Bồi dưỡng năng lực nghiên cứu khoa học giáo dục cho sinh viên ngành Sư phạm Địa lí, trường Đại học Quy Nhơn thông qua hình thức Seminar môn Phương pháp dạy học - Lê thị Lành

Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế ISSN 1859-1612, Số 04(32)/2014: tr. 44-51 BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN NGÀNH SƢ PHẠM ĐỊA LÍ, TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN THÔNG QUA HÌNH THỨC SEMINAR MÔN PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LÊ THỊ LÀNH Trường Đại học Quy Nhơn Tóm tắt: Bài báo trình bày biện pháp bồi dưỡng một số năng lực nghiên cứu khoa học giáo dục (NCKHGD) cho sinh viên ngành Sư phạm Địa lí – Trường Đại học Quy Nhơn (ĐHQN): Năng lực phát hiện vấn đề nghiên cứu; Năng lực lập kế hoạch và vận dụng phương pháp nghiên cứu (PPNC); Năng lực thu thập, xử lí thông tin; Năng lực viết và trình bày báo cáo; Năng lực bảo vệ kết quả nghiên cứu thông qua hình thức seminar trong dạy học các học phần phương pháp dạy học (PPDH). Từ khóa: Năng lực NCKH giáo dục; Bồi dưỡng năng NCKH giáo dục; Seminar về PPDH. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên là một trong những định hướng quan trọng của việc đổi mới đào tạo đại học hiện nay. Trong Chuẩn đầu ra các ngành sư phạm của các trường đại học ở nước ta, năng lực NCKHGD được xem là một tiêu chí quan trọng trong năng lực phát triển nghề nghiệp của sinh viên. Thực tiễn đổi mới dạy học ở trường phổ thông rất cần có những nghiên cứu của chính đội ngũ giáo viên để ngày càng có nhiều những sáng kiến kinh nghiệm hay có khả năng áp dụng vào thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Tuy nhiên, phần lớn giáo viên vẫn dành thời gian cho công việc giảng dạy và giáo dục. Một số ít tâm huyết với nghiên cứu khoa học thì thiếu kinh nghiệm và chưa đủ các kiến thức về NCKHGD nên còn gặp nhiều khó khăn. Xuất phát từ mục tiêu đào tạo và thực tiễn ở trường phổ thông, việc nghiên cứu để tìm ra các biện pháp bồi dưỡng năng lực NCKHGD cho sinh viên sư phạm nói chung, sinh viên ngành Sư phạm Địa lí – Trường ĐHQN nói riêng có ý nghĩa sâu sắc đối với việc phát triển năng lực nghề nghiệp của sinh viên, giúp họ tự học, tự nghiên cứu, biết phát hiện và giải quyết các vấn đề trong thực tiễn giáo dục. 2. BỒI DƯỠNG MỘT SỐ NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN QUA SEMINAR 2.1. Một số khái niệm NCKHGD là quá trình tìm tòi, khám phá làm sáng tỏ những mâu thuẫn khách quan trong thực tiễn giáo dục nhằm tìm ra các giải pháp hiệu quả cho sự phát triển [5]. Năng lực được hiểu là khả năng thực hiện có trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề trong những tình huống khác nhau thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá nhân trên cơ sở hiểu biết, kỹ năng, kỹ xảo và kinh nghiệm BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN... 45 cũng như sự sẵn sàng hành động (Bernd Meier – Nguyễn Văn Cường) [2]. Thể hiện một năng lực là biết sử dụng các kiến thức và các kĩ năng trong một tình huống có ý nghĩa. Năng lực KHGD được hiểu là khả năng thực hiện có hiệu quả các hoạt động trong NCKHGD, bao gồm: Phát hiện vấn đề nghiên cứu, lựa chọn đề tài nghiên cứu; Lập kế hoạch, đề cương nghiên cứu; Xác định, lựa chọn và vận dụng các phương pháp nghiên cứu (PPNC); Thu thập, xử lí thông tin; Viết và bảo vệ công trình nghiên cứu... [5] Bồi dƣỡng năng lực NCKH giáo dục là quá trình trang bị thêm kiến thức, kĩ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực NCKHGD, từ đó phát triển khả năng nghiên cứu để tự làm giàu tri thức của bản thân và sáng tạo trong nghề nghiệp. 2.2. Một số biện pháp bồi dƣỡng năng lực nghiên cứu khoa học giáo dục cho sinh viên qua seminar môn Phƣơng pháp dạy học địa lí Trong chương trình đào tạo theo tín chỉ của ngành Sư phạm Địa lí – Trường Đại học Quy Nhơn [3] không có học phần riêng về Phương pháp NCKHGD. Do đó, việc bồi dưỡng năng lực NCKHGD cho sinh viên chủ yếu được tích hợp trong dạy học học phần Lí luận dạy học địa lí, PPNC địa lí và thông qua hình thức seminar trong các học phần PPDH bộ môn. Seminar ở đại học là một hình thức tổ chức dạy học cơ bản, trong đó dưới sự trực tiếp điều khiển của giảng viên, sinh viên trình bày, thảo luận, tranh luận về những vấn đề khoa học nhất định. Như vậy, seminar là hình thức thảo luận khoa học, tranh luận về học thuật nhằm khơi sâu, mở rộng vốn tri thức, tìm tòi, phát hiện chân lí hoặc chứng minh cách vận dụng chân lí khoa học vào thực tiễn. Do đó, seminar phải có hai đặc trưng cơ bản là: Phải có chủ đề khoa học nhất định và phải có thầy hướng dẫn. [1] Quá trình nghiên cứu, thực nghiệm hình thức seminar trong dạy học môn PPDH địa lí ở trường ĐHQN, cho thấy mỗi giai đoạn của seminar có khả năng bồi dưỡng một số năng lực NCKH cho sinh viên, cụ thể: Giai đoạn Hoạt động của giảng viên Hoạt động của sinh viên Khả năng bồi dƣỡng năng lực NCKHGD Chuẩn bị Seminar - Xây dựng kế hoạch seminar; - Hướng dẫn sinh viên phát hiện vấn đề khoa học, xác định đề tài seminar; - Phát hiện vấn đề khoa học, xác định và tiếp nhận các đề tài seminar; - Năng lực phát hiện vấn đề và lựa chọn đề tài nghiên cứu; - Hướng dẫn sinh viên lập kế hoạch thực hiện seminar; - Lập kế hoạch thực hiện semiar; - Năng lực lập kế hoạch nghiên cứu - Hướng dẫn sinh viên các phương pháp thu thập, xử lí thông tin; - Thu thập, xử lí thông tin bằng các phương pháp khác nhau; - Năng lực xác định, lựa chọn và vận dụng các PPNC; - Hướng dẫn sinh viên viết báo cáo; - Tiến hành viết báo cáo; - Năng lực viết báo cáo; 46 LÊ THỊ LÀNH - Theo dõi, đôn đốc và hỗ trợ sinh viên trong quá trình thực hiện; - Nhận bài báo cáo của sinh viên, chỉnh sửa, góp ý và gửi lại cho sinh viên; - Phối hợp thực hiện kế hoạch; - Gửi bài báo cáo của nhóm cho GV, nhận và chỉnh sửa theo góp ý của GV; - Năng lực hợp tác nhóm; - Hướng dẫn sinh viên viết tóm tắt, trình bày trên Power Point. - Viết tóm tắt và trình bày trên Power Point; Chuẩn bị phương tiện;... - NL viết báo cáo - Kiểm tra lại việc chuẩn bị của sinh viên; - Giới thiệu chủ đề, công bố tiến trình seminar; - Hoàn thành và chuẩn bị báo cáo; Tiến hành seminar - Hướng dẫn cách thực hiện và cách đánh giá qua các tiêu chí đánh giá; - Tham gia, góp ý để thống nhất các tiêu chí đánh giá; - GV theo dõi, điều khiển - Nhóm báo cáo: Phối hợp tổ chức trình bày nội dung báo cáo; - Nhóm phản biện nhận xét, đánh giá, nêu câu hỏi; Các nhóm còn lại: Đặt câu hỏi chất vấn, nêu thắc mắc,... - Năng lực báo cáo; - Năng lực phản biện; - Tổ chức cho sinh viên trao đổi, thảo luận, tranh luận; - Sinh viên trao đổi, tranh luận, giải đáp thắc mắc; - Năng lực bảo vệ kết quả nghiên cứu; Kết thúc seminar - Nhận xét báo cáo, ý kiến tranh luận, giải đáp những thắc mắc mà các nhóm chưa làm rõ nhằm giúp sinh viên hiểu đúng bản chất của vấn đề. - Cho điểm seminar (kết hợp đánh giá của các nhóm); - Sửa bài báo cáo, gửi lại cho sinh viên. - Đánh giá, tự đánh giá quá trình thực hiện seminar; - Hoàn thiện bài báo cáo, gửi lại cho giảng viên và chia sẻ nội dung cho các nhóm khác. - Năng lực đánh giá, tự đánh giá; - Năng lực viết và hoàn thiện báo cáo. 2.2.1. Bồi dưỡng năng lực phát hiện vấn đề nghiên cứu Phát hiện vấn đề nghiên cứu là việc khó đối với sinh viên, nhiều sinh viên khi được làm khóa luận tốt nghiệp vẫn chưa biết mình sẽ nghiên cứu vấn đề gì và thường nhờ GV định hướng và giao đề tài. Do vậy, bồi dưỡng cho sinh viên năng lực phát hiện vấn đề BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN... 47 nghiên cứu là việc làm có ý nghĩa không chỉ trong NCKH mà còn trong thực tiễn giảng dạy sau này. Theo tác giả Nguyễn Đức Vũ, trong NCKHGD, quá trình xác định một đề tài nghiên cứu gồm các giai đoạn: Hiện thực giáo dục → Mâu thuẫn → Vấn đề nghiên cứu → Đề tài [5]. Do đó, có thể thấy việc phát hiện vấn đề nghiên cứu là cơ sở quan trọng để chọn đề tài. Trong khâu xác định và lựa chọn đề tài seminar của giai đoạn chuẩn bị, thay vì cung cấp các đề tài đã được chuẩn bị sẵn, giảng viên sử dụng phương pháp động não để hướng dẫn sinh viên phân tích những mâu thuẫn nảy sinh trong thực tiễn giáo dục. Giảng viên gợi mở để sinh viên phát hiện ra vấn đề nghiên cứu trên cơ sở đó chọn được đề tài seminar phù hợp với mục tiêu, nội dung của học phần cũng như khả năng và hứng thú của sinh viên. Ví dụ về cách hướng dẫn sinh viên chọn đề tài seminar trong học phần PPDH Địa lí ở trung học cơ sở (THCS). Hiện thực giáo dục: Đổi mới PPDH Địa lí ở THCS, đây được xem như chủ đề seminar. GV đặt câu hỏi: Trong quá trình đổi mới PPDH Địa lí ở THCS hiện nay đã xuất hiện những mâu thuẫn nào? Yêu cầu mỗi sinh viên đưa ra một mâu thuẫn, GV tập hợp ý kiến, xác định lại những mâu thuẫn nổi bật: (a) Trong thiết kế bài dạy học: Việc vận dụng các quan điểm dạy học hiện đại trong thiết kế bài dạy học mâu thuẫn với sự phổ biến cách soạn bài theo kiểu truyền thống và khuôn mẫu... (b) Trong tổ chức bài dạy học: Sự áp dụng các PPDH tiên tiến mâu thuẫn với sự phổ biến của các PPDH truyền thống; Việc sử dụng các PTDH hiện đại mẫu thuẫn với trình độ kĩ thuật của GV và điều kiện cơ sở vật chất kĩ thuật còn nhiều hạn chế. Việc sử dụng PTDH theo hướng nguồn tri thức mâu thuẫn với sự phổ biến của việc sử dụng PTDH theo hướng minh họa và kĩ năng làm việc với các nguồn tri thức của HS còn hạn chế,... (c) Thực tiễn kiểm tra đánh giá mâu thuẫn với mục đích, ý nghĩa và yêu cầu của kiểm tra, đánh giá; Từ các mâu thuẫn trên, GV tiếp tục gợi mở để sinh viên phát hiện ra các vấn đề cần nghiên cứu: Ví dụ: Từ mâu thuẫn (a) sẽ nảy sinh một số vấn đề khoa học: Trong thiết kế bài dạy học địa lí hiện nay cần áp dụng các quan điểm dạy học hiện đại nào? Theo quy trình và mô hình nào? Từ những mâu thuẫn (b) sẽ nảy sinh một số vấn đề khoa học: Cần phải sử dụng sơ đồ, tranh ảnh, bản đồ, bảng số liệu thống kê... trong dạy học từng lớp ở THCS như thế nào cho hiệu quả; Cần rèn luyện cho HS những kĩ năng địa lí nào? Từ những mâu thuẫn (c) sẽ nảy sinh một số vấn đề khoa học: Thực tiễn kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn Địa lí ở THCS hiện đang diễn ra như thế nào? Cần kết hợp các hình thức kiểm tra, đánh giá như thế nào để đạt được mục đích và đảm bảo được các yêu cầu? Trong việc biên soạn bài kiểm tra cần tuân theo quy trình và kĩ thuật nào? Từ mỗi vấn đề trên hình thành nên một đề tài seminar: Vận dụng quan điểm công nghệ dạy học 48 LÊ THỊ LÀNH trong thiết kế bài dạy học Địa lí lớp... ở THCS. Nghiên cứu quy trình, kĩ thuật thiết kế bài dạy học Địa lí lớp.... ở THCS. Phương pháp sử dụng sơ đồ/bản đồ/tranh ảnh/bảng số liệu thống kê/biểu đồ trong dạy học Địa lí lớp... ở THCS. Rèn luyện kĩ năng sử dụng dụng sơ đồ/bản đồ/tranh ảnh/bảng số liệu thống kê/ biểu đồ cho HS trong dạy học Địa lí lớp... ở THCS. Các hình thức trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Địa lí lớp... ở THCS. Nghiên cứu quy trình, kĩ thuật biên soạn bài kiểm tra môn Địa lí lớp... ở THCS. Mỗi vấn đề có thể tạo thành bốn đề tài cho bốn khối lớp. Tuy nhiên, tùy theo đặc trưng về nội dung của chương trình từng lớp, số lượng sinh viên và thời lượng seminar của học phần mà giảng viên gợi ý để sinh viên lựa chọn những đề tài phù hợp nhất. 2.2.2. Bồi dưỡng năng lực lập đề cương và kế hoạch nghiên cứu Việc lập đề cương nghiên cứu có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên và là yếu tố có ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng các bài báo cáo trong seminar. Do vậy, sau khi các nhóm đã lựa chọn được đề tài, GV hướng dẫn sinh viên lập đề cương nghiên cứu. Tùy theo tính chất của đề tài seminar, thời gian chuẩn bị, giảng viên hướng dẫn các nhóm tự thảo luận để lập đề cương nghiên cứu sau đó gửi cho giảng viên góp ý. Trên cơ sở đó, giảng viên hướng dẫn sinh viên lập kế hoạch và phân công nhiệm vụ cho từng thành viên của nhóm. Bản kế hoạch hoạt động của nhóm được thể hiện bằng sơ đồ tư duy hoặc dưới dạng bảng với các nội dung: Mục tiêu, nội dung, người thực hiện, thời gian thực hiện; giảng viên xem, góp ý để nhóm hoàn thiện; Đây còn là căn cứ để giảng viên theo dõi và đánh giá cho điểm seminar đối với sinh viên sau này. Thực tiễn cho thấy, việc hướng dẫn sinh viên lập kế hoạch làm việc nhóm trong seminar đã góp phần rèn luyện thói quen làm việc có kế hoạch, đồng thời phát triển năng lực làm việc nhóm cũng như lập kế hoạch giảng dạy và chủ nhiệm trong các đợt thực tập sư phạm sau đó. 2.2.3. Bồi dưỡng năng lực xác định, lựa chọn và vận dụng phương pháp nghiên cứu Trong nhiều năm hướng dẫn sinh viên thực hiện các bài tập NCKHGD trong thực tập sư phạm 2, làm đề tài NCKH cấp trường, khóa luận tốt nghiệp, chúng tôi nhận thấy sự hạn chế trong việc xác định lựa chọn, vận dụng các PPNC để thực hiện các bài tập, các đề tài của sinh viên. Do vậy, trong quá trình dạy học các học phần về PPDH địa lí, giảng viên đã tích hợp nội dung này trong chương 1 của Lí luận dạy học địa lí và trong các tiết hướng dẫn sinh viên thực hiện seminar các bằng cách giới thiệu một số PPNC lí thuyết và thực tiễn cho sinh viên, yêu cầu sinh viên tự đọc thêm tài liệu, cho sinh viên tham khảo một số khóa luận, đề tài nhằm trang bị kiến thức về PPNC cho sinh viên trên cơ sở đó vận dụng vào đề tài nghiên cứu của từng nhóm. Về cơ bản, trong các seminar, nhóm PPNC lí thuyết có điều kiện thực hiện dễ hơn so với nhóm PPNC thực tiễn. Do vậy, để sinh viên hiểu và vận dụng được một số PPNC thực tiễn, giảng viên hướng dẫn sinh viên lập phiếu điều tra, dự kiến các câu hỏi phỏng vấn; Khuyến khích sinh viên thâm nhập thực tiễn phổ thông bằng thực tiễn, phỏng vấn qua điện thoại, qua e mail với các thầy cô giáo cũ. Trường hợp, sinh viên gặp khó khăn trong khảo sát, điều tra; giảng viên hướng dẫn các em thu thập các thông tin đó qua các bạn trong lớp (xem các bạn như là BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN... 49 giáo viên hoặc học sinh phổ thông). Bằng cách đó, sinh viên được rèn luyện kĩ năng vận dụng các PPNC vào từng đề tài cụ thể trong seminar. Với cách thức đó, giảng viên mong muốn rèn luyện cho sinh viên phương pháp tự học, tự nghiên cứu, hướng dẫn sinh viên thực hiện các đề tài như cách thức mà các nhà khoa học đã thực hiện, tuy có sự khác nhau về mức độ. 2.2.4. Bồi dưỡng năng lực thu thập, xử lí thông tin Năng lực thu thập và xử lí thông tin là một trong những năng lực cơ bản và cần thiết trong học tập theo hệ thống tín chỉ cũng như trong NCKH. Trong giai đoạn bùng nổ thông tin như hiện nay, năng lực lựa chọn để thu thập các thông tin phục vụ cho học tập và nghiên cứu là rất cần thiết. Đối với mỗi đề tài seminar giảng viên cung cấp một số tài liệu cơ bản và bằng kinh nghiệm của bản thân, giới thiệu, hướng dẫn sinh viên cách thu thập tài liệu có liên quan đến đề tài từ thư viện của trường, từ internet... Sau đó hướng dẫn các em cách lưu trữ tư liệu để thuận lợi cho việc xử lí, viết báo cáo sau này; Hướng dẫn sinh viên lập danh mục tài liệu tham khảo để thuận lợi cho việc trích nguồn. Trong việc thực hiện các bài tập nghiên cứu, các khóa luận và đề tài NCKH hiện nay, nhiều nội dung được sinh viên thực hiện theo công nghệ “copy – paste”, điều đó cho thấy năng lực xử lí thông tin của sinh viên còn nhiều hạn chế. Do vậy, để khắc phục tình trạng này, trong khi hướng dẫn sinh viên thực hiện seminar, giảng viên quán triệt sinh viên không sử dụng công nghệ trên, song quan trọng hơn phải giúp sinh viên hiểu về nguyên tắc, ý nghĩa của các trích dẫn trong khi thực hiện các đề tài seminar và bồi dưỡng cho họ năng lực xử lí thông tin. Đối với các thông tin về lí luận, giảng viên hướng dẫn sinh viên đọc tài liệu, phân tích, đánh giá để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài. Các thông tin thu thập được qua các PPNC thực tiễn, giảng viên hướng dẫn sinh viên vận dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí, từ đó rút ra các kết luận về mặt định lượng và định tính nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn cũng như việc đánh giá hiệu quả của đề tài mà nhóm thực hiện. 2.2.5. Bồi dưỡng năng lực viết và trình bày bài báo cáo Trong quá trình giảng dạy các học phần về PPDH, qua chấm bài kiểm tra giữa kì, bài thực hành cho thấy kĩ năng viết của phần lớn sinh viên còn hạn chế về ngữ pháp, chính tả, diễn đạt và chữ viết... Do vậy, trong quá trình rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cũng như trong seminar, giảng viên đã chú trọng bồi dưỡng năng lực viết cho sinh viên bằng nhiều biện pháp khác nhau. Đối với seminar, trong khâu chuẩn bị, giảng viên làm cho sinh viên hiểu rõ văn phong trong các bài báo cáo seminar là văn phong khoa học, do đó báo cáo phải tập trung vào vấn đề nghiên cứu, không lan man; Ngôn ngữ trong báo cáo đơn giản, ngắn gọn, súc tích; Vấn đề phải trình bày khách quan; Có sự kết hợp giữa lời văn với các kênh hình trong báo cáo. Cấu trúc và hình thức trình bày của bài báo cáo seminar được giảng viên biên soạn mẫu và gửi cho các nhóm... Các đề tài seminar đều được yêu cầu gửi trước cho giảng viên xem xét, góp ý về nội dung, hình thức trình bày và văn phong; Các nhóm hoàn thiện sau đó gửi lại cho giảng viên và nhóm phản biện 50 LÊ THỊ LÀNH trước khi báo cáo. Sau khi báo cáo, các nhóm tiếp tục hoàn thiện theo góp ý của giảng viên và nhóm phản biện. Trong quá trình sửa bài, giảng viên chú ý các lỗi thường gặp của sinh viên để cả lớp rút kinh nghiệm. 2.2.6. Bồi dưỡng năng lực bảo vệ kết quả nghiên cứu Trong nhiều năm, khi tham gia hội đồng đánh giá các đề tài NCKH cấp trường và các khóa luận tốt nghiệp của sinh viên, chúng tôi nhận thấy có những đề tài được sinh viên nghiên cứu tốt song kết quả không cao là do năng lực bảo vệ kết quả nghiên cứu của sinh viên còn hạn chế. Do đó, trong quá trình tổ chức seminar, giảng viên đã chú trọng bồi dưỡng các kĩ năng trình bày báo cáo, thuyết phục, tranh luận khoa học và giải đáp thắc mắc bằng cách tổ chức cho nhóm báo cáo trình bày bài báo cáo, sau đó nhóm phản biện nhận xét, góp ý và nêu các câu hỏi, cuối cùng nhóm báo cáo trao đổi và giải đáp các thắc mắc. - Rèn luyện kĩ năng trình bày báo cáo: Để đảm bảo các nhóm trình bày nội dung bài báo cáo theo đúng thời gian quy định (7- 10 phút hoặc 15 phút tùy theo chủ đề seminar), trong giai đoạn chuẩn bị, GV yêu cầu sinh viên viết tóm tắt và thiết kế bài báo cáo trên phần mềm Power Point. Để bài báo cáo đảm bảo các yêu cầu của bài trình bày đa phương tiện, giảng viên hướng dẫn sinh viên phối hợp các kênh hình với kênh chữ nhằm truyền tải nội dung bài báo cáo một cách ngắn gọn, súc tích và sinh động. Trong quá trình báo cáo, giảng viên hướng dẫn sinh viên phối hợp giữa các thành viên để trình bày: Sinh viên phụ trách kĩ thuật, sinh viên trình bày, trong một số trường hợp sinh viên còn phải đóng vai để thực hiện các trích đoạn bài giảng. Trong đó, phương pháp và kĩ thuật báo cáo được giảng viên chú trọng rèn luyện cho sinh viên bằng cách đặt ra các yêu cầu đối với sinh viên báo cáo: Phải nắm vững nội dung bài báo cáo để trình bày ngắn gọn, rõ ràng, súc tích, làm rõ được trọng tâm, thể hiện được tính sáng tạo; Biết vận dụng các phương pháp và kĩ thuật trình bày báo cáo, sử dụng ngôn ngữ lời nói và hình ảnh phù hợp, tác phong báo cáo chững chạc tự tin,... - Rèn luyện kĩ năng thuyết phục, tranh luận khoa học và giải đáp thắc mắc cho sinh viên: Khả năng thuyết phục của nhóm báo cáo thường được đánh giá qua phần trả lời các câu hỏi của nhóm phản biện và giảng viên. Khả năng tranh luận khoa học thường được thể hiện qua phần nhận xét, đặt câu hỏi, nêu thắc mắc của nhóm phản biện và các luận cứ nhóm báo cáo đưa ra để bảo vệ cho các luận điểm của mình. Do vậy, để rèn luyện cho sinh viên những kĩ năng đó, trong quá trình tổ chức, điều khiển seminar, GV hướng dẫn nhóm phản biện nhận xét, đánh giá theo các tiêu chí trong phiếu đánh giá, đồng thời hướng dẫn sinh viên nêu câu hỏi cho nhóm báo cáo. Các nhận xét, đánh giá phải khách quan, có cơ sở; Các câu hỏi nêu ra phải có mục đích rõ ràng, phù hợp với nội dung đề tài seminar, việc nêu câu hỏi cũng cần có sự tham gia của các thành viên trong nhóm phản biện, tránh tập trung vào một số sinh viên năng nổ. Đồng thời, giảng viên hướng dẫn nhóm báo cáo lắng nghe, ghi chép, trao đổi nhóm, tập hợp các câu hỏi có cùng nội BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CHO SINH VIÊN... 51 dung và xem xét thứ tự trả lời các câu hỏi cho hợp lí. Sau đó các thành viên của nhóm lần lượt giải đáp các câu hỏi một cách ngắn gọn, rõ ràng. Trong một số trường hợp khi cả lớp đã thống nhất ý kiến nhưng ý kiến đó chưa hợp lí, giảng viên lật ngược vấn đề “chống lại cả lớp” nhằm hâm nóng bầu không khí cho sinh viên tranh luận. 3. KẾT LUẬN Qua quá trình nghiên cứu vận dụng hình thức seminar trong dạy học bộ môn PPDH Địa lí, bằng nhiều biện pháp khác nhau đã góp phần bồi dưỡng những năng lực NCKHGD cho sinh viên ngành Sư phạm Địa lí trường Đại học Quy Nhơn: Năng lực phát hiện vấn đề nghiên cứu; Năng lực lập kế hoạch và vận dụng PPNC; Năng lực thu thập, xử lí thông tin; Năng lực viết và trình bày báo cáo; Năng lực bảo vệ kết quả nghiên cứu. Mặt khác, nhờ có những năng lực đó đã nâng cao chất lượng, hiệu quả của các giờ seminar và tạo hứng thú, đam mê tìm tòi, khám phá cho sinh viên. Để tổ chức có hiệu quả seminar theo hướng dạy học khám phá và nghiên cứu đòi hỏi giảng viên, sinh viên phải nỗ lực rất nhiều, đồng thời cũng cần có đủ các điều kiện về cơ sở vật chất và tài liệu tham khảo. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đặng Vũ Hoạt (Chủ biên) – Hà Thị Đức (2006), Lí luận dạy học đại học, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, Hà Nội. [2] Lê Thị Lành – Lương Thị Vân (2013). Nâng cao năng lực tổ chức các hoạt động giáo dục cho sinh viên ngành Sư phạm Địa lí - Trường Đại học Quy Nhơn, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Mã số T2012.353.24. [3] Trường Đại học Quy Nhơn (2013). Chuẩn đầu ra ngành Sư phạm Địa lí. [4] Lê Thị Lành (2012). Tập bài giảng học phần Phương pháp dạy học địa lí ở trường phổ thông 1, Trường Đại học Quy Nhơn. [5] Nguyễn Đức Vũ (2013). Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục trong địa lí, Dự án Phát triển giáo viên THPT và Trung học chuyên nghiệp. Title: DEVELOPING THE RESEARCH CAPABILITY IN SCIENCE EDUCATION FOR STUDENTS MAJORING IN GEOGRAPHY TEACHER EDUCATION AT QUY NHON UNIVERSITY THROUGH SEMINAR ON TEACHING METHODOLOGY Abstract: This paper presents some measures to foster the research capabilities in science education for students majoring in Geography Teacher Education at Quy Nhon university including the capability to detect research problems; plan and apply research methods; collect and process information; write and present reports; protect research results through seminar on teaching methodology. Keywords: The research capability in science education; Developing the research capability in science education; Seminar on teaching methodology. ThS. LÊ THỊ LÀNH Khoa Địa lí - Địa chính, Trường Đại học Quy Nhơn ĐT: 0983 891780, Email: lanhdhqn@gmail.com