Bệnh hại cây cà chua

®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §−êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn BÖNH CHUYªN KHOA CH−¬NG 8: BÖNH H¹I C©Y Cµ CHUA Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 175 CHÖÔNG VIII BEÄNH HAÏI CAØ CHUA BEÄNH THAÙN THÖ (Anthracnose) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh thöôøng gaây haïi ôû traùi ñang hay ñaõ chín. Naám gaây beänh coù theå nhieãm töø khi traùi coøn xanh, nhöng tieàm sinh chôø cho ñeán khi traùi baét ñaàu chín môùi phaùt trieån gaây haïi. Ñoám beänh luùc ñaàu coù hình troøn, uùng nöôùc, hôi loõm xuoáng. Ñoám beänh lan daàn ra, coù kích thöôùc côû 0,5cm, taâm coù maøu naâu saäm hay ñen, vuøng biaø coù maøu naâu xaùm. Trong ñoám beänh coù nhieàu voøng ñoàng taâm. Neáu trôøi aåm, naám coù theå hình thaønh nhieàu baøo töû maøu ñoû naâu trong caùc ñæa ñaøi maøu ñen baèng ñaàu kim treân veát beänh. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Colletotrichum phomoides (Sacc.) Chester. Naám löu toàn trong xaùc baõ caây beänh vuøi trong ñaát. Laây lan do möa baén toeù leân traùi. Naám phaùt trieån thích hôïp ôû nhieät ñoä töø 26-30oC. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Huûy boû caùc traùi beänh. - Phun ngöøa khi traùi saép giaø chín baèng Zineb, Manzeb, Copper-Zinc, Derosal 60WP hay Brestan 60WP, pha loaõng ôû noàng ñoä 0,2% . BEÄNH UÙA SÔÙM (Early Blight) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Naám coù theå gaây beänh ôû thaân, laù, vaø traùi. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 176 Treân caây con, naám gaây thoái naâu coå thaân ngang maët ñaát. Treân laù, beänh thöôøng gaây haïi ôû caùc laù giaø beân döôùi. Ñoám beänh luùc ñaàu troøn hay baát daïng, maøu naâu saäm, sau ñoù lôùn daàn ra coù ñöôøng kính khoaûng 0,5cm, caùc veát thöôøng lieân keát. Chung quanh veát beänh coù theå coù quaàng vaøng . Beân trong veát beänh taïo caùc voøng ñoàng taâm maøu naâu saäm, phaàn giöõa caùc voøng coù maøu naâu nhaït hôn. Nhieãm naëng, laù bò vaøng vaø ruïng. Naám cuõng gaây trieäu chöùng loeùt, saàn suø (canker) treân cuoáng traùi, nhaùnh vaø thaân caây, laøm nhaùnh deã bò gaõy khi mang nhieàu traùi. Treân traùi, naám thöôøng gaây haïi ôû cuoáng traùi hay nhöõng nôi bò thöông toån treân traùi. Ñoám beänh luùc ñaàu nhoû, maøu naâu saäm hay ñen, hôi loõm vaøo. Ñoám beänh sau ñoù lan roäng, coù theå laøm hö caû traùi. Traùi non bò nhieãm beänh coù theå bò ruïng sôùm. Treân vuøng beänh, khuaån ty vaø baøo töû naám thöôøng phaùt trieån troâng nhö lôùp nhung mòn. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Alternaria solani (Ell.& Mart.)L.R.Jones & Grout. Naám löu toàn chuû yeáu treân xaùc baû caây beänh, haït cuõng coù mang maàm beänh. Laây lan chuû yeáu do baøo töû bay theo gioù hay do coân truøng coù khaåu bieän nhai gaëm. Trôøi coù nhieàu söông, möa thöôøng vaø nhieät ñoä aám laø nhöõng ñieàu kieän raát thích hôïp cho naám sinh baøo töû vaø xaâm nhieãm. Caây ñöôïc boùn thieáu phaân hay phaùt trieån keùm do nhöõng yeáu toá baát lôïi khaùc, raát deã bò nhieãm beänh nghieâm troïng. Beänh cuõng phaùt trieån nhanh ôû giai ñoaïn caây cho traùi trôû veà sau. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Xöû lyù khoâ haït gioáng baèng Thiram hay Captan, 0,2-0,3% - Tieâu huûy xaùc laù caây beänh. - Phun ngöøa ñònh kyø baèng Brestan 60WP, noàng ñoä 0,05% hay Rovral 50WP, noàng ñoä 0,15%, nhaát laø ôû giai ñoaïn phaùt trieån sau cuûa caây. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 177 BEÄNH HEÙO MUOÄN (Late Blight) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Naám coù theå gaây beänh ôû laù, thaân vaø traùi. Trieäu chöùng thöôøng xuaát hieän tröôùc ôû laù, vaø thaân, sau ñoù môùi theå hieän treân traùi. Ñoám beänh luùc ñaàu coù maøu xanh uùng, sau ñoù chuyeån sang maøu naâu ñen, khoâng coù vieàn roõ. Neáu trôøi aåm, xunh quanh veát beänh seõ coù quaàng vaøng vaø ôû maët döôùi veát beänh seõ coù tô naám traéng phaùt trieån. Vuøng moâ beänh bò meàm nhuûn, naëng muøi, neáu trôøi khoâ vuøng moâ beänh seõ bò doøn, deã vôû. Treân traùi, beänh coù theå gaây haïi ôû baát cöù giai ñoaïn phaùt trieån naøo cuûa traùi. Veát beänh thöôøng xuaát hieän nôi cuoáng traùi, ñaàu tieân laø ñoám nhoû uùng nöôùc, maøu xanh xaùm. Ñoám lan daàn ra vaø coù maøu xanh saäm, nhaên, vieàn roõ. Neáu trôøi aåm, tô naám traéng seõ phaùt trieån treân veát beänh. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Phytophthora infestans (Mont.) Dby. Naám löu toàn chuû yeáu treân caùc loaïi caây bò nhieãm beänh. Töø caây beänh, baøo töû laây lan theo nöôùc, möa, gioù. Söï phaùt trieån cuûa beänh leä thuoäc vaøo nhieät ñoä, aåm ñoä. Aåm ñoä khoâng khí treân 90% vaø nhieät ñoä töø 18-25oC raát thích hôïp cho söï sinh saûn vaø xaâm nhieãm cuûa naám beänh. Thöôøng dòch beänh phaùt trieån maïnh vaøo nhöõng thôøi gian maø veà ñeâm trôøi maùt vaø aåm öôùt, trong khi ban ngaøy laïi noùng aåm. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Choïn muøa vuï troàng, traùnh nhöõng thaùng coù ñieàu kieän thuaän hôïp cho beänh phaùt trieån. - Trong moät khu vöïc, neân xuoáng gioáng ñoàng loaït ñeå traùnh luoân coù nguoàn beänh ngoaøi ñoàng. - Khoâng troàng lieân tuïc nhieàu naêm treân cuøng moät ruoäng. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 178 - Phun ngöøa hay trò baèng caùc loaïi thuoác, nhö: Zineb, Mancozeb, Nabam ôû noàng ñoä 0,2% hay hoån hôïp thanh phaøn - voâi (1%) hoaëc Copper-Zinc, Captan, Aliette noàng ñoä 0,2-0,3% . BEÄNH ÑOÁM XAÙM (Gray Leaf Spot) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Treân caây, beänh thöôøng xuaát hieän ôû laù giaø gaàn goác tröôùc. Veát beänh luùc ñaàu laø nhöõng veát nhoû coù maøu ñen hôi naâu. Ñoám beänh lôùn daàn ra vaø coù maøu naâu xaùm. Vuøng beänh coù hình daùng khoâng nhaát ñònh, coù kích thöôùc côû 3-4mm, boùng. Khi veát beänh coù vieàn roõ thì xung quanh thöôøng coù quaàng maøu vaøng, heïp. Khi veát beänh khoâ, moâ laù beân trong veát beänh bò raùch laøm cho laù mang nhieàu veát raùch vôùi nhöõng kích côû khaùc nhau. Beänh naëng, laù bò ruïng nhanh. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Stemphylium solani Weber ( S.lycopersici (Enjoji) Yamatomo). Treân veát beänh cuû, naám seõ sinh baøo töû, nhaát laø ôû maët döôùi laù. Baøo töû laây lan chuû yeáu laø theo gioù. Naám coù khi cuõng gaây haïi ôû thaân, nhöng ít khi gaây haïi ôû traùi. Naám beänh coù theå gaây haïi treân laù trong moïi giai ñoaïn sinh tröôûng cuûa caây. Beänh phaùt trieån maïnh khi nhieät ñoä vaø aåm ñoä cao. Naám laây beänh chuû yeáu laø töø caùc caây beänh ban ñaàu, ñoàng thôøi naám cuõng gaây haïi vaø löu toàn treân caø tím, tieâu vaø hôn 25 loaøi caây khaùc. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Khoâng troàng lieân tuïc nhieàu vuï trong naêm hay nhieàu naêm lieân tuïc treân cuøng moät ruoäng. - Tieâu huûy xaùc laù caây beänh vaø caùc xaùc baû thöïc vaät sau moãi muøa vuï. - Phun ngöøa baèng caùc loaïi thuoác nhö Maneb, Mancozeb, Nabam hay Rovral 50WP ôû noàng ñoä 0,2% . Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 179 BEÄNH ÑOÁM LAÙ (Septoria Leaf Spot) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh coù theå nhieãm ôû giai ñoaïn caây coøn nhoû, thöôøng laù bò taán coâng trong khi traùi khoâng thaáy bò nhieãm. Ñoám beänh luùc ñaàu uùng nöôùc, troøn hay hôi coù goùc caïnh, bìa veát coù maøu naâu, taâm maøu nhaït hôn. Naám hình thaønh oå naám ôû taâm veát beänh, nhaát laø ôû maët döôùi laù, taïo thaønh caùc veát nhoû maøu ñen. Nhieãm naëng, laù bò cong vaø ruïng ñi, do ñoù, caây phaùt trieån vaø cho traùi keùm. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Septoria lycopersici Speg. Naám löu toàn treân xaùc baû caây beänh vaø treân caùc loaïi caây troàng khaùc. Naám laây lan do möa, gioù hay theo haït gioáng. Caây deã nhieãm beänh nhaát ôû giai ñoaïn ñaäu traùi. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Ñoát boû xaùc laù caây beänh. - Choïn nhöõng caây con khoâng bò nhieåm beänh ñeå troàng. - Phun ngöøa vaø trò baèng caùc loaïi thuoác nhö Zineb 80WP, Manzeb 80WP, Mancozeb, Copper-B, noàng ñoä 0,2% hay Topsin M, Brestan 60WP, noàng ñoä 0,05-0,1% . MOÁC XAÙM (Leaf Mold) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh gaây haïi chuû yeáu treân laù. Beänh thöôøng phaùt trieån ôû caùc laù giaø beân döôùi roài lan daàn leân caùc laù ngoïn. Laù coù nhöõng ñoám baát daïng maøu xanh hôi vaøng, maët döôùi laù coù lôùp moác maøu xaùm phaùt trieån, nhaát laø nhöõng khi trôøi aåm. Nhieàu ñoám laøm cho laù bò vaøng uùa roài khoâ chaùy. II. TAÙC NHAÂN: Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 180 Do naám Cladosporium fulvum Cooke Naám löu toàn chuû yeáu trong xaùc laù caây beänh, baøo töû naám laây lan chuû yeáu laø theo gío, möa. Phaùt trieån thích hôïp ôû 18-26oC vaø aåm ñoä khoâng khí khoaõng töø 90% trôû leân. III.BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Tieâu huûy xaùc laù caây beänh. - Phun ngöøa baèng caùc loaïi thuoác nhö: Ziram, Ferbam, Thiram, Zineb, Nabam, Maneb, Mancozeb, CopperB, Kasuran, ôû noàng ñoä 0,2% hoaëc baèng Topsin M ôû noàng ñoä 0,1%. BEÄNH ÑOÁM VI KHUAÅN (Bacterial Spot) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Vi khuaån coù theå taán coâng ôû laù, cuoáng laù, thaân vaø traùi. Trieäu chöùng thöôøng xuaát hieän treân laù tröôùc, luùc ñaàu laø ñoám nhoû uùng nöôùc; sau ñoù bieán sang maøu ñen vaø vuøng thoái coù daïng goùc caïnh. Taâm vuøng beänh seõ khoâ vaø raùch ñi. Nhieàu ñoám beänh treân moät laù laøm cho laù vaøng vaø ruïng ñi. Trieäu chöùng deã thaáy nhaát laø ôû treân traùi; ñoám nhoû maøu naâu ñen, ñöôøng kính khoaõng 3-5 mm, moïc nhoâ. Beänh tieán trieån, ñoám beänh trôû neân baát daïng, maøu naâu nhaït ñeán ñen, taâm saàn suø. II. TAÙC NHAÂN: Do vi khuaån Xanthomonas vesicatoria (Doidge) Dows. Teân môùi X. campestris pv. vesicatoria (Doidge) Dye. Nguoàn beänh ban ñaàu chuû yeáu do vi khuaån nhieãm ôû maët ngoaøi haït. Vi khuaån cuõng löu toàn trong ñaát, trong xaùc baû thöïc vaät cuûa muøa tröôùc. Vi khuaån laây lan töø caây naøy sang caây khaùc do möa baén toùe, vì vaäî, dòch beänh thöôøng xaûy ra sau nhöõng ñôït möa to gioù lôùn. Ngoaøi caø, vi khuaån cuõng gaây beänh treân caùc gioáng ôùt. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Duøng haït gioáng khoâng mang maàm beänh. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 181 - Khöû ñoäc haït gioáng baèng nöôùc 54oC hay baèng Falisan, Captan. - Phun caùc loaïi thuoác, nhö: hoån hôïp thanh phaøn - voâi, Copper Zinc, Kasuran, noàng ñoä 0,1-0,2% . BEÄNH HEÙO TÖÔI (Bacterial Wilt) Ñaây laø beänh khaù phoå bieán vaø nghieâm troïng cho caùc vuøng troàng caø chua trong vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu long. I. TRIEÄU CHÖÙNG: Beänh thöôøng xuaát hieän ôû giai ñoaïn caây ra boâng vaø baét ñaàu ñaäu traùi. Treân caây, luùc ñaàu moät soá ñoït bò heùo vaøo buoåi tröa, buoåi chieàu caùc ñoït naøy töôi laïi. Hieän töôïng heùo roài töôi laïi naày keùo daøi trong vaøi ba ngaøy roài caû caây bò heùo ruõ, caùc laù heùo vaãn giöû maøu xanh. Boå doïc caây beänh, thaáy caùc maïch daån nhöïa beân trong bò ñoåi maøu naâu ñen. II. TAÙC NHAÂN: Do vi khuaån Pseudomonas solanacearum Smith. Vi khuaån löu toàn trong ñaát, treân caây beänh thuoäc nhoùm hoï caø. Laây lan theo nöôùc, xaâm nhaäp vaøo heä reã vaø phaùt trieån laøm thoái hö caùc maïch nhöïa, laøm ngheõn maïch, daån ñeán heùo caây. Noùng aåm laø ñieàu kieän phaùt trieån cuûa beänh. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Khoâng troàng leân tuïc nhieàu naêm treân cuøng moät ruoäng. - Khi ruoäng ñaõ coù beänh, nhoå huûy ngay caùc caây beänh, ngöng canh taùc caø treân ñaát ñoù trong voøng 3 naêm. - Phun hay töôùi ngöøa ôû giai ñoaïn caây ra boâng trôû veà sau baèng Copper Zinc, Kasuran, Captan, Thiram ôû noàng ñoä 0,2% hay baèng hoãn hôïp thanh phaøn - voâi. Giaùo Trình Beänh Caây Chuyen Khoa 182 BEÄNH HEÙO KHOÂ (Fusarium Wilt) I. TRIEÄU CHÖÙNG: Caây beänh coù theå hôi bò luøn, laù vaøng töø goác leân, laù sau ñoù bò khoâ, laøm khoâ chaùy caû caây. Heä thoáng reã ít, ngaén vaø bò thoái. Boå doïc thaân caây, beân trong thaáy bò bieán maøu naâu. ÔÛ goác caây beänh coù theå thaáy phaán baøo töû hoàng. II. TAÙC NHAÂN: Do naám Fusarium oxysporum f. lycopersici (Sacc.) Snyder et Hansen). Baøo töû naám löu toàn trong xaùc laù caây beänh hay trong ñaát. Laây lan chuû yeáu do gioù, nöôùc. Xaâm nhieãm vaøo reã, nhaát laø khi reã bò thöông toån do bò ngaäp uùng, do tuyeán truøng hay do nhöõng nguyeân nhaân khaùc. Naám phaùt trieån beân trong maïch laøm hoaïi hay ngheõn maïch neân caây bò heùo. III. BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÒ: - Khoâng troàng lieân tuïc nhieàu naêm treân cuøng moät ruoäng, khi ñaát ñaõ nhieãm beänh neân ngöng canh taùc caø hay phaûi khöû ñaát (Rovral 50WP, 20-40g/50m!S2!s). - Traùnh ñaát bò ngaäp uùng hay neáu ñaát coù tuyeán truøng phaûi dieät tuyeán truøng ñi. - Coù theå phun Topsin-M, Copper B, Benomyl ôû noàng ñoä 0,1-0,2% hay phaûi pha thuoác ñeå töôùi vaøo goác caây.