Các beta-Lactam

CAÙC BETA-LACTAM CAÙC BETA-LACTAM NOÄI DUNG Caùc Beta lactam: Nhoùm Penam Nhoùm Cephem Nhoùm Penem hay Carbapenem Nhoùm Monobactam Caùc chaát khaùng betalactamase Cô cheá taùc ñoäng : Beta-lactam + PBP ÖÙc cheá söï toång hôïp peptidoglycan Phaân huûy thaønh vi khuaån Caáu truùc vaùch VK vaø PBPs NHOÙM BETA-LACTAM Khaùng sinh -Lactam CÊu tróc ho¸ häc CÔ CHEÁ ÑEÀ KHAÙNG BETALACTAM CUÛA VK Söï giaûm tính thaám cuûa thaønh vi khuaån Söï thay ñoåi ñieåm ñích cuûa khaùng sinh Taùc ñoäng thuûy phaân cuûa caùc men -lactamase do VK tieát ra Nhoùm Penam - Phoå khaùng khuaån + - Nhoùm Penam - Phoå khaùng khuaån + - MSSA : meticillin sensitive Staphylococcus aureus tuï caàu vaøng nhaïy caûm vôùi meticillin MRSA: meticillin resistant Staphylococcus aureus tuï caàu vaøng ñeà khaùng meticillin Nhoùm Penam Penicillin G & V & Benzathin Penicillin Coù cuøng phoå taùc duïng. Peni G bò huûy ôû pH acid dd IM/IV ( muoái K,Na) Phaân boá roäng ôû dòch vaø moâ, keùm oû LCR, SCN, xöông, maét. T1/2 ngaén :# 1/2 h . Thaûi tröø chuû yeáu qua thaän. keát hôïp + probenecid : trong trò laäu caàu khuaån. Peni V: beàn trong pH acid > Peni G PO. Benzathin Peniciilin, Procain Penicillin: (EXTENCILLIN, BICILLIN) taùc duïng keùo daøi, chæ IM. NHOÙM PENAM Peni G & V Nhoùm Penam Penicillin G & V Ñoäc tính :töông ñoái thaáp, chuû yeáu laø dò öùng . Lieàu ñoäc / ôû ngöôøi suy thaän : co giaät. (*) Khoûang an toøan roäng: 3-6 x106 ñv/ ngaøy ñeán 30-40 x106 ñv/ ngaøy Chæ ñònh:nhieãm truøng taïi choã/ toøan thaân do caùc VK nhaïy caûm ( NT phoåi, maùu, maøng naõo, noäi maïc tim, giang mai, laäu, than, hoïai thö..) Choáng chæ ñònh : tieàn söû dò öùng Thaän troïng ôû ngöôøi suy thaän . Penicillin G & V Taùc duïng phuï - Ñoäc tínhï Dò öùng vôùi nhieàu möùc ñoä khaùc nhau, coù tính mieãn dòch. 1-10%: ngöùa,meà ñay, phaùt ban, vieâm troùc da, vieâm maïch, ñau nôi chích. 10x106 ñv Peni coù theå gaây thöøa Na hay K/ huyeát nguy hieåm (tim maïch, co giaät..) Nhoùm Penam Aminopenicillin ( ampicillin, amoxicillin) Hieän bò ñeà khaùng bôûi nhieàu VK Gram + vaø Gram- keå caû laäu caàu khuaån caàn kieåm tra ñoä nhaïy caûm khi cho toa. Ampicillin: PO luùc ñoùi ( haáp thu 40-50%) , IM , IV - hieäu löïc treân Gram aâm > Peni G,V. - khoâng beàn vôùi betalactamase (keát hôïp+sulbactam) - TDP: dò öùng, coù theå gaây xaùo troän tieâu hoùa, naám Candida, ñau co thaét buïng .. Nhoùm Penam Aminopenicillin Amoxicillin: duøng PO ( haáp thu 80-90%), ít bò aûnh höôûng bôûi thöùc aên. - Phoå kk # ampicillin. - khoâng beàn vôùi β-lactamase (keát hôïp +ac clavulanic). (AUGMENTIN) - coøn duøng phoái hôïp trò H.pylori trong loùet daï daøy - TDP: dò öùng, coù theå gaây xaùo troän tieâu hoùa ( ít hôn ampicillin do SKD cao ), naám Candida Nhoùm Penam Peni M : Meticillin, Oxacillin, Dicloxacillin Laø nhoùm khaùng sinh trò tuï caàu khuaån tieát penicillinase (MSSA) Khoâng coù hieäu löïc ñoái vôùi tuï caàu khaùng meticillin (MRSA) Meticillin khoâng coøn ñöôïc söû duïng do ñoäc tính cao treân thaän Duøng tieâm IM/IV ( BRISTOPEN, ORBENINE ) 3-4 laàn/ngaøy Nhoùm Penam Carboxy-penicillin ( ticarcillin.carbenicillin..) Beàn vôùi men cephalosporinase do VK tieát. Coù hieäu löïc treân TK muû xanh, Enterobacter, Citrobacter tieát cephalosporinase. Coù theå gaây nhöôïc K/huyeát (chöùa 110-120mgNa/g) Duøng IV Phoái hôïp vôùi ac., clavulanic ñeå taêng hieäu löïc. ( CLAVENTIN ) Nhoùm Penam Ureido-penicillin : piperacillin,mezlocillin..) Beàn vôùi men cephalosporinase & penicillinase (*) Phoå KK roäng Chæ ñònh trong nhieãm truøng naëng taïi choã/toaøn thaân ñaëc bieät vôùi VK Gram – vaø VK kî khí. - Khaùng sinh döï phoøng trong SP khoa & tieâu hoùa - IV chaäm/IM/IV. - Phoái hôïp + tazobactam= (TAZOCILLIN). - Hieäu chænh lieàu ôû nguôøi suy thaän. NHOÙM CEPHEM (CEPHALOSPORIN) Nhoùm Cephem - Phoå khaùng khuaån Nhoùm Cephem - Phoå khaùng khuaån Nhoùm CephemCG1: cefalexin,cefazolin,cefalotin,cefaloridin.. Hieäu löïc toát treân tuï caàu tieát penicillinase (meti-S). - cefazolin taùc duïng treân Gram + toát hôn caùc CG1 khaùc thöôøng duøng trong döï phoøng phaãu thuaät Tuøy chaát, coù theå duøng PO, IM, IV. Chæ ñònh trong NT ORL,hoâ haáp, ñtieåu, da, .. TDP: dò öùng (cheùo vôùi penicillin : 10-15 %) , roái loïan tieâu hoùa, xaùo troän veà maùu. - cefaloridin ñoäc vôùi thaän - cefalotin coù theå gaây vieâm TM hay vieâm huyeát khoái TM Nhoùm Cephem CG2: cefaclor,cefuroxim,cefoxitin,cefotetan.. Taùc duïng treân tuï caàu meti-S yeáu > CG1 nhöng toát hôn treân tröïc khuaån Gram -. - cefaclor coù phoå gaàn CG1 hôn caùc CG2 khaùc, hieäu quaû treân H. influenza toát > cefalexin.(vieâm xoang, tai, NT hh treân) Chæ ñònh :nhieãm truøng khaùng vôùi CG1, amoxicillin döï phoøng NT trong phaãu thuaät. nhieãm B.fragilis: cefoxitin, cefotetan Thöôøng duøng IM / IV ; PO : cefaclor, cefuroxim Nhoùm CephemCG3: ceftriaxon.ceftazidim,cefotaxim,cefixim.. Coù hieäu löïc toát > CG1 & 2 treân nhieãm truøng Gram aâm. - Ceftazidim coù hieäu löïc toát treân TK muû xanh. - ceftriazon coù T1/2 (8h), coù theå duøng 1laàn/ngaøy Qua ñöôïc LCR: duøng trong vieâm maøng naõo. Thaûi chuû yeáu qua thaän tröø ceftriaxon (40%) vaø cefoperazon (80%) qua maät. Latamoxef, cefoperazon coù theå gaây xaùo troän ñoâng maùu ( nhoùm metyl-thio-tetrazol) Nhoùm CephemCG4: cefepim (MAXIPIM, AXEPIM) IM/ IV töø 2-3 laàn/ngaøy. Phoå taùc duïng # CG3 nhöng cho hieäu löïc maïnh hôn treân VK khaùng thuoâc . Qua haøng raøo maùu naõo nhö CG3. Beàn vôùi β - lactamase hôn CG3 coù theå do coù theâm ñieåm gaén PBP2 chuyeân bieät. Hieäu chænh lieàu ôû ngöôøi suy thaän. Cefsulodine (PYOCEFAL) Khaùng sinh cephalosporin phoå heïp, daønh trò Pseudomonas aeruginosa ôø BV. Cuõng coù taùc duïng treân 1 soá caàu khuaån Gr aâm vaø döông . Ñeà khaùng vôùi tröïc khuaån Gr aâm (tröø P. aeruginosa) vaø döông . Tieâm IM/IV chaäm NHOÙM PENEM ( CARBAPENEM) Imipenem + cilastatin (TIENAM) Phoå khaùng khuaån roäng, beàn vôùi nhieàu betalacta-mase. T1/2= 1h, 90% vaøo nöôùc tieåu hieäu chænh lieàu cho ngöôøi suy thaän. CÑ: nhieãm truøng naëng (NTBV, boäi nhieãm) TDP: dò öùng, tieâu hoùa, co giaät. IV chaäm trong 20-30 p ,3-4laàn/ ngaøy. Caûm öùng maïnh cephalosporinase caàn phoái hôïp khi ñieàu trò khuaån muû xanh, NHOÙM PENEM ( CARBAPENEM) NHOÙM PENEM : khaùng sinh môùi  ertapenem Ertapenem ( INVANZ ) 2001 Khaùng sinh nhoùm carbapenem, khoâng caàn keát hôïp vôùi cilastatin Taùc duïng dieät khuaån nhanh ñoái vôùi haàu heát caùc taùc nhaân gaây beänh phoå bieán ôû coäng ñoàng. Hieäu quaû vôùi haàu heát tuï caàu vaøng nhaïy caûm vôùi meticillin (MSSA) , nhöng khoâng nhaïy caûm vôùi MRSA, P.aeruginosa vaø Acinetobacter gaây NTBV Phoå khaùng khuaån in vitro roäng bao goàm VK Gr(-), Gr (+), caû VK kî khí laãn aùi khí. Ertapenem coù taùc ñoäng keùo daøi, ñöôïc söû duïng moät laàn/ ngaøy (IV/IM). Vieäc söû duïng ertapenem coù theå goùp phaàn baûo veä hieäu löïc cho caùc khaùng sinh döï tröõ, duøng ñieàu trò nhieãm truøng BV nhö imipenem, vancomycin, caùc fluoroquinolon… Ertapenem NHOÙM MONOBACTAM Ñaïi dieän duy nhaát : Aztreonam (AZACTAM) Laø KS coù phoå choïn loïc treân VK Gram aâm hieáu khí ( nhieàu tröïc khuaån & caàu khuaån). Khoâng taùc duïng treân Gram + vaø VK kî khí. Chæ ñònh trong nhieãm truøng Gram – naëng. IM/IV 3-4 laàn /ngaøy. TDP : dò öùng, roái loaïn tieâu hoùa. AZTREONAM CAÙC CHAÁT ÖÙC CHEÁ - LACTAMASE Khoâng /coù tính khaùng khuaån raát yeáu Ñöôïc phoái hôïp vôùi 1 beta-lactam (BL). Laøm taêng taùc duïng cuûa BL ñaõ bò ñeà khaùng do söï tieát betalactamase/VK. Coù 3 chaát ñöôïc duøng treân laâm saøng: acid clavulanic sulbactam tazobactam Ac clavulanic – Söï töông töï veà caáu truùc Cô cheá taùc ñoäng cuûa Augmentin ACID CLAVULANIC Taùc ñoäng khaùng khuaån yeáu ÖÙc cheá maïnh caùc -lactamase (chuû yeáu laø caùc penicilinase nhoùm TEM ) thöøông tieát ra bôûi caùc vk: - H. Influenza,, S. aureus, N. gonorrhrea, M. catarrhalis K. pneumonia , E. Coli. Samonella, Shigella.. ) B. fragilis , P. vulgaris. Hieäu löïc öùc cheá penicilinase maïnh, chæ caàn  1g/ml cho 1 ñôn vò enzym. Keát hôïp chaát öùc cheá -lactamase vôùi betalactam : Acid clavulanic + amoxicillin (AUGMENTIN) + ticarcillin ( CLAVENTIN) Sulbactam + ampicillin ( UNACYNE) Tazobactam + piperacillin) (TAZOCILLINE) Chæ ñònh trò lieäu Vieâm tai giöõa caáp dai daúng hay taùi phaùt Vieâm xoang Nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp treân ( vieâm xoang, hoïng) hay hoâ haáp döôùi ( vieâm phoåi, pheá quaûn) Nhieãm truøng ñöôøng tieåu Nhieãm truøng phuï khoa Nhieãm truøng da vaø moâ meàm. do caùc vi khuaån ñeà khaùng moät soá KS vaø beänh trôû neân maõn tính.