớ ệ ề ổ ứ ổ ỗ ợ DMA, và đ u có giá r h n lo i đ c ch t o theo tiêu chu n công nghi p SCSIề ẻ ơ ạ ượ ế ạ ẩ ệ (Small Com-puter System Interface), đ ng th i còn đ t đ c t c đ truy n d li u x pồ ờ ạ ượ ố ộ ề ữ ệ ấ x v i đĩa lo i "scuzzy" ỉ ớ ổ ạ SCSI là h th ng giao di n song song ki m soát s ghép n i gi a máy tính và cácệ ố ệ ể ự ố ữ ngo i vi nh đĩa c ng, băng, CD-ROM và máy in. Đ s d ng đ c thi t b SCSI,ạ ư ứ ổ ể ử ụ ượ ế ị máy c a b n ph i có b đi u khi n SCSI ho c Card đi u h p SCSI. M i b đi uủ ạ ả ộ ề ể ặ ề ợ ỗ ộ ề khi n có th qu n lý đ n b y thi t b m c thành chu i v i nhau. Theo lý thuy t,ể ể ả ế ả ế ị ắ ỗ ớ ế chu n SCSI-2 có th đ t t i t c đ truy n d li u 40MB/giây. M t tr ng i đ SCSIẩ ể ạ ớ ố ộ ề ữ ệ ộ ở ạ ể đ c ch p nh n r ng rãi là thi u tiêu chu n có tính quy t đ nh. H u qu là có thi t bượ ấ ậ ộ ế ẩ ế ị ậ ả ế ị SCSI không ho t đ ng đ c v i m t vài b đi u h p SCSI khác ạ ộ ượ ớ ộ ộ ề ợ Câu 12: Câu h i nào l n nh t đ c đ t ra cu i cùng. IRQ là gì, và có khi nào ng iỏ ớ ấ ượ ặ ố ườ dùng b phi n ph c v i nó không? ị ề ứ ớ M t IRQ (Interrupt Request- yêu c u ng t) s t o ph ng ti n cho ph n c ng (bànộ ầ ắ ẽ ạ ươ ệ ầ ứ phím ho c b đi u khi n đĩa c ng.......) ho c ph n m m (Drive, video....) báo choặ ộ ề ể ổ ứ ặ ầ ề CPU bi t r ng mình đang c n đ c chú ý đ n. Nói chung, CPU có th quy t đ nh cóế ằ ầ ượ ế ể ế ị t m ng ng công vi c c a nó hay không. N u quy t đ nh ng ng, b x lý s ghi l iạ ư ệ ủ ế ế ị ư ộ ử ẽ ạ nh ng gì đã th c hi n tr c đó, đáp ng yêu c u ph c v c a các thi t b , r i quay vữ ự ệ ướ ứ ầ ụ ụ ủ ế ị ồ ề v i nhi m v chính mà nó đang làm d ớ ệ ụ ở Đôi khi Windows cũng lo li u vi c phân đ nh IRQ giùm b n nh ng th ng b n ph iệ ệ ị ạ ư ườ ạ ả t gán m t tr s IRQ cho b ph n m i ho c Card đi u h p ISA m i khi l p đ t. Trự ộ ị ố ộ ậ ớ ặ ề ợ ớ ắ ặ ị s mà b n gán báo cho CPU bi t thi t b đó s dùng tín hi u nào đ yêu c u chú ý.ố ạ ế ế ị ẽ ệ ể ầ Các thi t b có yêu c u ng t g i tín hi u qua đ ng dây trên Bus ISA. Card ISA có thế ị ầ ắ ử ệ ườ ể không chia s các tr s phân đ nh IRQ vì n u nó chia s , CPU s không th bi t bẻ ị ố ị ế ẻ ẽ ể ế ộ ph n nào đã g i yêu c u ng t cho nó. Ng c l i, Card PCI đ u đ c gán đ chia sậ ử ầ ắ ượ ạ ề ượ ể ẻ các IRQ. Đi u này có nghĩa là b n không ph i lo l ng v vi c gi i quy t tranh ch pề ạ ả ắ ề ệ ả ế ấ IRQ khi b xung m t Card m i cho máy tính - n u có ph n m m Driver thích ng choổ ộ ớ ế ầ ề ứ Card đó. H u h t các thi t b đ u có tài li u kèm theo cho bi t ph i gán tr s IRQ nào.ầ ế ế ị ề ệ ế ả ị ố N u tài li u h ng d n không có thông tin này, b n ph i g i cho hãng ch t o ho cế ệ ướ ẫ ạ ả ọ ế ạ ặ tham v n Web site c a hãng đó. ấ ủ MMX là gì? Các CPU đ u có m t danh sách h n ch các l nh mà nó s tuân theo trong quá trình xề ộ ạ ế ệ ẽ ử lý thông tin. Chip Pentium MMX (Multimedia Extensions - phát tri n đa ph ng ti n)ể ươ ệ có thêm 57 l nh nh m vào kh năng h p lý hoá vi c x lý các thao tác video, âm thanh,ệ ắ ả ợ ệ ử và đ ho l p l i. M t nâng c p khác c a MMX là có m t quy trình g i là SIMDồ ạ ặ ạ ộ ấ ủ ộ ọ (Single Instruction Multiple Data) cho phép ch v i m t l nh mà x lý nhi u kho nỉ ớ ộ ệ ử ề ả m c d li u cùng lúc. Cu i cùng, Cacche nh trên chip MMX có th l u gi 32000ụ ữ ệ ố ớ ể ư ữ byte. V i b Cacche trên chip l n h n, CPU có th x lý nhi u thao tác h n mà khôngớ ộ ớ ơ ể ử ề ơ c n ph thu c vào chip nh , có t c đ x lý thông tin ch m ầ ụ ộ ớ ố ộ ử ậ K t h p l i, nh ng bi n pháp c i ti n làm cho b x lý MMX có kh năng x lý hìnhế ợ ạ ữ ệ ả ế ộ ử ả ử nh, video và âm thanh m t cách hi u qu . Intel d đoán Pentium MMX có th ch yả ộ ệ ả ự ể ạ ch ng trình đa ph ng ti n nhanh h n 60% so v i chip Pentium không MMX cùngươ ươ ệ ơ ớ t c đ đ ng h ố ộ ồ ồ DMA là gì? DMA (Direct Memory Access) là kh năng c a Bus. Các Bus có kh năng này s choả ủ ả ẽ phép ngo i vi có th tr c ti p đ c ra và ghi vào b nh , không liên quan đ n CPU.ạ ể ự ế ọ ộ ớ ế DMA là m t d ng h n ch c a vi c qu n tr Bus. V th c ch t, DMA cung c pộ ạ ạ ế ủ ệ ả ị ề ự ấ ấ đ ng d n đ di chuy n nhanh thông tin qua l i gi a b nh và m t thi t b , nh Cardườ ẫ ể ể ạ ữ ộ ớ ộ ế ị ư âm thanh ho c đĩa ch ng h n ặ ổ ẳ ạ Tr c kia, CPU trong máy tính nh ban nh c ch có m t ng i. Cùng v i ch y ch ngướ ư ạ ỉ ộ ườ ớ ạ ươ trình nó còn gánh vác c công vi c chuyên ch d li u ra vào các thi t b . Ki u làmả ệ ở ữ ệ ế ị ể vi c quy v trung tâm nh v y r t kém hi u qu vì b x lý có r t ít th i gian r i đệ ề ư ậ ấ ệ ả ộ ử ấ ờ ỗ ể th c hi n các nhi m v khác. S phát tri n c a DMA đã gi m nh gánh n ng choự ệ ệ ụ ự ể ủ ả ẹ ặ CPU b ng cách cung c p đ ng d n tr c ti p gi a b nh và các ngo i vi. Trên cácằ ấ ườ ẫ ự ế ữ ộ ớ ạ h ISA, PCI, EISA và VLB, m ch DMA th ng đ c l p vào trong bo m . M t chipệ ạ ườ ượ ắ ẹ ộ đi u khi n DMA s x lý các chi ti t c a vi c truy n d li u ề ể ẽ ử ế ủ ệ ề ữ ệ T ng quan v đĩa c ng ổ ề ứ Đĩa c ng là m t thành ph n quan tr ng mang tính s ng còn c a máy tính, do v y đâyứ ộ ầ ọ ố ủ ậ cũng là b ph n đ t giá nh t trong h th ng. Vi c ch n đĩa c ng cho đúng nhu c u sộ ậ ắ ấ ệ ố ệ ọ ứ ầ ử d ng và không b l i th i, r t c n đ c quan tâm. H n n a, m i ng i cũng nên trangụ ị ỗ ờ ấ ầ ượ ơ ữ ỗ ườ b nh ng ki n th c t i thi u, phòng khi x y ra tr c tr c v i đĩa c ng c a mình. Quaị ữ ế ứ ố ể ả ụ ặ ớ ứ ủ bài vi t này, b n có th tham kh o m t s thông tin c n thi t ế ạ ể ả ộ ố ầ ế Đĩa c ng làm vi c nh th nào? ứ ệ ư ế Sau dung l ng, t c đ là nhân t th hai đ c nh c t i c a đĩa c ng. M t đĩa t tượ ố ộ ố ứ ượ ắ ớ ủ ứ ộ ố không ph i có dung l ng c c l n, mà là h i th a m t chút so v i nhu c u, và có t cả ượ ự ớ ơ ừ ộ ớ ầ ố đ t t khi so sánh t ng đ i v i toàn h th ng ộ ố ươ ố ớ ệ ố Các nhân t nh h ng t i t c đ c a đĩa c ng: ố ả ưở ớ ố ộ ủ ứ T c đ quay (Rotation speed) ố ộ S cung t trong m t t đ o (Sectors Per Track) ố ừ ộ ừ ạ Th i gian tìm ki m (Seek time), th i gian chuy n đ u t (Head switch time), th i gianờ ế ờ ể ầ ừ ờ chuy n t tr (Cylinder Switch time) ể ừ ụ Góc quay tr (Rotational Latency) ễ Th i gian truy c p d li u (Data Access Time) ờ ậ ữ ệ B nh đ m (Cacche) trên đĩa c ng ộ ớ ệ ứ Cách t ch c d li u trên đĩa ổ ứ ữ ệ T c đ truy n (Transfer Rate) ố ộ ề Giao ti p ghép n i (Interface) ế ố Sau đây là m t vài khái ni m c b n: ộ ệ ơ ả Cung t (Sector), t đ o (Track), đ u t (Head), t tr (Cylinder) ừ ừ ạ ầ ừ ừ ụ D li u trên đĩa c ng đ c l u tr l p ph bên ngoài mang t tính c a đĩa. Đ u t ,ữ ệ ứ ượ ư ữ ở ớ ủ ừ ủ ầ ừ đ c gi b i m t cánh tay truy n đ ng (actuator arm), là b ph n dùng đ đ c và ghiượ ữ ở ộ ề ộ ộ ậ ể ọ d li u. Đĩa quay v i t c đ không đ i, đ c đo b ng s vòng trong m t phútữ ệ ớ ố ộ ổ ượ ằ ố ộ (Revolution Per Minute - rpm). D li u đ c t ch c trên đĩa trong các t tr , t đ oữ ệ ượ ổ ứ ừ ụ ừ ạ và cung t ừ Đ tăng dung l ng l u tr , đĩa c ng đ c c u t o b i nhi u đĩa x p ch ng lênể ượ ư ữ ổ ứ ượ ấ ạ ở ề ế ồ nhau. M i m t đĩa đ c chia thành các rãnh tròn đ ng tâm g i là t đ o. Gi ng c uỗ ặ ượ ồ ọ ừ ạ ố ấ t o c a đĩa m m, nh ng m t đ t đ o (Track Per inch-tpi) c a đĩa c ng l n h n r tạ ủ ề ư ậ ộ ừ ạ ủ ứ ớ ơ ấ nhi u, do đó nó m i có kh năng l u tr l n nh v y. T tr là t p h p các t đ o cóề ớ ả ư ữ ớ ư ậ ừ ụ ậ ợ ừ ạ cùng bán kính trên các m t đĩa. Có th hình dung t p h p các t đ o này t o thành m tặ ể ậ ợ ừ ạ ạ ộ hình tr tròn nh xi lanh, nên đ c g i là cylinder ụ ư ượ ọ M i t đ o đ c chia thành các cung t . Cung t là đ n v v t lý nh nh t c a đĩa.ỗ ừ ạ ượ ừ ừ ơ ị ậ ỏ ấ ủ ổ M i đĩa c ng đ u có m t s cung t dành riêng, đ c đĩa logic t đ ng s d ng n uọ ứ ề ộ ố ừ ượ ổ ự ộ ử ụ ế có m t đ h t trong thi t b ộ ộ ụ ế ị M i m t đĩa c a đĩa c ng có m t đ u t . Cánh tay truy n đ ng c a đ u t (Headỗ ặ ủ ứ ộ ầ ừ ề ộ ủ ầ ừ Actuator arm) đ c di chuy n b i m t đ ng c ph (Servo-motor). N u đĩa phát raượ ể ở ộ ộ ơ ụ ế ổ nh ng ti ng kêu l c c c khi truy tìm d li u, thì đó là h truy n đ ng đ u t dùngữ ế ọ ọ ữ ệ ệ ề ộ ầ ừ đ ng c b c (Step motor actuator): H đ ng c này làm đ u t nh y t ng b c m tộ ơ ướ ệ ộ ơ ầ ừ ả ừ ướ ộ qua các t đ o cho t i khi đ n đúng v trí c n thi t, m i b c nh y l i phát ra m từ ạ ớ ế ị ầ ế ỗ ướ ả ạ ộ ti ng đ ng nh . Còn m t c c u khác là h truy n đ ng nh cu n dây (Voice Coilế ộ ỏ ộ ơ ấ ệ ề ộ ờ ộ actuator): Nó ho t đ ng r t êm và nhanh h n nhi u so v i đ ng c b c ạ ộ ấ ơ ề ớ ộ ơ ướ M t đi u c n chú ý là không nên tháo v đĩa c ng ra, vì đây là hành đ ng khôngộ ề ầ ỏ ổ ứ ộ đ c khuy n ngh v i ng i dùng thông th ng. Trong đĩa c ng th ng là môiượ ế ị ớ ườ ườ ổ ứ ườ tr ng chân không: không có b i và không làm đĩa nóng lên khi quay do ma sát v iườ ụ ớ không khí. Đ u t th ng không ch m vào m t đĩa, nên c n h n ch mang c ng điầ ừ ườ ạ ặ ầ ạ ế ổ ứ copy ch ng trình, vì có nguy c làm h ng đ u t ho c x c m t đĩa ươ ơ ỏ ầ ừ ặ ướ ặ T c đ quay ố ộ Các đĩa c ng đi n hình có t c đ quay t 4500 t i 7200 rpm. Đĩa quay càng nhanh thìứ ể ố ộ ừ ớ t c đ truy n càng cao, nh ng đĩa cũng n h n và nóng h n. V i lo i có t c đ 7200ố ộ ề ư ồ ơ ơ ớ ạ ố ộ rpm, n u không mu n làm gi m tu i th c a đĩa thì ph i làm mát nó b ng qu t g nế ố ả ổ ọ ủ ả ằ ạ ắ thêm. Nguyên nhân c a nhi t đ là do đĩa c ng quay liên t c không ngh , ch khôngủ ệ ộ ứ ụ ỉ ứ ph i ch quay khi có l nh nh đĩa m m. Do đó, s d ng đĩa c ng nên kích ho t ch cả ỉ ệ ư ề ử ụ ứ ạ ứ năng "Power saving" trong máy, đ đĩa c ng đ c ngh khi không s d ng (kho ngể ứ ượ ỉ ử ụ ả trên 15 phút) góp ph n kéo dài tu i th cho đĩa ầ ổ ọ Các đĩa hi n đ i đ u đ c đ c t t c các cung t trên t đ o trong m t vòng quay,ổ ệ ạ ề ọ ượ ấ ả ừ ừ ạ ộ t c là có h s đan xen (Interleave) 1:1. T c đ quay c a đĩa là c đ nh ứ ệ ố ố ộ ủ ố ị Xin l u ý có hai đĩa c ng: 3,5 inch và 5,25 inch. T c đ quay c a hai lo i đĩa nàyư ổ ứ ố ộ ủ ạ ổ không t ng đ ng nhau. Lo i 5,25 inch có t c đ quay nh h n nh ng th c t thìươ ươ ạ ố ộ ỏ ơ ư ự ế không kém lo i 3,5 inch có t c đ quay cao h n. T c đ 4000vòng/phút 5,25 inchạ ố ộ ơ ố ộ ở ổ t ng đ ng v i t c đ 5600 vòng/phút đĩa 3,5 inch. Lý do: đĩa c ng quay v i v nươ ươ ớ ố ộ ở ổ ứ ớ ậ t c góc không đ i (CAV-Constant Angle Velocity), nên v i cùng m t t c đ , s cóố ổ ớ ộ ố ộ ẽ nhi u d li u đi qua đ u t c a đĩa 5,25 inch h n là c a 3,5 inch trong m t vòngề ữ ệ ầ ừ ủ ổ ơ ủ ổ ộ quay S cung t trên t đ o ố ừ ừ ạ Các đĩa c ng hi n đ i s d ng các c t đ o khác nhau. Ph n ngoài rìa c a đĩa cóứ ệ ạ ử ụ ỡ ừ ạ ầ ủ nhi u ch tr ng cho các cung t h n là ph n trong, khác v i đĩa cũ, ph n vành ngoàiề ỗ ố ừ ơ ầ ớ ổ ầ đĩa và phân tâm đ u có s cung t nh nhau nên r t lãng phí ề ố ừ ư ấ Thông th ng, đĩa c ng b t đ u ghi t phía ngoài vào phía trong đĩa. Do đó, d li uườ ứ ắ ầ ừ ữ ệ đ c ghi trong đĩa ph n đ u c a đĩa thì đ c truy c p và truy n v i t c đ nhanhượ ở ầ ầ ủ ượ ậ ề ớ ố ộ h n (cũng do CAV). Vì v y ng i ta khuy n ngh nên đ t nh ng ch ng trình c sơ ậ ườ ế ị ặ ữ ươ ơ ở và th ng đ c s d ng vào đĩa C (n u đĩa đ c phân thành nhi u Partitions) ho cườ ượ ử ụ ổ ế ượ ề ặ dùng các ch ng trình nh SpeedDisk c a Norton đ d n các trình này lên đ u đĩa ươ ư ủ ể ồ ầ Th i gian tìm ki m, th i gian chuy n đ u t , th i gian chuy n t tr ờ ế ờ ể ầ ừ ờ ể ừ ụ Th i gian tìm nhanh nh t xu t hi n khi đ u t chuy n tr c ti p t m t t đ o sang tờ ấ ấ ệ ầ ừ ể ự ế ừ ộ ừ ạ ừ đ o k ti p. Th i gian tìm ch m nh t đ c g i là Full-Stroke xu t hi n khi di chuy nạ ế ế ờ ậ ấ ượ ọ ấ ệ ể gi a t đ o ngoài cùng và t đ o trong cùng. Nh ng cái mà m i ng i đ u quan tâmữ ừ ạ ừ ạ ư ọ ườ ề là th i gian tìm ki m trung bình. Nó đ c xác đ nh b ng th i gian c n có đ đ t đ uờ ế ượ ị ằ ờ ầ ể ặ ầ t c a đĩa t i v trí đ c yêu c u ng u nhiên. Th i gian tìm đĩa c nh h n thì ítừ ủ ổ ớ ị ượ ầ ẫ ờ ở ổ ỡ ỏ ơ h n, t c đĩa 5,25 inches s có th i gian tìm lâu h n 3,5 Inches ơ ứ ổ ẽ ờ ơ ổ T t c đ u t c a đĩa đ u đ c mang trên m t cách tay truy n đ ng, vì v y m iấ ả ầ ừ ủ ổ ề ượ ộ ề ộ ậ ọ đ u t đ u luôn n m trên m t t tr . Th i gian chuy n đ u t đo b ng th i gian trungầ ừ ề ằ ộ ừ ụ ờ ể ầ ừ ằ ờ bình đĩa ph i b ra đ chuy n gi a hai trong s các đ u t khi đ c hay ghi d li u ổ ả ỏ ể ể ữ ố ầ ừ ọ ữ ệ Th i gian chuy n t tr là th i gian tiêu t n trung bình đ chuy n đ u t t m t tờ ể ừ ụ ờ ố ể ể ầ ừ ừ ộ ừ đ o sang m t t đ o ti p theo khi đ c hay ghi d li u ạ ộ ừ ạ ế ọ ữ ệ T t c các thông s trên đ u đ c đo b ng mili giây (ms) ấ ả ố ề ượ ằ Góc quay tr ễ Sau khi đ u t đ c đ t trên t đ o xác đ nh, nó ph i đ i cho t i đúng cung t đ cầ ừ ượ ặ ừ ạ ị ả ợ ớ ừ ượ yêu c u. Th i gian đ i đó đ c g i là góc quay tr và đ c đo b ng ms. Th i gian nàyầ ờ ợ ượ ọ ễ ượ ằ ờ càng ng n khi đĩa quay càng nhanh. Th i gian trung bình là th i gian đĩa c n có đắ ổ ờ ờ ầ ể quay đ c n a vòng, th ng vào kho ng t 4ms (v i t c đ quay 7200 rpm) t i 6msượ ử ườ ả ừ ớ ố ộ ớ (v i t c đ 5400 rpm) ớ ố ộ Th i gian truy c p d li u ờ ậ ữ ệ Th i gian truy c p d li u là t ng h p c a th i gian tìm, th i gian chuy n đ u t vàờ ậ ữ ệ ổ ợ ủ ờ ờ ể ầ ừ góc quay tr (đ c đo b ng ms). Nh đã bi t, th i gian tìm ch cho bi t đ u t đ cễ ượ ằ ư ế ờ ỉ ế ầ ừ ượ đ nh v trên t tr yêu c u nhanh c nào. Cho t i khi d li u đ c đ c hay ghi, ta cònị ị ừ ụ ầ ỡ ớ ữ ệ ượ ọ ph i c ng thêm th i gian chuy n đ u t (cho đ u t tìm đ c t đ o) và c góc quayả ộ ờ ể ầ ừ ầ ừ ượ ừ ạ ả tr (đ tìm đúng cung t mong mu n) ễ ể ừ ố T t c các thông s v th i gian càng ng n, bi u hi n đĩa ho t đ ng càng nhanh ấ ả ố ề ờ ắ ể ệ ổ ạ ộ B nh đ m ộ ớ ệ Các c ng hi n đ i đ u có Cacche riêng khác nhau v kích c và c u t o. Thôngổ ứ ệ ạ ề ề ỡ ấ ạ th ng thì Cacche đ c dùng cho vi c ghi và đ c d li u. V i các đĩa SCSI, có thườ ượ ệ ọ ữ ệ ớ ổ ể ph i kích ho t (Enable) b đ m ghi, vì nó th ng b c m (Disable) theo m c đ nh. Nóiả ạ ộ ệ ườ ị ấ ặ ị chung, đi u này là khác nhau gi a các đĩa. Tình tr ng b đ m ph i đ c ki m traề ữ ổ ạ ộ ệ ả ượ ể b i các trình ch n đoán, thí d nh ASPIID c a Seagate ở ẩ ụ ư ủ Đi u quan tr ng không ph i kích c c a b đ m l n hay nh , mà là b n thân nó đ cề ọ ả ỡ ủ ộ ệ ớ ỏ ả ượ c u t o nh th nào: b đ m ghi/đ c (Write/read) hay b đ m tìm tr c (Look Ahead)ấ ạ ư ế ộ ệ ọ ộ ệ ướ V i đa s đĩa EIDE, b nh h th ng c a máy tính cũng đ c dùng đ l u trớ ố ổ ộ ớ ệ ố ủ ượ ể ư ữ ch ng trình c s (Firmware) c a đĩa c ng (nh ph n m m ho c BIOS). Khi đĩaươ ơ ở ủ ứ ư ầ ề ặ ổ đ c b t đi n, nó đ c ch ng trình này t các cung t đ c bi t. B ng cách đó, cácượ ậ ệ ọ ươ ừ ừ ặ ệ ằ nhà s n xu t ti t ki m đ c ti n nh lo i tr nhu c u cho các chip ROM, h n n aả ấ ế ệ ượ ề ờ ạ ừ ầ ơ ữ còn cho ng i dùng kh năng nâng c p BIOS khi c n thi t ườ ả ấ ầ ế Cách t ch c d li u ổ ứ ữ ệ N u nhìn vào BIOS, ta s th y 3 giá tr : s t tr , s đ u t , s cung t trên t đ oế ẽ ấ ị ố ừ ụ ố ầ ừ ố ừ ừ ạ đ c li t kê cho m i c ng. Không nh nh ng th h đ u tiên, c ng hi n nayượ ệ ỗ ổ ứ ư ữ ế ệ ầ ổ ứ ệ không có kích c cung t c đ nh. ỡ ừ ố ị Ngày nay, các giá tr này ch đ c dùng cho tính t ng thích v i DOS. Đĩa c ng tínhị ỉ ượ ươ ớ ứ toán các giá tr này thành m t đ a ch kh i logic (Logical Block Address-LBA), sau đóị ộ ị ỉ ố đ c chuy n thành giá tr t tr , đ u t và cung t th c t . Vì th , đ ng ng c nhiênượ ể ị ừ ụ ầ ừ ừ ự ế ế ừ ạ khi đĩa m ng dính c a b n l i đ c máy thông báo r ng có nh ng 32 đ u t (ví nhổ ỏ ủ ạ ạ ượ ằ ữ ầ ừ ư khi dùng HDD Auto Detect trong CMOS setup). Th c ra nó có th ch có 4 đ u t (2ự ể ỉ ầ ừ đĩa), nh ng đó là c u t o v t lý, và hoàn toàn khác v i các thông s logic đ nh ra khiư ấ ạ ậ ớ ố ị đĩa đ c đ nh d ng c p th p. Vi c này đ c các nhà s n xu t th c hi n, nên hãy yênượ ị ạ ấ ấ ệ ượ ả ấ ự ệ tâm r ng các thông s đ nh d ng c p th p là đúng và t i u. Các BIOS m i đ u có thằ ố ị ạ ấ ấ ố ư ớ ề ể dùng LBA, vì th rào ch n 504MB c a đĩa c ng không còn n a ế ắ ủ ứ ữ Khái ni m t tr , đ u t và cung t hi n v n còn đ c dùng trong môi tr ng DOS, ệ ừ ụ ầ ừ ừ ệ ẫ ượ ườ ổ đĩa SCSI thì dùng LBA đ truy c p d li u trên đĩa. Các h đi u hành hi n đ i đ uể ậ ữ ệ ệ ề ệ ạ ề truy c p d li u trên đĩa. Các h đi u hành hi n đ i đ u truy c p d li u tr c ti p quaậ ữ ệ ệ ề ệ ạ ề ậ ữ ệ ự ế LBA ch không dùng BIOS ứ T c đ truy n ố ộ ề D li u đ c ghi v t lý lên đĩa c ng b ng m t s ph ng pháp khác nhau. Cácữ ệ ượ ậ ứ ằ ộ ố ươ ph ng pháp này d a trên c u t o c a b ph n đ c ghi, v i th i gian chuy n đ u tươ ự ấ ạ ủ ộ ậ ọ ớ ờ ể ầ ừ và chuy n t tr khác nhau ể ừ ụ Các đĩa c ng truy n th ng s p đ t dung l ng c a chúng theo ph ng án ánh xổ ứ ề ố ắ ặ ượ ủ ươ ạ d c (Vertical mapping). D li u đ c đ c hay ghi t t tr th nh t, b t đ u t tọ ữ ệ ượ ọ ừ ừ ụ ứ ấ ắ ầ ừ ừ đ o trên cùng xu ng t đ o d i cùng, sau đó b đ u t chuy n sang t tr ti p theoạ ố ừ ạ ướ ộ ầ ừ ể ừ ụ ế đ c hay ghi d li u ọ ữ ệ Nhìn trên đ th , ta th y th i gian tìm ki m (đ ng cong đi lên) ngày càng tăng t ngồ ị ấ ờ ế ườ ươ ng v i dung l ng đĩa. Còn t c đ truy n (đ ng gãy khúc) thì gi m d n ứ ớ ượ ố ộ ề ườ ả ầ Ph ng án ánh x theo chi u ngang (horizontal mapping) đ c th c hi n b ng cáchươ ạ ề ượ ự ệ ằ đ c hay ghi d li u t t tr ngoài cùng vào đ n t tr trong cùng (trên m t m t đĩa)ọ ữ ệ ừ ừ ụ ế ừ ụ ộ ặ tr c khi chuy n sang đ u t t đ o k ti p. ướ ể ầ ừ ở ừ ạ ế ế T c đ truy n (đ ng gãy khúc) gi m d n khi đi vào các t tr phía trong, sau đó l iố ộ ề ườ ả ầ ừ ụ ạ tăng lên khi đ u t chuy n ra ph n ngoài c a đĩa. Th i gian tìm thì tăng d n, sau đó l iầ ừ ể ầ ủ ờ ầ ạ b t đi ớ M t s đĩa c ng dùng ph ng án k t h p ánh x d c và ngang ộ ố ổ ứ ươ ế ợ ạ ọ Nhìn vào các đ th cho th y, t c đ truy n (Transfer rate) cao h n khi d li u đ cồ ị ấ ố ộ ề ơ ữ ệ ượ ghi hay đ c ph n ngoài c a đĩa do có nhi u ch cho các cung t h n. S l ng cácọ ở ầ ủ ề ỗ ừ ơ ố ượ cung t bi n đ i t ng b c. Thông th ng, trên m t đĩa có kho ng t 10 đ n 20 vùngừ ế ổ ừ ướ ườ ộ ả ừ ế g i là các "d u kh c" (Notches) v i s l ng cung t c đ nh. Đó là lý do đ ng bi uọ ấ ắ ớ ố ượ ừ ố ị ườ ể di n t c đ truy n gãy khúc hình b c thang ễ ố ộ ề ậ V i các đĩa dùng ánh x ngang d c k t h p, chúng s đ c/ghi d li u ki u ngang ớ ổ ạ ọ ế ợ ẽ ọ ữ ệ ể ở vùng Notch, còn ki u d c đ c áp d ng khi chuy n gi a các vùng. Do v y, đ ngể ọ ượ ụ ể ữ ậ ườ bi u di n t c đ truy n và th i gian tìm gi ng nh tr ng h p đ u ể ễ ố ộ ề ờ ố ư ườ ợ ầ N u b n đ nh mua đĩa thì cũng nên tìm hi u xem nó ghi theo ph ng pháp nào. N uế ạ ị ổ ể ươ ế c n t c đ truy n c đ nh cho các ng d ng Multimedia thì không nên ch n đĩa dùngầ ố ộ ề ố ị ứ ụ ọ ổ ánh x ngang. V l i đĩa lo i này hi n nay cũng không còn nhi u ạ ả ạ ổ ạ ệ ề Giao ti p (EIDE/SCSI) ế Hi n nay có hai lo i giao ti p ghép n i khác nhau: EIDE và SCSI. Các m ch đi uệ ạ ế ố ạ ề khi n (Controler) EIDE đ c tích h p v i bo m ch m (v i PCI mainboard, còn v iể ượ ợ ớ ạ ẹ ớ ớ máy 486 tr xu ng thì c n các I/O Adapters c m trên bo m ch chính), đĩa EIDE cũngở ố ầ ắ ạ ổ r h n nhi u so v i lo i SCSI. Không có nhi u bo m ch tích h p b đi u khi n SCSIẻ ơ ề ớ ạ ề ạ ợ ộ ề ể (đa s ch có bo m ch cho Pentium II), do đó c n có m ch đi u khi n SCSI riêng.ố ỉ ở ạ ầ ạ ề ể Đĩa c ng SCSI nói riêng v h th ng SCSI nói chung đ t h n EIDE r t nhi u ứ ề ệ ố ắ ơ ấ ề Giao ti p EIDE (Enhanced Integrated Drive Electrolnics) ế Giao ti p EIDE có m t kênh s c p (Primary chanel) và m t kênh th c p (Secondaryế ộ ơ ấ ộ ứ ấ chanel), m i kênh có th n i v i hai thi t b , t ng c ng là b n thi t b cho EIDE, cácỗ ể ố ớ ế ị ổ ộ ố ế ị thi t b th ng là đĩa c ng, CD-ROM........V i băng l u tr (Backup tape) thì cònế ị ườ ổ ứ ổ ớ ư ữ c n ph n m m sao l u đ c bi t. Các thi t b EIDE dùng cáp d li u 40 dây ầ ầ ề ư ặ ệ ế ị ữ ệ Trong m t kênh EIDE hai thi t b s ph i đi u khi n Bus theo l t. N u có m t đĩaộ ế ị ẽ ả ề ể ượ ế ộ ổ c ng và m t CD-ROM trên cùng m t kênh, đĩa c ng s ph i đ i cho t i khi yêu c uứ ộ ổ ộ ứ ẽ ả ợ ớ ầ c a CD-ROM đ c th c hi n xong. Vì t c đ CD-ROM t ng đ i ch m nên hi uủ ượ ự ệ ố ộ ổ ươ ố ậ ệ năng c a h th ng s suy gi m. Do đó, nên n i CD-ROM v i kênh th c p, còn ủ ệ ố ẽ ả ố ổ ớ ứ ấ ổ đĩa c ng đ c n i v i kênh s c p ứ ượ ố ớ ơ ấ T ng t nh v y, m t c ng ch m s làm gi m t c đ c a c ng nhanh n uươ ự ư ậ ộ ổ ứ ậ ẽ ả ố ộ ủ ổ ứ ế đ c n i cùng kênh. Tính ho t đ ng đ c l p ít hay nhi u c a hai kênh này ph thu cượ ố ạ ộ ộ ậ ề ủ ụ ộ vào chip đi u khi n EIDE ề ể T c đ truy n d li u lý thuy t c a EIDE lên t i 16,6 MB/s trong PIO mode4 (PIO:ố ộ ề ữ ệ ế ủ ớ Program