Các bệnh thần kinh thường gặp ở trẻ nhiễm HIV

Các bệnh thần kinh thường gặp ở trẻ nhiễm HIVHAIVNChương trình AIDS trường Y khoa Harvard tại Việt NamMục tiêu học tậpKết thúc bài giảng này, học viên sẽ có khả năng:Nêu được 2 nguyên nhân thường gặp nhất gây đau đầu và sốt ở trẻ nhiễm HIV.Nêu được 2 nguyên nhân thường gặp ở bệnh nhân có thiếu sót thần kinh khu trú và biết làm xét nghiệm thăm dò gì để chẩn đoán. Nêu được các nguyên nhân bệnh lý thần kinh ngoại vi ở trẻ nhiễm HIVĐại cương bài giảngBiểu hiện thần kinh ở trẻ nhiễm HIV Thiếu sót thần kinh khu trú Bệnh lý thần kinh ngoại viTổn thương thần kinh ở trẻ nhiễm HIVTỷ lệ mắc tổn thương hệ TKTW ở trẻ nhiễm chu sinh là 40-90%Trung vị thời gian khởi phát là 19 tháng tuổiCác biểu hiện hệ TKTWHệ TKTW ở trẻ nhiễm HIV có thể bị ảnh hưởng bởi:Bản thân HIV, Các nhiễm trùng khác vàCác bệnh ác tính do hệ miễn dịch bị ức chếCác nhiễm trùng cơ hội ít gặp hơn ở trẻ em (Viêm màng não Cryptoccocus, vi khuẩn) U lympho tiên phát hệ TKTWBệnh não HIVNhiễm HIV-1 tiêm phát ở hệ TKTWTrẻ nhiễm chu sinh, dấu hiệu rối loạn chức năng hệ thần kinh trên lâm sàng xuất hiện sớm từ tháng thứ 2 cho đến giai đoạn muộn từ lúc 5 tuổi trở điĐược báo cáo ở 21% trẻ nhiễm HIV tại châu Phi (không có số liệu ở quần thể châu Á)Bệnh não HIV Nên xem xét HIV ở bất cứ trẻ nào có sa sút thần kinh tiến triển mà trước đó chưa hề được xét nghiệm HIV hoặc có thể đã xét nghiệm trước đó nhưng kết quả âm tính.Bệnh não HIV: chẩn đoánChẩn đoán lâm sàng là chủ yếu, bao gồm ít nhất 2 trong số các biểu hiện sau kéo dài ít nhất 2 tháng mà không có bệnh gì kèm theo ngoài nhiễm HIV để có thể giải thích các biểu hiện nàyBệnh não HIV: chẩn đoán (2)Chậm phát triển hoặc mất các mốc đã đạt được trước đóỞ trẻ nhỏ có thể biểu hiện chậm phát triển hoặc mất các mốc phát triểnỞ trẻ lớn hơn và vị thành niên, có thể có sa sút trí tuệ HIV giống như mô tả ở người lớnKhông tăng trưởng não hoặc sọ nhỏ mắc phải (đo vòng đầu) Thiếu sót vận động cân xứng > 2 biểu hiện sau: -liệt nhẹ -phản xạ bệnh lýTăng phản xạĐa động -thất điều -rối loạn tư thếBệnh não HIV hiếm khi có dấu hiệu thần kinh khu trú.MRI hoặc CT scan: teo não lan tỏaVôi hóa hạch nền 15%Biểu hiện dịch não tủyNói chung bình thườngHoặc không đặc hiệu:Tăng nhẹ tế bàoTăng nồng độ protein. Hiếm khi > 100mg/dlTải lượng virus dịch não tủy: giá trị hạn chế vì tải lượng virus DNT không phân định được trẻ có bệnh não hay khôngBệnh não HIV: Xử tríGiảm tải lượng virus: ARVARV có thể ngăn ngừa, làm bình ổn và đảo ngược được bệnh não HIVĐảm bảo hỗ trợ dinh dưỡng đầy đủDinh dưỡng kém sẽ cản trở sự phát triển của trẻNhiễm trùng hệ Thần kinh Trung ươngTỷ lệ mắc nhiễm trùng hệ TKTW (liên quan HIV và bệnh cơ hội) ở trẻ nhiễm HIV còn chưa rõỞ trẻ em ít gặp hơn nhiều so với ở người lớnKhuyết tổn thần kinh thường thấy nhất ở trẻ là do nhiễm HIV ở hệ TKTW chứ không phải là nhiễm trùng cơ hội hoặc u hệ TKTWCăn nguyênMycobacterium tuberculosisCryptococcus neoformansHerpes simplex virusHerpes zoster virusCytomegalovirusToxoplasma gondiiJC virusGiang mai (Treponema pallidum)Đánh giá xét nghiệm cho trẻ có biểu hiện hệ TKTW cấp tínhMáu:Công thức máu (CTM)Cấy máuĐiện giải đồKháng thể Toxoplasma trong huyết thanhKháng nguyên và nuôi cấy CryptococcusChọc dịch não tủy (trừ khi có chống chỉ định)Áp lựcNhuộm GramSố lượng tế bàoProteinGlucoseCấy vi khuẩnKháng nguyên và nuôi cấy CryptococcusPCR tìm EBV, CMV, VZV và HSVNuôi cấy nấm và mycobacteriumVDRLCryptococcus neoformansViêm màng não ở bệnh nhân có bệnh HIV tiến triển và giảm nặng tế bào CD4+Sốt, đau đầu, nônDấu màng não: có hoặc khôngBiểu hiện DNT: Áp lực DNT tăng caoTế bào: bình thường hoặc lympho bào ưu thếProtein: bình thường hoặc tăng nhẹĐường: bình thường hoặc giảm nhẹNhuộm mực tàu: dương tínhKháng nguyên cryptococcus DNT: dương tínhKháng nguyên cryptococcus huyết thanh: dương tínhThiếu sót thần kinh khu trúLaoViêm não ToxoplasmaU lympho tiên phát hệ TKTWBệnh não chất trắng đa ổ tiến triển (PML)Áp xeĐột quỵLao ở trẻ emTrẻ bị lao gần như luôn luôn bị nhiễm bởi người lớn trong môi trường sinh hoạt hàng ngàyLao là tiến triển của nhiễm tiên phát chứ không phải là bệnh tái hoạt (thường thấy ở người lớn)Xác định và điều trị bệnh nhân nguồn (trong nhà, ở trường, v.v)Lao màng nãoThường gặp trong HIV, thông thường là khởi phát từ từ mạn tính. Sốt, đau đầu, lú lẫn.Có thể dấu khu trú hoặc liệt thần kinh sọ do tổn thương choán chỗ và/hoặc hiệu ứng khối não.Thường có biểu hiện khác của lao (khám lồng ngực và hạch).Phân biệt chủ yếu với viêm màng não CryptococcusLao màng não: Chẩn đoánDNT: Áp lực có thể tăngTăng lympho bào hoặc tế bào hỗn hợp trong DNT. Điển hình thì protein tăng rất cao (2-6 g/dL) và glucose thấp ( 1 gr/l)